արթյուր ռեմբո | պայծառատեսի նամակները by Armen Patvakanyan

Paroles (խոսքեր) հավաքածուի հրատարակումները պոեզիային, պատմվածքին եւ էսսեին են անդրադառնում: Դրանք նպատակ ունեն հասանելի դարձնել կարեւոր՝ կարճ, բայց բովանդակալից տեքստեր գրականության, արվեստի եւ մտքի ասպարեզում: Դրանց հայերեն թարգմանությունը հնարավորություն կընձեռի մշակութային կյանքի բոլոր գործիչներին հաղորդակից լինել գաղափարական շարժումներին, որ գրանցվում են համաշխարհային մտքի պատմության մեջ, եւ առանց որոնց իմացության բացառվում է հնարավոր ցանկացած նորը:

P AR O LE S

| arthur rimbaud | lettres dites du voyant |

Les publications de la collection Paroles se partagent entre poésie, récits et essais. Elles ont pour ambition de donner à lire des textes essentiels, courts mais significatifs dans les domaines de la littérature, des arts en général et de la pensée. Leur traduction en arménien devrait permettre à tous les acteurs de la vie culturelle d’avoir accès aux mouvements d’idée qui s’inscrivent dans l’histoire de la pensée universelle et sans la connaissance desquels il n’est pas d’innovation possible. p

P AR O LE S

Ã ³ ñ ·Ù ³ Ýáõ Ã Û áõÝ Á ª éáõ ½ ³Ý Ý ³ í ³ ñ ¹³ ÝÛ ³ Ý

²Îîàô²È ²ðìºêî|2012

Ժորժ Իզամբարին 13 մայիսի, 1871թ, Շառլվիլլ

Հարգելի´ պարոն, Դուք ահա նորից դասախոս եք: Հասարակությանն ենք պարտական, - ասում էիք ինձ. ուսումնական անձնակազմում եք, առաջ եք ընթանում ճիշտ ճանապարհով: - Ես նույնպես հետեւում եմ իմ սկզբունքին, անամոթաբար ապրում եմ ուրիշների հաշվին, վերագտնում քոլեջի նախկին տխմարներին, նրանց ընձեռում այն ամեն հիմար, գարշելի, վատ գործերն ու խոսքերը, որ կարող եմ հնարել. ինձ վճարում են գարեջրով ու աղջիկներով: Stat mater dolorosa, dum pendet filius. - Ես Հասարակությանն եմ պարտական, դա ճիշտ է, - եւ ես իրավացի եմ: - Դուք նույնպես, Դուք իրավացի եք առայժմ: Ըստ էության, Ձեր սկզբունքում Դուք տեսնում եք միայն սուբյեկտիվ պոեզիա. Ձեր համառությունը` վերազբաղեցնել համալսարանական Ձեր դիրքը, ներեցե´ք, դա է ապացուցում: Բայց Դուք կմնաք միշտ ինքնագոհ մեկը, որ ոչինչ չի արել` չցանկանալով անել որեւէ բան: Բացի այդ, Ձեր սուբյեկտիվ պոեզիան միշտ կլինի ահավոր ձանձրալի: Մի օր, հույս ունեմ շատ ուրիշները եւս նույն ակնկալիքն ունեն - Ձեր

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

սկզբունքում տեսնել օբյեկտիվ պոեզիա, ես այն կտեսնեմ առավել անկեղծ, քան Դուք դա կանեիք - Ես կլինեմ աշխատավոր. այս միտքն է ետ պահում ինձ, երբ խենթ զայրույթը ինձ մղում է առ Փարիզի պայքարը, ուր աշխատավորներն այնուհանդերձ տակավին մեռնում են, մինչ ես գրում եմ Ձեզ: Աշխատել հիմա` երբեք, երբեք. Ես գործադուլավոր եմ:

Հիմա ես հնարավորինս շվայտ եմ ապրում: Ինչո՞ւ: Ուզում եմ լինել պոետ եւ աշխատում եմ ինձ դարձնել Պայծառատես: Դուք բոլորովին չեք հասկանա սա, եւ ես հազիվ թե կարողանամ Ձեզ բացատրել: Այն է` հասնել անիմանալիին` խախտելով բոլոր զգայարանները: Տառապանքն ահռելի է, բայց պետք է լինել ուժեղ, պետք է ծնվել պոետ, եւ ես հասկացա, որ պոետ եմ: Դա բնավ իմ մեղքը չէ: Սխալ է ասել` ես մտածում եմ, պետք է ասել` ինձ մտածում է ... - Ներեցեք` բառախաղ է: Եսը մեկ ուրիշն է: Հոգ չէ փայտի համար, եթե մի օր հայտնաբերի որ ջութակ է, ու ծաղրում է անգիտակիցներին, որ վիճում են մի բանից, ինչին բնավ անհաղորդ են:

Ինձ համար Դուք Ուսուցիչ չեք: Ես Ձեզ տալիս եմ

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

սա. երգիծա՞նք է, ինչպես Դուք կասեիք: Պոե՞զիա: Սակայն երեւակայություն է, միշտ: - Բայց խնդրում եմ, չընդգծեք այն մատիտով եւ - ոչ էլ առանձնապես - մտքով:

Բռնաբարված սիրտը * Սիրտս՝ լցված տխրությամբ, նավախելին է թքում, Սիրտս խեղդվում է անպետք ծխախոտի ծխից գարշ. Ու ապուրի շիթերը այս ու այն կողմ են ցատկում, Սիրտս՝ լցված տխրությամբ, նավախելին է թքում. Ու ամբոխն է գռեհիկ, իշավարի կատակում, Հռհռում են բոլորը ծիծաղով կոշտ ու անտաշ, Սիրտս՝ լցված տխրությամբ, նավախելին է թքում, Սիրտս խեղդվում է անպետք ծխախոտի ծխից գարշ։ Փաղղոսի պես անամոթ, զինվորի պես անպատկառ Կատակներն այդ գռեհիկ պոռնկացրին սիրտս կույս. Ղեկը թվում է աչքիս պոռնկատան մի նկար՝ Փաղղոսի պես անամոթ, զինվորի պես անպատկառ, Օ՜, ալիքներ շլացնող, օ՜, ալիքներ խելագար, Լվացե՛ք սիրտս, մաքրե՛ք, թող չկորչի նա անհույս. Փաղղոսի պես անամոթ, զինվորի պես անպատկառ Կատակներն այդ գռեհիկ պոռնկացրին սիրտս կույս։ Թե որ ծամեն–վերջացնեն նրանք խոտն այդ գարշելի, Օ՜, ի՞նչ անել, ո՞նց ապրել բռնաբարված այս սրտով, Կտարածվեն բաքոսյան զկռտոցներ վայրենի, Թե որ ծամեն–վերջացնեն նրանք խոտն այդ գարշելի, Ստամոքսս ցավում է, ու սիրտս ետ է գալիս,

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Սիրտս որպես մի պոռնիկ, գռեհկացած ու վրդով. Թե որ ծամեն–վերջացնեն նրանք խոտն այդ գարշելի, Օ՜, ի՞նչ անել, ո՞նց ապրել բռնաբարված այս սրտով։ Սա ոչինչ չի նշանակում: - Պատասխանեք ինձ: Պրն. Դըվերյերին, Ա.Ռ.-ի համար Սրտագին ողջույններ, Ա. Ռեմբո

* µÝ³·ñ»ñÁ ï»ë Ñ³í»Éí³ÍáõÙ ( Ã³ñ·Ù.ª ·áõñ·»Ý ·³ëå³ñÛ³Ý )

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

Պոլ Դըմընիին Դուեում 15 մայիսի, 1871, Շառլվիլլ

Ես վճռեցի Ձեզ մեկ ժամ նոր գրականություն տալ: Միանգամից սկսեմ թեմատիկ մի սաղմոսով:

Փարիզյան ռազմերգ * Հաստատ գարուն է, քանի որ Պուրակներից կանաչավետ Ճախրում է վեհ ու փառավոր Թյերը իր Պիկարի հետ։ Մայիս. որքա՜ն տկլոր քամակ. Սեւ՛ր, Բանյո՛, Մեդո՛ն, Անյե՛ր, Տեսնու՞մ եք ձեր հյուրերը թանկ Մատուցում են ձեզ նվերներ։ Ունեն կիվեր, սուսեր, տամ-տամ՝ Ոչ թե մաշված թմբուկ բեկ-բեկ, Եվ նավերով սուր, սրատամ Ճեղքում են լիճը արնաներկ։ Չտեսնված քեֆ ենք անում, Երբ թափվում են մեր որջերին Ակնաքարերը դեղնավուն Յուրահատուկ այս օրերին։ Թյեր եւ Պիկար՝ Էրոս երկու, Հելիոտրոպ գողացողներ,

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Պատկերներ են նավթով ներկում Դարձած երկու նոր Կորոներ։ Բարեկամն են մեծ Տրյուկի... Եվ ծաղկանց մեջ Ֆավրը պառկած, Գետ է թափում արտասուքի Եվ քթի տակ երգում կամաց։ Քաղաքը ձեր նավթի դիմաց Ունի տաք–տաք սալաքարեր, Եվ հակավոր է, անկասկած Մի լավ թափ տալ օձիքը ձեր... Իսկ նրանք, որ պառկած են թեք Անհոգության մեջ գյուղերի, Դեռ կտեսնեն կրակը շեկ Եվ ճարճատյունը ճյուղերի։ Ա. Ռեմբո

- Ահա մի փոքր արձակագրություն պոեզիայի ապագայի վերաբերյալ: - Անտիկ շրջանի յուրաքանչյուր պոեզիայի հիմքում հունական քնարերգությունն է` կյանքի ներդաշնակություն Հունաստանից` մինչեւ ռոմանտիզմի շարժում,միջնադար - կան ուսյալներ, տաղասացներ: Էն-

* Ã³ñ·Ù.ª Ñ»ÝñÇÏ µ³ËãÇÝÛ³Ý

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

նիուսից Թերոլդյուս, Թերոլդյուսից` Կազիմիր Դըլավիյն, ամեն ինչ հանգավոր արձակ է, խաղ, անթիվ հիմար սերունդների փառք ու անճարակություն. Ռասինը մաքուրն է, ուժեղը, մեծը: - Եթե փչեին նրա հանգերին, խառնեին քառատողերը, Աստվածային Հիմարը այսօր նույնքան անհայտ կլիներ, որքան Ծագումնաբանության առաջին հեղինակը - Ռասինից հետո խաղը մգլոտում է: Այն տեւեց երկու հազար տարի:

Ո´չ ծաղր, ո´չ պարադոքս: Բանականությունը այս նյութի վերաբերյալ ինձ ավելի վստահություն է ներշնչում, քան մի Երիտասարդ-Ֆրանսիա*-ի երբեւէ ունեցած կատաղությունը: Բացի այդ, ազատություն նորերին` նզովելու նախնյաց. մենք մեր տանն ենք եւ մենք ժամանակ ունենք:

* ²ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝ` ëï»ÕÍí³Í üÇ·³ñá ûñ³Ã»ñÃÇ ÏáÕÙÇó: ²Û¹å»ë ùÝÝ³¹³ïáñ»Ý ÏáãáõÙ ¿ÇÝ 1830Ã. ä»ïñÛáõë ´áñ»ÉÇ, Ä»ñ³ñ ¹Á Ü»ñí³ÉÇ »õ Â»áýÇÉ ¶áÃÛ»Ç ßáõñç Ñ³Ù³ËÙµí³Í »ñÇï³ë³ñ¹ éáÙ³ÝÇÏÝ»ñÇÝ: à·»ßÝãí³Í ³½³ï³Ï³Ý ·³Õ³÷³ñÝ»ñáí áõ ÁÝ¹¹»Ù µáõñÅáõ³Ï³Ý Ñ³Ùá½ÙáõÝùÝ»ñÇÝ »õ áõïÇÉÇï³ñÇ½ÙÇÝ` í»ñçÇÝÝ»ñë ³é³ÝÓÝ³ÝáõÙ ¿ÇÝ Çñ»Ýó É»½í³Ï³Ý, Ñ³Ý¹»ñÓ³ÛÇÝ »õ ·³Õ³÷³ñ³Ï³Ý Ùï³ÑÕ³óáõÙÝ»ñáí áõ ³ñï³Ñ³Ûïã³ÙÇçáóÝ»ñáí` ¹³ë³Ï³ÝÝ»ñÇ »õ éáÙ³ÝïÇÏÝ»ñÇ Ñ³Ï³ëáõÃÛ³Ý å³Ûù³ñáõÙ Ñ³Ý¹»ë ·³Éáí áñå»ë Çñ»Ýó ³í³·Ý»ñÇ Ñ³í³ï³ñÇÙ ç³ï³·áíÝ»ñ:

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Ռոմանտիզմը երբեք իրապես չի քննադատվել: Ո՞վ կդատեր այն: Քննադատնե´րը: Ռոմանտիկնե՞րը, ովքեր այնքան հստակ ապացուցում են, որ երգը շատ հազվադեպ է երգչի գործը, այսինքն նրա երգած ու ըմբռնած միտքը:

Որովհետեւ ես-ը մեկ ուրիշն է: Եթե պղինձը շեփոր է արթնանում, դա իր մեղքը չէ: Սա ակնհայտ է ինձ. ես մասնակից եմ իմ մտքի վերծանմանը. ես նայում եմ նրան, լսում նրան. տալիս աղեղի մի հարված. սիմֆոնիան շարժվում է իր խորքում կամ մի ցատկով բեմ դուրս գալիս:

Եթե ծեր տխմարները բացահայտած չլինեին Ես-ի միայն թյուր նշանակությունը, մենք ստիպված չէինք լինի ավլել այս միլիոնավոր կմախքները, որ անհիշելի ժամանակներից ի վեր կուտակել են նրանց կույր իմաստության պտուղները` իրենց հեղինակ հռչակելով:

Ասացի, որ Հունաստանում քառյակներն ու քնարները հանգավորում էին Արարը: Հետագայում, երաժշտությունը եւ հանգերը խաղ են, ժամանց: Այդ անցյալի ուսումնասիրությունը գրավում է հետաքրքրասերներին. շատերին հաճելի է վերականգնել այդ հին ժամանակները - սա է նրանց

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

բաժինը: Համաշխարհային իմաստությունը միշտ էլ բնականորեն դուրս է հորդել իր մտքերը, մարդիկ հավաքում էին ուղեղի այդ պտուղների մի մասը, գործում ըստ դրանց, գրում գրքեր դրանցով. այդպես էր իրերի ընթացքը. մարդն իր վրա չէր աշխատում` տակավին չարթնացած, կամ` դեռ ոչ կատարյալ խորը երազի մեջ: Քաղծառայողներ, գրողներ. հեղինակ, ստեղծագործող, պոետ` այս մարդը երբեք գոյություն չի ունեցել: Առաջին դասը այն մարդու, ով պոետ է ուզում լինել, ինքնաճանաչողությունն է` ամբողջական. նա փնտրում է իր հոգին, զննում այն, փորձարկում այն, սերտում այն: Այն իմանալուն պես պետք է մշակել. սա թվում է հեշտ, յուրաքանչյուր ուղեղում կատարվում է բնականոն մի զարգացում. այնքան եսասերներ են իրենց հեղինակներ հռչակում, կան շատ ուրիշներ, որ սեփական մտավոր առաջադիմությունը իրենք իրենց են վերագրում: Բայց սա կերտում է հրեշավոր հոգի` նման կոմպրաչիկոսի*, թե կուզեք: Պատկերացրեք մի մարդ, որ գորտնուկներ է տնկում ու մշակում իր դեմքին: * ÑÕáõÙ ìÇÏïáñ ÐÛáõ·áÛÇ “Ø³ñ¹Á, áñÁ ÍÇÍ³ÕáõÙ ¿” í»åÇÝ: ÊáëùÁ Ù³ÝÏ³·áÕ»ñÇ Ù³ëÇÝ ¿, áíù»ñ ³Ý¹³Ù³Ë»ÕáõÙ ¿ÇÝ Çñ»Ýó ½áÑ»ñÇÝ »õ ·áõÙ³ñ í³ëï³ÏáõÙ` Ýñ³Ýó Ç óáõÛó ¹Ý»Éáí:

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Ես ասում եմ, որ պետք է լինել պայծառատես, դառնալ պայծառատես: Պոետը, իրեն դարձնում է պայծառատես բոլոր զգայարանների մի երկար, ծավալուն եւ ողջամիտ խախտումով: Սիրո, տառապանքի, մոլագարության բոլոր ձեւերը; նա ինքն է փնտրում, նա սպառում է իր մեջ բոլոր թույները` պահելով միայն դրանց ուղնուծուծը: Աննկարագրելի տառապանք, որտեղ նա կարիք ունի կատարյալ հավատքի, գերմարդկային կատարյալ ուժի, որտեղ նա, բացի ամենից, դառնում է մեծ հիվանդը, մեծ ոճրագործը, մեծ նզովյալը - եւ գերագույն Ուսյալը: - Որովհետեւ հասնում է անիմանալիին: Որովհետեւ մշակել է իր հոգին, արդեն հարուստ, ավելին, քան որեւէ մեկը: Նա հասնում է անիմանալիին, եւ երբ, խենթացած, ի վերջո կորցնում է իր տեսիլքների իմաստը, այնժամ իսկապես տեսած կլինի դրանք: Թող որ մեռնի իր` չլսված ու անհամար երեւույթների թռիչքից. կգան ուրիշ հրեշավոր մշակներ, նրանք կսկսեն այն հորիզոններից, որտեղ մյուսը պարտվել է: - շարունակությունը վեց րոպեից Այստեղ ներդնում եմ մի երկրորդ սաղմոս` կոնտեքստից դուրս. բարի եղեք հաճոյակամ ականջ դնել, եւ բոլորը կլինեն հիացած:-Աղեղը ձեռքումս է, սկսում եմ:

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

Իմ սիրահարված ճուտիկներ * Թող հիդրոլատն արտասուքի Երկնի կաղամբը լվա. Ծառն էլ թափի բողբոջ - թքի Գնդիկները ձեզ վրա, Ճերմակ լուսինն էլ թող բացի Կլոր հետույքն իր ուրույն, Իրար զարկեք ազդրերը ձեր, Անճոռնիներ իմ սիրուն։ Իրար սիրում ենք անձնվեր, Իմ անճոռնի կապտավուն. Ուտում ենք միշտ թերխաշ ձվեր Հիանալի մեր դարում։ Դու ինձ պոե՛տ հայհոյեցիր, Իմ անճոռնի սպիտակ. Դե՛ ցած իջիր, քեզ, որպես ձի, Մտրակեմ ազդրերիս տակ։ Ես փսխեցի քո հեշտոցին, Իմ անճոռնի սեւաթույր. Մանդոլինս դու ջարդեցիր Քո սուր սայրով, ինչպես թուր։ Թու՜, իմ թուքը դեռ չորացած, Իմ անճոռնի շիկագույն, Գարշ բուրում է վզիցդ ցած՝ Ստինքներիդ փոսիկում։ Սիրահարված իմ ճուտիկներ, Ատում եմ ձեզ, օ՜, հիմի.

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Կեղտով ծածկեք վարակաբեր Կրծքերը ձեր անճոռնի։ Դե՛, կոտրատե՛ք կավե գավը Ապրումներիս անարատ, Հո՛պ, ուրեմն, դա՛ է լավը, Պարե՛ք, պարե՛ք, դե, արա՛գ։ Խախտվում են ձեր հոդերն անվերջ, Օ՜, իմ սերեր հնօրյա, Ձեր հետույքի թշերի մեջ Ա՛ստղն է շողում պղնձյա։ Մինչդեռ նրանց համա՞ր չէի Հանգեր կցում ես իրար, Արդ՝ ուզում եմ, որ ջնջվեիք, Անցյալիս սիրո համար։ Պիղծ աստղերի բույլն ահագին Դղրդալով փուլ եկավ. – Դուք կսատկեք Աստծո տակին, Այն աշխարհը թե ընկաք։ Ճերմակ լուսինը թող բացի Կլոր հետույքն իր ուրույն. Իրար զարկեք ազդրերը ձեր Անճոռնիներ իմ սիրուն։ Ա. Ռ. * Ã³ñ·Ù.ª ·áõñ·»Ý ·³ëå³ñÛ³Ý

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

Ահա: Եվ նկատի ունեցեք` եթե չվախենայի Ձեզ ստիպել վճարել

60 ցենտից ավել փոստային

ծախքերի համար, - ես` աղքատ մուրացիկս, որ յոթ ամիս ի վեր չեմ ունեցել գեթ մեկ բրոնզե ցենտ, - ես Ձեզ կհանձնեի նաեւ իմ Փարիզի սիրահարները, հարյուր հեկզամետր, եւ իմ Փարիզի մահը, երկու հարյուր հեկզամետր: - Շարունակում եմ.

Արդ, պոետը իրոք կրակ առեւանգող է:

Նա պատասխանատու է մարդկության, անգամ կենդանիների համար, նա պետք է ստիպի զգալ, շոշափել, լսել իր հնարանքները. եթե այն, ինչ նա ետ է բերում այնտեղից ունի ձեւ, նա դրան տալիս է ձեւ, եթե դա անձեւ է, տալիս անձեւություն: Լեզու է պետք գտնել:

- Բացի այդ, քանի որ յուրաքանչյուր խոսք գաղափար է, գալու է համընդհանուր լեզվի ժամանակը: Պետք է ակադեմիկոս լինել - ավելի անկենդան, քան մի բրածո - ցանկացած լեզվի մի բառարան կատարելագործելու համար: Տկարամիտները, սկսելով մտածել այբուբենի առաջին տառի մասին, կարող էին արագ խելագարության մատնվել: -

Այդ լեզուն կլինի հոգուց` հոգու համար, ամփոփե-

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

լով ամեն ինչ` բույրեր, հնչյուններ, գույներ, մտքից` կախվելով մտքից ու ձգելով: Բանաստեղծը կսահմաներ անիմանալիի քանակը, որ արթնանում է համաշխարհային հոգում իր ժամանակին. այն կտար ավելին, քան իր մտքի բանաձեւը, քան իր առաջընթացի նշագրումը: Չափազանցությունը նորմ դարձած, կլանված ամենքի կողմից, նա իրապես կլիներ առաջընթացի բազմապատկիչ:

Այս ապագան կլինի մատերիալիստական, ինչպես տեսնում եք: - Միշտ լի Թվով եւ Ներդաշնակությամբ, այդ պոեմները կստեղծվեն հարատեվելու համար: - Իրականում, սա տակավին կլինի մի քիչ հունական Պոեզիա: Հավերժական արվեստը կունենար իր գործառույթները, քանզի պոետները քաղաքացիներ են: Պոեզիան այլեւս համաքայլ չի լինի գործողությանը, այլ կլինի դրանից առաջ:

Այդ պոետները կլինե´ն: Երբ կկոտրվի կնոջ անսահման ստրկությունը, երբ նա կապրի իր համար եւ իրենով, երբ տղամարդը - մինչ այս նողկալի, - նրան ազատություն կշնորհի, կինը նույնպես կլինի պոետ: Կինը կգտնի անիմանալին: Նրա մտքերի աշխարհը կտարբերվի՞ արդյոք մեր մտքերից: - Նա կգտնի արտառոց,

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

անթափանց, վանող, չքնաղ բաներ, մենք կվերցնենք դրանք, մենք կհասկանաք դրանք:

Մինչ այդ, պոետներից պահանջենք նորը -մտքեր եւ ձեւեր: Բոլոր ճարպիկները շուտով կկարծեն, թե բավարարել են այդ պահանջը - Այդպես չէ:

Առաջին ռոմանտիկները պայծառատեսներ էին առանց կարգին դա գիտակցելու. նրանց հոգիների մշակումը սկսվել է պատահարներով` լքված, բայց այրվող շոգեքարշներ, որ դեռ ընթանում են երկաթգծերով: - Լամարտինը երբեմն պայծառատես է, բայց խեղդված հին ձեւի մեջ: - Հյուգոն, այդ համառ գլուխը, ունի որոշ Տեսլական իր վերջին գործերում. Թշվառները իսկական պոեմ է: Ձեռքիս տակ Պատիժներ-ն է: Ստելլա-ն Հյուգոյի պայծառատեսության մոտավոր սահմանաչափն է: Չափազանց շատ Բելմոնթեներ եւ Լամըննեներ, Եհովաներ եւ սյուներ` հին մաշված անհեթեթություններ:

Մյուսեն տասնչորսապատիկ նողկալի է մեզ` տեսիլքներով համակված տառապյալ սերունդներիս համար, ում համար վիրավորանք է նրա հրեշտակակերպ ծուլությունը: Օ՜, ձանձրալի´ պատմվածքներ ու ասացվածքներ: Օ՜, Գիշերնե´րը. Օ՜,

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Ռոլլա,´ Օ՜, Նամունա´ Օ՜, Գավա´թը, ամենը ֆրանսիական է, այսինքն գերագույն աստիճան ատելի, ֆրանսիական, ո´չ փարիզյան: Այդ նողկալի հանճարի եւս մեկ գործ, որ ներշնչել է Ռաբլեին, Վոլտերին, Ժան Լա Ֆոնտենին, մեկնաբանվել պրն. Տենի կողմից: Գարնանային է Մյուսեի ոգին, դյութիչ` նրա սերը: Դա լաքապատ գեղանկարչություն է, ծանրակշիռ պոեզիա: Երկար կըմբոշխնվի ֆրանսիական պոեզիան, բայց Ֆրանսիայում: Ցանկացած նպարավաճառ տղա ունակ է Ռոլլա արտասանելու, յուրաքանչյուր սեմինարիստ դրա հինգ հարյուր հանգերը պահում է նոթատետրի գաղտնի մի հատվածում: Տասնհինգ տարեկանում կրքի այս պոռթկումները խելահան են անում երիտասարդներին,

տասնվեց

տարեկանում

նրանք արդեն գոհանում են արտասանելով դրանք սրտաբուխ, տասնութ, անգամ տասնյոթ տարեկանում, յուրաքանչյուր աշակերտ, ով ընդունակություն ունի, խաղում է Ռոլլա, գրում է Ռո´լլա: Մի քանիսը միգուցե տակավին մեռնում են դրանից: Մյուսեն ոչինչ չէր կարող անել: Վարագույրների շղարշի ետեւում տեսիլքներ կային. նա փակեց աչքերը: Ֆրանսիացի, թշվառական, գինետնից աշակերտական նստարան քարշ տված, գեղեցիկ դիակը մեռավ, ու այսուհետ հարկ չէ´ անգամ մեր ստորություններով արթնացնել նրան:

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

Հաջորդ ռոմանտիկները շատ պայծառատես են` Թեոֆիլ Գոթիե, Լըկոնտ դը Լիլ, Թեոդոր դը Բանվիլլ: Բայց քանի որ անտեսանելին զննելը եւ անլսելին լսելը բոլորովին այն չէ, ինչ մահացած իրերի ոգին վերակենդանացնելը, այստեղ Բոդլերը առաջին պայծառատեսն է, պոետների արքա, իսկական Աստված: Բայց նա էլ ապրել է շատ արտիստիկ միջավայրում, եւ նրա այդքան գովաբանված ձեւը ճղճիմ է: Անիմանալիի հայտնաբերումը նոր ձեւեր է պահանջում:

Կուլ գնացած հին ձեւերին. անմեղների մեջ` Ա. Ռընոն - գրել է իր Ռոլլան, - Լ. Գրանդեն - գրել է իր Ռոլլան; - գաղիացիները եւ Մյուսեները` Գ. Լաֆընեթր, Կորան, Ս.Լ.Պոպլեն, Սուլարի, Լ. Սալ: Սկսնակները` Մարկ, Էկար, Թյորիե, մահացածներն ու տխմարները` Օթրան, Բարբիե, Լ. Պիշա, Լըմուան, Դեշան, Դե Էսար, լրագրողները` Լ. Կլադել, Ռոբեր Լյուզարշ, Կ. դը Ռիկար, ցնորամոլները` Ս. Մանդես, գնչուները, կանայք, տաղանդաշատները` Լեոն Դիերկս եւ Սյուլի-Պրյուդոմ, Կոպե,- նոր դպրոցը` այսպես կոչված` պառնասյան, երկու պայծառատես ունի` Ալբեր Մերա եւ Պոլ Վեռլեն, իսկական մի պոետ: - Ահա: - Այսպիսով, ես աշխատում եմ ինձ դարձնել պայծառատես: - Եվ ավարտենք մի հոգեւոր երգով:

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Պպզումներ * Ուշ էր ժամը, երբ զգալով ստամոքսում ինչ–որ նողկանք, Նա՝ մեր եղբայր Կալոտուսը, աչքը հառած նեղ ձեռնանցքին, Որտեղից որ մաքուր քերած կաթսայի պես մի արեգակ Նրան խոցում է միգրենով ու կնճիռներ փորում դեմքին, Աշխատում է տեղաշարժել հսկա փորը վերմակի տակ։ Շուռումուռ է գալիս անվերջ գորշ ծածկոցի տակ դիվոտած, Ու շվարած ծերունու պես, որ քաշում է իր բռնոթին, Թրթռացող փորի տակից ազդրերն է հաստ իջեցնում ցած. Հանուն պետքի նա մի ձեռքը՝ պետքամանի ճերմակ կոթին, Մյուս ձեռքով մսոտ մեջքից վեր է քաշում շապիկը թաց։ Եվ, ի վերջո, պպզում է նա. մրսկան ոտքի մատներն իրար Հյուսած՝ դողում է, սարսռում. արեգակն է նրա թղթե Փորին նետում իր դեղնագւյն թխվածքը ու քթի վրա Նույն արեւի փռշտացող ճառագայթն է իջնում թեթեւ, Եվ հանց քոսի լորձաթաղանթ՝ պսպղում է քիթը նրա։ ................................................................................. Խեղճ մարդու մեջ հուրն է եփվում. ձեռքերը՝ խաչ, շուրթը՝ փորին, Նա զգում է, թե ինչպես է կրակի գունդը սահում ցած, Ու, շոյելով զիստերը թաց, կախվում–մնում է, եւ նորից Ինչ–որ հոծ բան, ինչպես թռչուն, որ թպրտում է զարնված, Փորում ցնցվում է անշտապ, հանց մի պատառ թարմ փորոտիք։ Շուրջբոլորը նիրհում է մի բութ, անզգա կահավորանք. Փալասներ ու ցնցոտիներ, որ ծածկել են կույտերն աղտի, Անկյուններում՝ նման հսկա դոդոշների տարօրինակ,

| arthur rimbaud |

l e t t r e s d i t e s d u v o ya n t

Աթոռակներն են կուչ եկել. ու երախին՝ մի մեղեդի, Պահարանը հորանջում է ախորժակով անօրինակ։ Վանիչ շոգը հագեցրել է հեղձուկ օդը նեղ սենյակի, Ու խեղճ մարդու ուղեղն ամբողջ ծածկված է փալասներով. Նա լսում է, թե ինչպես են մազերն աճում խոնավ մաշկին, Եվ, երբեմն, խեղկատակի նման շատ լուրջ զկռտալով, Քիչ է մնում, որ հետույքը դուրս փախցնի աթոռակից... ................................................................................. Եվ, վերջապես, երեկոյան, շողերի մեջ փայլող լուսնի, Որն իր լույսի ծորուն թքով նրա հետույքն է լպստում, Մի շուք, մաս–մաս, ինչպես մի մեծ մոլոշավարդ, որ վարդենի Ձյունի վրա աճել է վառ, հատակին մի նախշ է կիտում... Նա քիթն ուղղում է Լուսաստղին, որ խայտում է խորքում երկնի։ Նողկալի կլինեք եթե չպատասխանեք. արագ, որովհետեւ ութ օրից ես միգուցե կլինեմ Փարիզում:

Ցտեսություն, Ա. Ռեմբո

* Ã³ñ·Ù.ª ·áõñ·»Ý ·³ëå³ñÛ³Ý

| ²ðÂÚàôð èºØ´à | ä²ÚÌ²è²îºêÆ Ü²Ø²ÎÜºðÀ |

Ñ³í»Éí³Í

Le Coeur supplicié

|Բռնաբարված սիրտը|

Mon triste coeur bave à la poupe, Mon coeur couvert de caporal : Ils y lancent des jets de soupe Mon triste coeur bave à la poupe : Sous les quolibets de la troupe Qui pousse un rire général, Mon triste coeur bave à la poupe, Mon coeur couvert de caporal. Ithyphalliques et pioupiesques Leurs quolibets l'ont dépravé. Au gouvernail, on voit des fresques Ithyphalliques et pioupiesques. O flots abracadabrantesques Prenez mon coeur, qu'il soit lavé. Ithyphalliques et pioupiesques Leurs quolibets l'ont dépravé ! Quand ils auront tari leurs chiques Comment agir, ô coeur volé ? Ce seront des hoquets bachiques Quand ils auront tari leurs chiques J'aurai des sursauts stomachiques Moi, si mon coeur est ravalé: Quand ils auront tari leurs chiques, Comment agir, ô coeur volé ?

Le Chant de guerre parisien |Փարիզյան ռազմերգ|

Le Printemps est évident, car Du coeur des Propriétés vertes, Le vol de Thiers et de Picard Tient ses splendeurs grandes ouvertes ! 0 Mai ! quels délirants cul-nus ! Sèvres, Meudon, Bagneux, Asnières, Écoutez donc les bienvenus Semer les choses printanières ! Ils ont shako, sabre et tam-tam Non la vieille boîte à bougies Et des yoles qui n'ont jam, jam... Fendent le lac aux eaux rougies ! Plus que jamais nous bambochons Quand arrivent sur nos tanières Crouler les jaunes cabochons Dans des aubes particulières ! Thiers et Picard sont des Eros, Des enleveurs d'héliotropes, Au pétrole ils font des Corots : Voici hannetonner leurs tropes.... Ils sont familiers du Grand Truc !... Et, couché dans les glaïeuls, Favre Fait son cillement aqueduc, Et ses reniflements à poivre ! La Grand'ville a le pavé chaud Malgré vos douches de pétrole, Et décidément, il nous faut Vous secouer dans votre rôle... Et les Ruraux qui se prélassent Dans de longs accroupissements, Entendront des rameaux qui cassent Parmi les rouges froissements !

Mes Petites amoureuses |Իմ սիրահարված ճուտինկեր| Un hydrolat lacrymal lave Les cieux vert-chou : Sous l'arbre tendronnier qui bave, Vos caoutchoucs Blancs de lunes particulières Aux pialats ronds, Entrechoquez vos genouillères Mes laiderons ! Nous nous aimions à cette époque, Bleu laideron ! On mangeait des oeufs à la coque Et du mouron ! Un soir, tu me sacras poète, Blond laideron : Descends ici, que je te fouette En mon giron ; J'ai dégueulé ta bandoline, Noir laideron ; Tu couperais ma mandoline Au fil du front Pouah ! mes salives desséchées, Roux laideron, Infectent encor les tranchées De ton sein rond ! 0 mes petites amoureuses, Que je vous hais ! Plaquez de fouffes douloureuses Vos tétons laids ! Piétinez mes vieilles terrines De sentiment ;

- Hop donc ! soyez-moi ballerines Pour un moment !.. Vos omoplates se déboîtent, 0 mes amours ! Une étoile à vos reins qui boitent, Tournez vos tours ! Et c'est pourtant pour ces éclanches Que j'ai rimé ! Je voudrais vous casser les hanches D'avoir aimé ! Fade amas d'étoiles ratées, Comblez les coins ! - Vous crèverez en Dieu, bâtées D'ignobles soins ! Sous les lunes particulières Aux pialats ronds, Entrechoquez vos genouillères, Mes laiderons !

Accroupissements |Պպզումներ|

Bien tard, quand il se sent l'estomac écoeuré, Le frère Milotus, un oeil à la lucarne D'où le soleil clair comme un chaudron récuré, Lui darde une migraine et fait son regard darne, Déplace dans les draps son ventre de curé Il se démène sous sa couverture grise Et descend, ses genoux à son ventre tremblant, Effaré comme un vieux qui mangerait sa prise, Car il lui faut, le poing à l'anse d'un pot blanc, À ses reins largement retrousser sa chemise ! Or, il s'est accroupi, frileux, les doigts de pied Repliés, grelottant au clair soleil qui plaque Des jaunes de brioche aux vitres de papier ; Et le nez du bonhomme où s'allume la laque Renifle aux rayons, tel qu'un charnel polypier ......................................................... Le bonhomme mijote au feu, bras tordus, lippe Au ventre : il sent glisser ses cuisses dans le feu, Et ses chausses roussir, et s'éteindre sa pipe ; Quelque chose comme un oiseau remue un peu À son ventre serein, comme un monceau de tripe ! Autour, dort un fouillis de meubles abrutis Dans des haillons de crasse et sur de sales ventres ; Des escabeaux, crapauds étranges, sont blottis Aux coins noirs : des buffets ont des gueules de chantres Qu'entrouvre un sommeil plein d'horribles appétits L'écoeurante chaleur gorge la chambre étroite ; Le cerveau du bonhomme est bourré de chiffons : Il écoute les poils pousser dans sa peau moite, Et parfois, en hoquets fort gravement bouffons S'échappe, secouant son escabeau qui boite... ......................................................... Et le soir, aux rayons de lune qui lui font Aux contours du cul des bavures de lumière, Une ombre avec détails s'accroupit sur un fond De neige rose ainsi qu'une rose trémière... Fantasque, un nez poursuit Vénus au ciel profond.

օգտագործված են պոլ վեռլենի գծանկարները

ISBN 978-9939-816-30-2

Ðî¸ 840 èºØ´à ¶Ø¸ 84 ýñ

è»Ùµá ²ñÃÛáõñ è 310 ä³ÛÍ³é³ï»ëÇ Ý³Ù³ÏÝ»ñÁ: / ²ñÃÛáõñ è»Ùµá; ºñ.: ²Ïïáõ³É ²ñí»ëï, 2012, 32 ¿ç:

ËÙµ³·Çñ "/"+(5 "4%5(3."/ -*65(2 -"'%713."/ Ó»õ³íáñáõÙÁ -*65(2 -"'%713."/

³Ïïáõ³É ³ñí»ëï Ùß³ÏáõÃ³ÛÇÝ ÙÇáõÃÛáõÝ

actual art culture union tel. 54 12 85; (093) 59 77 25 mmkrtich@yandex.ru / aeditors@yandex.ru www.arteria.am