4 minute read
Williams EM-schemasymbolen
Voor een project heb ik in het programma QElectroTech een aantal symbolen gemaakt. Deze gebruik ik voor het (na)tekenen van schema’s van elektromechanische (EM) flipperkasten van Williams. Zo kon ik het schema van een Williams Stardust natekenen.
QElectroTech
Advertisement
De bedrading van de flipperkast in kwestie zal volledig vervangen gaan worden. Daarom was het belangrijk dat ik een volledig kloppend schema zou hebben van de werkende flipperkast.
Het enige schema dat ik had was een scan van het origineel. Dit schema bestaat uit een aantal losse scans die aan elkaar gezet zijn. Hierdoor is een aantal onduidelijkheden in het schema ontstaan. Dit was een van de redenen dat ik het schema wilde natekenen.
Programma Om het schema digitaal na te kunnen tekenen had ik een geschikt programma nodig. Na een korte zoektocht kwam ik het opensource programma QElectroTech tegen. Dit programma is specifiek gemaakt voor het tekenen van schema’s en diagrammen. Zo bevat het programma standaardsymbolen voor het tekenen van onder andere diagrammen voor elektrotechniek en pneumatiek. Het is natuurlijk ook mogelijk om dit soort schema’s met tekenprogramma’s zoals Adobe Illustrator of Inkscape na te tekenen. Het is alleen een stuk minder makkelijk om met deze programma’s achteraf nog wijzigingen aan te brengen. Hierdoor zijn deze programma’s alleen een optie wanneer je een schema één op één wil overtekenen. Symbolen QElectroTech bevat, vanzelfsprekend, geen symbolen voor het tekenen van Williams EM-schema’s. Gelukkig ondersteunt QElectroTech het aanmaken van eigen elementen (symbolen). Hiervoor heeft QElectroTech een apart venster voor het tekenen van elementen.
Onduidelijke scan van het originele schema
Een element bestaat uit een aantal basisvormen, zoals rechthoeken, cirkels en lijnen. Daaraan kunnen terminals toegevoegd worden. Dit zijn punten of uiteinden van een element waaraan in de tekening lijnen verbonden kunnen worden. Elementen worden opgeslagen in collecties.
Om het natekenen van het schema mogelijk te maken heb ik zelf een collectie gemaakt. De elementen heb ik binnen de collectie ondergebracht in een aantal mappen. Zo is er een map met elementen in de categorie “Uitvoer”, zoals spoelen en lampjes. Daarnaast zijn er mappen voor contacten, stroom, schakelaars, schakelaars op een scoremotor en de sleepcontacten van verschillende units.
Natekenen Het schema heb ik nagetekend op A4-pagina’s. Ik heb een poging gedaan om het schema op één pagina te tekenen, maar daarbij liep ik vooral bij het exporteren naar een pdf-bestand tegen een aantal problemen aan. Het verdelen van het schema zelf was niet moeilijk. Het schema van een EM-flipperkast bestaat doorgaans uit drie hoofdlijnen; links de 6V AC-lijn voor de lampjes, rechts de 24V AC-lijn voor de spoelen en in het midden de common-lijn. Tussen die drie hoofd-
Het programmavenster waarmee elementen gemaakt worden
lijnen lopen de meeste lijnen horizontaal, met een minimaal aantal vertakkingen.
Tijdens het natekenen van het schema heb ik ook de originele bedrading van de flipperkast losgehaald. Elke draad die ik overnam uit het originele schema haalde ik tegelijk uit de flipperkast. Dit zorgde er uiteindelijk voor dat het schema, toen het af was, helemaal klopte met de flipperkast. Het originele schema bleek uiteindelijk niet meer dan twee kleine foutjes te bevatten.
Overzicht van elementen binnen een collectie
Een deel van het schema op A4-formaat
Afwijkend schema Opmerkelijk was dat een groot deel van de bedrading rondom het tiencent-relais afweek van het originele schema.
Dit leek eerst een fout, maar daarvoor klopte er te veel niet. Omdat deze afwijking zat in een deel dat ook voorkomt in andere flipperkasten ben ik gaan zoeken in de schema’s en handleidingen van andere Williams EM-flipperkasten uit die tijd.
Na wat zoeken kwam ik een handleiding van de Williams Honey (1971) tegen. Deze handleiding heeft een extra pagina met een stuk schema van de bedrading rondom het tiencent-relais. De bedrading op die pagina kwam precies overeen met de afwijkende bedrading in mijn flipperkast.
De afwijkende bedrading zorgt ervoor dat het tien-cent-relais gebruikt kan worden om tien of twaalf credits aan te tellen bij inworp van een munt. Dit in tegenstelling tot de een, twee of drie credits in de ‘standaardconfiguratie’. Ik weet het niet zeker, maar ik denk dat deze wijziging is gemaakt voor flipperkasten die naar Europa werden geëxporteerd. In Europa is er meer muntgeld met hogere waardes in omloop dan in de USA, waar één dollar doorgaans al een bankbiljet is.
De extra pagina in de handleiding
De elementen die nu onderdeel zijn van QElectroTech Publicatie collectie Na het natekenen van het schema heb ik de collectie met Williams EM-elementen geschikt gemaakt voor publicatie. De collectie heb ik daarna gepubliceerd op Github en dit heb ik op Reddit bekend gemaakt.
Dit werd opgemerkt door een van de beheerders van QElectroTech. Hij vroeg mij om de collectie toe te voegen aan het programma. Dit betekent nu dat iedereen die QElectroTech, versie 0.9 of hoger, downloadt en installeert zelf aan de slag kan met het tekenen van Williams EM-schema’s.
