Impactverslag 2020 Maatschappelijke programma’s
Procurement in perspectief
VOORWOORD
Maatschappelijk belang van inkoop zeer zichtbaar in 2020 Nevi heeft de strategische keuze gemaakt om – naast een duidelijke focus op het individu en de organisatie – ook krachtiger in te spelen op de maatschappij. Daarbij draait het om de vraag hoe wij met inkoop kunnen bijdragen aan de maatschappij waarin wij leven. In 2019 startten we met een keuze voor vier maatschappelijke thema’s, te weten: maatschappelijk verantwoord inkopen, betaalbare zorg, professioneel opdrachtgeverschap en toekomst inkoop. Aan ieder thema werd een team van deskundigen gekoppeld. In ons eerste impactverslag 2019 heb je hierover al kunnen lezen.
En inmiddels zijn we een jaar verder en hebben we - met 2020 - een bijzonder jaar achter de rug. Een jaar waarin mede door Covid-19 sommige maatschappelijke thema’s een vlucht namen. Een jaar waarin het belang van professioneel inkopen voor de maatschappij nog duidelijker zichtbaar werd dan voorheen: bepaalde vraag steeg, schaarste ontstond, supply chains stokten, producties vielen stil (de Nevi PMI kelderde in juli zelfs naar 47.9) en de Brexit-onderhandelingen duurden maar voort. Op alle fronten bood dit ook kansen voor inkoop om impact te maken. En dat deden we, door (nog meer) inzicht te krijgen in de keten, samenwerking bij de inkoop, verdeling van kritische materialen in de zorg en voorbereiding op juridische implicaties bij overmacht door contractbreuk. En zo zijn er legio voorbeelden. Met dit impactverslag 2020 gaan we verder met waar we met het vorige impactverslag gebleven zijn. Toen hadden we nog geen beeld bij de pandemie en de gevolgen. Mede door die pandemie en de gevolgen zijn vele acties in 2020 in gang gezet, zijn de eerste resultaten geboekt en kunnen wij meters blijven maken. Dat doen we als vereniging met onze leden, stakeholders en partners. Dat stopt niet na 2020: dat doen wij ook dit jaar in 2021 - weer! Veel leesplezier!
Jeroen Harink
Algemeen directeur Nevi
INHOUD Coronajaar als versnelling voor Maatschappelijke Programma’s
6
Inleiding Karin van IJsselmuide
Professioneel opdrachtgeverschap
8
Maatschappelijk thema
LOF: korte voedselketens met verstrekkende gevolgen
10
Interview Bert Vliex
Maatschappelijk Verantwoord Inkopen
16
Maatschappelijk thema
Leer de taal van MVI spreken met webtool ISO 20400
18
Interview Brenda Vervoorn
Betaalbare Zorg
22
Maatschappelijk thema
Vuurdoop voor het Team van Deskundigen Betaalbare Zorg 24 Interview Ruud Plu
Toekomst Inkoop Maatschappelijk thema
30
Impact maken we samen
INLEIDING
Coronajaar als versnelling voor Maatschappelijke Programma’s 2020 zal bij menigeen de boeken ingaan als het
lijke Programma’s van Nevi zijn in 2019 dankzij
coronajaar. De gevolgen van het virus waren
onze nieuwe visie tot stand gekomen en hebben
enorm, zowel voor inkoopprofessionals en
als doel om met professionele inkoop positieve
organisaties als voor onze maatschappij. Denk
impact op de maatschappij te creëren. Een nieu-
bijvoorbeeld aan de schaarste van beschermings-
we visie met bijbehorend proces inrichten binnen
middelen in de zorg in het voorjaar, de sluiting
een bestaand netwerk is echter een uitdaging.
van winkels en horeca en de gedwongen ontsla-
Programma’s dat er in co-creatie met stakeholders
gen. Er waren echter ook positieve effecten: een
wordt gewerkt aan maatschappelijke thema’s.
lagere CO2-uitstoot, meer solidariteit en de nood-
Met partners wordt er vervolgens waardecreatie
zaak tot veranderen. Dat laatste geldt ook voor de
geleverd door middel van het uitvoeren van con-
Maatschappelijke Programma’s van Nevi.
crete projecten, waarbij kosten en baten neutraal moeten zijn. Heldere theorie… maar hoe doe je
Tevreden ondanks corona
dat?
Ondanks dit bewogen jaar, ben ik een tevreden manager Maatschappelijke Programma’s. Corona
Daarvoor moesten we eerst enkele vragen be-
had - hoe vreemd dit ook klinkt - een gunstig ef-
antwoorden: wat zijn relevante thema’s, welke
fect op mijn uitdaging bij Nevi. Zo konden de le-
projecten zijn er al of komen eraan en wie zijn
den van de Teams van Deskundigen bijvoorbeeld
onze stakeholders en partners?
eenvoudiger en vaker (online) bij elkaar komen. Hierdoor konden we gezamenlijk een versnelling
Vier maatschappelijke thema’s
inzetten qua acties en resultaten. Dit was waar-
Door goed te luisteren naar leden, interviews met
schijnlijk niet gelukt als we elkaar slechts twee
stakeholders, enquêtes en eigen inzichten en
keer hadden gezien het afgelopen jaar, zoals bij
indrukken zijn meer dan veertig suggesties terug
aanvang was afgesproken. Daarnaast is een aan-
gebracht naar vier maatschappelijke thema’s:
tal projecten online uitgevoerd waardoor meer
Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (Sustaina-
deelnemers mee konden doen; een groter bereik,
bility), Professioneel Opdrachtgeverschap, Betaal-
dus meer impact!
bare Zorg en Toekomst Inkoop. Deze thema’s zijn vervolgens door het Nevi-bestuur vastgesteld.
6
Hoe ik het heb aangepakt
Periodiek wordt bekeken of de thema’s nog rele-
Nog even terug naar het begin. De Maatschappe-
vant en actueel zijn.
Stakeholders en Teams van Deskundigen
ning voor 2020 volledig aanpassen. Een aantal
Na het selecteren van de vier thema’s kwamen
teams kon direct impact maken door prioriteiten
de volgende vragen op: wie is betrokken bij deze
te stellen, standpunten in te nemen en ad-hoc
thema’s en wie wil hier samen met Nevi mee aan
activiteiten uit te voeren.
de slag? Met ruim zesduizend leden heeft Nevi stakeholders in overvloed. Uiteindelijk heb ik
Partners, projecten en impactverslag
gekeken naar power, legitimacy en urgency. En
Naast het coördineren van de teams waren er
dan kom je snel uit bij reeds actieve Nevi-leden,
ook nog de lopende projecten. Door samen te
-hoogleraren, -medewerkers en themadeskun-
werken met partners aan unieke projecten wer-
digen. Om het wendbaar te houden, is een klein
den diverse acties ondernomen op de vier the-
aantal van deze stakeholders per thema samen-
ma’s. Zo werden er negen MVI-Zorg workshops,
gevoegd tot een Team van Deskundigen. Alle
zes LOF-bootcamps en vier webtool ISO 20400
andere stakeholders zijn daarbij uiteraard niet
trainingen gegeven met totaal wel meer dan
vergeten en worden met regelmaat bevraagd op
tweehonderd deelnemers. Maar we deden nog
actuele vraagstukken door middel van persoon-
veel meer, waar je in dit impactverslag over kunt
lijke benadering, denktanks en raadplegingen.
lezen. Het Nevi Impactverslag maakt de maatschappelijke rol van inkoop en Nevi zichtbaar en
Vier teams vormen is één uitdaging; de individu-
sluit daarmee de cirkel.
ele belangen samenvoegen tot enkele gezamenlijke, dieperliggende overtuigingen en attitudes,
Uit een korte evaluatie onder de teamleden eind
bleek de volgende horde. Dit vergde veel tijd,
2020 kwam naar voren dat ze de samenwerking
sturing, ruimte en creativiteit.
binnen het team als zeer prettig en respectvol hebben ervaren en trots zijn op de zaken die ze
De Teams van Deskundigen hebben de thema’s
met het team in 2020 bereikt hebben. Mijn dank-
verder uitgewerkt in een visie en een lijst van
baarheid richting alle teamleden is groot. Zonder
prioriteitsissues, die weer ter akkoord zijn voor-
hen was dit allemaal niet gelukt en de toewijding
gelegd aan het Nevi-bestuur. Op deze manier
van deze kanjers is echt enorm!
krijgen de Teams mandaat om namens Nevi bepaalde acties en projecten uit te voeren en richting te geven aan maatschappelijke ontwikkelingen. De teams kwamen sneller op stoom dan gedacht Dit proces is inmiddels goed ingeregeld. De teamleden zijn stuk voor stuk zeer betrokken en hebben laten zien dat zij het gezamenlijke doel binnen de thema’s boven hun eigen belang kunnen stellen. Al snel bepaalde corona echter de agenda van alle teams en moesten zij de plan-
Karin van IJsselmuide
7
MAATSCHAPPELIJK THEMA
Professioneel opdrachtgeverschap Jaarlijks koopt de overheid voor bijna 85 miljard in. De hele waardeketen die daarachter hangt (van leveranciers tot de leveranciers van de leveranciers) is van groot belang voor de Nederlandse economie. Professioneel opdrachtgeverschap gaat over het selecteren, aangaan en beheren van relaties met leveranciers. Op een transparante en betrouwbare wijze. Met als doel maximale, duurzame waarde realiseren voor burgers en maatschappij. De politiek context is bijzonder. Organisaties zijn vaak complex met veel verschillende belangen, uiteenlopende stakeholders en verantwoordelijke budgethouders. Daarom richten wij ons niet alleen op de inkoopfunctie bij de overheid, maar ook op bestuur, politiek, management én de markt. Met deze brede benadering omvatten we alle inkoop -werken, leveringen en diensten – zowel directe als indirecte inkoop. Denk daarbij aan infrastructuur, ICT, wegen en bruggen, maar ook inhuur personeel, catering en sociaal domein (jeugdhulp en ouderenzorg).
8
Team van Deskundigen
Professioneel opdrachtgeverschap
Wendy van der Valk
Jordan van Wijk
Professor Purchasing & Supply Chain Management Tilbur University
Managing Consultant bij Het NIC
Finn Wynstra
Hub Keulen
Hoogleraar Erasmus Universiteit
Inkoop coördinator / teamleider inkoop bij Fontys Hogeschool
Ton van Geijlswijk
John Weinstock
Netwerkmanager bij Nevi
Relatiemanager bij Nevi
‘Goed om één of twee onderwerpen te pakken en ons daarop te richten’
‘Groep komt al snel tot de kern, prima zo.’
9
LOF: korte voedselketens met verstrekkende gevolgen Voedselketens transparanter en korter maken door meer streekproducten te gebruiken en lokale producenten een eerlijke prijs te bieden; dat is het doel van het Limburgs Offensief Food (LOF). In samenwerking met Nevi zetten F-Fort en Diverzio LOF op. Het programma bestaat uit een reeks masterclasses en bootcamps, waarvan de laatste in februari 2021 zal plaatsvinden. Bert Vliex, senior adviseur bij F-Fort en programmamanager, vertelt ons meer over de totstandkoming, uitrol en toekomstige ontwikkelingen van het project.
10
1. Hoe ben je betrokken geraakt bij LOF? “De Rabobank had mij vanuit F-Fort ingehuurd om via een pilot de interesse van de Limburgse agrarische sector en zorginstellingen te pei-
‘Oftewel: voedselverspilling neemt ook af.’
len voor duurzame, gezonde voeding en korte ketens. En om te onderzoeken wat de mogelijkheden zouden zijn om de wortels van boer Jan opgediend te krijgen in het restaurant van
“Het programma bestaat uit masterclasses en
een ziekenhuis. De eerste reacties uit het veld
bootcamps. De masterclass ‘Gezonde Korte
waren positief. Dat smaakte naar meer, dus
Ketens’ is opgezet door Diverzio en is vooral
kwam er een vervolg van de pilot. Al snel werd
gericht op de agrariër: hoe kun jij jouw pro-
duidelijk dat dit traject de potentie zou hebben
duct bij de doelgroep, de zorginstellingen in dit
om bij te dragen aan de internationale duur-
geval, pitchen? Ook matchten we in de laatste
zaamheidsdoelstellingen (SDGs of Sustainable
masterclass de deelnemers met zorginstellin-
Development Goals) op het gebied van voedsel-
gen uit Limburg. De insteek van de bootcamps
verspilling. Daardoor werd de link al snel gelegd
is een stuk breder. Met alle ketenpartijen, denk
met Maatschappelijk Verantwoord Inkopen
aan onder andere zorginstellingen, onderwijs-
(MVI) en werd Nevi als samenwerkingspartner
instellingen, agrarische belangenorganisaties
aangehaakt. Samen met F-Fort schreven ze een
en lokale cateraars, gaan we op zoek naar de
programmaplan. “Uiteindelijk kregen we subsi-
mogelijkheden om de keten transparanter te
die vanuit de provincie Limburg, het Europese
maken en een ‘true price’ voor producten te
Landbouwfonds en de lokale Rabobank om dit
berekenen. We proberen daarbij de schuttingen
plan op te zetten en uit te rollen.”
tussen deze verschillende partijen af te breken.
11
Dat heeft al geleid tot enkele pilots. Zo gaat het
verantwoord inkopen van voedsel een gezond
Maastricht UMC+ op kleine schaal kijken of het
verdienmodel oplevert.”
mogelijk is met streekproducten te werken. Ook willen zij onderzoeken hoe ze bij toekomstige aanbestedingen meer aandacht kunnen creëren voor het inkopen van duurzame producten.” 2. Wat is de maatschappelijke impact van het LOF-traject?
‘Dit soort trajecten kun je vergelijken met een druipsteengrot: dat druppelt
“We moeten ons realiseren dat de kortste keten,
maar door tot er jaren later
niet per definitie de duurzaamste keten is. Al gaat dit vaak wel hand in hand. Het positieve ef-
uiteindelijk iets waarneembaar
fect van korte ketens werkt door in veel andere
verandert.’
zaken. Hoe korter de ketens, hoe kleiner de afstand is die ons voedsel per vrachtwagen, boot of vliegtuig hoeft af te leggen. Dat draagt bij aan
“En waarom stoppen bij de zorginstelling en
de CO2-reductie die we mondiaal nastreven. De
het bedrijfsleven? We proberen ook het onder-
agrariër op zijn beurt kan met trots laten zien
wijs zo veel mogelijk te betrekken. Zo hebben
dat hij goede, gezonde producten levert en zal
studenten van de Hogeschool Utrecht als
uiteindelijk een betere prijs gaan verdienen. De
eindopdracht een profiel gemaakt van streek-
zorginstellingen kunnen op hun beurt eten op-
producenten die hebben deelgenomen aan
dienen dat patiënten graag tot zich nemen. Dat
de Masterclass. In twee pagina’s vertellen de
bevordert het herstel, waardoor weer minder
studenten over het agrarische bedrijf, het pro-
medicatie nodig is. Ook verkleint het de kans
duct, de kwaliteit en de boer. Weer een andere
dat een portie in de kliko verdwijnt. Oftewel:
student is momenteel bezig om een fiets- en
voedselverspilling neemt ook af.”
wandelroute uit te zetten die je meeneemt langs alle agrariërs in de buurt. Bij elk van hen haal
“Ook in bredere zin heeft het korter en transpa-
je een ingrediënt op en vertelt de boer hoe en
ranter maken van de voedselketens een positie-
waarom hij juist dit product produceert. Aan
ve impact. Via storytelling kunnen we namelijk
het einde van de rit heb je een hele maaltijd bij
het imago van de agrarische sector verbeteren
elkaar gesprokkeld die in het restaurant aan het
door aan te tonen dat de duurzame productie
einde van de route voor je wordt bereid.”
van etenswaar ook kan bijdragen aan het behalen van de SDGs, het opzetten van een circulaire economie en het al genoemde reduceren van
12
3. Hoe zie jij de toekomst na afronding van het LOF-traject?
de CO2-uitstoot. Uiteindelijk zal het bedrijfsle-
“Dit soort trajecten kun je vergelijken met een
ven dan gaan inzien dat het maatschappelijk
druipsteengrot: dat druppelt maar door tot er
jaren later uiteindelijk iets waarneembaar ver-
station. We zijn nu al bezig met een follow-up
andert. Wij proberen nu de zaken te versnellen
van LOF, waarin we willen kijken in hoeverre
door partijen te verbinden en samenwerking
een Europese aanbesteding door middel van
aan te jagen. Maar de grootste uitdaging waar
proeftuinen kan bijdragen aan het verbinden
wij nu voor staan, is om te zorgen dat alles wat
van partijen. Dat is echt uniek. Daarin zie
vanuit LOF is ontstaan ook voortgezet zal wor-
ik nadrukkelijk een rol voor Nevi en F-Fort
den na afronding van het traject. Daarom zijn
weggelegd. Zij zijn een centrale spil in de
we bezig met het opzetten van een community,
bewustwording rondom MVI. Zij hebben altijd
zodat de deelnemers van LOF het samenwerken
een vinger aan de pols als het aankomt op
en kennisdelen kunnen voortzetten.”
lokale, regionale en landelijke ontwikkelingen
en zetten daar expertise tegenover. Met deze
“Ook zijn we bezig met het opzetten van het
kennis en expertise en hun netwerk zouden
platform Plateau Hub, vernoemd naar het
ze proeftuinen kunnen opzetten die de ruimte
Plateau van Margraten in Zuid-Limburg. Dit
bieden voor innovatieve ideeën op het gebied
platform brengt de vraag naar lokale producten
van MVI en duurzame voedselketens.”
samen met het aanbod van streekproducenten. Op deze manier hopen we de keten ook weer
“Een van de deelnemers aan de LOF-commu-
een stukje transparanter te maken, zodat ieder-
nity moet Q1 volgend jaar een aanbesteding
een straks kan zien waar elk dubbeltje van de
doen. We willen met hen naar de mogelijk-
kostprijs blijft hangen. En zo’n centrale markt-
heid kijken om deze aanbesteding via zo’n
plaats maakt MVI voor het bedrijfsleven ook
proeftuin te laten verlopen. Dan kunnen we
weer een stuk aantrekkelijker. Het is voor hen
op basis daarvan een kader vormen voor de
namelijk een stuk makkelijker als alle kleinscha-
volgende stappen van dit verhaal. De deel-
lige initiatieven op het gebied van duurzame,
nemers aan de community die wij aan het
lokale voeding in Nederland straks in één online
opzetten zijn, hebben al aangegeven dat zij
etalage te bekijken zijn.”
in zo’n kader willen blijven participeren. Dan krijg je een denktank of klankbordgroep die
“Een community, het Plateau Hub platform, pi-
gaat voortborduren op wat we al bereikt heb-
lots met ziekenhuizen en spin-offs met studen-
ben en het elke keer een stukje verder tilt. Het
ten; LOF heeft de trein in beweging gebracht,
ultieme doel? Dat de provincie Limburg geheel
maar we zijn bij lange na nog niet bij het eind-
zelfvoorzienend kan leven van haar eigen lokale producten.”
‘Nevi en F-Fort zijn een centrale spil in de bewustwording rondom MVI’
13
IMPACT 2020
Uitgelicht
Brexit
PMI
Een onderwerp dat al heel lang in de pijplijn
Na een jarenlange toename, daalde de Nevi
zat, telkens werd uitgesteld en na meerde-
inkoopmanagersindex (Nevi PMI) in het
re onderhandelingen eindelijk zijn finale
voorjaar van 2020, na tien jaar, naar een
afronding kreeg in december 2020. Wat
historisch dieptepunt. Als betrouwbare eco-
betekent de nieuwe situatie voor de handel
nomische indicator van de Nederlandse pro-
met het Verenigd Koninkrijk? Welke extra
ductiesector, geeft de Nevi PMI maandelijks
documenten zijn nodig bij im- en export? En
weer hoe de sector ervoor staat. De buiteling
wat gaan deze veranderingen voor inko-
naar beneden is inmiddels weer omgezet
pend Nederland in het algemeen betekenen?
naar een waarde van ruim boven de vijftig
Vragen waar we in 2020 langzaam mee van
(de ‘geen verandering’-grens), wat duidt op
start gingen en we in 2021 stevig op zullen
een economisch herstel in 2021.
doorpakken.
Groene ambities De roep om verandering versterkt de duurzame ambities, ofwel Sustainable Development Goals (SDGs), in Nederland. Nevi omarmt deze ambities onder andere als coördinator van SDG 12 (Duurzame consumptie en productie), met onder meer een inhoudelijke bijdrage aan de SDG Action Day op 25 september. Maar doet dat ook op andere manieren. Als reactie op de Green Deal Circulaire Economie, het zogenaamde Klimaatverdrag van Frans Timmermans, kwam het Team van Deskundigen Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (Sustainability) bijvoorbeeld met een factsheet waarmee inkopend Nederland aan de slag kan. Een ander voorbeeld is de oprichting van het Mission Control Center voor SDG 7 (Betaalbare en duurzame energie) en SDG 12 en het onderzoek naar de impact van inkopend Nederland op de verschillende SDGs.
14
Facts & Figures 2020
SDG 12 Zakelijk fatsoen In juni deed het Team van Deskundigen Professioneel Opdrachtgeverschap een oproep: “Ga verantwoord en fatsoenlijk met je leveranciers om!” De oproep omvat een aantal uitgewerkte kernwaarden waarmee inkoop maximaal duurzame relaties opbouwt met leveranciers op een transparante, voorspelbare en betrouwbare wijze. Deze oproep
6
Onderzoek Impact Inkoop op SDG’s
bootcamps LOF
35
deelnemers per bootcamp
2350 deelnemers webinars
paste bij de eerdere gezamenlijke oproep van Nevi en MVO Nederland: “Deze crisis vraagt iedereen – dus ook bedrijven – zich van zijn beste kant te laten zien. Simpelweg omdat we niet zonder elkaar kunnen. Wanneer opdrachtgevers en leveranciers zich solidair tonen met elkaar, ontstaat een goede basis om hun samenwerking veilig te stellen en de komende jaren verder uit te bouwen.”
Nevi House of Procurement Duurzaamheid staat ook bij Nevi zelf hoog in het vaandel. Bij de verhuizing van Zoetermeer naar Zeist is het projectteam Verhui-
3x Pilottraining upgrade webtool ISO20400
20
totaal deelnemers
Presentaties Circular Conference, MVI Congres, UN Sustainable Procurement SDG Nederland, MVI Platform Zeeland
MVI wegwijzer met MVO Nederland
zing op zoek gegaan naar leveranciers die een inspanning leveren op het gebied van duurzaamheid, het terugdringen van afval en circulariteit, waarbij de kwaliteit op minimaal hetzelfde niveau moest zijn als in de oude
Jurydeelname InkoopWijsPrijs en NLCO2neutraal
situatie. En met succes! Bij de verhuizing, de inrichting van het nieuwe pand en de nieuwe facilitaire contracten stond duurzaamheid continu centraal. Daarmee hebben we de ecologische voetafdruk van Nevi aanzienlijk kunnen verkleinen.
Periodiek overleg met onder meer Min. I&W, Min. VWS, VNG, UvW, IPO, VNO-NCW, min. EZK, Min. van Defensie, MVO Nederland, Social Enterprise, St Milieukeur enz. 15
MAATSCHAPPELIJK THEMA
Maatschappelijk verantwoord inkopen We streven naar het ‘nieuwe normaal’ in zaken doen, denk daarbij aan transparante ketens, goede werkomstandigheden voor iedereen, voorkomen van verspilling en circulair inkopen. Daar is leiderschap en daadkracht voor nodig. Het nieuwe normaal vraagt om professionals met het juist gedrag en de juiste kennis en vaardigheden. Een van de manieren waarop we die doelen gaan bereiken is door allianties te vormen, acties (van derden) te ondersteunen, maar vooral door continu te communiceren en rapporteren over de stand van zaken in Nederland. De coördinerende rol die Nevi in Nederland heeft voor SDG 12 (verantwoorde consumptie en productie) werkt hierin versterkend. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en dus maatschappelijk verantwoord inkopen moet de norm worden. Wij willen er aan bijdragen dat iedereen dat vanzelfsprekend vindt en er de meerwaarde van inziet.
16
Team van Deskundigen
Maatschappelijk verantwoord inkopen
Fredo Schotanus
Mieneke Koster
Hoogleraar Public Procurement Universiteit Utrecht
Program Manager Sustainability bij FedEx
Marianne van Keep
Mirjam Kibbeling
Directeur Sustainability & Procure ment bij Verstegen Spices & Sauces
Strateeg / coach STILWERKT
Ivo Bonajo
Bart Vos
Sustainability Manager bij Ministerie van BZK
Scientific Director bij Brightlands Institute for Supply Chain Innovation
Ed de Rochement
Monique Plantinga
Manager Netwerk Nevi
Relatiemanager bij Nevi
‘Meer van kort op de bal spelen, snel acteren, max 1 A4’.
‘Goede diversiteit in professionele achtergrond‘
17
Leer de taal van MVI spreken met webtool ISO 20400 Samen met Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) ontwikkelde Nevi in 2017 de webtool ISO 20400, gefinancierd door de Rijksoverheid. Deze tool is gebaseerd op ISO 20400, de internationale richtlijn voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). Het biedt een standaard procesaanpak voor zowel publieke als private organisaties om MVI te borgen en in de praktijk te brengen. Tegelijkertijd laat de tool genoeg ruimte voor maatwerk. Brenda Vervoorn, werkzaam voor het ministerie Infrastructuur en Waterstaat, is de afgelopen tijd druk bezig geweest met een nieuw Nationaal plan MVI 2021-2025. Dat bood het uitgelezen moment om ook de webtool ISO 20400 te updaten.
18
1. Hoe ben je betrokken geraakt bij Nevi en het traject voor de webtool ISO 20400? “Ik werk als senior adviseur in het team MVI bij
“Tijdens het opstellen van het nieuwe beleid kwam ik in contact met Nevi. Een aantal keer per jaar betrekken we vanuit de interdeparte-
de directie Duurzame Leefomgeving en Circulai-
mentale werkgroep MVI namelijk onze klank-
re Economie voor het Ministerie Infrastructuur
bordgroep, daar is Nevi onderdeel van. Al snel
en Waterstaat. Ons ministerie coördineert het
maakte ik ook kennis met de maatschappelijke
MVI-beleid van het Rijk. Nu het Ministerie van
programma’s die een broedplaats zijn voor
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ook in-
kennisdeling en -ontwikkeling. Dat is natuurlijk
teresse heeft getoond voor MVI, zijn er in totaal
weer interessant voor de verdere ontwikke-
zeven departementen betrokken bij dit beleids-
ling van het MVI-beleid. En nu dat beleid in
traject. Vorig jaar werkte ik aan het vormgeven van het vervolg op het MVI-beleid voor de periode 2021-2025. Op basis van interviews met betrokken partijen hebben we enkele belangrijke punten voor dit nieuwe beleid opgehaald. Het bleek dat er behoefte is aan een integrale
De tool zal uiteindelijk ook leiden tot meer betrokken opdrachtgevers
aanpak van het MVI-beleid, een hogere inzet op maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap en stevige bestuurlijke afspraken die
een nieuw jasje wordt gestoken, was dit het
MVI minder vrijblijvend en meer gemeengoed
uitgelezen moment om de bestaande webtool
maken. We willen onze pijlen daarbij vooral
ISO 20400 verder te ontwikkelen, actueler te
gaan richten op kansrijke sectoren, zoals grond-
maken en uit te breiden. Om feedback op te
weg- en waterbouw.”
halen van de huidige gebruikers hebben Nevi en
19
NEN pilot-trainingen gegeven en hen gevraagd:
“Tijdens de pilot-trainingen, die onder leiding
wat levert de webtool jullie op en waaraan
van Nevi werden gehouden, kregen we geregeld
voldoet de tool nog niet? Wat zijn jullie wensen
positieve feedback. Zo hoorden we dat het zo
en eisen? Daarvoor hebben we verschillende
fijn is dat deze tool een op maat gemaakt plan
groepen deelnemers uitgenodigd, waaronder
oplevert, waarmee je als organisatie direct en
organisaties die al ervaring hebben met het
gestructureerd aan de slag kunt met MVI. De
gebruik van de webtool en de genomineerden
tool zal uiteindelijk ook leiden tot meer be-
voor de KoopWijsPrijs 2020.”
trokken opdrachtgevers. Iedereen die links- of rechtsom betrokken is bij het MVI-proces wordt daar via de webtool namelijk op geattendeerd.
‘Dat de webtool bijdraagt aan het transparanter maken van
Het wordt duidelijk op welk moment zij betrokken zijn, wat hun betrokkenheid inhoudt en hoe de beslissingen die zij maken, doorwerken naar
de keten, komt uiteindelijk
de inkoper en het inkoopproces.”
het MVI-beleid ook weer ten
“Uit de pilot kwamen ook enkele tips naar
goede.’
voren. Het belangrijkste punt was dat we een duidelijker onderscheid kunnen maken tussen bedrijven en overheidsorganisaties die de tool
2. Wat is de maatschappelijke impact van de ISO 20400-richtlijn en de webtool?
invullen. Op het punt ‘gebruiksvriendelijkheid’ viel er ook nog een slag te maken. We hebben
“De richtlijn en de webtool dragen bij aan het
de vragen in de tool in overleg met de deelne-
borgen van MVI in organisaties en het profes-
mers aan de training specifieker geformuleerd
sionaliseren van de inkooporganisatie. Als je de
en de link naar de richtlijnen scherper gemaakt
webtool invult, rolt daar een pasklaar implementatieplan voor MVI uit. Zo kun je ontdekken hoe MVI kan bijdragen aan de ambities en de duurzaamheidsdoelen van jouw organisatie en hoe de meeste impact via inkoop gemaakt kan worden. Dit kun je vervolgens gebruiken om een MVI-actieplan op te stellen of te actualiseren. Zo krijg je niet alleen meer zicht op de eigenlijke en mogelijke impact van je organisatie, maar verkrijg je ook meer inzicht in de effectiefste manier om je ambities bij te stellen, bijvoorbeeld als de organisatie zich op de SDGs (Sustainable Development Goals, red.) wil gaan richten.”
20
‘Het belangrijkste punt was dat we een duidelijker onderscheid kunnen maken tussen bedrijven en overheidsorganisaties die de tool invullen.’
door in de vragen te verwijzen naar specifieke hoofdstukken uit de ISO 20400-richtlijn. En om de betrokkenheid van alle partijen te optimaliseren, is het in de nieuwe versie mogelijk om
‘Alleen sámen kun je tot het hele overzicht komen’
een deel van de tool uit te zetten naar collega’s. Iedereen heeft namelijk een stukje kennis: de
het beleid verder kunnen ontwikkelen. Zo on-
een werkt aan het MVI-beleid, de volgende aan
dersteunen we elkaar wederzijds. Nevi is daarbij
het juridische aspect en weer een ander aan het
direct betrokken geweest door het ontwikkelen
inkoopproces. Alleen sámen kun je tot het hele
van de webtool en met de maatschappelijke
overzicht komen.”
programma’s faciliteren zij kennisdeling wat de verdere ontwikkeling en professionalisering van
3. Hoe zie jij de toekomst van MVI en de web-
MVI mogelijk maakt.”
tool ISO 20400? “De ISO 20400-richtlijn en bijbehorende web-
“De ontwikkeling van de webtool zal voorlopig
tool dragen bij aan de internationale standaardi-
door blijven gaan, want de tool moet aan blijven
sering van MVI. Het biedt de betrokken partijen
sluiten op veranderende (inter)nationale wet-
een uniforme taal om MVI-vraagstukken geza-
geving en bovenwettelijk beleid. Denk daarbij
menlijk aan te pakken, internationaal handels-
bijvoorbeeld aan de Europese Green Deal en
verkeer beter af te stemmen en ketentranspa-
het beleid over het verlagen van de uitstoot van
rantie te vergroten. Vooral dit laatste punt zal
stikstofverbindingen en broeikasgassen. Voor nu
in de toekomst een belangrijk aandachtspunt
is echter de grootste uitdaging om ook organisa-
blijven. Als iedereen dezelfde taal spreekt, is het
ties die nog niet actief zijn met MVI te betrekken
straks ook een stuk makkelijker om een dialoog
bij dit onderwerp. Wij merken als overheid dat
te starten met de markt en toeleveranciers. Je
het moeilijk is om gemeenten te bereiken die
kunt dan van elkaar leren, bijvoorbeeld over hoe
nog niet met MVI aan de slag kunnen, omdat
je met MVI de meeste impact kunt maken of
ze weinig tijd, capaciteit of kennis hebben of
hoe je een ambitieuze opdrachtgever kunt zijn
omdat zij andere prioriteiten hebben. Wellicht
wat betreft het behalen van maatschappelijke
dat Nevi daarin ook nog een rol kan spelen, om
doelen.”
meer organisaties te bereiken en te ondersteunen bij het starten met MVI.”
“Dat de webtool bijdraagt aan het transparanter maken van de keten, komt uiteindelijk het MVI-beleid ook weer ten goede. Het is een continue wisselwerking. Door het nieuwe beleid zullen immers ook weer meer partijen gebruikmaken van de tool en zullen er meer aan de richtlijn voldoen, waardoor wij op onze beurt
21
MAATSCHAPPELIJK THEMA
Betaalbare zorg Met een jaarlijkse uitgavenpost van ruim 90 miljard, drukt zorg hard op de overheidsuitgaven. In de hele zorgketen (zorgverzekeraars, gemeenten, ziekenhuizen en andere zorgorganisaties) gaat het zelfs om een totaal transactievolume van meer dan 150 miljard euro. Daarnaast is ook het inkopen voor de zorgsector met circa 30 miljard een grote kostenpost en dat getal stijgt ieder jaar. Inkoop van medicijnen en medische apparatuur is hierin de grootste commodity. Helaas gaat de politieke discussie te vaak over de hoge kosten en te weinig over de winst die behaald kan worden binnen het inkoopvolume en de efficiëntie in de keten.
22
Team van Deskundigen
Betaalbare zorg
Opinie is goed en noodzakelijk, maar focus op de belangrijke vergezichten.
Erik van Raaij
Nicole Poldervaart
Hoogleraar Rotterdam University RSM
Teammanager landelijke inkoop 1ste lijn bij Menzis
Inhoudelijk kunnen we wat meer gaan structureren en met een agenda gaan werken
Tom Hoeben
Ruud Plu
Manager Inkoop bij Jeroen Bosch Ziekenhuis
Directeur / bestuurder bij Intrakoop
Interessant om ervaringen met elkaar te delen vanuit verschillende perspectieven
Cleo van Wijk
Ton van Geijlswijk
Relatiemanager bij Nevi
Netwerkmanager bij Nevi
23
Vuurdoop voor het Team van Deskundigen Betaalbare Zorg Het is een bizar jaar geweest voor de zorg. En daarmee ook voor Ruud Plu en de rest van het Team van Deskundige Betaalbare Zorg (TDBZ). Alle issues die zij tijdens hun eerste meeting in oktober 2019 hadden gedefinieerd, werden in één klap van tafel geveegd. Voor even werd het Maatschappelijke thema ‘Betaalbare Zorg’ volledig overschaduwd door die ene onheilspellende gebeurtenis: corona en de daaruit voortvloeiende crisisinkoop. Aan de hand van drie vragen vertelt Ruud over zijn betrokkenheid bij en de aanpak van het TDBZ.
24
1. Hoe ben je bij Nevi en het TDBZ betrokken geraakt? “Voor ik bij Intrakoop aan de slag ging als directeur en bestuurder, was ik al twintig jaar actief in de inkoopadvieswereld. Nevi was voor mij dus al een oude bekende toen zij een oproep
‘Alles wat je op inkoopgebied bijdraagt, kun je aan patiëntenzorg besteden.’
deden voor experts om zich aan te melden voor de Maatschappelijke Programma’s. Ik heb mij toen vanuit mijn commerciële rol opgegeven,
Toen het team eind 2019 voor het eerst bij
maar sloot uiteindelijk aan bij het TDBZ vanuit
elkaar kwam, konden we nog niet weten wat
mijn coöperatieve rol bij Intrakoop.
voor bewegingsvol jaar ons te wachten stond. De pandemie heeft ons met onze neus op de
Het team bestaat onder andere uit een netwerk-
feiten gedrukt, maar daardoor zijn wel enkele
en relatiemanager van Nevi, een teammanager
noodzakelijke bewegingen op gang gekomen.
landelijke inkoop uit de verzekeringswereld, een
Zo is er bijvoorbeeld een overlegorgaan ont-
inkoopmanager bij een ziekenhuis en een hoog-
staan bestaande uit de organisaties Zorgservice
leraar. Het is een enorm gemêleerd gezelschap,
XL, IAZ, ROAZ, NFU, Santeon en Intrakoop. We
waarbij iedereen zijn of haar eigen expertise
kwamen met elkaar in contact via het Landelijk
inbrengt. Daar wilde ik ook mijn steentje aan
Consortium Hulpmiddelen (LCH), dat in tijden
bijdragen. Werken aan goede en betaalbare zorg
van nood werd opgezet om de inkoop en verde-
is namelijk zo waardevol. Alles wat je op in-
ling van medische hulp- en beschermingsmid-
koopgebied bijdraagt, kun je aan patiëntenzorg
delen te regelen gedurende de crisis. Onderling
besteden.
liggen alle belangen wellicht niet volledig op
25
één lijn, maar overkoepelend staan de neuzen
zorgverzekeraars en andere betrokken partijen
wél dezelfde kant op: de inkoopfunctie in de
en stelde uiteindelijk in samenwerking met het
zorg binnen Nederland verbeteren.”
bestuur van Nevi Zorg een factsheet op met de belangrijkste bevindingen. De factsheet behan-
2. Wat is de maatschappelijke impact van het programma ‘Betaalbare Zorg’?
delt onder andere de problemen binnen interne processen, de onderlinge samenwerking en de
“De maatschappelijke waarde van inkoop was
supply chain. Maar een van de belangrijkste
nog nooit zo duidelijk als tijdens de corona
lessen is toch wel dat leveranciersketens trans-
crisis. Met de uitbraak kwam er een run op
paranter moeten worden, waarbij de productie
persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals
van persoonlijke beschermingsmiddelen niet
mondmaskers, handschoenen en isolatiejassen
afhankelijk moet zijn van één land. Je moet het
en dreigde er al snel tekorten die inkoop moest
portfolio verdelen om zo de risico’s te spreiden.
opvangen. De shortlist met belangrijke issues
Al gauw kwamen er goede, lokale alternatieven
omtrent betaalbare zorg, die we met het TDBZ
voor de productie van middelen tot stand. Zo is
tijdens het eerste overleg hadden samengesteld,
Auping bijvoorbeeld mondkapjes gaan produce-
moest wachten. Als experts op het gebied van
ren. En het Ministerie van Economische Zaken is
inkoop in de zorg moesten we natuurlijk eerst
die lokale productie gaan subsidiëren. Daardoor
iets met alle uitdagingen die de nieuwe situatie
gaat inkoop in de zorg niet langer alleen over
ons voorschotelde. We zagen dat deze crisis de
schaalvoordelen en zo goedkoop mogelijk pro-
potentie in zich droeg om positieve structurele
duceren maar ook over duurzaamheid.
veranderingen te realiseren. Maar we wilden niet direct een visie op tafel leggen. Allereerst
Ook kwam uit de factsheet naar voren dat een
wilden we contact leggen met het veld: waar
goede samenwerking letterlijk van levensbelang
liggen voor hen de uitdagingen en oplossingen
is. Niemand was in staat om een probleem van
in deze crisistijd en aan welke veranderingen
deze omvang zelfstandig op te lossen en onze
willen ze in de toekomst vasthouden?
kennis en inzet bleek te veel versnipperd. Om de klap van deze crisis op te vangen, moesten we
Ons team inventariseerde deze uitdagingen en
de hele keten doorgronden. We hadden daarbij
verwachtingen bij zorginstellingen, leveranciers,
de expertise nodig van partijen uit allerlei, soms onverwachte, hoeken. Daardoor hebben we
‘Niet alleen inkopers, maar ook de logistieke keten en de distributie spelen een belangrijke rol.’
wel geleerd om ook in de toekomst breder te kijken naar mogelijke oplossingen. “Niet alleen inkopers, maar ook de logistieke keten en de distributie spelen een belangrijke rol.” 3. Hoe zie jij de toekomst na afronding van het programma ‘Betaalbare Zorg’? “Met de factsheet zijn we inmiddels in een vol-
26
‘Maar schaarste kent vele vormen, zoals niet genoeg handen, informatie, kennis of data. ’
zorgen dat instituten als het LCH en ROAZ een permanente plek krijgen in de toekomst. Via deze samenwerkingen hopen we dat de inkoop in de zorg beter uitgerust zal zijn om toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Want dat zijn er nogal wat. We zijn nu druk bezig geweest om de beschikbaarheid van producten
gende fase aanbeland. Het is een samenvatting
op de korte termijn op te vangen en te zorgen
geworden van de crisis, met voorbeelden uit het
dat dit op de lange termijn niet meer gebeurt.
veld, waaruit onder andere bleek dat het LCH
Maar schaarste kent vele vormen, zoals niet
een paar weken tijd nodig had om zichzelf te
genoeg handen, informatie, kennis of data.
organiseren, en dat in eerste instantie alle aan-
Betaalbaarheid blijft natuurlijk ook een belangrijk
dacht uitging naar acute zorg waardoor andere
issue. Prijzen blijven daarbij belangrijk, maar het
zorginstellingen vergeten dreigden te worden.
gaat ook vooral over het optimaliseren van de
Voor elk punt dat naar voren kwam, hebben het
waardeketen om zo bij te dragen aan gezond-
TDBZ en Nevi Zorg aanbevelingen geschreven.
heidswinst. Om dat te bereiken moeten inkoop-
Deze factsheet hebben we ook gestuurd aan
afdelingen binnen zorginstellingen soms het
minister Hugo de Jonge, met als doel om de
eigenbelang aan de kant zetten om inkoop sterk
politieke discussie op gang te brengen.
te maken voor de maatschappelijke rol. De samenwerkingen die we nu hebben gevormd, zijn
En dat is ons gelukt. Al was de aandacht niet
een mooi begin, maar zijn kwetsbaar. We zullen
enkel positief. Zo gaven de ondervraagden in
eraan moeten blijven werken om te waarborgen
de factsheet aan dat de oprichting van het LCH
dat ze blijven bestaan. Nevi kan daarbij helpen
‘goed maar ondoorzichtig’ was. Dit schoot in
door discussies te starten, een visie te vormen en
het verkeerde keelgat van het LCH, dat zich voor
veranderingen te katalyseren. Maar we kunnen
de volle honderd procent had ingezet en nu
daar ook zeker de hulp van verzekeraars en de
onder een vergrootglas werd gelegd. Terwijl de
politiek bij gebruiken.”
factsheet ook veel andere, niet-LCH gerelateerde verbeteringen bevatte. Het TBZ wilde alleen maar de pijnpunten blootleggen, zodat deze in de toekomst verbeterd kunnen worden. Beide partijen hadden alleen maar de beste bedoelingen, daardoor kon deze kwestie snel gladgestreken worden en is de samenwerking nu beter dan ooit. Daarmee komt een van de doelen van de aanbevelingen weer een stukje dichterbij, namelijk het aanjagen van samenwerkingen en
27
IMPACT 2020
Uitgelicht
Covid-19
Handreiking Inkoop in de publieke sector tijdens een crisis
De coronacrisis beheerste 2020, niet alleen in Nederland maar wereldwijd. Supply chains
Inkopen in de publieke sector is anders dan
hadden het moeilijk, inkopers werkten de
in de private sector. De context waarin de
klok rond om tijdig de benodigde producten
inkoper acteert, is bijzonder: organisaties zijn
te krijgen en de financiële impact was enorm.
vaak complex met veel verschillende (poli-
In het Nevi Corona dossier bundelden we
tieke) belangen, uiteenlopende stakeholders
actualiteit, to-do-lijstjes, checklists, blogs van
en verantwoordelijke budgethouders. Als de
inkopers over hun dagelijkse praktijk onder
professionele inkoper en opdrachtgever in
de noemer ‘Inkopers in de frontlinie’ en vi-
de publieke sector ergens positieve impact
deo’s over hoe om te gaan met verstoringen,
kan maken op de maatschappij, bijvoorbeeld
contracten en leveranciers. Uiteraard hielden
door zekerheid en veiligheid te bieden in een
we ook webinars waarin we vooruitblikten,
onveilige situatie, dan was dat wel in 2020
met titels als ‘Procurement en supply chain
tijdens de coronapandemie. Nevi Publiek
management in een post-corona perspec-
verzamelde in een praktische handreiking
tief’. Inkoop en supply management staan nu
verschillende initiatieven en maatregelen met
meer dan ooit in de aandacht, zowel in het
verwijzingen naar relevante websites.
nieuws als in de boardrooms.
Green Deal Duurzame Zorg Bijna 150 partijen doen mee aan de Green Deal Duurzame Zorg waarin het verhogen van de kwaliteit, toegankelijkheid en beschikbaarheid van de zorg en tegelijkertijd het verlagen van de voetafdruk van de zorgverlening centraal staan. Onder de vlag ‘Programmaplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Zorg – 2020’ organiseerde Nevi in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport drie verschillende Meetups: Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI), Klimaatneutraal inkopen en Circulair inkopen.
28
Facts & Figures 2020 Betaalbare zorg De zorgsector werd als een van de eerste getroffen door de pandemie. Al vrij snel dreigde er een tekort aan kritische materialen. Nevi Zorg en het Team van Deskundigen Betaalbare Zorg inventariseerden bij haar achterban wat de uitdagingen waren binnen deze nieuwe situatie en bundelden de uitkomsten en geleerde lessen in een pakkende factsheet. Deze werd vervolgens aangeboden aan minister Hugo de Jonge:
Workshops MVI in Zorg, zowel fysiek als online, in opdracht van ministerie VWS in 2019-2020 met meer dan deelnemers in totaal’
200
Start Project Beter Aanbesteden
49
nieuwsberichten over projecten, initiatieven en onderzoeken vanuit MP’s
153
downloads whitepapers
Onderzoek TvD Zorg naar crisisinkoop Corona
396 139
geslaagden Nevi 1 geslaagden Nevi 2
Serie Impact van inkoop in beeld: Politie Nederland
3
afgeronde promotie onderzoeken 29
MAATSCHAPPELIJK THEMA
Toekomst inkoop Welke thema’s doen ertoe in de toekomst? Succesvolle inkooporganisaties van morgen omarmen veranderingen en gaan ervan uit dat de wereld van vandaag niet meer de wereld van morgen is. Zij hebben een doel voor ogen en weten daar met de juiste kennis, informatie en mensen te komen. De toekomst van inkoop gaat over het vertalen van veranderingen van buiten naar veranderingen in de inkooporganisatie en keten. Een toekomstbestendige wereld wordt gecreëerd door: wendbare inkooporganisaties en supply chains waarin samenwerking, partnerships, transparantie en intrapreneurship essentieel zijn.
30
Team van Deskundigen
Toekomst inkoop
Frank Rozemeijer
Wim Nieland
Hoogleraar aan Maastricht University
Business development director bij AevesBenefit
Jan Pieter Papenhuijzen
Jordie van Berkel
Partner bij Significant Groep
Verandermanagement Inkoop bij F-Fort
Rene van den Hoven
Jan Roddeman
Relatiemanager bij Nevi
Kennis- en portfolio manager bij Nevi
Meer de samenwerking zoeken met andere teams en de gemeen schappelijke zaken samen of in ieder geval afgestemd aanpakken.
Het zou goed zijn om buiten de gebruikelijke Nevi periferie deskundigheid te mobiliseren.
31
INKOPEND NEDERLAND BEDANKT!
Samen maken we impact, ook in 2021/2022 In 2021 ga ik, samen met de teams, de partners en collega’s door met positieve impact maken. En dat doen we natuurlijk graag samen met jou! Via online communities en polls kun jij binnenkort vanuit je thuiswerkplek hier direct aan bijdragen. Doe je ook mee? Karin van IJsselmuide
Procurement in perspectief
nevi.nl
