5 Trends en ontwikkelingen

Het inkoopvak is volop in ontwikkeling en staat voortdurend bloot aan verandering. We zetten de belangrijkste trends en ontwikkelingen kort op een rij.

1. Verschuivingen in de geopolitieke machtsverhoudingen. De oorlog in de Oekraïne heeft de internationale verhoudingen tussen de Verenigde Staten, Rusland en China op scherp gezet. Een en ander resulteerde onmiddellijk in grondstoffen schaarste en stijgende energieprijzen. Grondstoffen schaarste werd manifest in langere levertijden en hogere prijzen die door vrijwel alle spelers in de internationale toelevering aan hun klanten werden doorberekend. Een en ander had gevolgen voor het besteedbaar inkomen van consumenten, nationaal en internationaal. Als gevolg van deze ontwikkelingen moesten inkoopmanagers hun prioriteiten veranderen. Beschikbaarheid van materialen en grondstoffen werd prioriteit nummer één. Inmiddels heeft de Europese commissie besloten tot een drastische wijziging van haar grondstoffen politiek. Ondernemingen respectievelijk inkoopmanagers in Nederland zullen als gevolg één internationale leveranciersportfolio drastisch moeten herzien.

2. Van duurzaamheid naar circulaire economie. Het is politici en bestuurders in vele landen inmiddels duidelijk dat de grenzen van de economische groei in zicht zijn. Om de huidige wereldbevolking te kunnen voeden is een landbouwareaal nodig van tweeënhalf keer deze aarde. Voorts leidt de groei van de wereldbevolking tot een niet eerder gekende toename van broeikasgassen en milieuvervuiling (denk aan de plastic soep in vele oceanen). Reden om veel voorzichtiger om te springen met natuur, leefomgeving en materialen. In Nederland leidde de aandacht voor natuurbeheer, daartoe aangezet door Urgenda, tot een drastisch stikstofbeleid, in lijn met de Europese wetgeving. Dit leidde onmiddellijk tot een vertraging van de bouwplannen van vele gemeenten en provincies. De gevolgen van nieuwbouw en aanleg van infrastructuur moeten voorafgaand duidelijk worden gemaakt vooraleer bouwvergunningen worden afgegeven. Het stikstofbeleid adresseert ook de boeren en landbouwers in ons land. Er moet ernstig rekening worden gehouden met een inkrimping van de veestapel. Een direct gevolg voor inkoopmanagers is de komende Wet Verantwoord en Duurzaam Internationaal Ondernemen, ook wel aangeduid met Ketenwet. Deze geeft onder meer aan hoe ondernemingen om moeten gaan met de zogenaamde Scope 3 emissies, in casu de emissies die door de toeleveringsketen worden veroorzaakt. De implicaties van deze wet evenwel nog verder strekkend: zij houden bestuurders van bedrijven verantwoordelijk voor alle onregelmatigheden in hun toeleveringsketens. Niet verwonderlijk dat tegen deze wet vanuit het bedrijfsleven veel verzet is gekomen. Inmiddels is duurzaamheid een gegeven voor veel inkoopmanagers. Op de laatste IPSERA conferentie in Barcelona (2023), was duurzaamheid het absolute topthema van de 211 ingediende onderzoekspapers.

3. Digitalisering en kunstmatige intelligentie. Op vele domeinen in de samenleving schrijdt de digitalisering en informatisering met rasse schreden voort. Vrijwel alles in de wereld is nu digitaal en waar dan ook voor consumenten te bestellen en digitaal af te rekenen. Medewerkers in organisaties verlangen van hun werkgever dezelfde functionaliteit als het gaat om het bestellen en aanschaffen van producten en diensten. De digitale infrastructuur met betrekking tot de ondersteuning van Inkoopprocessen laat in de regel nog veel te wensen over. De reden is dat het niet eenvoudig is om leveranciers aan de eigen systemen koppelen. Soms omdat deze niet compatibel zijn. Vaker omdat leveranciers daar geen zin in hebben. Dit is de reden waarom grote bedrijven omzien naar platform leveranciers, die de inkoop van complete pakketten respectievelijk categorieën van producten over kunnen nemen. Aanvankelijk was dit beperkt tot indirecte inkoop. Thans zien we ook bedrijven de inkoop van directe categorieën (grondstoffen en verpakkingen) uitbesteden. Een geheel nieuw fenomeen is de kunstmatige intelligentie (Engels: Artificial Intelligence (AI)), die met komst van ChatGPT en Bing nieuwe vormen heeft aangenomen. De invloed van deze oplossingen voor het vakgebied is nauwelijks te overschatten.

4. Public Procurement. De energietransitie en circulaire-economie vragen van politici en overheden nieuwe oplossingen. Deze oplossingen zullen vooral vanuit de markt moeten worden ontwikkeld door professionele marktpartijen. Door haar inkoopbeleid zal de overheid innovatie en duurzaamheid verder moeten stimuleren. Dit staat op gespannen voet met de vaak als rigide ervaren aanbestedingsregels en het gebrek aan deskundigheid om deze te hanteren. Een en ander zal alleen opgelost worden als de overheid fors gaat investeren in de professionaliteit en herwaardering van de publieke inkoopfunctie. Dit is te meer noodzakelijk gezien de grote missers van de overheid gedurende de afgelopen jaren, die het vertrouwen in de overheid niet bepaald hebben vergroot. De herinneringen aan de parlementaire enquête naar het ICT-beleid van de overheid, de Fyra, en de mondkapjesaffaire (Sywert van Lienden) liggen nog vers in het geheugen. Niet meer maar betere economische groei zou in het overheid denken centraal moeten staan. Dit nieuwe denken is ook voor de overheid inkoop hard nodig.

5. Leiderschap en talentontwikkeling. Na de Covid jaren, is er binnen veel economieën in Europa een inhaalvraag ontstaan, die geleid heeft tot een toename van de bedrijfsactiviteiten. Deze heeft op zijn beurt weer geleid tot personeelsschaarste in vele sectoren. Deze schaarste is ook zeker merkbaar in inkoopland. Professionele inkopers zijn nauwelijks te krijgen. De hiervoor genoemde ontwikkelingen zetten en enorme druk op de inkoopformatie in organisaties, die in zeer weinig gevallen aan deze ontwikkelingen is aangepast. Gevolg is een enorme werkdruk resulterend in stress en burn-out. Een en ander stelt hoge eisen aan het inkoopleiderschap om de winkel draaiende te houden. Zoals een inkoopmanager recent opmerkte: lange tijd was het adagium in inkoop om met minder mensen meer werk te verzetten. In de huidige omstandigheden zullen topmanagers geconfronteerd worden met de situatie waarbij met meer mensen in inkoop minder resultaat wordt gehaald. Als bedrijven niet tijdig investeren in hun inkooporganisatie, zullen zij geconfronteerd worden met grote problemen in hun voortbrengingsprocessen.

Deze korte beschrijving van een aantal mondiale en nationale trends en ontwikkelingen, geeft aan dat er voor inkoopmanagers en inkoopprofessionals veel werk aan de winkel is. Verdere professionalisering en herwaardering van de inkoopfunctie lijkt zowel in veel organisaties als maatschappelijk aan de orde

Jaarrapportage 2022 Nevi Research Commissie – pag. 8 van 35