lucto by Nguyễn Minh Tiến

NGUYEÃN MINH TIEÁN

LUÏC TOÅ ÑAÏI SÖ CON NGÖÔØI & HUYEÀN THOAÏI

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

THAY LÔØI TÖÏA

aïi sö Hueä Naêngï ra ñôøi naêm 638, laø vò Toå sö ñôøi thöù saùu (Luïc Toå) cuûa Thieàn toâng Trung Hoa, vaø

laø moät trong nhöõng vò Toå sö ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán nhaát. Vai troø cuûa ngaøi cuõng ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam, bôûi vì coù nhöõng moái lieân heä vaø aûnh höôûng tröïc tieáp cuõng nhö giaùn tieáp cuûa ngaøi ñoái vôùi Thieàn toâng Vieät Nam maø chuùng toâi seõ coá gaéng trình baøy moät phaàn trong taäp saùch naøy, vaø bôûi vì haàu heát nhöõng ngöôøi hoïc thieàn haàu nhö khoâng ai laø khoâng bieát ñeán quyeån Phaùp Baûo Ñaøn Kinh do ngaøi truyeàn laïi. Töông töï nhö chuyeän keå veà haàu heát caùc vò thaùnh nhaân cuûa thôøi xa xöa, nhöõng gì ngaøy nay chuùng ta ñöôïc bieát veà Luïc Toå Hueä Naêng laø moät söï pha laãn kyø thuù giöõa voâ vaøn nhöõng yeáu toá söû lieäu xen laãn vôùi huyeàn thoaïi, giöõa nhöõng ñieàu raát thaät xen laãn vôùi nhöõng ñieàu hö aûo, kyø bí... Nhöng bao truøm leân taát caû vaãn laø moät nhaân caùch sieâu vieät toaû saùng muoân ñôøi cuûa moät baäc chaân tu 5

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi

giaùc ngoä. Cho duø söï toaû saùng aáy coù theå ñöôïc haäu theá moâ taû, ca ngôïi theo nhöõng caùch khaùc nhau, nhöng ñieàu taát yeáu laø khoâng neân vì theá maø laøm sai leäch ñi nhöõng gì voán coù veà con ngöôøi thaät cuûa ngaøi. Taäp saùch naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc ñích giôùi thieäu cuøng ñoäc giaû ñoâi neùt veà Luïc Toå Ñaïi sö, bao goàm nhöõng gì ñöôïc ghi cheùp trong caùc tö lieäu cuûa ngöôøi ñi tröôùc vaø keå caû moät soá huyeàn thoaïi ñöôïc löu truyeàn roäng raõi veà ngaøi. Nhöng chuùng toâi ñaõ thöïc hieän vieäc naøy vôùi moät söï thaän troïng caàn thieát vaø coù ñònh höôùng. Trong khi thu thaäp tö lieäu ñeå hình thaønh taäp saùch, chuùng toâi coá gaéng phaân taùch roõ nhöõng yeáu toá naøo coù theå taïm goïi laø “söû lieäu” bôûi tính xaùc thöïc töông ñoái cuûa chuùng, vaø nhöõng yeáu toá naøo coù theå xem laø truyeàn thuyeát, huyeàn thoaïi bôûi ñaõ ñöôïc phaùt sinh töø trí töôûng töôïng cuûa ngöôøi ñôøi. Tuy nhieân, ngay caû trong tröôøng hôïp khaûo saùt nhöõng yeáu toá khoâng xaùc thöïc, chuùng toâi vaãn coá gaéng ñeå coù theå moät phaàn naøo ñoù phaân taùch, chaét loïc ñöôïc nhöõng yeáu toá thaät tieàm aån beân trong lôùp voû huyeàn thoaïi, kyø bí, baèng caùch nhìn nhaän moïi vaán ñeà vôùi moät goùc ñoä 6

THAY LÔØI TÖÏA

khaùch quan vaø luoân ñöôïc soi saùng moät caùch nhaát quaùn bôûi nhöõng gì phuø hôïp vôùi tinh thaàn Phaät giaùo noùi chung, Thieàn toâng noùi rieâng. Nhö vaäy, taäp saùch naøy khoâng nhaèm muïc ñích trình baøy veà Luïc Toå Ñaïi Sö töø goùc ñoä cuûa caùc nhaø söû hoïc. Chuùng toâi khoâng coù khaû naêng vaø cuõng khoâng coù döï tính laøm ñieàu ñoù. Sau khi thu thaäp tö lieäu, chuùng toâi ñaõ choïn loïc vaø trình baøy saùch naøy theo caùch maø chuùng toâi tin laø phuø hôïp vôùi nhöõng gì maø chính Luïc Toå Ñaïi sö ñaõ töøng truyeàn daïy. Caùc nhaø söû hoïc coù theå cho raèng nhö vaäy laø thieáu tính khaùch quan, vaø chuùng toâi xin nhaän lôøi pheâ phaùn ñoù. Nhöng veà phaàn mình, chuùng toâi coù nhöõng lyù do nhaát ñònh ñeå laøm nhö vaäy. Chæ rieâng vieäc Luïc Toå Ñaïi sö laø moät vò Toå sö tieâu bieåu trong Phaät giaùo cuõng ñaõ laø moät yeáu toá hoaøn toaøn khaùch quan cho pheùp chuùng toâi ñaùnh giaù vaø loaïi boû nhöõng gì khoâng phuø hôïp vôùi yeáu toá ñoù. Ví nhö moät ngöôøi con xa gia ñình ñaõ laâu, nghe raát nhieàu ngöôøi ñeán noùi khaùc nhau veà cha mình. Vì söï ngaên caùch veà khoâng gian vaø thôøi gian neân taát caû nhöõng 7

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi

gì ñöôïc nghe ñeàu khoâng ñuû tính xaùc thöïc. Tuy nhieân, ngöôøi con vì ñaõ hieåu ñöôïc taâm yù cuûa cha mình neân sau khi nghe xong coù theå döïa vaøo söï phaùn ñoaùn chuû quan cuûa mình ñeå ñaùnh giaù vaø bieát ñöôïc nhöõng gì laø hôïp lyù hay khoâng hôïp lyù. Taâm traïng cuûa chuùng toâi khi bieân soaïn taäp saùch naøy cuõng töông töï nhö theá. Töø nhoû chuùng toâi ñaõ ñöôïc nghe raát nhieàu chuyeän keå veà Luïc Toå Ñaïi sö. Sau nhieàu naêm may maén ñöôïc hoïc hoûi Phaät phaùp, ñöôïc ñoïc qua kinh Phaùp Baûo Ñaøn do ngaøi truyeàn laïi, chuùng toâi chôït nhaän ra laø nhöõng gì ñaõ ñöôïc nghe qua coù caû nhöõng ñieàu hôïp lyù vaø khoâng hôïp lyù. Vì theá, chuùng toâi thöøa nhaän tính chuû quan khi bieân soaïn taäp saùch naøy. Bôûi vì cho duø chuùng toâi ñaõ coá gaéng trung thöïc khi thu thaäp caùc nguoàn tö lieäu, nhöng nhöõng phaân tích vaø nhaän xeùt trong saùch naøy laïi laø nhöõng yù kieán hoaøn toaøn chuû quan cuûa chuùng toâi, neân ñieàu taát nhieân laø ñoäc giaû coù theå taùn ñoàng hoaëc khoâng taùn ñoàng vôùi nhöõng yù kieán ñoù. 8

THAY LÔØI TÖÏA

Qua caùch laøm naøy, chuùng toâi mong muoán phaùc hoaï phaàn naøo chaân dung Luïc Toå Ñaïi sö ñuùng thaät nhö moät vò Toå sö cuûa Thieàn toâng noùi rieâng, vaø nhö moät baäc chaân sö cuûa Phaät giaùo noùi chung. Tuy nhieân, vieäc ñoäc giaû coù nhaän ra ñöôïc ñieàu ñoù hay khoâng, hoaëc nhaän ra ñeán möùc ñoä naøo taát nhieân laø coøn tuyø thuoäc vaøo söï kheùo leùo hay vuïng veà cuûa chuùng toâi trong coâng vieäc. Tuy nhieân, cho duø töï bieát söï vuïng veà cuûa mình, chuùng toâi vaãn maïnh daïn thöïc hieän coâng vieäc vì thieát nghó raèng, chæ caàn neâu roõ taâm nguyeän cuûa mình nôi ñaây thì chaéc chaén seõ coù ñöôïc söï ñoàng caûm töø nhieàu ñoäc giaû gaàn xa, vaø do ñoù cuõng chaéc chaén seõ nhaän ñöôïc nhöõng söï goùp yù cuûa baïn ñoïc cuõng nhö söï chæ giaùo cuûa caùc baäc toân tuùc, tröôûng thöôïng. Ñöôïc nhö theá thì ñaây chaúng qua cuõng chæ laø vieân gaïch loùt ñöôøng ñaàu tieân, lo gì khoâng coù nhöõng ngöôøi khaùc trong töông lai seõ tieáp tuïc laøm toát hôn coâng vieäc naøy! Traân troïng NHÖÕNG NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN

THAÂN THEÁ TAÀM THÖÔØNG CUÛA MOÄT VÓ NHAÂN Ngöôøi ñeán töø phöông Nam

heo phaåm Haønh do trong Phaùp Baûo Ñaøn Kinh (thöôøng goïi taét laø Ñaøn Kinh) thì Luïc Toå Ñaïi sö sinh trong moät gia ñình ngheøo khoù, sa suùt. Cha ngaøi queâ ôû Phaïm Döông, tröôùc coù laøm quan, sau bò giaùng chöùc ñaøy ñeán xöù Lónh Nam laøm daân thöôøng ôû Taân Chaâu. Khoâng may cha ngaøi laïi maát sôùm, hai meï con phaûi troâi daït kieám soáng, ñeán ôû quaän Nam Haûi. Nhaø ngheøo khoå chæ bieát möu sinh baèng vieäc kieám cuûi mang ra chôï baùn. Ngaøy kia, coù ngöôøi khaùch mua cuûi nhôø mang ñeán nhaø. Sau khi giao boù cuûi cho ngöôøi aáy xong, ngaøi nhaän tieàn vöøa ra ñeán cöûa thì chôït nghe coù tieáng ngöôøi tuïng kinh. Vöøa thoaùng nghe roõ lôøi kinh, trong taâm ngaøi lieàn coù choã böøng saùng, thaáu ñaït, lieàn tìm ñeán ñeå hoûi xem ngöôøi kia tuïng kinh gì. Ngöôøi kia ñaùp: “AÁy laø kinh Kim Cang.” Ngaøi laïi hoûi: “OÂng töø ñaâu ñeán maø bieát ñöôïc kinh naøy?” Ngöôøi kia ñaùp: “Toâi töø chuøa Ñoâng Thieàn, huyeän Hoaøng Mai, Kyø Chaâu ñeán ñaây. Chuøa aáy laø nôi 11

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Nguõ Toå Ñaïi sö ñang giaùo hoùa, ñoà chuùng coù hôn ngaøn ngöôøi. Toâi ôû ñoù leã baùi, nghe giaûng vaø thoï trì kinh naøy. Ñaïi sö vaãn thöôøng khuyeân ngöôøi xuaát gia, taïi gia neân thoï trì kinh naøy seõ töï thaáy taùnh thaønh Phaät.” Ngaøi nghe ñöôïc lôøi aáy roài, muoán tìm ngay ñeán Nguõ Toå ñeå hoïc ñaïo. Nhöng nghó laïi coøn meï giaø khoâng ai chaêm soùc, neân trong loøng phaân vaân chöa bieát tính sao, môùi ñem vieäc aáy noùi cuøng ngöôøi kia. Thaät laø duyeân may saün coù töø ñôøi tröôùc, ngöôøi kia lieàn vui veû giuùp cho 10 löôïng baïc, khuyeân ngaøi neân duøng soá baïc aáy caáp döôõng cho meï giaø roài tìm ñeán huyeän Hoaøng Mai tham leã Nguõ Toå. Ngaøi lieàn nhanh choùng mang tieàn veà saép xeáp moïi vieäc ôû nhaø cho meï, roài töø giaõ ra ñi. Chæ khoâng quaù 30 ngaøy ñaõ tôùi ñöôïc huyeän Hoaøng Mai, tìm ñeán leã baùi Nguõ Toå. Nguõ Toå hoûi: “OÂng töø ñaâu ñeán? Muoán caàu vieäc chi?” Ngaøi ñaùp: “Ñeä töû laø daân xöù Taân Chaâu, Lónh Nam. Ñöôøng xa ñeán ñaây leã thaày, chæ caàu laøm Phaät chöù khoâng caàu gì khaùc.” 12

Ngöôøi ñeán töø phöông Nam Nguõ Toå noùi: “OÂng laø daân xöù Lónh Nam, aáy laø daân möôøng maùn, moïi rôï, laøm sao coù theå laøm Phaät?’ Ngaøi lieàn ñaùp ngay: “Baïch thaày, ngöôøi coù phaân ra nam baéc, nhöng taùnh Phaät voán khoâng coù nam baéc. Taám thaân möôøng maùn naøy vôùi thaân Hoøa thöôïng tuy coù khaùc, nhöng taùnh Phaät ñaâu coù chi khaùc bieät?” Nguõ Toå nghe qua lôøi ñaùp, coù yù muoán noùi ñieàu gì ñoù, nhöng chôït thaáy ñoà chuùng vaây quanh ñoâng ñaûo lieàn baûo ngaøi haõy lui ra, theo ñoà chuùng maø laøm coâng vieäc trong chuøa. Ngaøi laïi thöa raèng: “Ñeä töû töï taâm thöôøng sanh trí tueä, chaúng rôøi töï taùnh, töùc laø ruoäng phöôùc thöôøng sinh phöôùc ñöùc, chaúng hay Hoøa thöôïng coøn daïy phaûi laøm vieäc chi?” Nguõ Toå gaï t ra, noùi: “Teân moïi rôï naøy caên taùnh lanh lôïi quaù! Thoâi ñöøng noùi nöõa, haõy ñi laøm vieäc ñi.” Ngaøi nghe lôøi Nguõ Toå daïy, lieàn lui ra nhaø sau. Nhöõng ngöôøi ôû ñaây sai baûo ngaøi böûa cuûi, giaõ gaïo, traûi qua ñeán hôn taùm thaùng. 13

Ñi tìm daáu veát xa xöa...

haät ra, veà thaân theá cuûa Luïc Toå Ñaïi sö thì hieän nay chuùng ta khoâng coù baát cöù nguoàn söû lieäu naøo coù tính caùch chính söû, nghóa laø coù theå tin caäy vaøo moät caùch chaéc chaén. Nhö ñaõ noùi, nhöõng gì ñöôïc keå laïi nhö treân laø hoaøn toaøn döïa vaøo phaåm Haønh do trong Phaùp Baûo Ñaøn Kinh. Trong ñoù, Luïc Toå Ñaïi sö töï thuaät laïi thaân theá vaø quaù trình hoïc ñaïo cuûa mình. Ngoaøi nhöõng chi tieát ñöôïc neâu ra ôû ñaây, chuùng ta khoâng coøn tìm thaáy nguoàn tö lieäu ñaùng keå naøo khaùc coù ñeà caä p ñeán thaân theá cuûa ngaøi. Chæ coù moät vaøi chöùng tích raát môø nhaït maø chuùng toâi seõ noùi ñeán trong moät phaàn sau. Phaùp Baûo Ñaøn Kinh ( 法寶壇經 ) laø moät taùc phaåm baèng Haùn vaên do caùc ñeä töû cuûa Luïc Toå Ñaïi sö ghi cheùp laïi. Nhöng veà maët vaên baûn hoïc thì baûn vaên naøy ñaõ hoaøn toaøn thaát laïc, chöa ñöôïc tìm thaáy. Taát caû nhöõng baûn hieän coù ñeàu ñöôïc sao cheùp laïi vaøo moät thôøi ñieåm khaù laâu sau khi Ñaïi sö vieân tòch, vaø khoâng ai coù theå noùi chaéc ñöôïc laø chuùng ñaûm baûo tính chính xaùc ñeán möùc naøo! 14

Ñi tìm daáu veát xa xöa... Baûn Phaùp Baûo Ñaøn Kinh hieän ñang löu haønh roäng raõi nhaát ñöôïc cheùp laïi vaøo naêm 1291, goïi laø baûn Toâng Baûo, vaø ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi Taïng Kinh thôøi Minh. Ñeán nay, baûn naøy vaãn coøn ñöôïc löu giöõ trong Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng Kinh, ñöôïc xeáp vaøo quyeån 48, soá hieäu 2008, trang 345. Tröôùc ñoù moät naêm, vaøo naêm 1290 coù moät baûn khaùc ñöôïc khaéc in ôû Nam Haûi, goïi laø baûn Ñöùc Dò. 1 Hai baûn naøy khi so saùnh thaáy khoâng khaùc bieät nhau laém, nhöng chính baûn Ñöùc Dò ñaõ ñöôïc ñöa sang Trieàu Tieân vaøo naêm 1316 vaø töø ñoù veà sau ñöôïc chuyeån dòch, löu haønh taïi quoác gia naøy. Tröôùc ñoù cuõng coù moät soá baûn Phaùp Baûo Ñaøn Kinh khaùc nhöng khoâng ñöôïc phoå bieán roäng raõi baèng hai baûn vöøa keå. Sôùm nhaát laø baûn cheùp naêm 967, goïi laø baûn Hueä Haân. Sau ñoù laø caùc baûn naêm 1013 (baûn Thieàu Hoài), naêm 1116 (baûn Toàn Trung) vaø naêm 1153 (baûn Baéc Toáng). Maõi ñeán gaàn ñaây, vieäc khai quaät caùc thuû baûn ôû Ñoân Hoaøng môùi heù

Vì baûn naøy coù lôøi ñeà töïa cuûa tyø-kheo Ñöùc Dò trong laàn khaéc baûn in laïi vaøo nieân hieäu Chí Nguyeân thöù 27, töùc laø naêm Canh Daàn (1290).

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ra moät tia saùng môùi: baûn Phaùp Baûo Ñaøn Kinh ñöôïc tìm thaáy ôû ñaây coù nieân ñaïi ñöôïc xaùc ñònh vaøo khoaûng naêm 830 – 860, nghóa laø coå nhaát so vôùi caùc baûn tröôùc ñoù ñaõ töøng ñöôïc bieát. Hôn theá nöõa, söï khaûo saùt vaên baûn coøn cho thaáy laø taát caû caùc baûn keå treân thaät ra ñeàu coù xuaát xöù töø baûn Ñoân Hoaøng, vôùi nhöõng theâm thaét khaùc nhau trong quaù trình sao cheùp. Vì theá, baûn Ñoân Hoaøng laø baûn ngaén nhaát, chæ coù khoaûng 12.000 chöõ, so vôùi nhöõng baûn khaùc ñeàu coù khoaûng treân döôùi 20.000 chöõ! Tuy ñöôïc xaùc ñònh laø baûn ra ñôøi sôùm nhaát, nhöng neáu so vôùi naêm vieân tòch cuûa Luïc Toå Ñaïi sö ñöôïc ghi laïi chính trong saùch naøy laø naêm Tieân Thieân thöù 2 (713) thì cuõng ñaõ coù khoaûng caùch ñeán hôn moät theá kyû! Nhö vaäy, tính chính xaùc cuûa vaên baûn naøy cuõng chæ laø töông ñoái maø thoâi. Quay sang tìm kieám ôû caùc nguoàn söû lieäu khaùc, chuùng ta haàu nhö khoâng tìm thaáy gì khaùc ngoaøi hai daáu veát môø nhaït sau ñaây: 1.

Trong Laêng-giaø sö töû kyù, cuõng khai quaät ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng, thaáy coù nhaéc ñeán teân Hueä Naêng laø moät trong 10 vò ñeä töû cuûa 16

Ñi tìm daáu veát xa xöa... Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Ngoaøi ra khoâng ñeà caäp theâm chi tieát naøo khaùc veà ngaøi. 2.

Trong bia kyù cuûa Vöông Duy, moät nhaø thô lôùn, ñöôïc cheùp vaøo naêm 740, thaáy coù ñoaïn ghi cheùp veà thieàn sö Hueä Naêng, ñaïi yù noùi raèng “...khoâng ai bieát queâ quaùn cuûa ngaøi ôû ñaâu, chæ bieát ngaøi sinh soáng ôû moät vuøng man di moïi rôï, khi coøn treû ñeán hoïc ñaïo vôùi Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn, ñöôïc Nguõ Toå nhaän ra laø baäc phaùp khí vaø truyeàn trao y baùt, baûo ngaøi phaûi laùnh ñi nôi khaùc. Ngaøi ñaõ aån cö trong 16 naêm, soáng chung vôùi nhöõng ngöôøi daân taàm thöôøng ngu doát...”1

Noäi dung trong bia kyù cuûa Vöông Duy tuy khoâng phong phuù laém nhöng raát quan troïng, vì qua so saùnh chuùng ta thaáy coù nhieàu ñieåm phuø

Hai taøi lieäu naøy ñöôïc chuùng toâi daãn theo giaùo sö Philip B.Yampolsky trong baûn dòch vaø khaûo cöùu veà Kinh Phaùp Baûo Ñaøn coù nhan ñeà “The Platform Sutra of the Six Patriarch” (Kinh Phaùp Baûo Ñaøn cuûa Luïc Toå), Columbia University Press, New York, 1967.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi hôïp vôùi nhöõng gì ñöôïc ghi trong Phaùp Baûo Ñaøn Kinh. Vaø ñieàu naøy coù theå giuùp taêng theâm tính xaùc thöïc cho vaên baûn, bôûi vì bia kyù ñöôïc cheùp vaøo thôøi ñieåm khaù sôùm, chæ môùi coù 27 naê m sau khi Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch! Moät chi tieát nöõa cuõng caàn ñöôïc löu yù laø trong lôøi theâm vaøo ôû cuoái baûn Ñaøn Kinh do ñeä töû cuûa Luïc Toå Ñaïi sö laø Lònh Thao ghi, coù moät ñoaïn nhaéc ñeán vaên bia naøy cuûa Vöông Duy vaø moät soá vaên bia khaùc nöõa: “Coøn nhöõng söï tích khaùc, hieän cheùp taïi caùc baøi vaên bia cuûa quan Thöôïng thö Vöông Duy, quan Thöù söû Lieãu Toâng Nguyeân, quan Thöù söû Löu Vuõ Tích ñôøi nhaø Ñöôøng.”1 Nay vaên bia cuûa Vöông Duy quaû thaät ñaõ ñöôïc tìm thaáy, coøn 2 taám vaên bia cuûa Lieãu Toâng Nguyeân vaø Löu Vuõ Tích thì chöa. Nhöng caên cöù vaøo vieäc tìm thaáy vaên bia cuûa Vöông Duy thì coù theå tin ñöôïc baøi vieát cuûa Lònh Thao laø coù thaät chöù khoâng phaûi do ngöôøi ñôøi sau theâm vaøo. 1

Nguyeân vaên chöõ Haùn nhö sau: 其餘事蹟，係載唐尚書王維，刺史柳宗元，刺史劉禹錫等碑。(Kyø dö söï tích, heä taùi Ñöôøng Thöôïng thö Vöông Duy, Thöù söû Lieãu Toâng Nguyeân, Thöù söû Löu Vuõ Tích ñaúng bi.)

Caâu hoûi chöa coù lôøi ñaùp

hoâng moät taøi lieäu mang tính chính söû naøo ghi cheùp veà Luïc Toå Ñaïi sö, duø laø raát ít. Ñieàu naøy cho thaáy laø ñöông thôøi ngaøi khoâng phaûi moät baäc thaày noåi tieáng khaép nôi. Nhöõng keû bieát ñeán ngaøi chæ laø giôùi haïn trong soá nhöõng ngöôøi quanh vuøng ñöôïc nghe ngaøi thuyeát phaùp hoaëc töø xa tìm ñeán hoïc ñaïo vôùi ngaøi. Thieàn sö Huyeàn Giaùc laø moät ngöôøi tinh thoâng kinh luaän, hoïc roäng bieát nhieàu, nhöng khoâng heà bieát ñeán Luïc Toå, phaûi ñôïi khi tình côø ñöôïc Huyeàn Saùch giôùi thieäu môùi bieát ñeå tìm ñeán học ñaïo. Söï kieän naøy cho thaáy laø Luïc Toå Ñaïi sö vaøo thôøi ñoù quaû thaät khoâng ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán, khaùc vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù chính thöùc ñöôïc thöøa nhaän laø baäc Quoác sö, thaày daïy cuûa vua, vôùi soá moân ñoà theo hoïc luùc naøo cuõng ñoâng ñaûo. Vaø vì theá, chuù ng ta khoâng laáy laøm laï khi thaáy khoâng coù tö lieäu ñöông thôøi naøo ghi cheùp veà ngaøi. Maëc duø khaùch quan ñaùnh giaù veà tình hình vaên baûn, söû lieäu laø nhö theá, nhöng vaán ñeà thaät ra cuõng khoâng phaûi hoaøn toaøn bi quan, môø mòt. Trong soá nhöõng döõ kieän ít oûi maø chuùng ta hieän 19

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi coù ñöôïc, vaãn coù raát nhieàu ñaàu moái khaù quan troïng giuùp ta coù theå thoâng qua ñoù maø tìm bieát ñöôïc phaàn naøo veà nhöõng gì lieân quan ñeán Luïc Toå Ñaïi sö. Tröôùc heát, veà queâ quaùn cuûa Luïc Toå Ñaïi sö, taát caû caùc baûn Ñaøn Kinh ñeàu cheùp gioáng nhau, raèng cha ngaøi queâ ôû Phaïm Döông, tröôùc laøm quan, sau bò giaùng chöùc ñaøy ra Taân Chaâu, Lónh Nam. Vaø vì cha maát sôùm, ngaøi cuøng vôùi meï giaø phaûi löu laïc ñeán Nam Haûi ñeå soáng baèng ngheà baùn cuûi. Như vaäy, Phaïm Döông (coù ngöôøi noùi thuoäc tænh Haø Baéc) laø queâ noäi cuûa ngaøi, nhöng ngaøi ñaõ khoâng ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân ôû ñoù. Nôi sinh tröôûng cuûa ngaøi laø ôû caùc vuøng Taân Chaâu, Lónh Nam vaø Nam Haûi. Noùi raèng cha ngaøi maát sôùm, neân chuùng ta coù theå taïm hình dung ngaøi ñaõ phaûi phieâu daït töø nhoû ñeán nhöõng nôi naøy chöù khoâng ñôïi ñeán tuoåi tröôûng thaønh. Vaøo theá kyû 7, nöôùc ta vaãn coøn ñang trong thôøi kyø Baéc thuoäc, vaø nhöõng ñòa danh Taân Chaâu, Lónh Nam, Nam Haûi ñeàu raát quen thuoäc vôùi ngöôøi Vieät thôøi ñoù. Saùch Vieät Nam söû löôïc cuûa Traàn Troïng Kim noùi Taân Chaâu thuoäc Lieãu Chaâu, tænh Quaûng Taây 20

Caâu hoûi chöa coù lôøi ñaùp ngaøy nay. Nhöng ngaøy xöa thì Taân Chaâu laø moät phaàn cuûa vuøng Lónh Nam. Theo saùch Vieät Söû Tieâu AÙn cuûa Ngoâ Thôøi Syõ (soaïn vaøo naêm 1775) thì Lónh Nam laø vuøng ñaát keå töø 2 tænh Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây chaïy veà phía nam. Ñaây cuõng chính laø cöông giôùi cuûa nöôùc Vieät thôøi xöa. Chính vì theá maø ta coù taäp truyeän “Lónh Nam chích quaùi” ghi cheùp nhöõng chuyeän laï luøng, kyø quaùi treân ñaát Vieät. Ñaïi Vieät Söû kyù toaøn thö (baûn khaéc goã in naêm 1697), phaàn Ngoaïi kyû, quyeån 2, tôø 18a coù ñoaïn cheùp raèng: “... Tröng Nöõ Vöông tuy laáy ñöôïc Lónh Nam... ...maø caùc trieàu Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn chæ coù ñaát töø Giao Chaâu trôû veà nam thoâi, khoâng khoâi phuïc ñöôïc ñaát cuõ cuûa Trieäu Vuõ Ñeá...” “Ñaát cuõ cuûa Trieäu Vuõ Ñeá” chính laø caùc vuøng Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây, tröôùc ñoù voán thuoäc Lónh Nam nhöng veà sau khoâng coøn nöõa, vì bieân giôùi bò thu heïp veà phía nam. Nhö vaäy, coù theå xaùc ñònh nôi maø gia ñình Luïc Toå vì “coù toäi bò ñaøy ra” chính laø thuoäc ñòa phaän nöôùc Vieät ta xöa kia. Nam Haûi cuõng laø moät ñòa danh thuoäc nöôùc Vieät xöa. Saùch Ñaïi Vieät söû löôïc, moät trong nhöõng boä söû sôùm nhaát cuûa nöôùc ta, coù theå ñaõ ñöôïc bieân 21

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi soaïn vaøo khoaûng nhöõng naêm 1377 – 1388, cheùp raèng vaøo ñôøi Taàn Nhò Theá (sau Taàn Thuyû Hoaøng), quan Kyù quaän Nam Haûi laø Trieäu Ñaø mang quaân ñaùnh chieám caùc quaän Queá Laâm vaø Töôïng Quaän roài laäp thaønh nöôùc Nam Vieät, töï xöng laø Nam Vieät Vöông. Saùch naøy cuõng cho bieát laø Nam Vieät Vöông kheùo phuïc loøng daân, ñöôïc daân caùc xöù AÂu Laïc, Maân Vieät ñeàu quy phuïc, ñaát ñai môû roäng ñoâng taây coù hôn muoân daëm... Nhö vaäy, roõ raøng Nam Haûi ngaøy xöa cuõng laø moät ñòa danh thuoäc nöôùc Vieät ta. Hôn theá nöõa, quaän naøy cuõng naèm laân caän vôùi Taân Chaâu chöù khoâng xa laém. Vì theá, khi möu sinh khoù khaên thì Luïc Toå cuøng vôùi meï giaø ñaõ töø Taân Chaâu sang nguï ôû Nam Haûi. Vaäy nôi maø Luïc Toå vaø meï ngaøi sinh soáng cuõng thuoäc ñòa phaän nöôùc ta thôøi aáy. Ñieàu naøy caøng ñöôïc khaúng ñònh hôn nöõa khi taát caû caùc baûn Ñaøn Kinh ñeàu cheùp gioáng nhau ôû chi tieát Nguõ Toå goïi ngaøi Hueä Naêng khi môùi gaëp laø “man di moïi rôï” (caùt lieâu - 獦獠). Ñaây chính laø quan ñieåm cuûa ngöôøi Trung Hoa xöa kia ñoái vôùi ngöôøi Vieät cuõng nhö taát caû caùc daân toäc laùng gieàng cuûa hoï. Veà phía taây laø “moïi Taây” (Taây di), 22

Caâu hoûi chöa coù lôøi ñaùp veà phía nam laø “rôï Nam” (Nam man), vaø noùi chung taát caû ñeàu laø man di moïi rôï, chæ tröø ngöôøi “Trung Quoác” ñöôïc xem laø “ôû giöõa” vaø laø “coù vaên minh”! Nhö ñaõ noùi, nhöõng chi tieát naøy cuõng ñöôïc xaùc ñònh trong noäi dung bia kyù cuûa thi haøo Vöông Duy, döïng naêm 740. Nhö vaäy, chuùng ta coù theå chaéc chaén raèng nôi sinh ra vaø lôùn leân cuûa Luïc Toå chính laø ñaát Vieät ngaøy xöa. Vaäy neáu nhö Luïc Toå laø ngöôøi sinh tröôûng treân ñaát Vieät Nam, lieäu coù theå tìm ñöôïc cöù lieäu naøo lieân quan ñeán ngaøi ôû nöôùc ta hay chaêng? Chuùng toâi ñaõ thöû quay sang tìm kieám theo höôùng naøy vaø phaùt hieän ñöôïc moät vaøi ñieåm ñaùng löu yù. Baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng khoâng noùi roõ veà thaân theá gia ñình Luïc Toå, ngoaøi nhöõng gì chuùng ta ñaõ nhaéc ñeán ôû treân. Nhöng trong baøi töïa ñöôïc ghi laø do ngaøi Phaùp Haûi soaïn (ñöôïc theâm vaøo ôû caùc baûn Ñaøn Kinh khaùc) coù theâm moät soá chi tieát roõ hôn. Chaúng haïn, qua baøi töïa naøy chuùng ta bieát ngaøi sinh naêm Trinh Quaùn thöù 12 (738) vaø cha ngaøi hoï Lö, teân huyù laø Haønh Thao. 23

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Saùch An Nam chí löôïc cuûa Leâ Taéc soaïn vaøo theá kyû 14 coù nhaéc ñeán moät ngöôøi Trung Hoa họ Lö lieân quan ñeán nöôùc ta laø Lö Taøng Duïng. Lai lòch ngöôøi naøy coù nhöõng chi tieát khieán ta ngôø raèng coù moät moái quan heä naøo ñoù vôùi thaân theá cuûa Luïc Toå Ñaïi sö. Saùch naøy cheùp veà Lö Taøng Duïng nhö sau: “Lö Taøng Duïng töï laø Só Thanh, ngöôøi Do Chaâu, thi tieán só khoâng ñoã... ... Voõ Haäu duøng laøm Hoaøng Moân Thò Lang. Vì toäi phuï giuùp Thaùi Bình Coâng chuùa, Huyeàn Toâng luùc ñaàu muoán xöû traûm, sau bôùt giaän beøn ñaøy ñi Taân Chaâu...”1 Döïa theo ghi cheùp naøy thì caùc chi tieát veà teân hoï, söï kieän laøm quan bò giaùng chöùc, ñaøy ra Taân Chaâu ñeàu truøng hôïp moät caùch ñaùng ngôø! Nhöng xeùt veà thôøi gian coù maáy ñieåm khoâng phuø hôïp. Neáu laø Voõ Haäu duøng oâng naøy laøm Hoaøng Moân Thò Lang, vaäy phaûi laø trong thôøi gian baø naém quyeàn bính. Söû Trung Hoa cho bieát baø ñöôïc laäp laøm hoaøng haäu naêm 655 vaø chính thöùc tham gia 1

Chuùng toâi daãn theo baûn dòch cuûa UÛy ban phieân dòch söû lieäu Vieät Nam, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, 1960

Caâu hoûi chöa coù lôøi ñaùp trieàu chính töø naêm 660, cho ñeán naêm 684 xöng laøm Hoaøng ñeá vaø naém quyeàn ñeán naêm 705. Coøn vua Huyeàn Toâng leân ngoâi naêm 713, sau khi Voõ Haäu ñaõ maát, vaø trò vì ñeán naêm 755. Söï kieän coâng chuùa Thaùi Bình xaûy ra ñöông thôøi Voõ Haäu, neân e raèng vieäc nhaéc ñeán vua Huyeàn Toâng ôû ñaây laø coù gì ñoù nhaàm laãn. Theo baøi töïa Ñaøn Kinh thì Luïc Toå sinh naêm 638, sôùm hôn so vôùi thôøi gian Voõ Haäu caàm quyeàn. Nhöng tính chính xaùc cuûa baøi töïa Ñaøn Kinh cuõng caàn ñöôïc xeùt laïi. Baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng khoâng coù baøi töïa naøy. Nhö vaäy, coù phaàn chaéc chaén laø noù khoâng phaûi do ngaøi Phaùp Haûi vieát ra. Bôûi neáu laø do Phaùp Haûi soaïn thì noù phaûi coù maët ngay trong laàn in ñaàu tieân chöù khoâng theå maõi veà sau môùi ñöôïc theâm vaøo! Vaø neáu laø do ngöôøi ñôøi sau soaïn, thì nhöõng chi tieát coù theå ñaõ ñöôïc ghi theo trí nhôù töø nhöõng lôøi truyeàn mieäng qua nhieàu theá heä. Dó nhieân laø vaãn coøn chöa ñuû cô sôû ñeå khaúng ñònh, nhöng chuùng toâi thöû ñaët ra moät giaû thuyeát laø coù söï sai leäch khi baøi töïa Ñaøn Kinh ghi laïi naêm sinh cuûa Luïc Toå. Neáu nhö ñoù khoâng phaûi laø 25

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi naêm 638, maø laø moät naêm naøo khaùc trong khoaûng gaàn hôn so vôùi naêm 660, nghóa laø naêm maø Voõ Haäu ñaõ baét ñaàu coù nhöõng quyeát ñònh chi phoái vieäc trieàu chính; vaø neáu nhö ghi cheùp cuûa An Nam chí löôïc laø chính xaùc, thì Lö Taøng Duïng coù laøm quan trong thôøi Voõ Haäu, sau bò toäi ñaøy ra Taân Chaâu. Trong thôøi gian bò ñaøy ñeán ôû Taân Chaâu, Lónh Nam, phaûi chaêng chính gia ñình hoï Lö naøy ñaõ sinh ra ñöôïc ngöôøi con laø Luïc Toå? Hoaëc cuõng coù theå vaøo thôøi ñieåm gia ñình bò löu ñaøy thì ngaøi ñaõ ra ñôøi nhöng vaãn coøn laø moät ñöùa treû? Noùi moät caùch cuï theå hôn, neáu chuùng ta giaû ñònh raèng ngaøi ra ñôøi vaøo khoaûng naêm 648 hoaëc muoän hôn, vaøo baát cöù thôøi ñieåm naøo sau naêm 660 nhöng tröôùc naêm 705 thì vaán ñeà seõ trôû neân hôïp lyù hôn. Bôûi vì neáu nhö ngaøi sinh naêm 648 vaø gia ñình ngaøi bò löu ñaøy ngay trong naêm ñaàu Voõ Haäu caàm quyeàn, thì luùc ñoù ngaøi seõ laø moät caäu beù môùi 12 tuoåi. Tuy nhieân, khaû naêng naøy coù theå xem laø keùm thuyeát phuïc, vì nhö trong moät phaàn sau nöõa chuùng toâi seõ chöùng minh raèng ngaøi raát coù theå ñaõ sinh ra vaø lôùn leân taïi Taân Chaâu, Lónh Nam. 26

Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö Taát caû nhöõng ñieàu noùi treân coù leõ ñeàu laø nhöõng nghi vaán raát ñaùng neâu leân ñeå caùc nhaø söû hoï c tieáp tuïc quan taâm laøm roõ. Nhöng chuùng ta haõy taïm gaùc laïi nghi vaán naøy ñeå chôø ñôïi may ra seõ coù theâm nhöõng chöùng cöù, nhöõng tö lieäu môùi coù theå giuùp giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà. Baây giôø, quay sang vôùi baøi töïa cuûa Ñaøn Kinh, chuùng ta seõ tìm hieåu xem ngöôøi xöa ñaõ xaây döïng nhöõng huyeàn thoaïi gì quanh söï ra ñôøi cuûa Luïc Toå Ñaïi sö treân ñaát nöôùc Vieät Nam.

Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö

aïi Sö teân laø Hueä Naêng, cha hoï Lö, teân huùy laø Haønh Thao. Ngöôøi meï hoï Lyù, sinh ra ngaøi nhaèm giôø tyù, 1 ngaøy muøng taùm thaùng hai,2 naêm Maäu Tuaát, nieân hieäu Trinh Quaùn thöù 12.3 Khi aáy, haøo quang töø nhaø ngaøi chieáu saùng leân khoâng trung, muøi höông laï toûa lan khaép nhaø. 1

Giôø tyù laø vaøo giöõa khuya, töø 12 giôø khuya cho ñeán 2 giôø saùng. Ngaøy muøng 8 thaùng 2 laø ngaøy vía Phaät Thích-ca xuaát gia, moät trong caùc ngaøy leã lôùn cuûa Phaät giaùo 3 Töùc laø naêm 638, ñôøi Ñöôøng Thaùi Toâng. 2

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ñeán taûng saùng, coù hai vò taêng laï maët ñeán thaêm, baûo cha ngaøi raèng: “Khuya nay oâng vöøa sinh quyù töû, chuùng toâi ñeán ñaây laø ñeå ñaët teân cho chaùu beùù. OÂng neân ñaët tröôùc laø chöõ Hueä (惠), sau laø chöõ Naêng (能).” Cha ngaøi hoûi: “Vì sao ñaët teân laø Hueä Naêng?” Hai vò taêng ñaùp: “Hueä, nghóa laø ñem Phaùp maø boá thí cho chuùng sanh; Naêng, nghóa laø ñuû söùc laøm neân Phaät söï.” Hai ngöôøi noùi roài ra ñi, chaúng bieát ñi ñaâu! Ngaøi khoâng duøng söõa meï, ñeâm ñeâm coù thaàn nhaân hieän ñeán nuoâi baèng nöôùc cam-loä. Khi lôùn leân, naêm 24 tuoåi ngaøi nghe kinh Kim Cang chôït coù choã böøng saùng, môùi ñeán nuùi Hoaøng Mai 1 caàu ñaïo, ñöôïc Nguõ Toå nhaän cho laø ñöôïc. Nguõ Toå nhaän bieát ngaøi laø baäc phaùp khí, lieà n trao y baùt vaø truyeàn phaùp, noái laøm Toå ñôøi thöù saùu. Luùc aáy laø naêm ñaàu nieân hieäu Long Soùc.2

Nuùi naøy ôû phía taây baéc huyeän Hoaøng Mai, tænh Hoà Baéc ngaøy nay, laø nôi Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn giaûng phaùp. 2 Töùc laø naêm 661, Taân Daäu, ñôøi vua Ñöôøng Cao Toâng.

Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö Ngaøi theo lôøi daïy cuûa Nguõ Toå maø ñi veà phöông Nam aån naùu trong 16 naêm, mang hình töôùng cuûa ngöôøi theá tuïc. Qua naêm ñaàu nieân hieäu Nghi Phuïng,1 nhaèm ngaøy muøng taùm thaùng gieâng, Ngaøi gaëp phaùp sö AÁn Toâng cuøng luaän baøn nhöõng yù nghóa cao sieâu huyeàn dieäu. Phaùp sö AÁn Toâng nghe qua tænh ngoä, hieåu ñöôïc nghóa lyù trong lôøi daïy cuûa ngaøi, lieàn baùi phuïc. Baûy ngaøy sau, töùc ngaøy raèm thaùng gieâng, phaùp sö AÁn Toâng nhoùm hoïp boán chuùng,2 laøm leã xuoáng toùc cho ngaøi.3 Ngaøy muøng taùm thaùng hai, Phaùp sö laïi nhoùm hoïp caùc vò danh ñöùc, laøm leã truyeàn giôùi cuï tuùc.4 Caùc vò truyeàn giôùi coù ngaøi Trí Quang Luaät sö ôû Taây Kinh (Tröôøng An) laøm Thoï giôùi sö, ngaøi Hueä

Töùc laø naêm 676, Bính Tyù, cuõng ñôøi vua Cao Toâng nhöng söûa ñoåi nieân hieäu. 2 Boán chuùng goàm: Xuaát gia hai chuùng : tyø-kheo, tyø-kheo ni; taïi gia hai chuùng : cö só nam, cö só nöõ. 3 Luïc Toå tuy ñöôïc truyeàn y baùt laøm Toå thöù saùu nhöng chöa töøng xuaát gia, thoï giôùi cuï tuùc. Phaûi ñeán nay môùi chính thöùc laøm moät vò taêng. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng ñieåm chöa töøng thaáy trong lòch söû truyeàn thöøa cuûa chö Toå. 4 Laø 250 giôùi cuûa vò tyø-kheo.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Tónh Luaät sö ôû Toâ Chaâu laøm Yeát-ma, ngaøi Thoâng ÖÙng Luaät sö ôû Kinh Chaâu laøm Giaùo Thoï, ngaøi Kyø-ña-la Luaät sö ôû Trung Thieân Truùc 1 laøm Thuyeát Giôùi, ngaøi Maät-ña Tam Taïng ôû nöôùc Taây Truùc2 laøm Chöùng Giôùi. Giôùi ñaøn naøy laø do ngaøi Caàu-na Baït-ñaø-la Tam Taïng hoài trieàu Löu Toáng3 saùng laäp, coù döïng bia ñeà raèng: “Sau naøy seõ coù vò Boà Taùt hieän thaân ngöôøi phaøm4 maø thoï giôùi nôi ñaây”. Laïi nöõa, naêm ñaàu nieân hieäu Thieân Giaùm nhaø Löông,5 Trí Döôïc phaùp sö töø nöôùc Taây Truùc vöôït bieån sang ñaây, mang theo moät caây Boà-ñeà beân xöù aáy maø troàng keá beân ñaøn naøy, cuõng coù noùi raèng: “Veà sau, khoaûng 170 naêm nöõa,6 seõ coù vò Boà Taùt hieän thaân ngöôøi phaøm maø khai dieãn phaùp

Trung Thieân Truùc töùc laø mieàn Trung AÁn Ñoä. Taây Truùc cuõng laø moät teân goïi khaùc cuûa AÁn Ñoä. 3 Töùc vua Toáng Löu Duï (420 – 478). 4 Nguyeân vaên laø “nhuïc thaân Boà Taùt” 5 Töùc laø naêm 502, ñôøi vua Löông Voõ Ñeá. 6 Khoaûng thôøi gian tieân ñoaùn naøy laø töø naêm 502, öùng ñeán naêm 676 quaû ñuùng nhö thaät. 2

Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö Thöôïng thöøa 1 döôùi coäi caây naøy, ñoä cho voâ soá chuùng sanh, laø vò Phaùp chuû chaân truyeàn taâm aán cuûa Phaät vaäy.” Trong phaùp hoäi naøy, Ngaøi chính thöùc caïo boû raâu toùc, thoï giôùi tyø-kheo, vaø vì boán chuùng maø khai thò phaùp Ñaïi thöøa Ñoán giaùo, moïi vieäc ñeàu ñuùng nhö nhöõng lôøi döï baùo töø tröôùc. Muøa xuaân naêm sau, Ngaøi töø giaõ boán chuùng maø veà chuøa Baûo Laâm ôû Taøo Kheâ. AÁn Toâng phaùp sö vaø caû hai giôùi taêng tuïc theo tieãn chaân coù tôùi treân ngaøn ngöôøi, thaúng ñeán taän Taøo Kheâ. Khi aáy, Thoâng ÖÙng Luaät sö ôû Kinh Chaâu vôùi vaøi traêm ngöôøi tu hoïc cuøng veà nöông theo ngaøi. Ngaøi ñeán chuøa Baûo Laâm, Taøo Kheâ, thaáy nhaø cöûa thaáp heïp, chaúng ñuû cho boán chuùng aên ôû. Muoán môû roäng ra, Ngaøi lieàn ñeán gaëp moät ngöôøi trong laøng laø Traàn AÙ Tieân maø noùi raèng: “Laõo taêng muoán ñeán thí chuû, caàu xin moät choã ñaát ñeå traûi caùi toïa cuï, khoâng bieát coù ñöôïc chaêng?”

Phaùp Thöôïng thöøa, töùc laø phaùp Ñaïi thöøa. ÔÛ ñaây chæ cho phaùp moân Ñoán ngoä maø Luïc Toå veà sau xieån döông.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi AÙ Tieân hoûi: “Toïa cuï 1 cuûa Hoøa thöôïng roäng chöøng naøo?” Toå Sö ñöa toïa cuï ra cho xem. AÙ Tieân ñoàng yù. Toå Sö laáy toïa cuï giuõ ra moät caùi, toûa roäng phuû heát caû vuøng Taøo Kheâ, coù boán vò Thieân vöông hieän thaân ngoài nôi boán goùc. Ngaøy nay, ôû caûnh chuøa aáy coù nuùi Thieân Vöông, laø nhaân chuyeän naøy maø ñaët teân. AÙ Tieân nhìn thaáy lieàn noùi: “Nay toâi ñöôïc bieát phaùp löïc cuûa Hoøa thöôïng thaät laø roäng lôù n; coù ñieàu, moà maû toå tieân nhaø toâi töø tröôùc ñeán nay ñeàu ôû taïi ñaát naøy. Neáu veà sau coù caát chuøa döïng thaùp, xin ñöøng huûy hoaïi, coøn ngoaøi ra xin cuùng döôøng caû ñeå maõi maõi duøng laøm ngoâi Tam Baûo. Nhöng ñaát naøy laø maïch ñeán cuûa sanh long, baïch töôïng,2 chæ coù theå laøm baèng beân treân, chöùù khoâng neân laøm baèng phía döôùi.”3

Taám vaûi nhoû may laïi duøng ñeå ngoài thieàn, caùc thieàn sö ñi ñaâu cuõng mang theo. 2 Chæ ñòa theá nuùi Nam Hoa, caùch phía nam huyeän Khuùc Giang 60 daëm, chaïy daøi ñeán Taøo Kheâ. 3 Nguyeân vaên laø chæ neân “bình thieân”, khoâng neân “bình ñòa”,

Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö Theo lôøi AÙ Tieân, moïi söï kieán thieát, xaây döïng veà sau ñeàu tuaân thuû nhö vaäy. Moät hoâm, Toå Sö ñi daïo chôi ñeán moät choã caûnh vaät toát töôi, coù suoái nöôùc, non cao, lieàn döøng nghæ laïi ñoù, beøn thaønh moät nôi lan-nhaõ.1 Coù caû thaûy 13 caûnh nhö vaäy, ngaøy nay goïi laø Hoa Quaû Vieän. Coøn teân goïi ñaïo traøng Baûo Laâm laø do ngaø i Trí Döôïc Tam Taïng ôû nöôùc Taây Truùc ñaët. Khi ngaøi töø Nam Haûi qua cöûa Taøo Kheâ, laáy tay voác nöôùc uoáng thaáy thôm vaø ngon, laáy laøm laï maø baûo moân ñoà raèng: “Nöôùc naøy vôùi nöôùc beân Taây Thieân 2 khoâng khaùc gì. Treân nguoàn suoái naøy aét coù thaéng ñòa, caát chuøa leân raát toát.” Lieàn laàn theo doøng suoái maø ñi leân nguoàn, thaáy boán beà non nöôùc quanh co,

nghóa laø caát nhaø löïa theo theá nuùi: neáu caát ôû choã cao thì laøm thaáp xuoáng, caát ôû choã thaáp thì laøm cao leân, khieán cho phaàn noùc baèng nhau ôû phía treân, chöù khoâng xeû nuùi ñaùnh ñaù cho baèng nhau ôû phía döôùi neàn ñaát ñöôïc, vì sôï ñoäng ñeán long maïch cuûa nuùi. 1 Lan-nhaõ, phieân aâm tieáng Phaïn, vieát troïn chöõ laø A-lan-nhaõ (Ārinya), cuõng vieát: Lan thaát, töùc laø nôi yeân vaéng, thanh tònh, chæ caûnh chuøa chieàn noùi chung. 2 Taây Thieân, cuõng laø teân khaùc chæ AÁn Ñoä.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ñeøo ñoäng toát laï, khen raèng: “Thaät khoâng khaùc gì nuùi Baûo Laâm beân Taây Thieân!” Lieàn noùi vôùi cö daân thoân Taøo Haàu raèng: “Nôi ñaây neân caát moät ngoâi chuøa. Sau naøy chöøng moät traêm baûy möôi naêm nöõa, seõ coù phaùp baûo voâ thöôïng ñöôïc dieãn giaûng ôû ñaây, keû ñaéc ñaïo nhieàu voâ keå, neân ñaët hieäu laø Baûo Laâm.”1 Quan Muïc Thieàu Chaâu thuôû aáy laø Haàu Kính Trung ñem lôøi ñoù soaïn tôø bieåu taâu leân trieàu ñình. Nhaø vua chuaån lôøi xin, ban cho taám bieån ñeà laø Baûo Laâm Töï. Bôûi ñoù maø thaønh moät ngoâi chuøa. Vieäc aáy baét ñaàu töø naêm thöù 3 nieân hieäu Thieân Giaùm.2 Tröôùc chuøa coù hoà lôùn, thöôøng coù moät con roàng noåi leân, thaân hình to lôùn quaán quanh, laøm haïi caây coái trong röøng. Moät ngaøy kia, noù hieän hình raát lôùn, quaãy ñaïp soùng daäy traøn leân, maây möa muø mòt, khieán taêng chuùng ñeàu sôï haõi. Toå Sö ra naït con roàng raèng: “Ngöôi chæ hieän ñöôïc hình lôùn, chaúng hieän ñöôïc hình nhoû. Neáu laø 1

Baûo Laâm: khu röøng quyù, yù noùi ngöôøi ñaéc ñaïo seõ nhieàu nhö caây trong röøng vaäy. 2 Töùc laø naêm 504, ñôøi vua Löông Voõ Ñeá.

Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng roàng thaàn bieán hoùa ñöôïc, leõ ra neân töø nhoû thaønh lôùn, töø lôùn thaønh nhoû môùi phaûi.” Ngaøi noùi xong, con roàng aáy lieàn laën ngay xuoáng, giaây laâu hieän leân thaân hình raát nhoû beù, nhaûy nhoùt treân maët hoà. Toå Sö môû bình baùt ra, hoûi raèng: “Ngöôi coù daùm nhaûy vaøo caùi baùt cuûa laõo taêng ñaây khoâng?” Con roàng beøn löôïn quanh, roài chaäp chôøn ñeán tröôùc Toå Sö, Ngaøi laáy caùi baùt uùp laïi, con roàng chaúng cöïa quaäy gì ñöôïc nöõa. Toå Sö lieàn mang baùt trôû leân chuøa, thuyeát phaùp vôùi roàng. Roàng beøn thoaùt xaùc maø ñi, boû laïi boä xöông daøi chöøng baûy taác, ñaàu, ñuoâi, söøng, chaân ñeàu ñuû caû, töông truyeàn laø vaãn ñeå ôû cöûa chuøa. Sau naøy, Toå Sö sai laáy ñaát ñaù laáp caùi hoà aáy. Ngaøy nay ôû tröôùc ñeàn, phía beân traùi coù caây thaùp saét, töùc laø choã ñoù vaäy.

Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng

aûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng khoâng coù baøi töïa noùi treân, nghóa laø khoâng coù nhöõng chi tieát cuï theå cuõng nhö nhöõng huyeàn thoaïi veà söï ra ñôøi cuûa Luïc Toå Ñaïi sö. Baøi töïa cho chuùng ta nhieàu chi tieát hôn, nhöng ñoàng thôøi 35

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi tính xaùc thöïc cuûa noù cuõng keùm hôn so vôùi nhöõng gì ñöôïc ghi trong phaàn chính vaên cuûa Ñaøn Kinh. Trong caùc baûn Ñaøn Kinh khaùc, baøi töïa naøy ñöôïc in ñaàu saùch vaø ghi roõ laø do Phaùp Haûi soaïn vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng. Phaùp Haûi ñuùng laø moät trong möôøi ñeä töû ñöôïc Luïc Toå Ñaïi sö giao phoù traùch nhieäm löu truyeàn Ñaøn Kinh. Trong baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng cuõng coù ñoaïn noùi raèng chính Phaùp Haûi laø ngöôøi bieân taäp Ñaøn Kinh. Phaân ñoaïn 55 trong baûn Ñoân Hoaøng vieát: “Ñaøn Kinh naøy laø do Thöôïng Toaï Phaùp Haûi bieân taäp. Luùc maát, Thöôïng Toaï giao laïi cho ngöôøi baïn ñoàng hoïc laø Ñaïo Xaùn. Luùc Ñaïo Xaùn qua ñôøi laïi giao cho ngöôøi ñeä töû laø Ngoä Chôn. Ngoä Chôn hieän giôø ñang truyeàn thoï giaùo phaùp naøy ôû chuøa Phaùp Höng, nuùi Taøo Kheâ, thuoäc Lĩnh Nam.”1 Theo nhö ñoaïn vaên naøy thì Ñaøn Kinh ñöôïc ghi cheùp ngay sau khi Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch, vaø ñeä töû cuûa ngaøi laø Phaùp Haûi ñaõ chuû trì thöïc hieän vieäc 1

Daãn theo baûn dòch cuûa Hoaø Thöôïng Thích Maõn Giaùc, NXB Toân Giaùo, 2003

Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng

ghi cheùp. Nhöng khoâng thaáy coù baøi töïa do Phaùp Haûi vieát nhö caùc baûn sau naøy. Trong khi ñoù, caùc baûn Ñaøn Kinh khaùc ñeàu coù theâm baøi töïa ôû ñaàu saùch. Taát caû caùc baûn ñeàu noùi raát roõ laø ngaøi vieân tòch ngaøy muøng 3 thaùng 8 naêm Quyù Söûu (713). Nhö vaäy, Phaùp Haûi sau ñoù ñaõ giao laïi baûn Ñaøn Kinh naøy cho moät ngöôøi baïn ñoàng hoïc laø Ñaïo Xaùn. Chuùng ta khoâng bieát Phaùp Haûi vieân tòch naêm naøo, neân taïm öôùc chöøng laø trong khoaûng 30 naêm sau khi Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch. Ñaïo Xaùn laø baïn ñoàng hoïc, neân coù leõ khoâng cheânh leäch tuoåi taùc quaù nhieàu so vôùi Phaùp Haûi. OÂng naøy ñaõ tieáp tuïc giöõ gìn baûn Ñaøn Kinh cho ñeán khi maát vaø thôøi gian naøy coù leõ cuõng khoâng quaù 20 naêm. Khi aáy, Ñaïo Xaùn giao Ñaøn Kinh laïi cho Ngoä Chôn. Coù khaû naêng chính vò naøy laø ngöôøi ghi theâm phaân ñoaïn 55 vaø 2 phaân ñoaïn sau ñoù nöõa vaøo baûn Ñaøn Kinh. Bôûi vì trong ñoaïn vaên noùi “Ngoä Chôn hieän giôø ñang... ...ôû chuøa Phaùp Höng, nuùi Taøo Kheâ...”, nhö vaäy coù nghóa laø khi vieát ñoaïn vaên naøy vaøo Ñaøn Kinh thì Ngoä Chôn vaã n coøn ñang soáng. Vaø thôøi ñieåm naøy coù theå ít nhaát ñaõ caùch thôøi ñieåm Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch vaøo 37

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi khoaûng 50 naêm. Vaø neáu nhöõng öôùc ñoaù n cuûa chuùng ta khoâng sai leäch laém thì baûn Ñaøn Kinh ñöôïc hoaøn chænh ñeán nhöõng doøng cuoái cuøng nhö treân vaøo luùc naøy, khoaûng naêm 763. Giaùo sö Akira Fujieda cuûa Ñaïi Hoïc Tokyo ñaõ thöïc hieän vieäc giaûo nghieäm loái vieát chöõ ñeå xaùc ñònh nieân ñaïi cuûa baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng vaø keát luaän laø baûn naøy ñöôïc cheùp sôùm nhaát cuõng phaûi vaøo naêm 830, muoän nhaát khoâng quaù naêm 860. Neáu keát luaän naøy laø ñaùng tin caäy, thì töø khi ñöôïc ñònh hình hoaøn chænh nhö treân ñeán thôøi ñieåm vaên baûn Ñoân Hoaøng ñöôïc thöïc hieän ñaõ coù khoaûng caùch thôøi gian gaàn 100 naêm! Ñieàu naøy cho thaáy laø sau khi Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch cho ñeán khoaûng hôn moät theá kyû sau ñoù thì Ñaøn Kinh vaãn chöa ñöôïc phoå bieán roäng raõi. Vaø chính vì theá maø ngaøy nay chuùng ta môùi khoâng tìm ñöôïc baûn Ñaøn Kinh naøo ra ñôøi töø thôøi ñoù. Trong moät taäp saùch baèng Anh ngöõ nhan ñeà “The Zen Doctrine of No-Mind” (Samuel Weiser, Inc, 1972), D. T. Suzuki coù ñeà caäp ñeán moät quyeån tieåu söû Luïc Toå Ñaïi sö do moät thieàn sö Nhaät Baûn laø Toái Tröøng (ngöôøi saùng laäp toâng Thieân Thai ôû 38

Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng Nhaät Baûn) mang veà Nhaät vaøo naêm 803, khi vò naøy sang Trung Hoa ñeå tham hoïc Phaät phaùp. Nhö vaäy, taäp saùch naøy chaéc chaén ra ñôøi tröôùc naêm 803, neáu khoâng noùi laø sôùm hôn nhieàu, vì D. T. Suzuki haún coù ñuû cô sôû neân môùi tin raèng noù ñöôïc bieân soaïn ngay sau khi Luïc Toå Ñaïi sö vieân tòch vaøo naêm 713. Vaø neáu quaû ñuùng vaäy thì ñaây coù theå xem laø tö lieäu ñaùng tin caäy nhaát veà Luïc Toå Ñaïi sö. Chuùng toâi hieän khoâng coù trong tay taøi lieäu naøy, nhöng theo D. T. Suzuki trong saùch ñaõ daãn treân thì taøi lieäu naøy cho bieát ngaøi Hueä Naêng ñaõ tìm ñeán Nguõ Toå vaøo naêm 34 tuoåi, trong khi baøi töïa Ñaøn Kinh chuùng ta vöøa nhaéc ñeán laïi noùi laø 24 tuoåi! Ngoaøi ra, saùch naøy cuõng cho bieát theâm moät chi tieát thuù vò nöõa laø ngay sau khi Luïc Toå Ñaïi sö nhaän y baùt vaø rôøi ñi khoâng bao laâu thì Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn vieân tòch. Chi tieát naøy hoaøn toaøn khoâng coù trong baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng, vaø trong caùc baûn sau naøy thì ñöôïc theâm vaøo baèng moät caâu khaù mô hoà, qua lôøi Nguõ Toå döï baùo raèng “OÂng ñi roài thì 3 naêm sau ta seõ boû coõi 39

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi theá”, nhöng sau ñoù laïi khoâng coù ñoaïn naøo xaùc nhaän laø thaät ra thì Nguõ Toå coù vieân tòch ñuùng 3 naêm sau hay khoâng? Neáu taøi lieäu ñöôïc Suzuki daãn treân laø chính xaùc, nghóa laø Nguõ Toå vieân tòch ngay sau khi Luïc Toå ra ñi veà phöông Nam, thì xem ra ñieàu naøy khaù phuø hôïp ñeå giaûi thích vieäc truyeàn y baùt coù veû nhö hôi voäi vaøng cuûa Nguõ Toå, vaøo luùc maø chaøng thanh nieân Hueä Naêng ñeán chuøa chöa bao laâu cuõng nhö chöa ñöôïc truyeàn thoï Cuï tuùc giôùi ñeå chính thöùc trôû thaønh moät vò taêng. Tuy nhieân, neáu loaïi boû nhöõng yeáu toá khaùc bieät chæ mang tính söï kieän nhö vöøa neâu treân, thì caùc baûn Ñaøn Kinh noùi chung khoâng khaùc nhau maáy trong phaàn chính vaên khi trình baøy veà giaùo phaùp Ñoán ngoä maø Luïc toå Ñaïi sö thuyeát giaûng. Ñieàu naøy cho thaáy caùc vò ñeä töû ñaõ gìn giöõ raát toát nhöõng lôøi daïy cuûa thaày. Coøn nhöõng sai leäch nhö neâu treân coù theå chæ laø do hoï ñaõ khoâng quan taâm ñuùng möùc trong vieäc ghi cheùp söï kieän, cuõng nhö do veà sau – coù theå laø baét ñaàu töø laàn in naêm 967 – ñaõ coù nhieàu söï theâm thaét vaøo moãi laàn khaéc in, laøm cho baûn Ñaøn Kinh ngaøy caøng daøi ra hôn vaø coù theâm nhieàu chi tieát hôn. 40

Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng Tuy nhieân, coù moät ñieàu deã nhaän ra vaø raát ñaùng traân troïng laø nhöõng baûn Ñaøn Kinh ra ñôøi muoän hôn veà sau, nhaát laø baûn Toâng Baûo ñôøi Minh (1291), ñeàu ñaõ ñöôïc nhuaän saéc raát kyõ löôõng, neân caâu vaên trôû neân maïch laïc, roõ raøng vaø deã hieåu hôn nhieàu khi so saùnh vôùi baûn Ñoân Hoaøng. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù maø khoâng sai leäch ñi yù nghóa kinh vaên, nhöõng ngöôøi nhuaän saéc chaéc chaén ñaõ phaûi daøy coâng khaûo cöùu cuõng nhö phaûi naém vöõng ñöôïc nhöõng lôøi daïy trong giaùo phaùp naøy. Nhö vaäy, vieäc tìm ñöôïc coå baûn Ñoân Hoaøng thaät ra chæ coù yù nghóa veà maët khaûo cöùu nhieàu hôn, vì so ra noù khoâng laøm thay ñoåi maáy nhöõng gì ñaõ ñöôïc nhaän hieåu töø caùc baûn Ñaøn Kinh ñang löu haønh, nhaát laø baûn Toâng Baûo. Coù chaêng laø noù ñaõ giuùp taïo theâm nieàm tin chaéc chaén vaøo ñoä chính xaùc cuûa nhöõng lôøi giaûng daïy veà giaùo phaùp ñöôïc ghi laïi trong Ñaøn Kinh, bôûi vì cho duø coù söï thay ñoåi, trau chuoát vaên töø, nhöng khi so saùnh thì ngöôøi ta vaãn thaáy yù nghóa khoâng coù gì sai leäch!

Haønh trình veà phöông Nam

ueä Naêng ñeán chuøa Ñoâng Thieàn ñöôïc hôn 8 thaùng, chæ chuyeân lo vieäc giaõ gaïo, böûa cuûi trong khuoân vieân nhaø beáp cuûa chuøa. Moät hoâm, Nguõ Toå ñi ngang qua choã laøm vieäc, chôït nhìn thaáy Hueä Naêng lieàn goïi ñeán baû o raèng: “Ta thaáy choã bieát cuûa oâng coù theå duøng ñöôïc, nhöng e coù keû xaáu laøm haïi oâng, cho neân khoâng noùi chuyeän, oâng coù bieát hay khoâng?” Hueä Naêng thöa: “Ñeä töû bieát yù thaày, neân chaúng daùm ra phía tröôùc, ñeå ngöôøi khaùc ñöøng hay bieát.” Ngaøy kia, Nguõ Toå goïi caùc moân ñoà laïi ñoâng ñuû maø daïy raèng: “Caùc oâng nghe ta baûo ñaây. Ngöôøi ñôøi sanh töû laø vieäc lôùn, caùc oâng suoát ngaøy chæ lo vieäc caàu phöôùc maø chaúng caàu ra khoûi bieån khoå sanh töû. Taùnh mình neáu meâ, phöôùc naøo cöùu ñaëng? Caùc oâng haõy lui ra, töï quan saùt trí tueä, laáy taùnh Baùtnhaõ nôi baûn taâm mình, moãi ngöôøi laøm moä t baøi keä ñem trình ta xem. Neáu ai ngoä ñaïo, ta seõ truyeàn phaùp vaø y cho laøm Toå thöù saùu. Phaûi 42

Haønh trình veà phöông Nam nhanh choùng leân, chaúng ñöôïc chaäm treã. Neáu coøn phaûi suy nghó laø chaúng phaûi choã duøng ñöôïc. Neáu thaät ngöôøi thaáy taùnh, vöøa nghe lôøi noùi lieàn phaûi thaáy ngay. Ngöôøi nhö vaäy, cho duø coù vung ñao ra traän cuõng vaãn thaáy bieát.”1 Ñoà chuùng nghe roài lui ra, baûo nhau raèng: “Chuùng ta chaúng caàn phaûi laéng loøng duïng yù vieát 1

Baûn Ñoân Hoaøng cheùp ñoaïn naøy nhö sau: “Moät hoâm, boãng nhieân Nguõ Toå cho goïi taát caû caùc moân nhaân leân. Sau khi hoï ñaõ tuï taäp ñaày ñuû, Nguõ Toå noùi: Ñeå toâi noùi cho caùc oâng nghe, ñoái vôùi ngöôøi ñôøi thì sanh töû laø vieäc lôùn, song moân nhaân caùc oâng suoát ngaøy cuùng döôøng, chæ caàu phöôùc ñieàn maø chaúng caàu vieäc xuaát ly khoûi bieån khoå sanh töû. Neáu töï taùnh cuûa caùc oâng maø meâ môø thì phöôùc cuõng chaúng laøm sao maø cöùu caùc oâng ñöôïc. Caùc oâng mau quay veà phoøng töï nhìn vaøo chính mình, ngöôøi naøo coù trí tueä chaéc chaén seõ naém baét ñöôïc caùi boån taùnh cuûa trí Baùt nhaõ, roài moãi ngöôøi laøm moät baøi keä trình leân cho toâi xem. Toâi seõ ñoïc keä cuûa caùc oâng, neáu nhö coù ngöôøi naøo giaùc ngoä ñöôïc ñaïi yù cuûa Phaät phaùp, toâi seõ trao laïi y phaùp cho ngöôøi aáy vaø tuyeân döông laøm vò Toå thöù saùu. Caùc oâng mau leân cho.” (Theo baûn dòch cuûa Hoøa Thöôïng Thích Maõn Giaùc, saùch ñaõ daãn). Ñoäc giaû coù theå so saùnh vôùi ñoaïn dòch töø baûn Toâng Baûo ñeå thaáy tính caùch troâi chaûy vaø saùng suûa hôn cuûa baûn sau naøy. Tuy nhieân, veà yù nghóa thì hai baûn roõ raøng khoâng khaùc nhau maáy.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi keä trình Hoøa thöôïng laøm chi. Thöôïng toïa Thaàn Tuù hieän laø Giaùo thoï, aét laø seõ ñöôïc. Boïn ta coù laøm keä cuõng chæ uoång taâm löïc maø thoâi!” Roài taát caû ñeàu buoâng xuoâi, töï nghó raèng: “Töø ñaây veà sau, chuùng ta chæ caàn nöông theo sö Thaàn Tuù, coøn phaûi phieàn loøng laøm keä maø chi?” Khi aáy, Thaàn Tuù laïi suy nghó raèng: “Moïi ngöôøi chaúng laøm keä, vì ta ñaây ñoái vôùi hoï laø thaày Giaùo thoï. Coøn nhö ta laïi caàn phaûi laøm keä trình Hoøa thöôïng, vì neáu chaúng trình keä thì Hoøa thöôïng laøm sao bieát ñöôïc choã hieåu trong loøng ta saâu caïn theá naøo? YÙ ta trình keä, neáu vì caàu Phaùp töùc laø vieäc toát, neáu vì caàu ngoâi Toå töùc laø vieäc xaáu, chaúng khaùc naøo nhö keû phaøm phu muoán ñoaït ngoâi Thaùnh. Nhöng neáu khoâng trình keä, roát cuoäc laïi chaúng ñöôïc Phaùp. Thaät laø khoù laém, khoù laém thay!” Tröôùc phoøng Nguõ Toå coù ba gian maùi hieân, ngaøi ñònh môøi quan Cung phuïng1 laø Lö Traân veõ tranh minh hoaï kinh Laêng-giaø vaø bieåu ñoà truyeàn thöøa 1

Chöùc Haøn laâm Cung phuïng laø ngöôøi coù taøi kheùo leùo, ñöôïc vaøo trieàu lo vieäc trang trí trong cung vua.

Haønh trình veà phöông Nam naêm vò Toå ñeå löu truyeàn.1 Thaàn Tuù laøm keä xong, ñaõ maáy laàn muoán ñem trình, nhöng cöù leân ñeán tröôùc theàm thì trong loøng hoaûng hoát, moà hoâi ra khaép ngöôøi, muoán trình maø chaúng ñöôïc. Traûi qua 4 ngaøy, ñeán 13 laàn nhö vaäy, chaúng trình keä ñöôïc! Thaàn Tuù beøn suy nghó: “Chi baèng vieát vaøo vaùch döôùi maùi hieân, khieán cho Hoøa thöôïng xem thaáy. Neáu Ngaøi baûo laø hay, thì ta ra leã baùi, nhaän laø mình laøm. Coøn neáu Ngaøi baûo laø chaúng ñöôïc, thì thaät uoång coâng bao naêm ôû nuùi, nhaän söï leã baùi cuûa ngöôøi, coøn tu haønh gì nöõa?” Nghó sao laøm vaäy, canh ba ñeâm aáy chaúng cho ai bieát, Thaàn Tuù töï mình caàm ñeøn ñeán vieá t baøi keä ñaõ laøm leân vaùch maùi hieân phía nam ñeå trình choã hieåu bieát trong taâm mình. Keä raèng: Thaân laø caây Boà-ñeà, Taâm nhö ñaøi göông saùng. Thöôøng sieâng lau sieâng röûa, Chôù ñeå baùm buïi nhô.

Töùc laø bieåu ñoà truyeàn thöøa töø Ñaït-ma Sô Toå cho ñeán Nguõ Toå.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thaàn Tuù vieát keä roài lui veà phoøng, khoâng ai hay bieát. Laïi suy nghó raèng: “Ngaøy mai, Nguõ Toå thaáy keä maø vui möøng, töùc laø ta coù duyeân vôùi Phaùp. Coøn neáu ngaøi baûo chaúng ñöôïc, töùc laø ta ngu meâ, nghieäp chöôùng coøn naëng, chaúng theå ñaéc Phaùp. YÙ Thaùnh thaät khoù löôøng!” Thaàn Tuù ôû trong phoøng traèn troïc suy töôûng maõi, naèm ngoài chaúng yeân, cho ñeán taän canh naêm. Saùng ra, Nguõ Toå môøi quan Cung phuïng hoï Lö ñeán choã vaùch töôøng maùi hieân phía nam ñeå veõ bieåu ñoà. Chôït thaáy baøi keä aáy, lieàn noùi raèng: “Quan Cung phuïng thoâi chaúng caàn veõ nöõa. Thaät ñaõ laøm nhoïc ngaøi töø xa ñeán ñaây! Kinh daïy raèng: ‘Nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu laø hö voïng.’ Vaäy neân chæ caàn löu laïi baøi keä naøy cho ngöôøi trì tuïng. Y theo keä naøy tu khoûi ñoïa neûo aùc, y theo keä naøy tu, ñöôïc lôïi ích lôùn.” Noùi roài sai ñeä töû ñoát höông leã kính, baûo moïi ngöôøi ñeàu neân tuïng keä naøy. Moïi ngöôøi tuïng keä ñeàu khen ngôïi: “Hay laém thay!” Khoaûng canh ba, Nguõ Toå goïi Thaàn Tuù vaøo phoøng, hoûi raèng: 46

Haønh trình veà phöông Nam “Baøi keä laø cuûa oâng laøm phaûi khoâng?” Thaàn Tuù thöa: “Quaû thaät laø Tuù naøy laøm, chaúng daùm voïng caàu ngoâi Toå, chæ mong Hoøa thöôïng töø bi xem coi coù chuùt trí tueä naøo hay chaêng?” Nguõ Toå noùi: “OÂng laøm baøi keä naøy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh, chæ nhö ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong. Nhö ñem choã hieåu bieát aáy maø caàu ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà thì quyeát chaúng theå ñöôïc. Voâ thöôïng Boà-ñeà voán töï baûn taâm, thaáy töï baûn taùnh, chaúng sanh chaúng dieät. Baát cöù luùc naøo, nieäm töôûng naøo cuõng ñeàu töï thaáy bieát, muoân phaùp khoâng ngaên ngaïi, moät phaùp chaân thaät thì heát thaûy phaùp ñeàu chaân thaät, muoân caûnh töï nhö nhö. Taâm nhö nhö ñoù töùc laø chaân thaät. Neáu thaáy bieát ñöôïc nhö vaäy, töùc laø töï taùnh Voâ thöôïng Boàñeà. OÂng neân lui veà suy nghó trong moät hai ngaøy nöõa, laøm moät baøi keä khaùc trình ta xem. Neáu keä cuûa oâng vaøo ñöôïc trong cöûa,1 ta seõ truyeàn phaùp vaø y.”

Laáy yù caâu treân, Nguõ Toå baûo baøi keä cuûa Thaàn Tuù chæ “ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong”.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thaàn Tuù laøm leã lui ra. Laïi qua vaøi ngaøy, laøm keä chaúng ñöôïc, trong loøng hoaûng hoát, taâm thaàn chaúng yeân, mô maøng nhö trong moäng, luùc ñi luùc ngoài ñeàu chaúng ñöôïc an vui. Hai hoâm sau, coù moät chuù tieåu ñi ngang qua choã giaõ gaïo, tuïng baøi keä cuûa Thaàn Tuù. Ngaøi Hueä Naêng vöøa nghe qua, bieát ngay baøi keä aáy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh. Tuy ngaøi chöa heà ñöôïc daïy doã giaùo phaùp, nhöng ñaõ sôùm nhaän hieåu ñöôïc ñaïi yù, lieàn hoûi chuù tieåu aáy raèng: “Ngöôøi tuïng keä gì vaäy?” Chuù tieåu noùi: “Gaõ möôøng maùn naøy, thaät khoâng bieát gì sao? Ñaïi sö coù noùi: Ngöôøi ñôøi sanh töû laø vieäc lôùn. Ngaøi muoán truyeàn phaùp vaø y, neân daïy moân ñoà laøm keä trình. Neáu ai ngoä ñöôïc ñaïi yù, Ngaøi seõ trao y vaø phaùp, cho laøm Toå thöù saùu. Thöôïng toïa Thaàn Tuù vieát baøi keä naøy treân vaùch töôøng hieân phía nam. Ñaïi sö baûo moïi ngöôøi ñeàu neân tuïng, tu theo keä aáy khoûi ñoïa neû o aùc, tu theo keä aáy, coù lôïi ích lôùn.” Ngaøi Hueä Naêng lieàn noùi: “Naøy chuù! Toâi giaõ gaïo nôi ñaây ñaõ hôn taùm thaùng roài, chöa heà leân tôùi tröôùc chuøa. Mong ñöôïc chuù daãn toâi tôùi tröôùc baøi keä ñoù ñeå leã baùi.” 48

Haønh trình veà phöông Nam Chuù tieåu lieàn daãn ngaøi Hueä Naêng ñeán choã tröôùc baøi keä. Ngaøi noùi: “Hueä Naêng khoâng bieát chöõ, xin chuù ñoïc giuùp cho ñöôïc nghe.” Khi aáy, coù quan Bieät giaù 1 Giang Chaâu laø Tröông Nhaät Duïng ñang ñöùng gaàn ñoù, lieà n cao gioïng ñoïc baøi keä leân. Ngaøi Hueä Naêng nghe roài lieàn noùi: “Toâi cuõng coù moät baøi keä, mong quan Bieät giaù vieát giuùp toâi.” Quan Bieät giaù noùi: “OÂng cuõng laøm ñöôïc keä sao? Thaät laø vieäc ít coù!” Ngaøi Hueä Naêng lieàn baûo quan Bieät giaù: “Muoán hoïc ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà, chaúng neân khinh ngöôøi môùi hoïc. Ngöôøi thaáp heøn coù khi coù trí tueä cao thöôïng, ngöôøi cao thöôïng coù khi khoâng trí tueä. Neáu khinh ngöôøi thì maéc toäi khoâng keå xieát!” Quan Bieät giaù noùi: “Ñöôïc roài, oâng chæ vieäc ñoïc keä ñi, ta vieát giuùp cho. Neáu oâng ñaéc Phaùp, neân tieáp ñoä ta tröôùc, chôù queân lôøi.” Ngaøi Hueä Naêng lieàn ñoïc keä raèng:

Bieät giaù : chöùc quan haàu theo quan Thöù söû.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Boà-ñeà voán chaúng phaûi caây, Göông saùng cuõng chaúng phaûi ñaøi. Xöa nay voán khoâng moät vaät, Choã naøo baùm ñöôïc buïi nhô? Baøi keä ñöôïc vieát xong, ñoà chuùng ñeàu kinh haõi, ai naáy söûng soát baûo nhau raèng: “Laï thay! Thaät laø khoâng theå laáy beà ngoaøi ñeå xeùt ñoaùn ngöôøi! Sao laâu nay chuùng ta laïi daùm sai khieán vò Boà Taùt mang xaùc phaøm naøy?” Nguõ Toå thaáy moïi ngöôøi kinh ñoäng, e coù keû xaáu ghen gheùt laøm haïi Hueä Naêng, beøn laáy chieác deùp chaø leân xoùa ngay baøi keä ñi vaø noùi raèng: “Cuõng chöa thaáy taùnh.” Ñoà chuùng ñeàu nghe vaäy. Hoâm sau, Nguõ Toå ñeán choã giaõ gaïo, thaáy Hueä Naêng löng ñeo ñaù, giaõ gaïo, 1 lieàn baû o raèng: “Ngöôøi caàu ñaïo, vì phaùp queân mình ñeán theá sao?” Roài laïi hoûi: “Gaïo ñaõ traéng chöa?” 2 Ngaøi Hueä Naêng thöa: “Gaïo traéng ñaõ laâu, coøn thieáu ngöôøi

Coái giaõ gaïo duøng chaøy ñaïp baèng chaân, ngöôøi giaõ phaûi ñeo theâm ñaù naëng treân löng maø ñaïp leân chaøy cho maïnh. 2 YÙ Toå hoûi laø ñaïo haïnh cuûa Hueä Naêng ñaõ thaønh thuïc chöa.

Haønh trình veà phöông Nam saøng gaïo.”1 Nguõ Toå lieàn duøng gaäy goõ leân thaønh coái ba caùi roài ñi. Ngaøi Hueä Naêng hieåu yù Nguõ Toå, chôø troáng canh ba vöøa ñieåm lieàn vaø o thaát. Nguõ Toå laáy aù o caø-sa che quanh, chaúng cho ai troâng thaáy, roài giaûng kinh Kim Cang cho nghe. Ñeán caâu “Neân sanh taâm töø choã khoâng baùm víu vaøo ñaâu caû.” 2 Hueä Naêng vöøa nghe lieàn ñaïi ngoä, hieåu raèng heát thaûy muoân phaùp chaúng rôøi töï taùnh. Ngaøi Hueä Naêng khi aáy thöa vôùi Nguõ Toå raèng: “Thaät khoâng ngôø töï taùnh voán töï thanh tònh! Thaät khoâng ngôø töï taùnh voán chaúng sanh dieät! Thaät khoâng ngôø töï taùnh voán töï ñaày ñuû! Thaät khoâng ngôø töï taùnh voán chaúng lay ñoäng! Thaät khoâng ngôø töï taùnh sanh ra muoân phaùp!’ Nguõ Toå bieát laø Hueä Naêng ñaõ ngoä baûn taùnh, lieàn baûo raèng: “Chaúng bieát baûn taâm, hoïc phaùp voâ ích. Neáu töï bieát baûn taâm, töï thaáy baûn taùnh, töùc

Hueä Naêng cuõng nguï yù noùi ñaïo haïnh ñaõ thaønh thuïc roài, chæ coøn thieáu söï phaân bieät tinh, thoâ maø thoâi, nhö vieäc saøng gaïo ñeå phaân toát xaáu. 2 Nguyeân vaên: “Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm.”

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi laø baäc tröôïng phu, laø thaày cuûa haøng trôøi, ngöôøi, laø Phaät.” Ngaøi Hueä Naêng thoï phaùp vaøo canh ba, chaúng ai hay bieát. Nguõ Toå truyeàn phaùp Ñoán giaùo1 vaø y baùt, daïy raèng: “Nay oâng laø Toå ñôøi thöù saùu, kheùo töï giöõ gìn, roäng ñoä chuùng sanh, löu truyeàn ñaïo phaùp cho ñôøi sau, ñöøng ñeå döùt maát. Haõy nghe baøi keä naøy: Tình khôûi neân gieo gioáng, Voøng nhaân quaû loanh quanh. Khoâng tình cuõng khoâng gioáng, Khoâng taùnh cuõng khoâng sanh.” Nguõ Toå laïi noùi: “Thuôû xöa, Ñaïi sö Ñaït-ma môùi ñeán ñaát naøy, loøng ngöôøi chöa tin saâu vöõng neân truyeàn y naøy nhö vaät laøm tin, ñôøi ñôøi truyeàn noái. Coøn vieäc truyeàn phaùp taát phaûi laáy taâm truyeàn taâm, khieán cho töï ngoä, töï chöùng. Töø xöa, chö Phaät chæ truyeàn baûn theå, chö Toå ngaàm noái baûn

Giaùo phaùp töùc thôøi ñi thaúng ñeán caûnh giôùi giaûi thoaùt, daønh cho baäc thöôïng caên, thöôïng trí. Khaùc vôùi Tieäm giaùo laø giaùo phaùp daïy ngöôøi tu taäp daàn daàn, tröø boû aùc nghieäp maø ngaøy caøng ñeán gaàn choã giaûi thoaùt hôn.

Haønh trình veà phöông Nam taâm. Y baùt laø ñaàu moái sanh ra tranh ñoaït, ñeán oâng khoâng neân truyeàn nöõa. Neáu truyeàn y naøy thì nguy ñeán tính maïng. OÂng neân mau ñi ñi, keûo coù ngöôøi laøm haïi.” Ngaøi Hueä Naêng thöa hoûi: “Giôø con bieát ñi ñaâu?” Nguõ Toå ñaùp: “Gaëp Hoaøi1 thì ngöøng; gaëp Hoäi2 thì aån.” Ngaøi Hueä Naêng nhaän y baùt ñang luùc canh ba, thöa vôùi Nguõ Toå raèng: “Hueä Naêng ngöôøi mieàn Nam, khoâng thoâng thaïo ñöôøng ñi ôû nuùi naøy, laøm sao ra ñöôïc ñeán cöûa soâng?” Toå ñaùp : “OÂng chaúng phaûi lo, ta töï ñöa oâng ñi.” Nguõ Toå ñöa ra ñeán taän beán Cöûu Giang, baûo Hueä Naêng leân thuyeàn, roài töï caàm cheøo maø cheøo ñi. Hueä Naêng thöa: “Xin Hoøa thöôïng ngoà i, ñeå ñeä töû cheøo.” Nguõ Toå noùi: “Ta neân ñoä oâng sang soâng.” 1

Sau naøy öùng laø huyeän Hoaøi Taäp, thuoäc tænh Quaûng Taây 2 Sau naøy öùng laø huyeän Töù Hoäi, thuoäc tænh Quaûng Ñoâng.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Hueä Naêng thöa: “Khi meâ thaày ñoä, ngoä roài thì töï ñoä. Ñoä tuy laø moät tieáng, maø choã duøng chaúng gioáng nhau. Hueä Naêng sanh nôi bieân ñòa, gioïng noùi khoâng chuaån, ñöôïc nhôø Thaày truyeàn phaùp, nay ñaõ ngoä roài, chæ neân töï ñoä.”1 Nguõ Toå noùi: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Phaùp Phaät töø nay veà sau do oâng maø roäng truyeàn. OÂng ñi roài, ba naêm sau ta seõ boû coõi theá. OÂng ñi may maén, gaéng söùc veà phöông Nam. Neân aån nhaãn, chôù voäi vaøng giaûng phaùp, phaùp Phaät seõ khoù maø sanh khôûi.” Ngaøi Hueä Naêng töø bieät Nguõ Toå, roài höôùng veà phöông Nam maø ñi. Baáy giôø laø vaøo naêm ñaàu nieân hieäu Long Soùc ñôøi vua Ñöôøng Cao Toâng, töùc laø naêm Taân Daäu (661). Nguõ Toå quay veà, luoân maáy ngaøy chaúng leân giaûng ñöôøng. Ñoà chuùng nghi hoaëc, thöa hoûi:

Ñoaïn naøy khoâng theå dieãn heát yù trong Haùn vaên. Vì chöõ ñoä (度) mang caû hai nghóa: moät nghóa laø ñöa sang soâng (duøng nhö chöõ 渡), moät nghóa laø cöùu ñoä. Nguõ Toå noùi moät caâu maø chöõ ñoä ñöôïc hieåu theo caû hai nghóa. Ngaøi Hueä Naêng laõnh yù neân traû lôøi hôïp yù Toå.

Haønh trình veà phöông Nam “Chaúng hay Hoøa thöôïng coù beänh hoaïn, saàu naõo gì chaêng?” Nguõ Toå ñaùp: “Beänh thì khoâng coù beänh, nhöng y phaùp ñaõ veà phöông Nam roài.” Chuùng ñeä töû laïi hoûi: “Ai ñöôïc truyeàn thoï?” Nguõ Toå ñaùp: “Naêng ñöôïc roài.”1 Luùc aáy ñoà chuùng môùi bieát. Lieàn coù khoaûng vaøi traêm ngöôøi ñuoåi theo, muoán cöôùp y baùt. Trong soá ñoù coù moät vò taêng teân Hueä Minh, hoï Traàn, tröôùc ñaây töøng giöõ chöùc quan voõ haøng töù phaåm, taùnh tình thoâ baïo. OÂng naøy caàm ñaàu caû boïn, coá söùc ñuoåi theo. Ñuoåi rieát trong hai thaùng, tôùi nuùi Ñaïi Döõu thì baét kòp. Luïc Toå khi aáy ñaët y baùt treân moät hoøn ñaù maø noùi raèng: “Y baùt naøy laø vaät laøm tin, haù coù theå duøng söùc maø tranh ñoaït ñöôïc sao?” Roài Luïc Toå aån vaøo coû raäm. Hueä Minh ñuoåi tôùi, ñöa tay laáy y baùt, coá söùc nhaác leân khoâng noåi, lieàn 1

Nguyeân vaên “Naêng giaû ñaéc chi - 能者得之 ” ñöôïc duøng theo hai nghóa: “ngöôøi teân Naêng (Hueä Naêng)”, maø cuõng laø “ngöôøi coù taøi naêng”.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi goïi lôùn raèng: “Haønh giaû, haønh giaû! Toâi thaät vì phaùp, chaúng phaûi vì y baùt maø ñeán ñaây.” Luïc Toå lieàn böôùc ra, leân ngoài treân taûng ñaù. Hueä Minh leã baùi, noùi: “Mong ñöôïc ngaøi vì toâi maø thuyeát phaùp.” Luïc Toå noùi: “Neáu oâng ñaõ vì phaùp maø ñeán ñaây, vaäy neân döùt boû heát caùc duyeân, chôù sanh nieäm töôûng, ta seõ vì oâng maø giaûng phaùp.” Moät luùc laâu sau, Luïc Toå môùi noùi: “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, ngay trong luùc aáy, maët muõi xöa nay cuûa Thöôïng toïa Minh laø gì?” Hueä Minh nghe qua lieàn böøng tænh, hieåu ñöôïc yù chæ. Laïi hoûi: “Ngoaøi lôøi kín ñaùo, yù bí maät ñoù, coøn coù bí maät naøo khaùc nöõa chaêng?” Luïc Toå ñaùp: “Ñaõ noùi ra vôùi oâng, töùc chaúng phaûi bí maät. Neáu oâng töï soi xeùt laïi mình, thì choã bí maät chính ôû nôi oâng.” Hueä Minh thöa: “Toâi tuy theo hoïc vôùi Nguõ Toå nhöng thaät chöa töøng nhaän ra maët muõi cuûa chính mình. Nay nhôø ngaøi chæ daïy cho, nhö ngöôøi uoáng nöôùc, noùng laïnh töï bieát. Vaäy ngaøi chính laø thaày toâi vaäy.” 56

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa Luïc Toå noùi: “Neáu oâng ñöôïc nhö vaäy, thì ta vôùi oâng cuøng moät thaày, neân kheùo töï giöõ gìn.” Hueä Minh laïi hoûi: “Töø nay, Hueä Minh bieát ñi ñaâu?” Luïc Toå ñaùp: “Ñeán Vieân1 thì döøng, gaëp Moâng2 thì ôû.” Hueä Minh leã baùi töø bieät.

HOAÈNG DÖÔNG CHAÙNH PHAÙP Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa

ột trong nhöõng khaùc bieät cuûa baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng so vôùi nhöõng baûn khaùc laø ngay töø ñaàu coù moät doøng ghi: “Nam Toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa Ma-ha Baùt-nhaõ Ba-la-maät Kinh, Luïc Toå Ñaïi sö Hueä Naêng thí Phaùp Ñaøn Kinh”. Nhöõng chi tieát trong doøng tieâu ñeà naøy raát ñaùng quan taâm. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, Luïc Toå Ñaïi sö hoaèng truyeàn giaùo phaùp Ñoán ngoä cuûa Thieàn toâng ôû 1

Sau öùng laø Vieân Chaâu. 2 Sau öùng laø Moâng Sôn taïi Vieân Chaâu.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi phöông Nam, neân ngöôøi ñôøi sau phaân bieät goïi laø “Nam Naêng, Baéc Tuù” ñeå chæ vieäc ngaøi hoaèng hoaù ôû phöông Nam coøn Ñaïi sö Thaàn Tuù truyeàn daïy ôû phöông Baéc. Tuy nhieân, xöa nay vaãn tin raèng vieäc chia ra Nam, Baéc nhö treân chæ laø do ngöôøi ñôøi sau phaân bieät maø goïi. Nay caên cöù theo doøng chöõ naøy thì coù theå thaáy laø khaùi nieäm “Nam toâng” voán ñaõ coù töø khaù sôùm, ít nhaát cuõng laø tröôùc khi baûn Ñaøn Kinh Ñoân Hoaøng ñöôïc ghi cheùp, neáu khoâng noùi laø coøn coù theå sôùm hôn nöõa, ngay töø thôøi Luïc toå Ñaïi sö coøn taïi theá! Ñaøn Kinh noùi raèng Luïc Toå Ñaïi sö vaâng lôøi daïy cuûa Nguõ Toå maø laùnh veà phöông Nam, ñi trong voøng 2 thaùng thì ñeán nuùi Ñaïi Döõu. Trong phaàn tröôùc laïi coù noùi ngaøi töø Taân Chaâu tìm ñeán Hoaøng Mai, khoâng quaù 30 ngaøy ñaõ ñeán. Nhö vaäy, haønh trình laàn naøy cuûa ngaøi ñaõ ñi xa hôn veà phía nam ñeán caû thaùng trôøi. Hay noùi khaùc hôn, chính laø ñi saâu vaøo ñòa phaän nöôùc Vieät Nam. Nôi ngaøi sinh tröôûng tuy vaãn thuoäc veà ñòa phaän nöôùc Vieät xöa, nhöng vì naèm trong 2 tænh Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây neân xeùt theo ñòa phaän ngaøy nay laø beân kia bieân giôùi phía Baéc. Vôùi haønh 58

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa trình hôn 2 thaùng töø Hoaøng Mai ñi veà höôùng nam, chaéc chaén ngaøi ñaõ vöôït qua Taân Chaâu ñeå ñi saâu vaøo ñòa phaän nöôùc Vieät, vaø nuùi Ñaïi Döõu chaéc chaén laø moät trong nhöõng ngoïn nuùi naèm veà phía Baéc nöôùc ta. Trong moät phaàn tröôùc, baèng vaøo nhöõng cöù lieäu ñaùng tin caäy, chuùng ta ñaõ chöùng minh raèng nôi sinh ra vaø lôùn leân cuûa Luïc Toå chính laø ñaát Vieät ngaøy xöa. Ñieàu naøy coù theå laø moät baát ngôø khaù thuù vò ñoái vôùi nhöõng ai laâu nay vaãn nghó veà Luïc Toå Ñaïi sö chæ nhö laø moät vò Toå sö cuûa Thieàn Trung Hoa maø chöa töøng bieát ñeán nhöõng moái lieân heä giöõa ngaøi vôùi ñaát nöôùc Vieät Nam. Tuy nhieân, trong thöïc teá thì söï kieän naøy laïi khoâng maáy quan troïng khi ñöùng treân quan ñieåm Thieàn toâng noùi rieâng, Phaät giaùo noùi chung, voán khoâng coù söï phaân bieät veà chuûng toäc, 1 bieân giôùi. Ñieàu

Coù ngöôøi döïa vaøo caâu noùi cuûa Nguõ Toå khi noùi veà thaân phaän “möôøng maùn” cuûa Luïc Toå ñeå cho raèng ñoù laø söï phaân bieät. Thaät ra, ñaây chæ laø moät caùch thaêm doø ñeå bieát ñöôïc phaûn öùng cuûa Luïc Toå maø thoâi. Neáu söï phaân bieät naøy laø coù thaät, Nguõ Toå haún ñaõ khoâng truyeàn y baùt cho Luïc Toå chæ trong voøng hôn 8 thaùng sau ñoù.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi quan troïng hôn maø chuùng toâi muoán ñeà caäp ñeán ôû ñaây laø, neáu caên cöù vaø o nhöõng gì ñöôïc ghi laïi trong Ñaøn Kinh thì chính Vieät Nam laø ñòa baøn ñaàu tieân maø Luïc Toå ñaõ choïn ñeå hoaèng döông chaùnh phaùp, hay noùi theo nhö trong Ñaøn Kinh laø truyeàn daïy “Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa”. Coù ñieàu maø chuùng ta caàn löu yù laø, Ñaøn Kinh ñaõ khoâng ñöôïc vieát ra nhö moät taäp söû lieäu. Muïc ñích chính cuûa taäp saùch naøy laø ghi laïi nhöõng lôøi daïy cuûa Luïc Toå Ñaïi sö. Vaø nhöõng ngöôøi thöïc hieän cuõng nhö gìn giöõ Ñaøn Kinh qua nhieàu theá heä ñaõ laøm raát toát coâng vieäc naøy. Nhôø ñoù, khi so saùnh baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng vôùi taát caû caùc baûn Ñaøn Kinh khaùc, chuùng ta thaáy laø noäi dung trình baøy veà giaùo phaùp khoâng coù nhöõng sai leäch ñaùng keå. Nhöõng nghi vaán trong Ñaøn Kinh ñoái vôùi chuùng ta haàu heát laø rôi vaø o nhöõng phaàn noäi dung thuaät laïi caùc söï kieän, hoaëc veà thôøi gian, hoaëc veà ñòa danh. Maø nhöõng noäi dung naøy coù veû nhö khoâng ñöôïc nhöõng ngöôøi ghi cheùp Ñaøn Kinh quan taâm nhieàu, bôûi nhö ñaõ noùi, ñaây khoâng phaûi laø muïc ñích chính cuûa hoï. Veà vieäc Ñaøn Kinh khoâng quan taâm ñeán caùc söï kieän, thôøi gian vaø khoâng gian, chuùng ta coù theå 60

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa thaáy roõ qua vieäc phaân tích chính noäi dung cuûa vaên baûn naøy. Chaúng haïn, nhöõng gì Luïc Toå Ñaïi sö thuaät laïi trong phaåm Haønh Do veà thaân theá cuûa ngaøi khoâng nhaèm hình thaønh moät tieåu söû hoaøn chænh, maø chæ nhaèm ñöa ra nhöõng döõ kieän coù giaù trò saùch taán vieäc tu taäp cuûa ñoà chuùng, nhö trong lôøi keát cuûa phaåm naøy coù noùi roõ: “Hueä Naêng naøy ñaéc phaùp ôû Ñoâng Sôn, töøng chòu ñuû muøi cay ñaéng, taùnh maïng mong manh nhö sôïi tô treo. Ngaøy nay cuøng söù quaân1 vaø caùc quan vieân, taêng, ni, ñaïo, tuïc ñoàng trong hoäi naøy. Neáu caùc vò chaúng nhôø duyeân laønh töø nhieàu kieáp xa xöa, töøng trong quaù khöù cuùng döôøng chö Phaät, gieo troàng caên laønh, laøm sao laïi ñöôïc nghe nhaân duyeân ñaéc phaùp Ñoán giaùo nhö ta vöøa keå?...” Neáu chuùng ta xem ñaây laø moät baûn tieåu söû töï thuaät veà cuoäc ñôøi Luïc Toå Ñaïi sö, chuùng ta seõ khoâng theå hieåu ñöôïc duïng yù cuûa ngaøi, cuõng nhö seõ naûy sinh nhieàu nghi vaán veà nhöõng chi tieát khoâng ñöôïc ñeà caäp ñeán hoaëc ñeà caäp khoâng roõ raøng. 1

Töùc quan Thöù söû Thieàu Chaâu Vi Truï.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Laáy ví duï, Ñaøn Kinh coù nhaéc ñeán söï kieän Luïc Toå Ñaïi sö coøn moät meï giaø ñang soáng ôû Nam Haûi vaøo luùc ngaøi leân ñöôøng tìm ñeán Hoaøng Mai caàu ñaïo. Nhöng trong phaåm Haønh Do cuõng nhö cho ñeán troïn quyeån Ñaøn Kinh khoâng thaáy nhaéc laïi moät chi tieát naøo veà ngöôøi meï naøy! Roát cuøng thì baø coøn soáng bao laâu sau khi ngaøi ra ñi? Soá tieàn maø Ngaøi ñeå laïi (10 löôïng baïc) laøm sao coù theå ñuû cho baø sinh soáng suoát ñôøi, vaäy sau ñoù thì sao? Vaø neáu baø qua ñôøi, sao khoâng thaáy noùi ñeán vieäc ngaøi veà chòu tang? Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñeàu laø raát quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Trung Hoa cuõng nhö ngöôøi Vieät Nam. Vaø ngay caû quan ñieåm veà chöõ hieáu cuûa ñaïo Phaät cuõng xem nhöõng vieäc naøy laø heát söùc quan troïng. Ñöùc Phaät trong thôøi gian giaùo hoaù nôi xa maø nghe tin vua Tònh Phaïn coù beänh cuõng phaûi thaân haønh veà thaêm vieáng. Khi vua cha maát, ngaøi töï thaân lo vieäc ma chay, toáng taùng. Nhö vaäy, ngöôøi nhö Luïc Toå Ñaïi sö caøng khoâng theå xem nheï chöõ hieáu, khoâng theå queân haún ñi ngöôøi meï giaø coøn chôø ñôïi nôi queâ nhaø khi ngaøi leân ñöôøng caàu ñaïo! Nhöng Ñaøn Kinh khoâng nhaéc ñeán nhöõng chi tieát naøy chæ vì xem ñoù laø nhöõng söï 62

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa kieän coù tính caùch caù nhaân, chæ lieân quan ñeán ñôøi tö cuûa Luïc Toå maø khoâng caàn thieát cho vieäc tu taäp cuûa ñoà chuùng. Nhöõng chi tieát naøo maø Ñaøn Kinh ghi cheùp laïi ñeàu nhaèm löu truyeàn giaùo phaùp maø Luïc Toå Ñaïi sö ñaõ giaûng daïy chöù khoâng nhaè m keå laïi moät caùch ñaày ñuû veà cuoäc ñôøi ngaøi. Hieåu ñöôïc ñieàu naøy, chuùng ta seõ khoâng laáy laøm laï khi thaáy Ñaøn Kinh cheùp raát sô saøi veà caùc söï kieän, thôøi gian vaø ñòa danh. Raát nhieàu chi tieát cuï theå chæ ñöôïc theâm vaøo sau naøy maø khoâ ng heà coù trong laàn bieân soaïn ñaàu tieân, chaúng haï n nhö naêm sinh cuûa Luïc Toå Ñaïi sö hoaëc moät soá söï kieän chi tieát ñaõ xaûy ra trong cuoäc ñôøi ngaøi ñeàu khoâng thaáy ghi trong baûn Ñaøn Kinh tìm ñöôïc ôû Ñoân Hoaøng, nhöng trong nhöõng baûn sau naøy thì thaáy ñöôïc theâm vaøo khaù nhieàu chi tieát. Veà ngoâi chuøa maø ngaøi ñaõ thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân cuõng vaäy. Chæ thaáy ghi laø chuøa Ñaïi Phaïm ôû Thieàu Chaâu nhöng khoâng noùi roõ gì theâm veà ngoâi chuøa naøy. Cöù theo teân goïi naøy thì ngaøy nay thaät khoâng bieát ñoù laø ngoâi chuøa naøo! Töø ñieån Phaät hoïc cuûa Ñinh Phuùc Baûo daãn saùch Quaûng Ñoâng thoâng chí, quyeån 229, noùi raèng: 63

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi “Chuøa naøy ôû phuû Thieàu Chaâu, huyeän Khuùc Giang, nay thuoäc Haø Taây, tröôùc coù teân laø chuøa Baùo AÂn Quang Hieáu. Ñôøi nhaø Ñöôøng, nieân hieäu Khai Nguyeân thöù 2 (714) vua ban saéc tu taïo, laáy teân laø chuøa Khai Nguyeân, sau ñoåi laøm chuøa Ñaïi Phaïm, laø nôi Thöù söû Vi Truï thænh Luïc Toå thuyeát giaûng Ñaøn Kinh. Ñôøi nhaø Toáng, nieân hieäu Suøng Ninh thöù 3 (1104) ban chieáu sai caùc chaâu xaây döïng thaønh chuøa Suøng Ninh, sau ñoåi thaønh chuøa Thieân Ninh. Ñeán nieân hieäu Thieäu Höng thöù 3 (1133) cho thôø phuïng vua Huy Toâng nôi ñaây, ñöôïc vua ban taám bieån ñeà teân chuøa laø Baùo AÂn Quang Hieáu.” Ñieàu thuù vò ôû ñaây laø, caên cöù saùch Quaûng Ñoâng thoâng chí thì teân chuøa Ñaïi Phaïm chöa coù vaøo thôøi Luïc Toå Ñaïi sö coøn taïi theá, maø chæ coù sau naêm 714. Nhö vaäy, nhöõng ghi cheùp chi tieát lieân quan ñeán teân chuøa naøy chaéc chaén laø do ngöôøi ñôøi sau theâm vaøo Ñaøn Kinh! Phaàn cuoái Ñaøn Kinh coù nhaéc ñeán vieäc Luïc Toå Ñaïi sö cho xaây thaùp ôû chuøa Baùo AÂn taïi Taân Chaâu vaøo thaùng 7 naêm 712 caøng khaúng ñònh chaéc chaén hôn cho nhaän xeùt naøy. Bôûi neáu ñöôïc bieân soaïn vaøo cuøng moät thôøi ñieåm thì khoâng coù lyù do gì maø nhöõng ngöôøi bieân soaïn laïi 64

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa duøng hai teân goïi ñeå chæ cuøng moät ngoâi chuøa, vì chuøa Baùo AÂn cuõng chính laø chuøa Ñaïi Phaïm, nôi Ñaïi sö ñaõ thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân theo lôøi thænh caàu cuûa quan Thöù söû Thieàu Chaâu luùc baáy giôø laø Vi Truï.1 Laïi noùi veà laàn thuyeát phaùp ôû chuøa Ñaïi Phaïm, caùc baûn Ñaøn Kinh ñeàu cheùp veà soá thính chuùng laø “taêng, ni, ñaïo, tuïc coù hôn ngaøn ngöôøi”,2 rieâng baûn Ñoân Hoaøng laïi noùi “Luùc aáy döôùi toaø coù hôn möôøi ngaøn taêng, ni, ñaïo, tuïc...” Moät ngaøn vaø möôøi ngaøn khoâng phaûi laø söï cheânh leäch nhoû. Nhöng neáu döïa theo soá nho só trong phaùp hoäi maø caû baûn Ñoân Hoaøng vaø caùc baûn khaùc ñeàu noùi laø khoaûng 30 ngöôøi thì coù theå thaáy con soá moät ngaøn ngöôøi coù veû hôïp lyù hôn. Roõ raøng baûn Ñoân Hoaøng cuõng khoâng haún laø luoân chính xaùc hôn caùc baûn khaùc! Treân ñaây taïm daãn ra moät vaøi söï kieän ñeå thaáy raèng khi tieáp caän vôùi Ñaøn Kinh chuùng ta khoâng neân quaù naëng veà nhöõng söï kieän, chi tieát coù tính

Baûn Ñoân Hoaøng cheùp teân vò quan Thöù söû naøy laø Vi Cöù. 2 Taêng, ni, ñaïo, tuïc nhaát thieân dö nhaân – 僧尼道俗一千餘

人. 65

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi söû lieäu, ngöôïc laïi chæ neân chuù yù ñeán yù nghóa giaùo phaùp maø baûn kinh naøy truyeàn laïi. Baây giôø xin trôû laïi vôùi tieâu ñeà “Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa” maø chuùng ta ñaõ coù dòp nhaéc ñeán ôû ñaàu muïc naøy. Ñeán ñaây chuùng ta ñaõ thaáy roõ vieäc goïi teân giaùo phaùp do Luïc Toå Ñaïi sö truyeàn daïy laø “Nam toâng” cuõng laø ñieàu taát nhieân, bôûi ngaøi ñaõ ñi saâu vaøo ñaát Vieät ñeå aån cö trong voøng 16 naêm roài baé t ñaàu thuyeát giaûng giaùo phaùp naøy taïi ñaây, nghóa laø taïi phía nam cuûa Trung Hoa vaøo thôøi ñoù. Chuøa Ñaïi Phaïm, nhö treân ñaõ noùi, khi aáy laø chuøa Baùo AÂn, thuoäc ñòa phaän Thieàu Chaâu (Quaûng Ñoâng) cuõng laø moät trong caùc quaän cuûa Lónh Nam thôøi aáy. Nhö vaäy, trong soá “taêng, ni, ñaïo, tuïc” ñeán nghe Luïc Toå Ñaïi sö thuyeát phaùp luùc baáy giôø – ñoâng ñaûo hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi soá quan vieân, nho só – chaéc chaén laø ñaõ coù raát ñoâng ngöôøi Vieät Nam. Hôn theá nöõa, söï meán moä cuûa nhaân daân ôû ñaây sau khi nghe ngaøi thuyeát phaùp cuõng ñöôïc ghi nhaän trong Ñaøn Kinh, phaåm Phoù chuùc: “Ñeán thaùng möôøi moät, quan laïi vaø moân nhaân, keû taêng, ngöôøi tuïc ôû ba quaän Quaûng Chaâu, Thieàu 66

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa Chaâu vaø Taân Chaâu ñeàu tranh nhau röôùc chaân thaân, khoâng giaûi quyeát ñöôïc.” Ñoù laø noùi vieäc sau daân ba quaän laân caän röôùc nhuïc thaân cuûa Ñieàu ñoù cho thaáy hoï ngaøi.

khi Luïc Toå vieân tòch, nhaân naøy ñeàu muoán giaønh quyeàn ngaøi veà ñòa phöông mình. raát ngöôõng moä, kính troïng

Ngöôïc laïi, veà phía Luïc Toå Ñaïi sö, ngaøi cuõng raát gaén boù vôùi vuøng ñaát nôi mình ñaõ sinh ra vaø lôùn leân. Ñaøn Kinh cho bieát laø tröôùc khi vieân tòch khoaûng moät naêm, vaøo thaùng 7 naêm 712, ngaøi ñaõ cho moät soá ñeä töû veà “chuøa Baùo AÂn taïi Taân Chaâu xaây thaùp”. 1 Ñeán muøng 8 thaùng 7, ngaøi töø Taøo Kheâ baûo moân ñoà chuaån bò thuyeàn veà Taân Chaâu. Tröôùc khi ñi, ñoà chuùng hoang mang thöa hoûi ngaøy trôû laïi, ngaøi chæ traû lôøi: “Laù ruïng veà coäi”. (葉落歸根 – Dieäp laïc quy caên). Quaû thaät laø moät caâu noùi thaám ñöôïm tinh thaàn daân toäc Vieät Nam, theå hieän roõ tình caûm bao naêm gaén boù giöõa ngaøi vôùi vuøng ñaát “möôøng maùn” naøy. 1

Ñaây cuõng laø moät chi tieát khaù thuù vò, vì Quaûng Ñoâng thoâng chí noùi chuøa naøy thuoäc Thieàu Chaâu maø ôû ñaây noùi thuoäc Taân Chaâu.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Sau ñoù, ngaøi veà chuøa Baùo AÂn vaø quaû nhieân vieân tòch taïi ñaây vaøo ngaøy muøng 3 thaùng 8 naêm Quyù Söûu (713). Ngaøy nay, ôû Vieät Nam chuùng ta khoâng coøn tìm ñöôïc baát cöù vaên baûn naøo ñeà caäp chi tieát ñeán giai ñoaïn Luïc Toå Ñaïi sö thuyeát phaùp taïi ñaây, truyeàn baù giaùo phaùp Ñoán ngoä cuûa Thieàn toâng. Tuy nhieân, ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø taát caû ñaõ hoaøn toaøn maát daáu. Tuy khoâng coù nhöõng chöùng tích roõ reät, nhöng moät söï kieän troïng ñaïi, lôùn lao nhö söï xuaát hieän hoaèng hoaù cuûa Ngaøi khoâng theå khoâng ñeå laïi nhöõng daáu veát lieân quan nhaát ñònh. Chuùng toâi ñaõ quay sang tìm kieám theo höôùng naøy vaø böôùc ñaàu ghi nhaän ñöôïc moät vaøi keát quaû, tuy vaãn coø n khaù khieâm toán nhöng ñaõ phaàn naøo khaúng ñònh caùch suy nghó nhö treân laø hoaøn toaøn coù cô sôû hôïp lyù. Tröôùc heát, saùch Thieàn uyeån taäp anh, boä thieàn söû gaàn nhö duy nhaát cuûa nöôùc ta, ñöôïc soaïn vaøo khoaûng theá kyû 14, coù nhaéc ñeán moät taäp saùch nhan ñeà “Nam toâng töï phaùp ñoà” (南宗嗣法圖), ñoâi khi ñöôïc goïi taét laø Nam toâng ñoà hay Nam Toâng phaùp ñoà. 1 Döïa theo nhan ñeà cuõng coù theå ñoaùn 1

Trong moät chuù giaûi khi dòch saùch Thieàn uyeån taäp anh, oâng Leâ Maïnh Thaùt coù noùi “Nam toân töï phaùp ñoà, Thieàn uyeån taäp

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa bieát ñöôïc noäi dung saùch naøy laø moät bieåu ñoà truyeàn thöøa cuûa Thieàn toâng, dó nhieân laø coù keøm theo nhöõng ghi cheùp nhaát ñònh veà töøng ngöôøi ñöôïc keå ra trong ñoù. Saùch Thieàn uyeån taäp anh cuõng cho bieát soaïn giaû cuûa saùch Nam toâng töï phaùp ñoà laø Thieàn sö Thöôøng Chieáu (? – 1203) vaø noùi laø saùch naøy “goàm 1 quyeån, hieän löu haønh ôû ñôøi” (一卷,行于世 – Nhaát quyeån, haønh vu theá). Nhö vaäy, vaøo thôøi ñieåm bieân soaïn saùch Thieàn uyeån taäp anh thì Nam toâng töï phaùp ñoà vaãn ñang ñöôïc löu haønh. Chính soaïn giaû saùch Thieàn uyeån taäp anh cuõng ñaõ döïa vaøo Nam toâng töï phaùp ñoà nhö moät trong caùc nguoàn tö lieäu. Khoâng may laø quyeån Nam toâng töï phaùp ñoà naøy ñeán nay ñaõ maát neân chuùng ta khoâng theå bieát ñöôïc moät caùch chính xaùc noäi dung cuûa noù. Tuy nhieân, ôû ñaây

anh daãn noù hai laàn, moät ôû cuoái baûn tieåu söû cuûa Ma Ha vaø goïi baèng teân taét Nam toân ñoà, vaø moät ôû cuoái baûn tieåu söû cuûa Ñònh Hueä.” Tuy nhieân, sau khi khaûo saùt vaên baûn, chuùng toâi thaáy saùch Nam Toâng töï phaùp ñoà ñaõ ñöôïc daãn ra trong Thieàn uyeån taäp anh ít nhaát laø 6 laàn, trong ñoù ngoaøi moät laàn ôû phaàn noùi veà soaïn giaû cuûa noù laø Thieàn sö Thöôøng Chieáu, coøn laïi ôû 5 muïc khaùc laø khi noùi veà caùc thieàn sö Khoâng Loä, Thaàn Nghi, Ma Ha, Ñònh Hueä vaø Ñònh Giaùc.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi chuùng toâi quan taâm ñeán teân saùch naøy nhö moät trong caùc yeáu toá ñaëc bieät caàn löu yù. Thieàn toâng Vieät Nam theo Thieàn uyeån taäp anh ghi laïi coù 2 doøng chính laø phaùi thieàn Tì-ni-ñalöu-chi vaø phaùi thieàn Voâ Ngoân Thoâng. Tuy nhieân, trong saùch naøy cuõng nhö trong taát caû nhöõng saùch khaùc veà sau coù ñeà caäp ñeán Thieàn toâng Vieät Nam, chuùng ta chöa töøng thaáy coù söï phaân chia “Nam toâng, Baéc toâng”. Khaùi nieäm naøy chæ coù theå xuaát phaùt duy nhaát töø thöïc traïng phaân chia cuûa Thieàn Trung Hoa töø thôøi “Nam Naêng, Baéc Tuù”, bôûi vì heát thaûy saùch xöa cuûa nöôùc ta khi noùi veà nhöõng vaán ñeà chung cuûa caû nöôùc thöôøng duøng caùc danh xöng nhö Ñaïi Vieät, An Nam, Giao Chaâu, thaäm chí laø Lónh Nam, chöù khoâng coù quyeån saùch duøng rieâng moät chöõ “Nam”. Theo thoâng leä naøy, moät quyeån saùch noùi veà theá thöù truyeàn thöøa cuûa caùc thieàn sö Vieät Nam leõ ra phaûi coù nhöõng teân ñaïi loaïi nhö laø “Ñaïi Vieät töï phaùp ñoà” hay “An Nam töï phaùp ñoà”... Phaûi chaêng vieäc ñaët teân saùch cho thaáy coù aûnh höôûng nhaát ñònh cuûa söï truyeàn thöøa töø “Nam toâng” cuûa thieàn Trung Hoa, maø noùi cuï theå hôn laø töø söï giaùo hoaù cuûa Luïc Toå Ñaïi sö? Keát hôïp nhaän xeùt naøy vôùi nhöõng döõ kieän ñaõ cho thaáy vieäc Luïc Toå Ñaïi sö sinh tröôûng treân ñaát 70

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa Vieät, truyeàn phaùp treân ñaát Vieät, thì coù leõ vieäc lieân heä “Nam toâng” trong teân saùch naøy vôùi “Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa” cuûa Luïc Toå Ñaïi sö cuõng khoâng phaûi laø ñieàu khieân cöôõng. Vaán ñeà thöù hai maø chuùng toâi löu yù laø taïi Vieät Nam coù moät ngoâi chuøa mang teân Luïc Toå, toaï laïc taïi laøng Dòch Baûng, phuû Thieân Ñöùc, nay laø laøng Ñình Baûng, huyeän Töø Sôn, tænh Baéc Ninh. Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn thö, phaàn Baûn kyû, quyeån 2, khi noùi veà Thaùi Toå Hoaøng Ñeá Lyù Coâng Uaån coù nhaéc ñeán thieàn sö Vaïn Haïnh ôû chuøa Luïc Toå, baûn dòch cuûa Vieän Khoa hoïc Xaõ hoä i Vieät Nam (19851992) coù lôøi chuù raèng: “Chuøa Luïc Toå cuõng goïi laø chuøa Coå Phaùp”. Saùch Thieàn uyeån taäp anh ñaõ nhaéc ñeán ngoâi chuøa naøy trong phaàn noùi veà thieàn sö Thöôøng Chieáu, vì vò thieàn sö naøy xuaát thaân nôi ñaây. Thieàn sö Vaïn Haïnh (? – 1025) laø vò Quoác sö noåi tieáng, coù coâng trong vieäc gaày döïng vöông trieàu cuûa Lyù Coâng Uaån. Queâ ngaøi ôû laøng Coå Phaùp, cuõng töùc laø laøng Dòch Baûng hay Ñình Baûng ngaøy nay. Laøng naøy tröôùc coù teân laø Dieân Uaån. Saùch Thieàn uyeån taäp anh cheùp raèng: “Khi thieàn sö 71

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ñònh Khoâng (? – 808) laäp chuøa Quyønh Laâm, ñaøo ñaát ñaép neàn boãng ñöôïc moät caùi lö höông vaø 10 caùi khaùnh,1 sai ngöôøi mang xuoáng soâng röûa thì moät caùi laën maát xuoáng chaïm ñaát döôùi ñaùy soâng môùi döøng. Sö giaûi thích raèng: Chöõ thaäp (十), chöõ khaåu (口)2 hôïp thaønh chöõ coå (古); chöõ thuyû (水), chöõ khöù (去)3 hôïp thaønh chöõ phaùp (法);4 chöõ thoå (土 ) 5 chæ choã ôû laøng naøy. Nhaân ñoù lieàn ñoåi teân laøng thaønh Coå Phaùp.” Caâu chuyeän naøy gôïi leân nghi vaán veà nhöõng chieác khaùnh coå ôû laøng naøy. Phaûi chaêng nôi ñaây töø xa xöa ñaõ coù moät ngoâi chuøa naøo ñoù töøng söû duïng loaïi nhaïc khí chuyeân duøng trong nghi leã Phaät giaùo naøy? Vaø neáu vaøo ñaàu theá kyû 9 maø ngoâi chuøa naøy ñaõ hoaøn toaøn maát daáu, chæ coøn laïi

Khaùnh: loaïi nhaïc khí nhoû caàm treân tay, duøng trong nghi leã Phaät giaùo. 2 Do coù 10 caùi khaùnh neân hình dung chöõ thaäp vôùi chöõ khaåu. 3 Do coù 1 caùi khaùnh chìm maát xuoáng nöôùc neân hình dung hai chöõ thuyû khöù. 4 Vì khi gheùp thì chöõ thuyû (水) thaønh ra ba chaám beân (氵), goïi laø ba chaám thuyû. 5 Vì coù 1 caùi khaùnh chìm xuoáng chaïm ñaát döôùi ñaùy soâng.

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa nhöõng chieác khaùnh coå vôùi lö höông naèm saâu trong loøng ñaát, thì raát coù theå noù phaûi ñöôïc xaây döïng töø tröôùc ñoù ít nhaát cuõng hôn moät theá kyû! Thieàn uyeån taäp anh laïi khoâng cho ta bieát teân chuøa Luïc Toå coù töï bao giôø. Chæ bieát thaày cuûa Vaïn Haïnh laø Thieàn OÂng (902 - 979), thaày cuûa Thieàn OÂng laø Tröôûng laõo La Quyù (? – ?), thaày cuûa La Quyù laø Thoâng Thieän (? – ?), thaày cuûa Thoâng Thieän laø Ñònh Khoâng (? – 808) ñeàu coù gaén boù vôùi chuøa Luïc Toå. Ñònh Khoâng tuy döïng chuøa Quyønh Laâm nhöng sau khi vieân tòch laïi ñöôïc ñeä töû laø Thoâng Thieän döïng thaùp thôø ôû phía taây chuøa Luïc Toå. Moät ngoâi chuøa trong suoát hôn moät theá kyû lieân tuïc ñaøo taïo ra nhöõng baäc danh taêng, trong ñoù coù caû thieàn sö Vaïn Haïnh laø baäc Quoác sö coù aûnh höôûng roõ reät ñeán vöông trieàu nhaø Lyù, laïi mang teân Luïc Toå vaøo moät thôøi ñieåm raát sôùm! Khoâng bieát oâng Nguyeãn Lang trong Vieät Nam Phaät giaùo söû luaän ñaõ döïa vaøo tö lieäu naøo nhöng coù ít nhaát 2 laàn nhaéc ñeán ngoâi chuøa naøy vôùi khaúng ñònh ñaây laø “moät toå ñình raát xöa cuûa thieàn phaùi Tì-ni-ñalöu-chi”. Ñoù laø khi oâng baøn veà soaïn giaû saùch Thieàn uyeån taäp anh vaø khi noùi veà Thieàn phaùi 73

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Yeân Töû ñôøi Traàn. Tuy nhieân, oâng cuõng khoâng cho bieát veà nieân ñaïi cuûa ngoâi chuøa maø oâng goïi laø “raát xöa” naøy. Thieàn sö Ñònh Khoâng vieân tòch vaøo naêm 808, vaø vaøo thôøi ñieåm naøy thì chuøa Luïc Toå ñaõ laø moät ngoâi chuøa “raát xöa”. Nhö vaäy, raát coù theå noù ñaõ ñöôïc xaây döïng hoaëc töø thôøi Luïc Toå (tröôùc naêm 713) hoaëc chí ít cuõng laø sau khi ngaøi vieân tòch khoâng bao laâu. Chuùng toâi chöa ñöôïc bieát laø coù ngoâi chuøa naøo mang teân ngaøi vaøo thôøi ñieåm ñoù ôû Trung Hoa hay khoâng, nhöng söï xuaát hieän cuûa chuøa Luïc Toå ôû Vieät Nam vaøo thôøi ñieåm raát sôùm nhö vaäy chaéc chaén khoâng theå laø moät söï ngaãu nhieân. Vieät Nam chæ coù 3 vò Toå sö ñöôïc goïi teân theo theá thöù truyeàn thöøa, ñoù laø Tam Toå cuûa thieàn phaùi Truùc Laâm Yeân Töû, ñôøi nhaø Traàn. Tröôùc ñoù, Thieàn uyeån taäp anh khi ghi cheùp veà caùc thieàn sö chæ söû duïng phaùp hieäu chöù chöa töøng goïi theo thöù töï truyeàn phaùp nhö sô toå, nhò toå, tam toå... Vì theá, chuùng ta coù theå yeân taâm laø danh xöng Luïc Toå ôû ñaây khoâng phaûi chæ cho ai khaùc maø chính laø Luïc Toå Ñaïi sö Hueä Naêng. Vaø söï xuaát hieän cuûa moät 74

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa ngoâi chuøa mang teân ngaøi vaø o thôøi ñieåm ñoù chaéc chaén phaûi laø do nhöõng aûnh höôûng taát yeá u cuûa giai ñoaïn ngaøi giaùo hoaù taïi Vieät Nam. Moät chi tieát thuù vò khaùc ñöôïc saùch Thieàn uyeån taäp anh ghi laïi coù giaù trò cuûng coá theâm cho nhaän xeùt treân. Ñoù laø vieäc Tröôûng laõo La Quyù1 toå chöùc ñuùc moät pho töôïng Luïc Toå baèng vaøng, ñem choân giaáu ñi vaø daën ñeä töû laø khi naøo gaëp ñöôïc vò vua anh minh thì ñaøo leân ñeå laáy vaøng giuùp ñôõ. Moät pho töôïng baèng vaøng vôùi khoái löôïng döï tính coù theå “giuùp vua giuùp nöôùc”, haún khoâng theå laø quaù nhoû. Söû saùch khoâng ghi cheùp vieäc veà sau pho töôïng aáy coù ñöôïc ñaøo leân hay khoâng, vaøo thôøi ñieåm naøo... nhöng ôû ñaây ñieàu chuùng ta quan taâm chính laø vieäc choïn hình töôïng Luïc Toå ñeå ñuùc töôïng. Ñieàu naøy cho thaáy hình aûnh Luïc Toå Ñaïi sö vaøo luùc aáy vaãn coøn aên saâu trong taâm thöùc ngöôøi Vieät, neân hoï môùi coù theå hình dung ra voùc daùng cuûa ngaøi ñeå ñuùc thaønh moät pho töôïng thôø cuï theå. 1

Thieàn uyeån taäp anh khoâng noùi ñeán naêm sinh, naêm maát cuûa vò naøy. Theo oâng Nguyeãn Lang thì vò naøy sinh naêm 852 vaø maát naêm 936.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Neáu coù theå xaùc ñònh nieân ñaïi cuûa chuøa Luïc Toå, chaéc chaén moïi vieäc seõ trôû neân roõ raøng hôn. Tuy nhieân, chæ baèng vaøo nhöõng gì ñaõ trình baøy nhö treân, coù leõ cuõng ñaõ quaù ñuû ñeå chuùng ta hình dung ra nhöõng aûnh höôûng cuï theå cuûa Luïc Toå Ñaïi sö trong thôøi gian ngaøi löu truù taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, ngoaøi nhöõng aûnh höôûng tröïc tieáp töø Luïc Toå Ñaïi sö qua nhöõng daáu tích treân, “Nam toâng Ñoán giaùo” coøn coù nhöõng nhaân duyeân saâu ñaäm khaùc nöõa vôùi ngöôøi daân Vieät töø thôøi tröôùc ñoù. Chuùng ta ñeàu bieát vò thieàn sö mang thieàn hoïc ñeán truyeàn baù taïi Vieät Nam ñöôïc ghi nhaän sôùm nhaát laø thieàn sö Tì-ni-ña-löu-chi (比尼多流支), laø vò Toå sö khai saùng doøng thieàn mang teân oâng. Vò naøy ñeán nöôùc ta vaøo thaùng 3 naêm Canh Tyù (580), vaø tröôùc ñoù ñaõ ñaéc phaùp vôùi Tam Toå Taêng Xaùn taïi Trung Hoa. Nhö vaäy, so veà theá thöù truyeàn thöøa thì oâng laø ngöôøi ñaéc phaùp ngang haøng vôùi Töù Toå Ñaïo Tín taïi Trung Hoa. Naêm 594, thieàn sö Tì-ni-ña-löu-chi vieân tòch, truyeàn phaùp cho ñeä töû ngöôøi Vieät Nam laø Phaùp Hieàn (? – 626). Nhö vaäy, veà theá thöù truyeàn thöøa 76

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa thì thieàn sö Phaùp Hieàn ngang vôùi Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn, thaày cuûa Luïc Toå Ñaïi sö Hueä Naêng. Theo saùch Thieàn uyeån taäp anh thì thieàn sö Phaùp Hieàn khi hoaèng hoaù taïi chuøa Chuùng Thieän taêng chuùng thöôøng ñoâng ñeán hôn 300 vò. Danh tieáng vaø ñöùc ñoä cuûa ngaøi lan truyeàn khaép nôi, vua nhaø Tuyø nghe tieáng sai ngöôøi mang ñeán ban cho 5 hoøm xaù-lôïi Phaät cuøng vôùi ñieäp saéc, baûo ngaøi döïng thaùp cuùng döôøng. Nhö vaäy thì söï giaùo hoaù cuûa thieàn sö Phaùp Hieàn ôû Vieät Nam xem ra cuõng khoâng keùm Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn ôû Trung Hoa, vì töø moät nôi xa xoâi bieân ñòa maø danh tieáng vaø ñöùc ñoä coù theå lan truyeàn ñeán taän kinh ñoâ nhaø Tuyø thì ñuû bieát aûnh höôûng taïi Vieät Nam cuûa ngaøi khi aáy ñeán möùc naøo. Thieàn uyeån taäp anh khoâng coù thoâng tin gì veà ñeä töû noái phaùp cuûa ngaøi Phaùp Hieàn, tröø ra cho ta bieát laø chæ coù moät ngöôøi ñöôïc truyeàn phaùp. Chính vò thieàn sö khuyeát danh naøy giöõ vò trí truyeàn thöøa töông ñöông vôùi Luïc Toå Ñaïi sö Hueä Naêng! Vò trí ngöôøi noái phaùp cuûa vò naøy cuõng tieáp tuïc bò boû troáng. Tuy nhieân, theo nhöõng thoâng tin tieáp sau ñoù thì chuùng ta coù theå ñoaùn ñöôïc ñoù laø 77

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi

moät trong hai vò thieàn sö: Phaùp Ñaêng hoaëc Hueä Nghieâm. Veà caû hai vò naøy, Thieàn uyeån taäp anh cuõng khoâng ghi cheùp ñöôïc thoâng tin gì khaùc ngoaøi phaùp hieäu vaø teân ngoâi chuøa maø hoï cö truù. Nhöng ñeán vò thieàn sö thuoäc theá heä keá tieáp laø Thanh Bieän thì chuùng ta coù moät chi tieát khaù lyù thuù laø: vò naøy chuyeân trì kinh Kim Cang, cuõng chính laø boä kinh ñaõ giuùp Luïc Toå Ñaïi sö ngoä ñaïo! Hai vò trí haàu nhö bò boû troáng ngay sau thieàn sö Phaùp Hieàn taïo thaønh moät quaõng thôøi gian maø chuùng ta khoâng theå bieát ñöôïc veà nhöõng söï vieäc gì ñaõ xaûy ra. Ngaøi Phaùp Hieàn vieân tòch naêm 626, vaø ngaøi Thanh Bieän vieân tòch naêm 686. Trong quaõng thôøi gian 60 naêm naøy, nhö ñaõ noùi, saùch Thieàn uyeån taäp anh chæ cho chuùng ta bieát ñöôïc laø ñaõ coù moät thieàn sö teân Phaùp Ñaêng truù trì chuøa Phoå Quang vaø moät vò khaùc teân Hueä Nghieâm, truù trì chuøa Suøng Nghieäp. Tuy nhieân, trong hai vò naøy thì ai thöïc söï ñöôïc xem laø thaày cuûa Thanh Bieän, töùc laø ngöôøi noái phaùp cuûa Phaùp Hieàn, thì saùch naøy laïi khoâng noùi roõ. Thieàn sö Thanh Bieän theo hoïc vôùi thieàn sö Phaùp Ñaêng töø naêm 12 tuoåi. Sau khi Phaùp Ñaêng 78

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa vieân tòch, ngaøi chuyeân trì kinh Kim Cang, ñeán 8 naêm vaãn chöa ñaït ngoä. Nhôø coù vò khaùch ñeán chuøa chæ ra choã vöôùng maéc cuûa ngaøi vaø giôùi thieäu ñeán thieàn sö Hueä Nghieâm ôû chuøa Suøng Nghieäp, ngaøi môùi ñöôïc khai ngoä. Ñoù laø taát caû nhöõng gì chuùng ta ñöôïc bieát veà quaõng thôøi gian töø naêm 626 ñeán naêm 686. Moät nghi vaán khaùc maø chuùng toâi caûm thaáy vaãn chöa theå giaûi thích thoaû ñaùng ñöôïc laø khoaûng thôøi gian aån cö hôn 15 naêm cuûa Luïc Toå Hueä Naêng. Ñaây laø moät quaõng thôøi gian khaù daøi, vaø vôùi quan ñieåm “voâ thöôøng taán toác” cuûa moät vò thieàn sö thì vieäc tieáp tuïc soáng chung vôùi nhöõng ngöôøi thôï saên trong suoát 15 naêm laø ñieàu coù veû nhö khoâng hôïp lyù! Nguõ Toå coù ñeà nghò neân laùnh veà phöông Nam vaø “ñöøng voäi thuyeát phaùp”, nhöng khoâng ngaên caám Hueä Naêng tieáp tuïc coâng phu tu taäp, haønh trì. Trong truyeàn thoáng Thieàn toâng, thôøi gian luoân laø yeáu toá ñöôïc xem troïng. Khi Sô Toå Ñaït-ma chöa gaëp ñöôïc cô duyeân hoaù ñoä, ngaøi ñaõ daønh troïn 9 naêm ñeå ngoài tónh tu quay maët vaøo vaùch, khieán ngöôøi thôøi baáy giôø phaûi goïi ngaøi laø “Bích quaùn Baø-la-moân” (oâng Baøla-moân ngoù vaùch). Luïc Toå khoâng theå boû phí 15 79

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi

naêm chæ ñeå ngaøy ngaøy ñi theo ñaùm thôï saê n maø khoâng laøm moät ñieàu gì ñoù lôïi mình, lôïi ngöôøi. Neáu chaáp nhaän nghi vaán naøy laø hôïp lyù, thì chuùng ta coù theå lieân töôûng ngay ñeán vieäc Luïc Toå khi ñi saâu vaøo ñaát Vieät Nam khoâng theå khoâng nghe bieát ñeán vieäc Phaùp Hieàn ñaõ töøng giaùo hoaù taïi chuøa Chuùng Thieän vaø thieàn hoïc phöông Nam ñang ñöôïc truyeàn baù roäng khaép. Vaø neáu ñieàu naøy thöïc söï xaûy ra, khaû naêng ngaøi Hueä Naêng tìm ñeán tham hoïc vôùi moät thieàn sö naøo ñoù ôû phöông Nam laø raát coù theå xaûy ra. Chuùng ta löu yù thôøi gian Luïc Toå löu truù treân ñaát Vieät Nam laø khoaûng töø naêm 661 ñeán naêm 677, chính laø rôi vaøo giai ñoaïn maø Thieàn uyeån taäp anh ñaõ ghi laïi quaù ít thoâng tin nhö ñaõ noùi: giai ñoaïn 626 – 686. Vì theá, neá u nhö Luïc Toå quaû thaät coù tìm ñeán tham hoïc vôùi moät thieàn sö Vieät Nam naøo ñoù – thaày cuûa Thanh Bieän chaúng haïn – thì chuùng ta cuõng hoaøn toaøn khoâng bieát ñöôïc. Nhö ñaõ noùi, Thieàn uyeån taäp anh khoâng xaùc ñònh giöõa hai vò Phaùp Ñaêng vaø Hueä Nghieâm thì ai laø ngöôøi thuoäc doøng thieàn Tì-ni-ña-löu-chi, nhöng ñieàu taát nhieân ta coù theå hieåu ñöôïc ôû ñaây 80

Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa laø moät trong hai ngöôøi phaûi thuoäc veà moät doøng thieàn khaùc. Cuõng caàn löu yù laø thieàn phaùi Voâ Ngoân Thoâng khi aáy coøn chöa xuaát hieän. Maët khaùc, khi ngaøi Tì-ni-ña-löu-chi vöøa ñeán Vieät Nam, truù ôû chuøa Phaùp Vaân thì taïi ñaây ñaõ coù Ñaïi sö Quaùn Duyeân ñang giaûng daïy thieàn hoïc, vaø chính Phaùp Hieàn ban ñaàu ñeán ñaây laø ñeå tham hoïc vôùi vò naøy. Nhöõng chi tieát vöøa neâu cho chuùng ta thaáy moät böùc tranh toaøn caûnh cuûa thôøi aáy laø thieàn hoïc ñang phaùt trieån roäng khaép chöù khoâng chæ giôùi haïn trong nhöõng doøng thieàn maø saùch Thieàn uyeån taäp anh ghi cheùp laïi. Trong boái caûnh thieàn hoïc Vieät Nam ñang lan roäng nhö theá, neáu ngaøi Hueä Naêng quaû thaät löu truù ôû ñaây 15 naêm maø khoâng tieáp xuùc vôùi baát cöù vò thieàn sö naøo thì coù theå noùi laø moät ñieàu raát laï! Söï kieän thieàn sö Thanh Bieän chuyeân trì tuïng kinh Kim Cang vaø nhöõng caùi teân nhö Hueä Nghieâm, Phaùp Hieàn, Phaùp Ñaêng coù veû nhö gôïi leân moät moái lieân heä naøo ñoù vôùi ngaøi Hueä Naêng. Chæ rieâng trong soá caùc ñeä töû ñích truyeàn cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng, chuùng toâi ñaõ tìm thaáy ít nhaát laø 6 vò mang teân coù chöõ phaùp: Ñoù laø caùc vò Phaùp Chôn, Phaùp Ñaït, Phaùp Tònh, Phaùp Haûi, Phaùp Traân, 81

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Phaùp Nhö. Ñaøn Kinh coøn cho bieát thieàn sö Phaùp Haûi laø ngöôøi Khuùc Giang, Thieàu Chaâu, nghóa laø cuõng thuoäc ñòa phaän Lónh Nam thôøi aáy. Nhöõng nhaän xeùt treân vaãn coøn laø khaù mô hoà vaø coù veû nhö chæ döïa theo caûm tính, nhöng hy voïng raát coù theå laø moät gôïi yù böôùc ñaàu cho nhöõng khaûo saùt coù tính caùch chuyeân saâu vaø cuï theå hôn. Baây giôø, taïm gaùc laïi vaán ñeà thieàn hoïc Nam toâng, chuùng ta haõy quay veà vôùi Ñaøn Kinh ñeå xem cuoäc haønh trình veà phöông Nam cuûa Luïc Toå Ñaïi sö ñöôïc tieáp tuïc nhö theá naøo.

Khai dieãn phaùp moân Ñoâng Sôn

uïc Toå höôùng veà phöông Nam, ñeán thoân Taøo Haàu ôû Thieàu Chaâu aån mình, khoâng ai bieát ngaøi laø baäc ñaït ngoä. Khi aáy, coù ngöôøi nho só laø Löu Chí Löôïc vöøa gaëp ñaõ sinh loøng kính troïng, theo leã nghi maø ñaõi ngoä raát haäu. Chí Löôïc coù ngöôøi coâ xuaát gia, hieäu laø Voâ Taän Taïng, thöôøng tuïng kinh Ñaïi Nieát-baøn. Luïc Toå Ñaïi sö coù laàn nghe qua lieàn hieåu thaáu nghóa maàu nhieäm, beøn giaûng thuyeát cho nghe. Vò ni sö naøy môùi laáy quyeån kinh ñöa ngaøi xem maø hoûi nghóa chöõ. 82

Khai dieãn phaùp moân Ñoâng Sôn Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Chöõ thì khoâng bieát, nhöng nghóa xin cöù hoûi.” Ni sö ngaïc nhieân noùi: “Chöõ coøn chaúng bieát, laøm sao hieåu ñöôïc nghóa?” Luïc Toå noùi: “Nghóa lyù maàu nhieäm cuûa chö Phaät chaúng coù quan heä gì ñeán chöõ vieát.” Ni sö laáy laøm laï laém, lieàn baûo caùc vò kyø ñöùc trong thoân raèng: “Ngöôøi naøy quaû laø baäc ñaït ñaïo, caùc vò neân thænh maø cuùng döôøng.” Coù ngöôøi chaùu naêm ñôøi cuûa Nguïy Voõ Haàu1 laø Taøo Thuùc Löông cuøng vôùi cö daân ñua nhau ñeán leã baùi. Khi aáy, ngoâi chuøa coå Baûo Laâm vì naïn binh löûa töø cuoái ñôøi Tuøy ñaõ hö ñoå, ngöôøi ta beøn caát laïi treân neàn cuõ thaønh ngoâi chuøa môùi, thænh Luïc Toå ñeán ôû ñoù, khoâng bao laâu môû mang thaønh moät ngoâi chuøa lôùn. Luïc Toå Ñaïi sö ôû ñoù ñöôïc hôn 9 thaùng, laïi bò nhöõng keû xaáu tìm ñeán möu haïi. Ngaøi lieàn laùnh vaøo vuøng nuùi phía tröôùc. Boïn aùc ñaûng lieàn phoùng 1

Töùc laø Nguïy Vöông Taøo Thaùo, sau khi con laø Taøo Phi cöôùp ngoâi nhaø Haùn, truy toân thuïy hieäu laø Thaùi Toå Voõ Hoaøng ñeá.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi hoûa ñoát caû coû caây. Ngaøi aån mình trong moät hoøn ñaù maø thoaùt naïn. Hoøn ñaù aáy ngaøy nay coøn coù daáu goái ngoài kieát giaø loõm vaøo1 vaø nhöõng laèn aùo vaûi cuûa ngaøi, nhaân ñoù goïi laø Tî naïn thaïch.2 Ñaïi sö nhôù laïi lôøi daën xöa cuûa Nguõ Toå, 3 beøn ñeán aån nôi huyeän Hoaøi Taäp (Quaûng Taây). Sau ít laâu laïi laùnh sang huyeän Töù Hoäi (Quaûng Ñoâng). Trong thôøi gian laùnh naïn nôi huyeän Töù Hoäi, ngaøi phaûi soáng chung vôùi moät ñoaøn thôï saên trong röøng. Traûi qua 15 naêm nhö vaäy, ngaøi thöôøng tuøy nghi thuyeát phaùp vôùi boïn thôï saên. Boïn thôï saên sai ngaøi giöõ löôùi, moãi khi coù thuù vöôùng vaøo lieàn leùn thaû ra heát. Ñeán böõa côm, ngaøi chæ aên rau luoäc boû trong noài thòt. Hoaëc coù keû hoûi, ngaøi lieàn ñaùp raèng: “Chæ aên rau luoäc beân thòt laø ñöôïc roài.” Moät ngaøy kia, ngaøi töï nghó ñaõ ñeá n luùc hoaèng döông chaùnh phaùp, khoâng neân aån traùnh nöõ a, lieàn ñi ra Quaûng Chaâu, ñeán chuøa Phaùp Taùnh, gaëp luùc Phaùp sö AÁn Toâng ñang giaûng kinh Nieát-baøn. 1

Sö ngoài kieát giaø tham thieàn beân trong hoøn ñaù môùi khoûi naïn cheát chaùy. 2 Tî naïn thaïch: hoøn ñaù tî naïn. 3 “Gaëp Hoaøi thì ngöøng, gaëp Hoäi thì aån.”

Khai dieãn phaùp moân Ñoâng Sôn Khi aáy, trong chuùng coù hai vò taêng ñang caõi nhau veà chuyeän gioù vaø phöôùn. Moät vò noùi: “Gioù ñoäng”, vò kia noùi: “Phöôùn ñoäng”. Baøn caõi hoài laâu khoâng döùt, chaúng ai chòu ai. Luïc Toå vöøa böôùc ñeán nghe chuyeän lieàn noùi raèng: “Chaúng phaûi gioù ñoäng, chaúng phaûi phöôùn ñoäng, aáy laø taâm caùc oâng ñoäng.” Chuùng taêng nghe lôøi aáy, thaûy ñeàu kinh haõi! Phaùp sö AÁn Toâng lieàn thænh ngaøi ngoài treân, hoûi nghóa saâu kín. Thaáy ngaøi Hueä Naêng noùi lôøi giaûn dò maø lyù chaùnh ñaùng, chaúng theo vaên töï, Phaùp sö lieàn noùi: “Ngaøi chaéc chaén khoâng phaûi ngöôøi thöôøng! Töø laâu vaãn nghe y phaùp cuûa Toå Hoaøng Mai ñaõ truyeàn veà phöông Nam, coù phaûi laø ngaøi ñaây chaêng?” Luïc Toå noùi: “Thaät khoâng daùm.”1 Phaùp sö AÁn Toâng lieàn laøm leã, xin ñöa y baùt ra cho ñaïi chuùng xem. Roài Phaùp sö laïi hoûi: “YÙ chæ truyeàn trao cuûa ngaøi Hoaøng Mai nhö theá naøo?”

Nguyeân vaên chöõ Haùn caâu traû lôøi cuûa ngaøi laø: 不敢 (Baát caûm) nghóa laø thöøa nhaän moät caùch khieâm toán.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Luïc Toå ñaùp: “Trao nhaän töùc laø khoâng. Chæ luaän vieäc thaáy taùnh, khoâng luaän baøn thieàn ñònh giaûi thoaùt.” AÁn Toâng hoûi: “Sao chaúng luaän baøn thieàn ñònh giaûi thoaùt?” Luïc Toå ñaùp: “Vì laø phaùp phaân bieät ñoái ñaõi, chaúng phaûi phaùp Phaät. Phaùp Phaät laø phaùp khoâng phaân bieät ñoái ñaõi.” Phaùp sö laïi hoûi: “Theá naøo laø phaùp Phaät khoâng phaân bieät ñoái ñaõi?” Luïc Toå ñaùp: “Phaùp sö giaûng kinh Nieát-baøn, laøm roõ Phaät taùnh, aáy laø phaùp Phaät khoâng phaân bieät ñoái ñaõi. Nhö khi Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt hoûi Phaät raèng: ‘Nhöõng keû phaïm boán giôùi caám naëng, laøm naêm toäi nghòch vaø boïn nhaát-xieån-ñeà coù döùt maát thieän caên, taùnh Phaät hay khoâng?’ Phaät ñaùp: ‘Thieän caên coù hai: moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng. Taùnh Phaät chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng, neân khoâng theå döùt maát.’ Ñoù laø khoâng phaân bieät ñoái ñaõi. Laïi nöõa, moät laø thieän, hai laø baát thieän, taùnh Phaät chaúng phaûi thieän, chaúng phaûi baát thieän, nhö vaäy laø khoâng phaân 86

Khai dieãn phaùp moân Ñoâng Sôn bieät ñoái ñaõi. Caùc uaån1 vaø giôùi,2 phaøm phu thaáy coù phaân bieät, keû trí hieåu roõ taùnh thaät khoâng phaân bieät. Taùnh thaät khoâng phaân bieät aáy laø taùnh Phaät.” AÁn Toâng nghe giaûng giaûi, vui möøng chaép tay noùi raèng: “Luõ chuùng toâi giaûng kinh döôøng nhö ngoùi, soûi; coøn Ngaøi luaän nghóa thaät nhö vaøng roøng!” Lieàn ñoù, Phaùp sö AÁn Toâng caïo toùc cho Luïc Toå, roài nguyeän thôø laøm thaày. Baáy giôø, Luïc Toå ôû döôùi coäi caây Boà-ñeà nôi aáy thuyeát phaùp, khai môû Phaùp moân Ñoâng Sôn. Baáy giôø, Luïc Toå Ñaïi sö laïi coù lôøi saùch taán ñaïi chuùng raèng: “Hueä Naêng naøy ñaéc phaùp ôû Ñoâng Sôn, töøng chòu ñuû muøi cay ñaéng, taùnh maïng mong manh nhö sôïi tô treo. Ngaøy nay cuøng söù quaân3 vaø caùc quan vieân, taêng, ni, ñaïo, tuïc ñoàng

Naêm uaån : saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc, naêm moùn aáy hoaø hôïp thaønh thaân ngöôøi. 2 Möôøi taùm giôùi : bao goàm saùu caên, saùu traàn vaø saùu thöùc. 3 Töùc laø quan Thöù söû Thieàu Chaâu Vi Truï, baûn Ñoân Hoaøng cheùp laø Vi Cöù.

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi trong hoäi naøy. Neáu caùc vò chaúng nhôø duyeân laønh töø nhieàu kieáp xa xöa, töøng trong quaù khöù cuùng döôøng chö Phaät, gieo troàng caên laønh, laøm sao laïi ñöôïc nghe nhaân duyeân ñaéc phaùp Ñoán giaùo nhö ta vöøa keå?” Muøa xuaân naêm 677, Luïc Toå Ñaïi sö töø giaõ moân nhaân taêng tuïc, leân ñöôøng veà chuøa Baûo Laâm ôû Taøo Kheâ. Phaùp sö AÁn Toâng cuøng vôùi caùc vò taêng, ni, cö só theo tieãn chaân coù tôùi treân ngaøn ngöôøi, thaúng ñeán taän Taøo Kheâ. Khi aáy coøn coù Thoâng ÖÙng Luaät sö ôû Kinh Chaâu vôùi khoaûng vaøi traêm ñeä töû cuøng veà nöông theo ngaøi.

Nam Naêng Baéc Tuù

uïc Toå Ñaïi sö laùnh naïn veà phöông Nam töø naêm Taân Daäu (661), cho ñeán naêm Ñinh Söûu (677) thì rôøi Thieàu Chaâu ñeán chuøa Baûo Laâm, Taøo Kheâ. Tuy nhieân, noäi dung nhöõng laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân cuûa ngaøi taïi chuøa Ñaïi Phaïm (töùc chuøa Baùo AÂn) thuoäc Taân Chaâu sau naøy ñaõ ñöôïc ghi cheùp vaøo Ñaøn Kinh thaønh caùc phaåm Haønh do, Baùt-nhaõ vaø Nghi vaán. Ba phaåm naøy môû ñaàu Ñaøn Kinh vaø cuõng coù theå xem laø ñaõ chuyeån taûi moät 88

Nam Naêng Baéc Tuù phaàn lôùn noäi dung giaùo phaùp cuûa ngaøi. Ñaë c bieät laø chính nhôø coù phaåm Haønh do maø ngaøy nay chuùng ta môùi coøn coù ñöôïc ít nhieàu manh moái veà thaân theá, tieåu söû cuûa ngaøi. Töø chuøa Baûo Laâm ôû Taøo Kheâ, caùc phaùp hoäi cuûa ngaøi ngaøy caøng ñoâng ñaûo, hoïc nhaân boán phöông quy tuï veà moãi ngaøy moät nhieàu hôn. Phaùp thieàn Ñoán ngoä nhanh choùng ñöôïc tieáp nhaän vaø lan roäng, taïo ra moät aûnh höôûng töông phaûn nhaát ñònh vôùi giaùo phaùp Tieäm ngoä do Ñaïi sö Thaàn Tuù ñang giaûng daïy taïi phöông Baéc. Do hieän töôïng naøy maø baét ñaàu naûy sinh söï phaân bieät “Nam Naêng, Baéc Tuù” trong Thieàn toâng Trung Hoa. Nhö vaäy, thaät ra thì söï khaùc bieät cô baûn giöõa lôøi daïy cuûa hai vò ñaïi sö naøy laø nhö theá naøo? Chuùng toâi khoâng coù khaû naêng vaø cuõng khoâng daùm laïm baøn ñeán nhöõng yù nghóa thaâm aùo trong giaùo phaùp maø hai vò xieån döông, nhöng chæ caên cöù vaøo nhöõng gì ñöôïc chuyeån taûi baèng vaên töï löu truyeàn ôû ñôøi chuùng ta cuõng coù theå thaáy ñöôïc phaàn naøo nhöõng khaùc bieät raát roõ neùt giöõa lôøi daïy cuûa hai vò. Tuy nhieân, ñeå coù theå so saùnh vaø nhaän hieåu moät caùch khaùch quan, coù leõ tröôùc heát chuùng ta 89

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi

caàn phaûi thöøa nhaän moät thöïc teá laø hoï ñaõ xuaát phaùt töø nhöõng ñieåm chung nhaát ñònh, sau ñoù môùi coù theå döïa treân cô sôû naøy maø nhaän ra nhöõng gì laø khaùc bieät trong quan ñieåm, nhaän thöùc cuõng nhö phöông höôùng tu taäp maø moãi vò ñeà ra. Sôû dó nhö theá laø vì söï khaùc bieät giöõa hai vò thaät ra khoâng haún ñaõ coù theå goïi laø khaùc bieät, maø ñuùng hôn chæ neân xem laø nhöõng phöông thöùc khaùc nhau ñeå cuøng ñaït ñeán moät muïc ñích maø thoâi. Tröôøng hôïp cuûa thieàn sö Chí Thaønh, ñeä töû ngaøi Thaàn Tuù, trong phaùp hoäi cuûa ngaøi Hueä Naêng maø ñöôïc chöùng ngoä chính laø noùi leân yù nghóa naøy. Vì theá, neáu chæ chuù yù ñeán nhöõng khaùc bieät veà vaên töï trong lôøi daïy cuûa hai vò thì chaéc chaén seõ khoâng khoûi rôi vaøo choã nhaän thöùc sai leäch, coøn neáu ñaõ naém vöõng ñöôïc nhöõng ñieåm chung trong giaùo phaùp cuûa caû hai toâng Nam, Baéc thì seõ töùc thôøi thaáy ngay raèng moïi khaùc bieät chaúng qua cuõng chæ laø nhöõng phöông tieän khaùc nhau maø thoâi. Ñieåm chung thöù nhaát laø caû hai ñeàu hoïc hoûi vaø tu taäp vôùi Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Caû hai vò chaéc chaén ñeàu laø nhöõng ngöôøi ñaõ töøng thao thöùc, traên trôû vôùi nhöõng öu tö cuûa kieáp ngöôøi, veà söï soáng 90

Nam Naêng Baéc Tuù cheát, veà nhöõng khoå ñau khoâng ai traùnh khoûi, veà tính chaát voâ thöôøng, giaû hôïp cuûa ñôøi soáng. Vaø hoï ñaõ tìm ñeán vôùi ñaïo Phaät nhö moät cöùu caùnh ñeå giaûi thoaùt khoå ñau. Chuùng ta bieát raèng Ñaïi sö Thaàn Tuù ñaõ soáng ñôøi soáng xuaát gia taïi chuøa Ñoâng Thieàn khaù laâu tröôùc khi ngaøi Hueä Naêng tìm ñeán. Bôûi vì vaøo luùc ñoù ngaøi ñaõ laø moät vò giaùo thoï sö ñöùng ñaàu trong soá ñoà chuùng caû ngaøn ngöôøi taïi ngoâi chuøa naøy. Cuõng gioáng nhö taát caû nhöõng vò xuaát gia chaân chính khaùc, chaéc chaén ngaøi luoân nung naáu trong taâm can moät nguyeän voïng duy nhaát laø ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt roát raùo thoâng qua vieäc tinh caàn tu taäp giaùo phaùp. Cöông vò maø ngaøi ñaït ñeán qua söï tu taäp cuûa mình ñaõ chöùng minh cho taâm nguyeän tích cöïc ñoù. Vaøo thôøi ñieåm tröôùc khi vieát baøi keä trình kieán giaûi, Ñaøn Kinh (baûn Ñoân Hoaøng) ghi laïi suy nghó cuûa ngaøi nhö sau: “Moïi ngöôøi khoâng ai trình taâm keä caû, bôûi vì mình laø Giaùo thoï sö cuûa hoï. Neáu nhö mình khoâng trình taâm keä, laøm sao Nguõ Toå coù theå thaåm ñònh ñöôïc kieán giaûi trong taâm mình saâu caïn ra sao. Neáu mình trình taâm keä leân Nguõ Toå vôùi yù 91

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ñònh caàu laøm Toå thì laø vieäc khoâng toát, bôûi vì nhö theá thì mình cuõng chaúng khaùc gì boïn phaøm phu toan tranh ñoaït thaùnh vò. Song neáu mình khoâng trình keä, mình seõ chaúng bao giôø ñaéc phaùp ñöôïc!” Nhö vaäy, chuùng ta thaáy roõ ngaøi khoâng phaûi laø ngöôøi xuaát gia vì tham caàu danh lôïi, maø muïc ñích chính laø söï chöùng ñaéc giaùo phaùp, hay noùi caùch khaùc laø höôùng ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo. Veà tröôøng hôïp cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng, chuùng ta coù theå thaáy roõ yù chí tu taäp qua vieäc ngaøi quyeát ñònh tìm ñeán Nguõ Toå ngay sau khi ñöôïc nghe vaø nhaän hieåu phaàn naøo yù nghóa cuûa kinh Kim Cang. Roõ raøng laø cuoäc soáng thöôøng nhaät cuûa ngaøi ñaõ ngay laäp töùc bò xaùo troän sau khi ngaøi tieáp nhaän moät phaàn giaùo lyù ñöôïc chuyeån taûi trong kinh Kim Cang. Ñoù khoâng phaûi gì khaùc hôn maø chính laø söï chæ ra tính chaát giaû taïo cuûa moïi hình töôùng, daãn ñeán söï giaû taïo vaø taïm bôï cuûa caû ñôøi soáng naøy. Khoâng moät baäc thöùc giaû naøo sau khi nhaän hieåu ñöôïc nhöõng yù nghóa ñoù maø coøn coù theå bình thaûn tieáp tuïc cuoäc soáng buoâng xuoâi. Chính söï khôi môû cuûa kinh Kim Cang ñaõ nhaém ñuùng vaøo nhöõng traên trôû, nhöõng suy tö tieàm aån trong taâm 92

Nam Naêng Baéc Tuù thöùc cuûa ngaøi töø raát laâu. Vaø do ñoù ngaøi quyeát ñònh phaûi ñeán vôùi Nguõ Toå ñeå tìm caàu moä t giaûi phaùp roát raùo cho vaán ñeà. Ñieàu naøy ñöôïc ngaøi ñöa ra nhö moät tuyeân boá döùt khoaùt, roõ raøng ngay trong laàn hoäi kieán ñaàu tieân vôùi Nguõ Toå: “Ñeä töû laø daân Taân Chaâu, Lónh Nam, ñöôøng xa ñeán ñaây leã thaày, chæ caàu laøm Phaät, ngoaøi ra khoâng caàu gì khaùc.”1 Quyeát ñònh cuûa ngaøi Hueä Naêng khi aáy laø moät quyeát ñònh troïng ñaïi. Ngay caû trong thôøi ñaïi ngaøy nay, neáu ñaët mình vaøo hoaøn caûnh cuûa ngaøi, chuùng ta vaãn coù theå caûm nhaän ñöôïc tính chaát quyeát lieät vaø maïnh meõ trong moät quyeát ñònh nhö theá. Lôùn leân trong moät gia ñình ngheøo khoù, cha maát sôùm, chæ coøn laïi hai meï con coâi cuùt nöông nhau soáng ñôøi troâi giaït, töø Taân Chaâu sang Nam Haûi, ñeán nay thì meï giaø chæ coøn bieát nöông caäy 1

Nguyeân vaên trong Ñaøn Kinh laø: 弟子是嶺南新州百姓，遠來禮師，惟求作佛，不求餘物。 (Ñeä töû thò Laõnh Nam Taân Chaâu baù taùnh, vieãn lai leã Sö, duy caàu taùc Phaät, baát caàu dö vaät.)

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi duy nhaát vaøo gaùnh cuûi möu sinh haèng ngaøy cuûa mình. Trong moät hoaøn caûnh nhö theá, quyeát ñònh rôøi khoûi meï giaø ñeå ra ñi caàu ñaïo laø moät quyeát ñònh khoâng deã daøng chuùt naøo, ngay caû khi ñaõ coù ñöôïc 10 laïng baïc ñeå thu xeáp cho meï thì cuõng khoâng phaûi laø lyù do ñeå moät ngöôøi con nhö ngaøi coù theå hoaøn toaøn yeân taâm. Tuy nhieân, chaéc chaén laø trong cuoäc ñaáu tranh tö töôûng giöõa söï ra ñi vaø ôû laïi, vieäc tìm caàu giaûi thoaùt ñaõ chieám öu theá tuyeät ñoái trong loøng ngaøi, vaø ngaøi ñaõ nhanh choùng ñeán ñöôïc Hoaøng Mai trong thôøi gian sôùm nhaát, khoâng quaù 30 ngaøy sau ñoù. Söï vieäc naø y laøm chuùng ta lieân töôûng ñeán khi thaùi töû Taát-ñaït-ña naêm xöa lìa boû kinh thaønh Ca-tyø-la-veä giöõa ñeâm khuya, laëng leõ vöôït doøng soâng A-noâ-ma ñeå leân ñöôøng tìm ñaïo giaûi thoaùt! Theo moät taøi lieäu do D. T. Suzuki daãn trong “The Zen Doctrine of No-Mind” thì Ñaïi sö Thaàn Tuù vieân tòch naêm 706 khi ñaõ ñöôïc hôn 100 tuoåi. Neáu Ñaïi sö Hueä Naêng quaû ñuùng laø sinh naêm 638 thì cho ñeán thôøi ñieåm naøy chæ môùi 68 tuoåi. Nhö vaäy, tuy laø huynh ñeä ñoàng sö nhöng Thaàn Tuù hôn Hueä Naêng ít nhaát laø 30 tuoåi. Vaø cuoäc gaëp gôõ duy 94

Nam Naêng Baéc Tuù nhaát giöõa hai vò ñöôïc ghi nhaän chæ laø qua hai baøi keä trình kieán giaûi ñöôïc thaåm ñònh bôûi Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Cuõng theo D. T. Suzuki thì Ñaïi sö Thaàn Tuù theo hoïc vôùi Nguõ Toå ñöôïc 6 naêm. Neáu Nguõ Toå vieân tòch 3 naêm sau khi truyeàn y baùt cho Luïc Toå nhö lôøi döï baùo ñöôïc ghi trong Ñaøn Kinh (baûn Toâng Baûo), thì vaøo luùc Luïc Toå ñeán Hoaøng Mai, Ñaïi sö Thaàn Tuù chæ môùi theo hoïc ñöôïc 3 naêm. Nhöng D. T. Suzuki caên cöù vaøo quyeån tieåu söû ngaøi Hueä Naêng do Ñaïi sö Toái Tröøng mang veà Nhaät naêm 803 ñaõ ñöa ra 2 döõ kieän khaùc vôùi Ñaøn Kinh. Thöù nhaát, Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn vieân tòch ngay khoâng bao laâu sau khi Luïc Toå rôøi ñi veà phöông Nam. Thöù hai, khi Luïc Toå ñeán Hoaøng Mai caàu phaùp thì ngaøi ñaõ 34 tuoåi chöù khoâng phaûi 24 tuoåi nhö trong baøi töïa cuûa Ñaøn Kinh ghi nhaän. Veà vieäc Nguõ Toå vieân tòch khoâng laâu ngay sau khi truyeàn y baùt, chuùng ta thaáy coù tính hôïp lyù hôn so vôùi thoâng tin laø ngaøi vieân tòch 3 naê m sau ñoù. (Nhöng ngay caû thoâng tin naøy cuõng chæ ñöôïc Ñaøn Kinh giaùn tieáp ñöa ra qua lôøi döï baùo cuûa Nguõ Toå chöù khoâng heà xaùc nhaän!) 95

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thöù nhaát, ñieàu naøy giaûi thích moät caùch hôïp lyù söï voäi vaøng cuûa Nguõ Toå trong vieäc truyeàn y baùt. Duø sao thì Hueä Naêng cuõng chæ môùi ñeán chuøa hôn 8 thaùng vaø thaäm chí coøn chöa coù ñöôïc cô hoäi naøo ñeå tröïc tieáp nghe phaùp, tröø ra laø laàn giaûng kinh Kim Cang ngay vaøo luùc truyeàn y baùt. Neáu khoâng vì thôøi ñieåm vieân tòch ñaõ ñeán gaàn, coù leõ Nguõ Toå seõ khoâng quaù voäi vaøng nhö theá! Hôn nöõa, ngay caû sau khi ñaõ truyeàn y baùt, neáu nhö vaãn coøn coù söï che chôû cuûa ngaøi thì coù leõ Luïc Toå cuõng khoâng caàn thieát phaûi gaáp ruùt laùnh veà phöông Nam. Chính vì bieát tröôùc söï ra ñi cuûa mình neân ngaøi môùi gaáp ruùt truyeàn y baùt cuõng nhö yeâu caà u Luïc Toå phaûi nhanh choùng laùnh veà phöông Nam. Thöù hai, neáu Nguõ Toå vieân tòch ngay sau khi truyeàn y baùt thì ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø vaøo thôøi ñieåm naøy Ñaïi sö Thaàn Tuù ñaõ ñeán tham hoïc vôùi ngaøi ñöôïc 6 naêm. Ñieàu naøy hôïp lyù hôn neáu chuùng ta xeùt ñeán cöông vò Giaùo thoï sö1 cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù vaøo luùc naøy cuõng nhö baøi keä trình kieán giaûi maø ngaøi ñöa ra. Hôn theá nöõa, neáu sau 1

Vò thaày thay theá Nguõ Toå trong vieäc giaûng daïy giaùo phaùp cho ñoà chuùng.

Nam Naêng Baéc Tuù khi truyeàn y baùt cho Luïc Toå maø Ñaïi sö Thaàn Tuù vaãn coøn ñöôïc theo hoïc vôùi Nguõ Toå 3 naêm nöõa (theo Ñaøn Kinh), thì chuùng ta seõ khoâng theå naøo hieåu ñöôïc vì sao Nguõ Toå laïi khoâng daønh cho Ñaïi sö Thaàn Tuù moät cô hoäi maø laïi voäi vaõ truyeàn y baùt ngay cho ngaøi Hueä Naêng, bôûi vì trong 3 naêm tieáp tuïc tham hoïc vôùi söï daãn daét cuûa ngaøi, vaãn coù khaû naêng laø Ñaïi sö Thaàn Tuù seõ ñaït ngoä! Vì nhöõng lyù do neâu treân, chuùng toâi tin raèng thoâng tin do D. T. Suzuki trích daãn laø chính xaùc. Vaø vì theá maø cuoäc hoäi ngoä giöõa Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn, Ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Luïc Toå Hueä Naêng qua hai baøi keä trình kieán giaûi laø moät cuoäc hoäi ngoä duy nhaát vaø cuoái cuøng – bôûi khoâng coøn coù theå coù baát cöù moät cô hoäi naøo khaùc nöõa! Chæ khi thaáy ñöôïc tính chaát caáp thieát vaø duy nhaát cuûa cuoäc hoäi ngoä naøy, chuùng ta môùi coù theå caûm nhaän ñöôïc heát nhöõng yù nghóa saâu xa trong söï baøy toû kieán giaûi cuûa hai vò Thaàn Tuù vaø Hueä Naêng cuõng nhö trong nhöõng lôøi nhaän xeùt heát söùc saùng suoát cuûa Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Ñieåm chung thöù hai maø chuùng toâi muoán ñeà caäp ñeán giöõa hai vò Hueä Naêng vaø Thaàn Tuù laø caû hai 97

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ñeàu ñaõ choïn con ñöôøng tu taäp theo Thieàn toâng chöù khoâng phaûi Giaùo toâng. Cuøng thôøi vôùi hai vò ñaïi sö Hueä Naêng vaø Thaàn Tuù, coù moät teân tuoåi maø coù leõ taát caû chuùng ta ñeàu bieát ñeán: ñoù laø ngaøi Huyeàn Trang. Ngaøi sinh naêm 603, coù leõ so vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù khoâng hôn keùm nhau bao nhieâu veà tuoåi taùc. Thaùng 8 naêm 629, ngaøi Huyeàn Trang leân ñöôøng sang AÁn Ñoä thænh kinh. Ñaây laø moät söï kieän cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi söï truyeàn baù vaø chaán höng Phaät giaùo thôøi baáy giôø. Chuùng toâi nhaéc ñeán vieäc ngaøi Huyeàn Trang leân ñöôøng thænh kinh laø muoán lieân heä moät thöïc traïng cuûa Phaät giaùo Trung Hoa thôøi baáy giôø. Maëc duø ñaïo Phaät ñaõ ñöôïc truyeàn baù vaø phaùt trieån ñeán moät möùc ñoä nhaát ñònh, nhöng caùc toâng phaùi khaùc nhau thôøi baáy giôø ñang ngaøy caøng ñi ñeán choã choáng ñoái, maâu thuaãn nhau do nhöõng caùch hieåu sai leäch, khoâng nhaát quaùn, vaø nhaát laø do khuynh höôùng baûo thuû voán chi phoái naëng neà haàu heát nhöõng vò thöôïng thuû cuûa töøng toâng phaùi. Maët khaùc, do soá löôïng kinh ñieån ñöôïc dòch sang chöõ Haùn chöa ñaày ñuû neân haàu heát caùc toâng phaùi ñeàu 98

Nam Naêng Baéc Tuù khoâng theå hoaøn thieän giaùo lyù cuûa mình ñeán choã roát raùo, vieân dung. Ñieàu naøy daãn ñeán söï beá taéc nhaát ñònh cho haøng trí thöùc treân con ñöôøng tìm caàu chaân lyù. Nhöõng gì ñöôïc caùc baäc thaày Trung Hoa giaûng giaûi vaøo thôøi aáy hoaøn toaøn chöa ñuû ñeå mang ñeán cho hoï moät caâu traû lôøi troïn veïn vaø nhaát quaùn veà caùc vaán ñeà nhaân sinh, vuõ truï cuõng nhö trong vieäc nhaém ñeán moät con ñöôøng tu taäp ñeå ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt roát raùo. Chính trong boái caûnh naøy maø vò thanh nieân taêng Huyeàn Trang ñaõ phaûi quyeát ñònh leân ñöôøng sang taän “ñaát Phaät” ñeå hoïc hoûi vaø caàu thænh kinh ñieån. Luùc baáy giôø ngaøi chæ môùi vöøa troøn 26 tuoåi! Söï thaønh coâng cuûa chuyeán ñi naøy cuõng nhö söï ñoùng goùp tích cöïc trong coâng cuoäc hoaèng hoaù vaø phieân dòch kinh ñieån suoát moät ñôøi ngaøi seõ mang laïi luoàng gioù môùi cho Phaät giaùo Trung Hoa, vôùi nhieàu chuyeån bieán tích cöïc cuõng nhö taïo ñieàu kieän thuaän lôïi hôn cho söï hoïc hoûi vaø tu taäp giaùo phaùp cuûa nhöõng theá heä tieáp theo sau ñoù. Tuy nhieân, ñoù laø vieäc cuûa nhöõng naêm veà sau. Coøn baây giôø, chuùng ta seõ quay trôû laïi vôùi caâu chuyeän veà 2 vò ñaïi sö Hueä Naêng vaø Thaàn Tuù cuûa Thieàn toâng. 99

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Söï beá taéc cuûa Giaùo toâng nhö vöøa noùi treân laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân thuùc ñaåy ngaøy caøng coù nhieàu Phaät töû trí thöùc quay sang vôùi Thieàn toâng ñeå tìm kieám moät con ñöôøng tu taäp daãn ñeán söï giaûi thoaùt roát raùo. Thieàn toâng chaéc chaén ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu naøy qua nhöõng chæ daãn tu taäp thieát thöïc giuùp haønh giaû ñaït ñöôïc nhöõng tieán boä nhaát ñònh trong noäi taâm. Con soá ñoà chuùng hôn moät ngaøn ngöôøi cuøng tu taäp taïi moät ngoâi chuøa cuûa Nguõ Toå vaøo theá kyû 7 coù leõ cuõng ñuû ñeå noùi leân raát roõ nhaän xeùt naøy. Cuøng thôøi ñieåm ñoù, taïi Vieät Nam thì moät vò thieàn sö coù theá thöù truyeàn thöøa töông ñöông vôùi Nguõ Toå laø Phaùp Hieàn cuõng ñang hoaèng hoaù taïi chuøa Chuùng Thieän vôùi soá ñoà chuùng hôn 300 ngöôøi! So ra ôû moät vuøng “bieân ñòa haï tieän”, ñaát roäng ngöôøi thöa thì con soá naøy roõ raøng cuõng khoâng phaûi laø ít! Vai troø cuûa caû hai vò ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Hueä Naêng tuy laø coù khaùc nhau nhöng caû hai ñeàu nhaát thieát phaûi ñöôïc nhaän hieåu trong boái caûnh phaùt trieån maïnh meõ nhö theá cuûa Thieàn toâng. Nhö vaäy, tuy coù theå ñaõ tìm ñeán Thieàn toâng vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau, vôùi nhöõng nhaân 100

Nam Naêng Baéc Tuù duyeân khaùc nhau, nhöng ñieåm töông ñoàng giöõa Ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Ñaïi sö Hueä Naêng laø caû hai ñeàu ñaõ choïn Thieàn toâng ñeå ñi theo, vaø veà sau thì caû hai cuõng ñeàu kieân ñònh con ñöôøng naøy cho ñeán cuoái ñôøi, cho duø coù phaân ra Nam Baéc nhöng cuõng vaãn khoâng ñi ngoaøi nhöõng toâng chæ cuûa Thieàn toâng. Baây giôø, chuùng ta thöû phaân tích nhöõng khaùc bieät veà maët hình thöùc giöõa hai vò ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Hueä Naêng, tröôùc heát cuõng laø döïa treân cô sôû cuûa chính nhöõng ñieåm töông ñoàng ñaõ neâu ra giöõa hai ngöôøi. Khaùc bieät thöù nhaát giöõa hai ngöôøi laø boái caûnh hoïc hoûi vaø tu taäp taïi chuøa Ñoâng Thieàn, döôùi söï daãn daét cuûa Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Ñaïi sö Thaàn Tuù coù ít nhaát laø 6 naêm chính thöùc hoïc hoûi, ñöôïc tröïc tieáp nghe thaày giaûng phaùp vaø ñöôïc thöa hoûi nhöõng choã phaùp yeáu cuõng nhö nghi vaán. Hôn theá nöõa, ngaøi coøn coù ñöôïc moät moâi tröôøng reøn luyeän raát toát khi ñaûm nhaän vieäc giaûng daïy giaùo phaùp cho ñoà chuùng. Vôùi ñieàu kieän naøy, ngaøi khoâng theå khoâng thoâng thaïo ñeán möùc nhuaàn nhuyeãn heát thaûy moïi vaán ñeà thuoäc veà giaùo phaùp. 101

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ngöôïc laïi, Ñaïi sö Hueä Naêng sau khi nghe hieåu moät phaàn kinh Kim Cang qua moät ngöôøi khaùch laï vaø quyeát ñònh tìm ñeán hoïc hoûi vôùi Nguõ Toå thì ñaõ khoâng coù ñöôïc baát cöù cô hoäi naøo ñeå coù theå töï do trao ñoåi, thöa hoûi hoaëc nghe thaày giaûng phaùp. Cuoäc tieáp xuùc ngaén nguûi giöõa hai thaày troø khoâng phaûi laø moät buoåi thuyeát phaùp maø chæ laø nhöõng caâu hoûi ñaùp coù tính caùch thaêm doø laãn nhau. Sau ñoù laø khoaûng thôøi gian hôn 8 thaùng soáng haàu nhö “caùch ly” trong phaïm vi nhaø beáp cuûa chuøa, thaäm chí khoâng daùm ñi ra phía tröôùc, huoáng hoà laø tham döï caùc buoåi thuyeát phaùp! Vaø thôøi gian hoïc ñaïo cuûa ngaøi keát thuùc khoâng bao laâu sau ñoù vôùi moät vaøi maåu ñoái thoaïi ngaén khi hai thaà y troø tình côø gaëp nhau nôi nhaø beáp! Laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân vaø cuõng laø duy nhaát, cuoái cuøng, laø khi Nguõ Toå giöõa ñeâm khuya trieäu ngaøi vaøo thieàn thaát vaø giaûng kinh Kim Cang cho nghe. Nhöng thaät ra thì Nguõ Toå cuõng ñaõ quyeát ñònh truyeàn y baùt cho ngaøi tröôùc khi thöïc hieän buoåi thuyeát phaùp chính thöùc naøy. Nhö vaäy, boái caûnh hoïc hoûi vaø tu taäp cuûa ngaøi Hueä Naêng khoâng phaûi laø thoâng qua vieäc laéng 102

Nam Naêng Baéc Tuù nghe nhöõng buoåi thuyeát phaùp hay qua söï haønh trì theo giaùo phaùp nhö Ñaïi sö Thaàn Tuù. Söï tieáp nhaän giaùo phaùp cuûa ngaøi ñöôïc thöïc hieän qua moät keânh giao tieáp hoaøn toaøn khaùc. Nhöng söï truyeàn trao vaø tieáp nhaän giaùo phaùp laø hoaøn toaøn coù thaät giöõa thaày vaø troø. Moät soá ngöôøi cho raèng ngaøi Hueä Naêng nhôø coù caên cô tu taäp töø nhieàu kieáp tröôùc maø ñaït ngoä chöù khoâng do söï giaùo hoaù cuûa Nguõ Toå. Neáu nhìn beà ngoaøi thì quaû laø coù veû nhö theá, nhöng chuùng toâi khoâng taùn thaønh quan ñieåm naøy, vaø seõ trôû laïi trong moät phaàn sau ñeå baøn roõ hôn veà phöông caùch giaùo hoaù khoâng caàn ñeán ngoân ngöõ, vaên töï cuûa Thieàn toâng noùi rieâng, Phaät giaùo noùi chung. Chính nhöõng khaùc bieät nhö treân trong söï tieáp caän vaø hoïc hoûi giaùo phaùp cuõng nhö söï tieáp nhaän truyeàn thöøa ñaõ daãn ñeán söï khaùc bieät giöõa hai vò ñaïi sö trong coâng cuoäc hoaèng hoaù sau naøy cuûa hoï. Baèng vaøo kinh nghieäm töï thaân cuûa moãi ngöôøi, hoï ñaõ noã löïc daãn daét ñoà chuùng ñi theo ñuùng con ñöôøng maø mình ñaõ töøng ñi qua. Vaø neáu chuùng ta coù thaáy ñöôïc ñieàu ñoù thì môùi coù theå hieåu ñöôïc söï giaùo hoaù cuûa hoï khaùc nhau nhö theá naøo. 103

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Söï khaùc bieät thöù hai giöõa hai vò ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Hueä Naêng laø nhöõng neàn taûng maø hoï ñaõ chuaån bò tröôùc khi gieo troàng haït gioáng thieàn. Tuy khoâng coù cöù lieäu ñaày ñuû nhöng chuùng ta coù theå xaùc ñònh Ñaïi sö Thaàn Tuù laø moät ngöôøi voán thuoäc taàng lôùp trí thöùc “thoâng kinh baùc söû”. Ñieàu naøy veà sau hieån nhieân ñöôïc theå hieän roõ neùt trong caùch trình baøy giaùo phaùp moät caùch uyeân baùc cuûa ngaøi khi ñöôïc toân laøm Quoác sö vaø hoaèng hoaù taïi kinh ñoâ, vôùi haøng moân ñoà haàu heát laø nhöõng quan vieân vaø trí thöùc nho só cuõng nhö nhöõng vò taêng hoïc thöùc. Tuy nhieân, ngay trong thôøi gian tu taäp ôû Hoaøng Mai thì söï uyeân baùc cuûa ngaøi cuõng ñaõ ñöôïc theå hieän qua vai troø daãn daét, ñöùng ñaàu trong soá ñoà chuùng hôn ngaøn ngöôøi. Neáu khoâng am hieåu vaø thuyeát giaûng giaùo lyù moät caùch thoâng suoát, chaéc chaén ngaøi khoâng theå ñöôïc giao nhieäm vuï cao quyù vaø khoù khaên naøy. Hôn theá nöõa, söï kính troïng cuûa ñoà chuùng daønh cho ngaøi coøn theå hieän ôû choã trong soá caû ngaøn ngöôøi ñaõ khoâng ai daùm nghó ñeán vieäc vieát keä trình kieán giaûi chæ vì hoï khoâng tin laø coù theå vöôït qua ñöôïc tri thöùc, kieán giaûi cuûa ngaøi. Ngöôïc laïi, Ñaïi sö Hueä Naêng laïi laø moät ngöôøi hoaøn toaøn khoâng bieát chöõ! Ñieàu naøy cuõng deã hieåu, 104

Nam Naêng Baéc Tuù khi chuùng ta nhôù laïi thaân theá cuûa ngaøi. Sinh tröôûng nôi moät vuøng ñaát xa xoâi, trong moä t gia ñình coâi cuùt, ngheøo khoù, ngaøi khoâng theå coù ñieàu kieän ñeå hoïc haønh duø chæ laø ñoâi chuùt. Vaøo nhöõng naêm ngaøi sinh ra vaø lôùn leân, nghóa laø nöûa ñaàu theá kyû 7, Vieät Nam hoaøn toaøn naèm döôùi söï thoáng trò cuûa quan laïi Trung Hoa, vaø vieäc hoïc haønh cuûa daân ngheøo chöa bao giôø laø söï quan taâm cuûa chính quyeàn ñoâ hoä. Ngay caû moâi tröôøng giao tieá p cuûa ngaøi trong xaõ hoäi luùc baáy giôø chaéc chaén cuõng laø voâ cuøng haïn cheá, khoâng maáy khi ñöôïc tieáp xuùc, trao ñoåi vôùi nhöõng ngöôøi thuoäc taàng lôùp trí thöùc hay quan laïi. Ngay caû khaû naêng giao tieáp baèng ngoân ngöõ cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng cuõng coù söï haïn cheá. Ñaøn Kinh ghi laïi lôøi ngaøi noùi vôùi Nguõ Toå cho thaáy ñieàu naøy: “Hueä Naêng sanh nôi bieân ñòa, gioïng noùi khoâng chuaån, ñöôïc nhôø thaày truyeàn phaùp...”1 Ñieàu naøy hoaøn toaøn coù theå hieåu ñöôïc. Bôûi vì ngaøi sinh tröôûng taïi Vieät Nam neân tieáng noùi cuûa 1

Nguyeân vaên chöõ Haùn trong Ñaøn Kinh: 惠能生在邊方，語音不正，蒙師傳法。(Hueä Naêng sanh taïi bieân phöông, ngöõ aâm baát chaùnh, moâng Sö truyeàn phaùp...)

105

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ngöôøi Trung Hoa ñoái vôùi ngaøi thöïc söï laø moät ngoaïi ngöõ. Cho duø ngoaïi ngöõ aáy ñöôïc phoå bieán nhieàu do noù laø thöù tieáng noùi cuûa daân toäc caàm quyeàn, thì noù cuõng vaãn laø moät ngoaïi ngöõ, vaãn ít nhieàu gaây khoù khaên cho ngaøi trong söï giao tieáp nhö chính ngaøi ñaõ thöøa nhaän. Nhö vaäy, Ñaïi sö Hueä Naêng ñaõ tìm ñeán Nguõ Toå vôùi moät voán lieáng ngoân ngöõ cöïc kyø ngheøo naøn veà caû hai phöông dieän, ngoân ngöõ noùi vaø ngoân ngöõ vieát. Keøm theo ñoù laø kieán thöùc veà kinh ñieån, giaùo phaùp haàu nhö cuõng khoâng coù gì, ngoaøi vaøi ba caâu kinh Kim Cang chæ môùi vöøa coù dòp nghe loùm qua söï tuïng ñoïc cuûa ngöôøi khaùc. Theo nhöõng gì chuùng ta ñöôïc bieát cho ñeán nay thì roõ raøng laø tröôùc ñoù ngaøi chöa töøng coù cô hoäi tieáp caän vôùi baát cöù kinh ñieån naøo khaùc, cuõng nhö chöa töøng ñöôïc hoïc hoûi Phaät phaùp döôùi baát cöù hình thöùc naøo. Chính nhöõng khaùc bieät nhö vöøa trình baøy treân giöõa hai vò ñaïi sö ñaõ goùp phaàn quan troïng taïo ra söï khaùc bieät trong coâng cuoäc hoaèng hoaù cuûa hoï veà sau naøy. Nhöng nhöõng gì chuùng ta vöøa phaân tích chæ laø nhöõng söï khaùc bieät hieån nhieân coù theå nhaän thaáy 106

Nam Naêng Baéc Tuù töø beân ngoaøi, nghóa laø chieàu noåi bieåu loä ra qua nhöõng chi tieát, döõ kieän hoaøn toaøn coù theå moâ taû, dieãn ñaït ñöôïc moät caùch cuï theå veà moãi ngöôøi. Nhöõng phaân tích saâu hôn seõ tieáp tuïc daãn chuùng ta ñeán nhöõng khaùc bieät coù tính chaát saâu xa, tieàm aån hôn nöõa, nhöng ñoàng thôøi cuõng laø tröøu töôïng, raát khoù moâ taû vaø naém baét cuï theå. Nhöõng khaùc bieät loaïi naøy seõ ñöôïc tìm thaáy chính trong hai baøi keä trình kieán giaûi cuûa hai vò, thoâng qua nhöõng nhaän xeùt baèng lôøi noùi cuõng nhö baèng haønh ñoäng cuûa Nguõ Toå, vaø cuoái cuøng laø qua vieäc ñoái chieáu moät vaøi ghi cheùp veà giaùo phaùp maø hai vò ñaõ truyeàn daïy. Tröôùc heát, chuùng ta haõy ñoïc laïi baøi keä trình kieán giaûi cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Nguyeân vaên baøi keä nhö sau:

身是菩提樹，心如明鏡臺。時時勤拂拭，勿使惹塵埃。 Thaân thò Boà-ñeà thuï, Taâm nhö minh kính ñaøi. Thôøi thôøi caàn phaát thöùc, Vaät söû nhaï traàn ai. 107

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Taïm dòch: Thaân laø caây Boà-ñeà, Taâm nhö ñaøi göông saùng. Thöôøng sieâng lau, sieâng röûa, Chôù ñeå baùm buïi nhô. Baøi keä coù theå taïm chia laøm hai veá. Veá thöù nhaát goàm 2 caâu ñaàu, ñöa ra nhaän thöùc cuûa Ñaïi sö veà thaân taâm, cuõng coù nghóa laø veà söï hieän höõu. Veá thöù hai goàm 2 caâu cuoái trình baøy quan ñieåm veà söï tu taäp, haønh trì, cuõng coù nghóa laø con ñöôøng höôùng ñeán söï giaûi thoaùt. Khi so saùnh “thaân laø caây Boà-ñeà, taâm nhö ñaøi göông saùng”, Ñaïi sö Thaàn Tuù ñaõ neâu leân quan ñieåm veà “taùnh giaùc ngoä voán saün coù nôi thaân taâm” (Boà-ñeà, göông saùng), hay noùi khaùc ñi chính laø yù nghóa “taát caû chuùng sinh ñeàu saün coù taùnh Phaät”. Ngöôøi hoïc Phaät khi ñaït ñeán nhaän thöùc vaø nieàm tin nhö theá naøy veà söï hieän höõu laø ñaõ vöôït qua ñöôïc moät chaëng ñöôøng raát daøi, xoaù boû ñöôïc nhöõng nhaän thöùc sai laàm nhö bieân kieán, ñoaïn kieán hoaëc thöôøng kieán. Bôûi vì neáu bò rôi vaøo moät trong caùc taø kieán ñoù, haønh giaû seõ khoâng bao giôø coù theå nhaän ra vaø tin chaéc ñöôïc vaøo baûn taùnh giaùc ngoä voán saün coù nôi taát caû chuùng sinh. 108

Nam Naêng Baéc Tuù Veà phöông thöùc tu taäp ñöôïc neâu ra trong phaàn sau cuûa baøi keä, Ñaïi sö Thaàn Tuù quan nieäm raèng taùnh giaùc ngoä tuy saün coù nôi moãi chuùng ta nhöng töï noù khoâng theå hieån baøy neáu khoâng coù söï chuyeân caàn tu taäp. Do ñoù, ngaøi ñaõ so saùnh taâm ñòa nhö moät taám göông saùng, nhöng neáu muoán phaûn chieáu ñöôïc hình aûnh thì caàn phaûi ñöôïc thöôøng xuyeân lau chuøi, laøm saïch. Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy, cho duø laø göông saùng cuõng khoâng theå hieån baøy, phaùt huy tính chaát cuûa noù, bôûi vì nhöõng lôùp buïi nhô seõ baùm ñaày treân beà maët vaø laøm cho taám göông aáy khoâng coøn coù khaû naêng phaûn chieáu hình aûnh! “Buïi nhô” ôû ñaây chæ cho heát thaûy taäp khí voâ minh phieàn naõo. Do ñoù, ngaøi cho raèng neáu coù theå tröø saïch ñöôïc heát thaûy taäp khí voâ minh phieàn naõo thì taùnh giaùc ngoä cuûa moãi chuùng ta seõ töï nhieân toaû saùng. Tuy nhieân, Ñaïi sö Thaàn Tuù quan nieäm raèng vieäc tröø boû taäp khí voâ minh phieàn naõo khoâng phaûi laø moät coâng vieäc nhaát thôøi hoaëc “moät laàn cho maõi maõi”, maø phaûi laø moät coâng vieäc kieân trì, ñoøi hoûi söï chuyeân caàn, tinh taán. Do ñoù maø ngaøi 109

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ñaõ toùm löôïc choã tinh yeáu cuûa phöông thöùc tu taäp qua hai caâu keä “Thöôøng sieâng lau, sieâng röû a; chôù ñeå baùm buïi nhô.” Veà maët noäi dung, chuùng ta coù theå thaáy roõ laø baøi keä ngaén cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù quaû thaät ñaõ toùm goïn ñöôïc moät phaàn cöïc kyø tinh yeáu cuûa giaùo lyù ñaïo Phaät. Hôn theá nöõa, song song vôùi söï toù m goïn giaùo lyù ôû ñaây laø moät chæ daãn, moät phöông thöùc heát söùc thieát thöïc giuùp ngöôøi tu taäp coù theå höôùng ñeán söï giaùc ngoä. Khoâng coù ñieàu gì coù theå goïi laø sai laàm trong baøi keä hoaøn haûo naøy, vaø baát cöù ai khi naém hieåu ñöôïc troïn veïn noäi dung baøi keä seõ coù theå deã daøng tieáp caän ñöôïc vôùi giaùo lyù giaûi thoaùt cuûa ñaïo Phaät. Veà maët hình thöùc, coù theå noùi baøi keä ñaõ ñaït ñeán moät trình ñoä ngheä thuaät raát cao trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ vaø hình aûnh. Tính khaùi quaùt vaø lieân töôûng cuûa nhöõng so saùnh ñöôïc duøng trong baøi keä ñaõ giuùp chuyeån taûi ñöôïc moät löôïng thoâng tin vaø yù nghóa ñaït ñeán möùc toái öu. Nhôø ñoù maø chæ voûn veïn trong boán caâu thô ngaén nguûi ñaõ coù theå trình baøy ñöôïc moät vaán ñeà cöïc kyø roäng lôùn vaø phöùc taïp. Hôn theá nöõa, caáu truùc cuûa baøi keä coù theå noùi laø heát söùc chaët cheõ vaø hôïp lyù, giuùp ngöôøi 110

Nam Naêng Baéc Tuù ñoïc coù theå deã daøng nhaän ra ngay nhöõng phaïm truø khaùc nhau maø ngöôøi vieát muoán ñeà caäp ñeán. Vì theá, chuùng ta khoâng laáy laøm ngaïc nhieân khi nhaän ra moät thöïc teá laø nhöõng hình aûnh cuûa baøi keä naøy ñaõ ñi saâu vaøo vaên chöông Thieàn toâng. Raûi raùc ñoù ñaây trong raát nhieàu thi keä cuûa caùc thieàn sö ñôøi sau chuùng ta thöôøng xuyeân baét gaëp nhöõng “caây Boà-ñeà” vaø “ñaøi göông saùng” cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù, chöa noùi ñeán nhöõng aûnh höôûng khoù thaá y hôn nhö laø caùch noùi so saùnh, ví duï ñeå dieãn ñaït nhöõng vaán ñeà tröøu töôïng. Söï ñieâu luyeän veà caû noäi dung laãn hình thöùc cuûa baøi keä treân coù theå xem laø moät keát quaû taát nhieân neáu chuùng ta xeùt ñeán tri thöùc uyeân baùc cuûa moät vò giaùo thoï sö cuøng vôùi yù chí tinh caàn hoïc ñaïo cuûa ngaøi, nhö chuùng toâi ñaõ coù dòp ñeà caäp ñeán. Hay noùi theo moät caùch khaùc, ñaây khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät söï saùng taïo ngoân ngöõ, ngheä thuaät maø coøn laø moät söï toaû chieáu töø noäi taâm, moät söï hieån baøy nhöõng kinh nghieäm tu taäp cuûa chính baûn thaân ngöôøi vieát. Neáu chuùng ta khoâng nhaän hieåu ñöôïc ñaày ñuû veà tính chaát öu vieät cuûa baøi keä naøy, chuùng ta cuõng seõ hoaøn toaøn khoâng theå hieåu ñöôïc söï khen ngôïi 111

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi vaø nhaän xeùt cuûa Nguõ Toå veà baøi keä. Ñaøn Kinh cho bieát laø sau khi ñoïc thaáy baøi keä ñöôïc vieát treân vaùch töôøng, Nguõ Toå ñaõ quyeát ñònh huyû boû vieäc veõ nhöõng böùc tranh minh hoaï kinh Laêng-giaø vaø ñoà bieåu truyeàn thöøa cuûa 5 vò Toå Thieàn toâng treân vaùch töôøng phía nam, bôûi vì ngaøi cho raèng baøi keä naøy coù giaù trò hôn heát thaûy nhöõng hình veõ ñoù. Ngaøi noùi: “Chæ caàn löu laïi baøi keä naøy cho ngöôøi ñôøi sau trì tuïng. Y theo keä naøy tu khoûi ñoïa neûo aùc, y theo keä naøy tu ñöôïc lôïi ích lôùn!” Roài ngaøi sai moân ñoà thaép höông leã kính tröôùc baøi keä, khuyeân baûo taát caû moïi ngöôøi neân tuïng ñoïc baøi keä naøy. Ñieàu naøy quaû thaät raát ñaùng cho chuùng ta suy nghó. Thöû hoûi trong lòch söû Thieàn toâng xöa nay ñaõ coù maáy baøi keä ñöôïc moät vò Toå sö khuyeân ngöôøi thaép höông leã kính? Neáu khoâng nhaän hieåu ñöôïc tính chaát sieâu vieät cuûa baøi keä naøy, chuùng ta seõ deã daøng ñaâm ra hoaøi nghi veà thaùi ñoä khen ngôïi, thaäm chí laø cung kính cuûa Nguõ Toå ñoái vôùi baøi keä. Vì theá maø coù ngöôøi ñaõ 112

Nam Naêng Baéc Tuù quay sang ngôø vöïc, suy dieãn raèng Nguõ Toå khen ngôïi nhö theá laø coù duïng yù “ñaùnh löøa” ñeå cho Ñaïi sö Thaàn Tuù “xuaát ñaàu loä dieän”, ñöùng ra nhaän mình laø taùc giaû cuûa baøi keä! Caùch nghó naøy thaät quaù sai laàm, vì roõ raøng laø laáy taâm nieäm phaøm phu ñeå ño löôøng vaø nhaän hieåu veà moät baäc Toå sö ñaõ chöùng ngoä! Söï khen ngôïi cuûa Nguõ Toå laø heát söùc chaân thaät vaø saùng suoát. Vaø chuùng ta hoaøn toaøn coù theå hieåu ñöôïc lyù do cuûa söï khen ngôïi aáy neáu ta chòu ñeå taâm phaân tích, tìm hieåu vaø thöïc haønh nhöõng gì ñöôïc neâu leân trong baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Taïm gaùc laïi baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù, baây giôø chuùng ta haõy cuøng ñoïc laïi baøi keä cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng. Nguyeân vaên nhö sau:

菩提本無樹，明鏡亦非臺。本來無一物，何處惹塵埃。 Boà-ñeà baûn voâ thuï, Minh kính dieäc phi ñaøi. Baûn lai voâ nhaát vaät, Haø xöù nhaï traàn ai? 113

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Baøi keä naøy thöïc ra khoâng haún laø moät baøi keä trình kieán giaûi hoaøn chænh, xeùt trong yù nghóa laø töï noù khoâng nhaèm trình baøy toùm löôïc moät phaàn tinh yeáu cuûa giaùo lyù cuõng nhö phöông thöùc tu taäp. Tuy nhieân, ñieàu ñoù coù nguyeân do töø boái caûnh xuaát phaùt cuûa noù. Chuùng ta neân löu yù laø ngaøi Hueä Naêng tröôùc ñoù khoâng bieát gì veà yeâu caàu vieát keä trình kieán giaûi cuûa Nguõ Toå. Chæ khi nghe moät chuù tieåu ñoïc baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù thì ngaøi môùi xin ñöôïc ñeán xem. Nhö vaäy, ngaøi khoâng heà coù yù ñònh vieát keä trình kieán giaûi nhö Ñaïi sö Thaàn Tuù. Sau khi nghe ñoïc baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù, ngaøi chaéc chaén ñaõ hieåu thaáu ñaùo ngay nhöõng gì Ñaïi sö Thaàn Tuù muoán trình baøy qua baøi keä, vaø cuõng laäp töùc so saùnh ngay vôùi kinh nghieäm noäi taâm cuûa chính mình ñeå nhaän ra choã giôùi haïn trong baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Vì theá, ngaøi môùi nghó ra moät baøi keä vaø nhôø ngöôøi vieát giuùp leân vaùch töôøng. Nhö vaäy, veà maët noäi dung thì baøi keä cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng mang tính chaát cuûa moät maåu ñoái thoaïi tröïc tieáp vôùi baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù, 114

Nam Naêng Baéc Tuù chöù khoâng phaûi laø moät baøi keä ñoäc laäp trình kieán giaûi. Vì theá, neáu taùch ra khoûi boái caûnh naøy, baøi keä cuûa ngaøi Hueä Naêng thaät ra khoâng coù khaû naêng giuùp ích gì nhieàu cho ngöôøi tu taäp. Bôûi vì noù voán ñöôïc vieát ra nhaém thaúng vaøo choã kieán giaûi cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù chöù khoâng nhaém ñeán taát caû moïi ngöôøi, cuõng nhö noù chæ nhaèm chæ ra choã giôùi haïn trong baøi keä tröôùc, coøn töï thaân noù khoâng nhaèm truyeàn ñaït moät phaàn giaùo lyù hay phöông thöùc tu taäp naøo. Veà maët hình thöùc, chuùng ta caøng deã thaáy roõ hôn tính chaát ñoái thoaïi giöõa hai baøi keä. Ngaøi Hueä Naêng haàu nhö ñaõ söû duïng laïi hoaøn toaøn nhöõng yeáu toá hình aûnh, ngoân ngöõ trong baøi keä cuûa ngaøi Thaàn Tuù, vaø chæ thay vaøo ñoù nhöõng töø ngöõ then choát nhaèm noùi leân nhaän xeùt, kinh nghieäm töï thaân cuûa mình. Hay noùi moät caùch khaùc, khoâng coù yeáu toá saùng taïo ngoân ngöõ, ngheä thuaät ôû ñaây, maø chæ ñôn thuaàn laø moät söï trao ñoåi nhaän thöùc, kinh nghieäm taâm linh maø thoâi. Chuùng ta coù theå noùi raèng baøi keä cuûa ngaøi Hueä Naêng khoâng vieát ra cho taát caû moïi ngöôøi, maø chæ daønh rieâng cho 2 ngöôøi trong cuoäc: Ñaïi sö Thaàn Tuù vaø Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. 115

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ñaây chính laø lyù do vì sao Nguõ Toå ngay sau khi xem xong baøi keä cuûa ngaøi Hueä Naêng ñaõ côûi ngay chieác deùp ñang ñi trong chaân chaø leân vaùch ñeå xoaù saïch ñi. Ñaïi sö Thaàn Tuù qua maåu ñoái thoaïi naøy coù nhaän ra ñöôïc choã giôùi haïn cuûa mình hay khoâng thì chuùng ta khoâng bieát, nhöng Nguõ Toå ñaõ hoaøn toaøn saùng suoát khi xoaù boû ngay baøi keä naøy maø khoâng khuyeán khích moân nhaân tuïng ñoïc nhö baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Ñaây cuõng chính laø lyù do giaûi thích vì sao trong suoát quyeån Ñaøn Kinh khoâng coù choã naøo khaùc nhaéc laïi baøi keä naøy. Noù chæ ñöôïc vieát ra cho moät laàn duy nhaát, trong moät boái caûnh duy nhaát, neân hoaøn toaøn khoâng thích hôïp cho vieäc minh hoaï hay chuyeån taûi giaùo lyù trong moïi tröôøng hôïp khaùc. Ñieàu naøy roõ raøng khoâng gioáng vôùi tính chaát chung cuûa nhöõng baøi thi keä truyeàn phaùp, bao giôø cuõng toùm goïn ñöôïc moät khía caïnh tinh yeáu naøo ñoù trong giaùo lyù cuõng nhö phöông thöùc tu taäp. Noùi caùch khaùc, chæ khi naøo hieåu ñöôïc troïn veïn baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù thì chuùng ta môùi coù theå caûm nhaän ñöôïc yù nghóa baøi keä cuûa Ñaïi sö 116

Nam Naêng Baéc Tuù Hueä Naêng. Vaø chæ khi naøo caûm nhaän ñöôïc heát yù nghóa trong baøi keä cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng thì chuùng ta môùi thaáy ñöôïc choã giôùi haïn trong baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Khoâng ít ngöôøi vì khoâng thaáy ñöôïc nhöõng moái töông quan naøy neân chæ döïa theo lôøi nhaän xeùt cuûa Nguõ Toå roài voäi vaøng pheâ phaùn baøi keä cuûa ngaøi Thaàn Tuù laø keùm coûi, laø “chöa thaáy taùnh”. Nhöõng nhaän xeùt nhö theá neáu khoâng noùi laø hoà ñoà thì cuõng coù theå goïi laø hoaøn toaøn thieáu saùng suoát. Nhö vaäy, ñaâu laø giôùi haïn trong baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù? Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn ñaõ moâ taû ñieàu naøy raát cuï theå trong lôøi nhaän xeùt cuûa ngaøi ñöôïc noùi tröïc tieáp vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù: “OÂng laøm keä naøy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh, chæ ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong. Nhö ñem choã hieåu bieát aáy maø caàu ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà thì quyeát chaúng theå ñöôïc.”1

Nguyeân vaên trong Ñaøn Kinh (baûn Toâng Baûo) nhö sau: 汝作

此偈，未見本性。只到門外，未入門內。如此見解，覓無上菩提，了不可得。(Nhöõ taùc thöû keä, vò kieán baûn taùnh. Chæ ñaùo moân ngoaïi, vò nhaäp moân noäi. Nhö thöû kieán giaûi, mòch Voâ thöôïng Boà-ñeà, lieãu baát khaû ñaéc.)

117

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Nhö vaäy, phaàn giaùo lyù tinh yeáu vaø phöông thöùc tu taäp maø Ñaïi sö Thaàn Tuù neâu leân trong baøi keä cuûa ngaøi laø hoaøn toaøn chính xaùc, thieát thöïc ñoái vôùi ngöôøi tu taäp. Tuy nhieân, theo Nguõ Toå thì choã giôùi haïn ôû ñaây laø “chæ ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong”. Vaø vì “chöa vaøo ñöôïc trong” neân chöa theå xem laø roát raùo, troïn veïn. Vaø vì chöa roát raùo, troïn veïn neân khoâng theå daãn ñeán caûnh giôùi giaûi thoaùt roát raùo, Voâ thöôïng Boà-ñeà. Tuy nhieân, moät thöïc teá khoâng theå phuû nhaän ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi tu taäp laø khoâng theå “vaøo trong” neáu chöa “ñeán ñöôïc ngoaøi cöûa”! Ñaây chính laø lyù do giaûi thích vieäc Nguõ Toå heát lôøi khen ngôïi vaø khuyeán khích moân nhaân thaép höông leã kính, tuïng ñoïc baøi keä cuûa Ñaïi sö Thaàn Tuù. Bôûi vì taát caû ñeàu ñang raát caàn “ñeán ñöôïc ngoaøi cöûa” tröôùc khi coù theå “vaøo trong”. Ngöôïc laïi, neáu khoâng chæ cho hoï phöông thöùc tu taäp ñeå “ñeán ñöôïc ngoaøi cöûa” maø laïi khuyeán khích hoï “vaøo trong” thì chaéc chaén seõ khoâng ñaït ñöôïc keát quaû gì! Caâu chuyeän sau ñaây veà thieàn sö Chí Thaønh ñöôïc ghi laïi trong phaân ñoaïn thöù 40 cuûa Ñaøn 118

Nam Naêng Baéc Tuù Kinh (baûn Ñoân Hoaøng) coù theå xem laø moät ví duï minh hoaï roõ neùt cho nhaän xeùt naøy: “Thieàn sö Thaàn Tuù thöôøng nghe ngöôø i ta noùi veà giaùo lyù ñoán ngoä vaø phaùp tröïc chæ cuûa Hueä Naêng. Thieàn sö Thaàn Tuù beøn goïi moät vò taêng ñeä töû laø Chí Thaønh, roài noùi: ‘OÂng voán thoâng minh, hoïc roäng bieát nhieàu, haõy vì ta ñeán nuùi Taøo Kheâ, baùi laïy Hueä Naêng roài laéng nghe thuyeát phaùp. Ñöøng noùi laø ta sai oâng ñeán. Chæ laéng nghe nhöõng giaùo lyù coát yeáu cuûa ngaøi, ghi nhôù laáy roài trôû veà ñaây noùi laïi cho ta nghe, ñeå ta xem kieán giaûi cuûa Hueä Naêng so vôùi ta ai mau ai chaäm... “Chí Thaønh vaâng lôøi ra ñi, trong voøng nöûa thaùng ñeán ñöôïc Taøo Kheâ, baùi laïy Hueä Naêng roài laéng nghe thuyeát phaùp, khoâng noùi mình töø ñaâu ñeán caû. “Chí Thaønh nghe thuyeát phaùp roài laäp töùc giaùc ngoä, kheá hôïp boån taâm, beøn ñöùng daäy vaùi laïy, thöa raèng: ‘Baïch Hoøa thöôïng, ñeä töû töø chuøa Ngoïc Tuyeàn ñeán ñaây. Luùc coøn hoïc vôùi thaày laø Thaàn Tuù chaúng ñöôïc kheá ngoä, nay nghe Hoøa thöôïng thuyeát phaùp, lieàn giaùc ngoä ñöôïc boån taâm. Cuùi xin Hoøa thöôïng töø bi chæ daïy theâm cho ñeä töû.’ 119

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi “Ñaïi sö Hueä Naêng noùi: ‘OÂng töø nôi aáy ñeán, haún coù yù gian.’ “Chí Thaønh thöa: “Khoâng phaûi.” “Ñaïi sö hoûi: ‘Taïi sao khoâng phaûi?’ “Chí Thaønh thöa: ‘Luùc chöa noùi ra thì ñuùng laø coù yù gian, nhöng ñaõ thöa thaät vôùi Hoøa thöôïng roài thì khoâng coøn coù yù gian nöõa.’ “Ñaïi sö noù i: ‘Phieàn naõo töùc Boà ñeà, yù nghóa cuõng laø nhö theá.’...” Thieàn sö Chí Thaønh trong khi theo hoïc vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù roõ raøng ñaõ ñöôïc ñöa ñeán “ngoaøi cöûa”. Vì theá neân khi vöøa nghe Ñaïi sö Hueä Naêng thuyeát phaùp thì ngaøi ñaõ ngay laäp töùc coù theå böôùc “vaøo trong”. Neáu khoâng ñöôïc daãn daét ñeán “ngoaøi cöûa” töø tröôùc, lieäu ngaøi coù theå deã daøng ñeå böôùc “vaøo trong” nhö theá ñöôïc chaêng? Trôû laïi vôùi laàn hoäi ngoä kyø thuù giöõa 2 vò ñaïi sö vaø Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn, chuùng ta thaáy Ñaïi sö Thaàn Tuù ñaõ ñoùng vai troø trung taâm cuûa cuoäc hoäi thoaïi naøy. Chính baøi keä cuûa ngaøi – trình baøy moät caùch ngaén goïn nhöng saâu saéc giaùo phaùp Tieäm tu maø sau naøy ñöôïc ngaøi hoaèng hoaù ôû phöông Baéc – 120

Nam Naêng Baéc Tuù ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå Ñaïi sö Hueä Naêng hieån baøy tueä giaùc voâ töôùng – phaàn giaùo lyù coát loõi cuûa kinh Kim Cang maø ngaøi vöøa tröïc nhaän. Vaø chính qua cuoäc ñoái thoaïi giöõa hai vò ñaïi sö baèng hai baøi keä maø Nguõ Toå nhìn thaáu ñöôïc choã thaáy bieát, kinh nghieäm thöïc chöùng cuûa moãi vò ñeå coù theå ñöa ra quyeát ñònh troïng ñaïi veà vieäc choïn ngöôøi noái phaùp. Ñaïi sö Hueä Naêng veà sau ñaõ baèng vaøo kinh nghieäm thöïc chöùng cuûa chính mình ñeå xieån döông giaùo phaùp Ñoán ngoä ôû phöông Nam, mang laïi moät luoàng sinh khí môùi cho Thieàn toâ ng vaø khôûi ñaàu cho giai ñoaïn “traêm hoa ñua nôû” vôùi caùc vò thieàn sö chöùng ngoä veà sau ñaõ chia nhau ñi khaép nöôùc Trung Hoa ñeå hoaèng truyeàn yeáu chæ Thieàn toâng. Toùm laïi, nhöõng khaùc bieät töø moâi tröôøng tu taäp cho ñeán nhöõng ñieàu kieän chuaån bò tröôùc khi böôùc vaøo Thieàn hoïc, hay noùi saâu xa hôn nöõa theo thuaät ngöõ Thieàn toâng laø söï khaùc bieät veà caên cô cuûa moãi ngöôøi, cuoái cuøng ñaõ daãn ñeán nhöõng khaùc bieät giöõa Ñoán giaùo Nam toâng vaø Tieäm giaùo Baéc toâng. Chuùng ta seõ tieáp tuïc baøn ñeán chuû ñeà naøy trong moät phaàn sau nöõa. Coøn baây giôø, haõy quay 121

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi laïi vôùi Ñaøn Kinh ñeå xem coâng cuoäc hoaèng phaùp cuûa Ñaïi sö Hueä Naêng ñaõ ñöôïc thöïc hieä n taïi phöông Nam nhö theá naøo.

Taøo Kheâ chaùnh giaùo

aïi sö truï taïi nuùi Taøo Kheâ, giaùo hoùa ñoà chuùng, nhaân daân ôû khaép hai vuøng Thieàu Chaâu vaø Quaûng Chaâu trong hôn boán möôi naêm. Soá ñeä töû xuaát gia vaø taïi gia leân ñeán hôn ba ngaøn ngöôøi, thaäm chí coù khi leân ñeán hôn naêm ngaøn, nhöng trong thöïc teá coøn nhieàu hôn caû nhöõng con soá maø ngöôøi ta tính ñeám ñöôïc. Veà toâng chæ thì chæ duy nhaát laáy moät quyeån Ñaøn kinh naøy ñeå truyeàn thoï, xem laø choã phaùp yeáu caên baûn. Neáu ai chöa ñöôïc truyeàn thoï Ñaøn kinh, xem nhö chöa hieåu ñöôïc giaùo phaùp cuûa Toå sö. Khi truyeàn thoï Ñaøn kinh, caàn phaûi xaùc ñònh roõ nôi choán, ngaøy thaùng vaø teân tuoåi cuûa ngöôøi ñöôïc truyeàn thoï. Nhöõng ai chöa ñöôïc truyeàn thoï Ñaøn kinh thì chöa ñöôïc xem laø ñeä töû cuûa Nam toâng. Nhöõng ngöôøi chöa ñöôïc truyeàn thoï Ñaøn kinh thì duø coù thuyeát giaûng ñöôïc phaùp Ñoán ngoä nhöng vaãn laø chöa hieåu ñöôïc giaùo lyù caên baûn, neân cuoái 122

Taøo Kheâ chaùnh giaùo cuøng khoù traùnh khoûi rôi vaøo voøng tranh caõi. Nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc truyeàn thoï Ñaøn kinh roài thì chæ chuyeân caàn tu taäp, chaúng rôi vaøo tranh caõi. Vì söï tranh caõi bieåu loä taâm hôn thua, traùi ngöôïc vôùi ñaïo. Thieàn sö Phaùp Haûi Thieàn sö Phaùp Haûi ngöôøi ôû Khuùc Giang, Thieàu Chaâu, laàn ñaàu ñeán tham baùi Luïc Toå Ñaïi sö, thöa hoûi raèng: “Theá naøo laø nghóa ‘töùc taâm töùc Phaät’, xin Hoaø thöôïng töø bi chæ daïy.” Luïc Toå Ñaïi sö ñaùp: “Nieäm tröôùc chaúng sanh laø taâm, nieäm sau chaúng dieät laø Phaät. 1 Thaønh töïu heát thaûy caùc töôùng laø taâm, lìa heát thaûy caùc töôùng laø Phaät. Neáu noùi ra cho ñuû, troïn kieáp cuõng khoâng heát ñöôïc. Haõy nghe baøi keä naøy: Töùc Taâm laø tueä, Töùc Phaät aáy ñònh. Ñònh, tueä cuøng trì, YÙ ñöôïc thanh tònh.

Nieäm tröôùc töùc laø nieäm ñaõ qua, nieäm sau laø nieäm chöa ñeán.

123

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ngoä Phaùp moân naøy, Do taäp taùnh oâng. Duïng voán khoâng sanh. Song tu1 laø ñuùng. Phaùp Haûi nghe xong böøng ngoä, ñoïc keä taùn thaùn raèng: Töùc taâm nguyeân laø Phaät, Chaúng ngoä maø töï khuaát. Hieåu ra nhôø ñònh tueä, Song tu lìa muoân vaät. Thieàn sö Phaùp Ñaït Thieàn sö Phaùp Ñaït ngöôøi Hoàng Chaâu, xuaát gia töø naêm leân baûy, thöôøng tuïng kinh Phaùp Hoa. Khi ñeán leã baùi Luïc Toå Ñaïi sö, ñaàu chaúng saùt ñaát. Ñaïi sö quôû raèng: “Leã baùi maø ñaàu khoâng saùt ñaát, chi baèng ñöøng leã. Trong taâm oâng haún coù ñieàu gì chaát chöùa, noùi ra thöû xem?” Phaùp Ñaït thöa raèng: “Toâi thöôøng tuïng nieäm kinh Phaùp Hoa, ñaõ ñöôïc tôùi ba ngaøn laàn!” 1

Nghóa laø ñoàng thôøi tu caû hai phaùp ñònh vaø tueä.

124

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Neáu oâng tuïng nieäm ñeán muoân laàn, hieåu ñöôïc yù kinh nhöng chaúng cho ñoù laø hôn ngöôøi, thì cuøng ñi moät ñöôøng vôùi ta. Nay oâng laïi yû vaøo vieäc tuïng kinh neân chaúng bieát loãi,1 haõy nghe baøi keä naøy: Leã voán dieät kieâu maïn, Sao ñaàu chaúng saùt ñaát? Chaáp ngaõ, toäi lieàn sanh, Queân coâng, phöôùc cao ngaát. Luïc Toå Ñaïi sö baáy giôø môùi hoûi: “OÂng teân chi?” Thöa: “Phaùp Ñaït.” Ñaïi sö noùi: “OÂng teân Phaùp Ñaït nhöng ñaõ ñaït phaùp bao giôø ñaâu?” Roài Ñaïi sö thuyeát keä raèng: OÂng nay teân Phaùp Ñaït, Sieâng tuïng chöa ngöøng nghæ. Chæ theo aâm thanh tuïng, Taâm saùng môùi Boà Taùt! OÂng nay thaät coù duyeân, Ta vì oâng giaûng thuyeát: 1

Ñaïi sö bieát trong loøng Phaùp Ñaït coù chuùt töï maõn, cho raèng mình tuïng kinh Phaùp Hoa ñaõ nhieàu nhö theá, coù theå xem laø coâng haïnh lôùn lao.

125

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Chæ tin Phaät khoâng noùi,1 Hoa sen töø mieäng nôû. Phaùp Ñaït nghe keä, hoái loãi thöa raèng: “Töø nay veà sau xin khieâm cung vôùi taát caû. Ñeä töû naøy tuïng kinh Phaùp Hoa nhöng chöa hieåu nghóa kinh, loøng thöôøng coù choã nghi. Hoøa thöôïng trí tueä quaûng ñaïi, xin vì con löôïc thuyeát nghóa lyù trong kinh.” Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Phaùp Ñaït! Phaùp töï nhieân thoâng ñaït, chæ do taâm oâng chaúng ñaït. Kinh voán khoâng nghi, taâm oâng töï nghi. OÂng tuïng nieäm kinh naøy, laáy gì laøm toâng chæ?” Phaùp Ñaït thöa : “Ñeä töû naøy caên taùnh toái taêm ngu doát, xöa nay chæ y theo kinh vaên maø tuïng nieäm, chöa töøng naém bieát ñöôïc toâng chæ cuûa kinh.” Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Ta khoâng bieát chöõ, nay oâng cöù tuïng qua moät laàn, ta seõ giaûng giaûi nghóa kinh cho nghe.” Phaùp Ñaït lieàn lôùn tieáng tuïng kinh. Ñeán phaåm 1

Ñöùc Phaät vì muoán phaù söï coá chaáp nôi kinh vaên neân coù noùi: “Ta trong 49 naêm nay chöa töøng noùi moät lôøi.”

126

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Thí Duï, Ñaïi sö baûo: “Thoâi, khoâng caàn tuïng nöõa. Kinh naøy voán laáy nhaân duyeân xuaát theá laøm toâng chæ. Duø thuyeát giaûng bao nhieâu thí duï cuõng khoâng ra ngoaøi toâng chæ aáy. “Theá naøo laø nhaân duyeân? Kinh noùi : “Chö Phaät Theá Toân chæ vì nhaân duyeân moät vieäc quan troïng maø xuaát hieän ôû ñôøi.” Moät vieäc quan troïng, ñoù laø tri kieán Phaät. Ngöôøi ñôøi beân ngoaøi meâ chaáp vöôùng maéc nôi töôùng, beân trong meâ chaáp vöôùng maéc leõ khoâng. Neáu coù theå ôû nôi töôùng lìa ñöôïc töôùng, ôû nôi khoâng lìa ñöôïc khoâng, töùc laø trong ngoaøi chaúng meâ. Neáu ngoä phaùp aáy, trong moät nieäm taâm lieàn khai môû. Ñoù laø khai môû tri kieán Phaät. “Phaät nghóa laø giaùc, phaân ra thaønh boán moân: khai môû tri kieán giaùc, chæ roõ tri kieán giaùc, nhaän bieát tri kieán giaùc, vaø nhaäp vaøo tri kieán giaùc. “Neáu nghe lôøi khai môû, chæ roõ, lieàn ñöôïc nhaän bieát, nhaäp vaøo, chính laø tri kieán Phaät. Chaân taùnh xöa nay lieàn ñöôïc hieån hieän. OÂng phaûi caån thaän ñöøng hieåu sai yù kinh. Chôù nghe giaûng nhöõng caùch khai môû, chæ roõ, nhaän bieát, nhaäp vaøo nhö theá maø cho ñoù chæ laø tri kieán cuûa Phaät, coøn mình khoâng coù phaàn. 127

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi “Neáu hieåu nhö vaäy töùc laø baùng boå kinh, cheâ bai Phaät. Neáu ñaõ laø Phaät, coù ñuû tri kieán caàn gì khai môû? OÂng neân tin raèng tri kieán Phaät chæ laø töï taâm cuûa oâng, khoâng coù Phaät naøo khaùc nöõa. Chæ vì heát thaûy chuùng sanh töï mình che khuaát söï saùng suoát, tham ñaém caûnh traàn, gaëp duyeân beân ngoaøi thì trong taâm roái loaïn, cam chòu söï xoâ ñaåy troâi laên, môùi phaûi nhoïc coâng ñöùc Theá Toân töø chaùnh ñònh khôûi leân, duøng khoâng bieát bao nhieâu phöông tieän daãn duï giaûi thuyeát maø khuyeân baûo cho töï laéng dòu ñi. Chæ caàn döøng laïi khoâng caàu tìm ôû beân ngoaøi, töï nhieân ñoàng vôùi Phaät. Cho neân goïi laø khai môû tri kieán Phaät. Ta cuõng khuyeân heát thaûy moïi ngöôøi, töï trong taâm mình thöôøng khai môû tri kieán Phaät. “Ngöôøi ñôøi taâm taø, ngu meâ taïo toäi; mieäng laønh, taâm döõ, tham giaän, ganh gheùt, taø vaïy, cao ngaïo, haïi ngöôøi toån vaät, töï khai môû tri kieán chuùng sanh. Neáu bieát chaùnh taâm, thöôøng sanh trí tueä, quaùn xeùt töï taâm, lìa boû vieäc aùc, laøm caùc vieäc laønh, aáy laø töï mình khai môû tri kieán Phaät. “OÂng neân moãi nieäm thöôøng khai môû tri kieán Phaät, ñöøng khai môû tri kieán chuùng sanh. Khai 128

Taøo Kheâ chaùnh giaùo môû tri kieán Phaät töùc laø xuaát theá. Khai môû tri kieán chuùng sanh töùc laø theá gian. Neáu oâng chæ khoå coâng theo vieäc tuïng nieäm kinh, laáy rieâng ñoù laøm choã coâng phu, coù khaùc chi loaøi traâu mao quyù caùi ñuoâi mình?”1 Phaùp Ñaït thöa hoûi: “Neáu vaäy thì chæ caàn hieåu nghóa, chaúng caàn tuïng kinh hay sao?” Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Kinh coù loãi gì maø ngaên caûn oâng tuïng nieäm? Chæ laø meâ hay ngoä, lôïi hay haïi ñeàu do nôi oâng. Mieäng tuïng, taâm thöïc haønh, töùc chuyeån ñöôïc kinh. Mieäng tuïng, taâm chaúng thöïc haønh, töùc laø bò kinh chuyeån. Haõy nghe baøi keä naøy: Taâm meâ, Phaùp Hoa chuyeån; Taâm ngoä, chuyeån Phaùp Hoa. Tuïng kinh laâu chaúng roõ,2 Vôùi nghóa thaønh oan gia. 1

Traâu mao laø loaøi traâu coù ñuoâi raát daøi vaø ñeïp, xöa thöôøng duøng ñeå laøm nguø côø. Neáu ngöôøi trì tuïng kinh ñieån roài töï cho ñoù laø coâng haïnh lôùn lao cuûa mình thì cuõng khoâng khaùc gì loaøi traâu aáy töï yeâu quyù caùi ñuoâi cuûa mình, thaät voâ lyù. 2 Chaúng roõ dieäu lyù, yù chæ trong kinh, neân thöïc haønh traùi vôùi nghóa kinh.

129

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Khoâng nieäm, nieäm laø chaùnh,1 Coù nieäm, nieäm thaønh taø. Coù, khoâng ñeàu queân saïch, Traâu traéng cöôõi chôi xa.2 Phaùp Ñaït nghe keä böøng ngoä, baát giaùc öùa leä vui möøng, thöa vôùi Ñaïi sö raèng: “Phaùp Ñaït naøy töø tröôùc ñeán nay thaät chöa töøng chuyeån ñöôïc kinh Phaùp Hoa, chæ bò kinh Phaùp Hoa chuyeån.” Laïi hoûi raèng: “Trong kinh noùi: ‘Caùc vò ñaïi Thanh vaên cho ñeán chö vò Boà Taùt daãu coù taän löïc cuøng nhau suy nghó cuõng chaúng ño löôøng noåi trí tueä cuûa Phaät.’3 Nay daïy cho phaøm phu chæ caàn tænh ngoä töï taâm, lieàn goïi laø tri kieán Phaät; töï

Laáy taâm voâ nieäm, voâ taùc maø nieäm kinh, ñoù laø chaùnh taâm nieäm Kinh. 2 Xe keùo baèng con traâu traéng (baïch ngöu xa), laø ví duï trong kinh Phaùp Hoa duøng chæ cho Phaät thöøa hay Nhaát thöøa, vì laø toát ñeïp, loäng laãy hôn ba loaïi xe khaùc: xe deâ (döông xa) chæ cho Thanh vaên thöøa, xe nai (loäc xa) chæ cho Duyeân giaùc thöøa, xe traâu (ngöu xa) chæ cho Boà Taùt thöøa. 3 Phaåm Phöông tieän trong Kinh Phaùp Hoa.

130

Taøo Kheâ chaùnh giaùo mình chaúng phaûi baäc thöôïng caên, sôï chöa khoûi toäi hoaøi nghi, baùng boå? Laïi nöõa, trong kinh noùi ñeán ba thöù xe: xe deâ, xe nai, xe traâu, vôùi xe traâu traéng phaân bieät khaùc nhau theá naøo? Xin Hoøa thöôïng chæ daïy theâm cho.” Ñaïi sö daïy raèng: “YÙ kinh vaãn roõ, chæ töï oâng meâ cho neân traùi ñi. Ngöôøi trong ba thöøa chaúng löôøng ñöôïc Phaät trí, laø vì duøng trí ñeå suy löôøng. Cho duø coù taän löïc cuøng nhau maø suy löôøng, laïi chæ caøng theâm xa caùch. “Phaät voán vì phaøm phu maø thuyeát kinh, chaúng phaûi vì Phaät maø thuyeát. Leõ aáy neáu ai chaúng tin ñöôïc thì ñaønh theo keû khaùc maø thoái lui. Khoâng töï bieát mình ñang ngoài treân xe traâu traéng, laïi ra ngoaøi cöûa tìm kieám ba thöù xe khaùc! Huoáng chi trong kinh noùi roõ vôùi oâng raèng: Chæ coù moät Phaät thöøa, chôù khoâng coù thöøa naøo khaùc. Neáu noùi hai thöøa, ba thöøa, cho ñeán voâ soá phöông tieän, nhaân duyeân, thí duï cuõng ñeàu laø vì coù moät Phaät thöøa. Sao oâng chaúng suy xeùt? “Ba loaïi xe laø giaû taïm, vì chuyeän thuôû xöa. Moät thöøa duy nhaát laø chaân thaät, vì chuyeän baây giôø. Chæ daïy oâng boû vaät giaû taïm, quay veà chaân 131

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi thaät. Veà chaân thaät roài, chaân thaät ñoù cuõng khoâng coù teân. “Phaûi bieát raèng nhöõng cuûa baùu oâng coù ñeàu thuoäc veà oâng, do oâng söû duïng, chaúng töôûng laø cuûa cha, chaúng töôûng laø cuûa con,1 cuõng chaúng töôûng ñeán vieäc söû duïng.2 AÁy goïi laø trì kinh Phaùp Hoa, kieáp naøy sang kieáp khaùc, tay chaúng rôøi kinh, ngaøy ñeâm khoâng luùc naøo chaúng nieäm vaäy.” Phaùp Ñaït ñoäi ôn khai ngoä, vui möøng khoân xieát, ñoïc keä xöng taùn raèng: Tuïng kinh ba ngaøn löôït, Taøo Kheâ moät caâu queân. Chöa roõ leõ xuaát theá, Qua bao kieáp meâ cuoàng. Deâ, nai, traâu, giaû laäp, Tröôùc sau, kheùo giaûi baøy.

Theo ví duï trong kinh Phaùp Hoa noùi veà vò tröôûng giaû giaøu coù kheùo leùo tìm caùch daïy doã con mình. Theo yù trong caâu naøy thì vöôït qua ñöôïc söï phaân bieät giöõa trí tueä cuûa chö Phaät vaø trí tueä cuûa phaøm phu, nhaän hieåu ñöôïc chæ laø do nôi töï taâm thanh tònh saùng suoát hieån hieän. 2 Cuõng chaúng coøn phaân bieät trí tueä vaø ngöôøi coù trí tueä, chæ laø töï taùnh thanh tònh thöôøng saùng suoát.

132

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Ai hay trong nhaø löûa, Thaät coù ñaáng Phaùp vöông. Luïc Toå Ñaïi sö noùi: “Töø nay coù theå goïi oâng laø vò taêng bieát tuïng kinh.” Phaùp Ñaït töø ñoù laõnh hoäi ñöôïc yù chæ huyeàn dieäu nhöng cuõng khoâng thoâi tuïng kinh. Thieàn sö Trí Thoâng Coù vò taêng hieäu Trí Thoâng, ngöôøi huyeän An Phong, Thoï Chaâu, tröôùc xem kinh Laêng-giaø coù hôn ngaøn löôït maø chaúng hieåu nghóa ba thaân, boán trí,1 ñeán leã baùi Luïc Toå Ñaïi sö caàu giaûi nghóa. Ñaïi sö daïy raèng: “Moät laø Thanh tònh Phaùp thaân, töùc laø taùnh cuûa oâng, hai laø Vieân maõn Baùo thaân, töùc laø trí cuûa oâng, ba laø Thieân baù öùc Hoùa thaân, töùc laø haïnh cuûa oâng. Neáu lìa baûn taùnh rieâng thuyeát Ba thaân, töùc laø coù thaân maø khoâng coù trí. Neáu nhaän ñöôïc Ba thaân khoâng coù töï taùnh, töùc laø Boán trí Boà-ñeà. Haõy nghe baøi keä naøy: 1

Ba thaân laø Phaùp thaân, Baùo thaân, Hoùa thaân, boán trí laø Ñaïi vieân caûnh trí, Bình ñaúng taùnh trí, Dieäu quaùn saùt trí vaø Thaønh sôû taùc trí.

133

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Töï Taùnh ñuû Ba thaân, Phaùt minh thaønh Boán trí. Chaúng lìa duyeân thaáy nghe, Vöôït leân quaû vò Phaät, Nay ta vì oâng thuyeát, Kheùo tin, döùt loøng meâ. Chôù hoïc keû tìm caàu, Suoát ngaøy luaän Boà-ñeà.1 Trí Thoâng laïi hoûi: “Coøn nghóa Boán trí, coù theå ñöôïc nghe chaêng?” Ñaïi sö daïy: “Ñaõ hieåu Ba thaân, töùc roõ nghóa Boán trí, sao coøn phaûi hoûi? Neáu lìa Ba Thaân rieâng baøn Boán trí, aáy goïi laø coù trí khoâng thaân. Cho duø coù trí cuõng thaønh voâ trí.” Lieàn thuyeát keä raèng: Ñaïi vieân caûnh trí: taùnh thanh tònh. Bình ñaúng taùnh trí: taâm khoâng beänh. Dieäu quaùn saùt trí: chaúng thaáy coâng. Thaønh sôû taùc trí: nhö göông troøn.

Chæ luaän thuyeát maø khoâng tröïc ngoä.

134

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Naêm, taùm, saùu, baûy chuyeån quaû, nhaân.1 Chæ laø teân goïi, khoâng taùnh thaät. Neáu trong luaân chuyeån, tình chaúng vöôùng, Khôûi töø phieàn nhieãu, Na-giaø ñònh. Trí Thoâng böøng ngoä taùnh trí, trình keä raèng: Ba thaân nguyeân baûn theå, Boán trí taâm saùng soi. Thaân trí, khoâng ngaên ngaïi, Tuøy vaät hieän theo hình. Khôûi tu laø voïng ñoäng, Chaáp truï chaúng phaûi chaân. Lyù maàu nhôø thaày daïy, Queân saïch danh nhieãm oâ.

Naêm laø naêm thöùc: maét, tai, muõi, löôõi, thaân. Taùm laø thöùc thöù taùm, goïi laø Taøng thöùc hay A-laïi-da thöùc, bao nhieâu chuûng töû taùc nghieäp ñeàu haøm chöùa nôi ñaây, neân goïi laø taøng (chaát chöùa). Naêm thöùc vöøa keå vaø Taøng thöùc ñeàu thuoäc veà quaû. Saùu laø thöùc thöù saùu, töùc laø yù thöùc. Baûy laø thöùc thöù baûy, goïi laø Ngaõ kieán thöùc hay Maït-na thöùc, vì thöùc naøy chaáp chaët laáy baûn ngaõ maø sinh khôûi caùc phaùp, neân goïi laø ngaõ kieán thöùc (thaáy coù töï ngaõ). Hai thöùc noùi sau naøy thuoäc veà nhaân. Taát caû caùc thöùc naøy hôïp vôùi nhau maø chuyeån dòch, vaän haønh voøng nhaân quaû cuûa töï thaân moãi chuùng sanh.

135

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thieàn sö Trí Thöôøng Thieàn sö Trí Thöôøng ngöôøi huyeän Quyù Kheâ, Tín Chaâu, xuaát gia töø thuôû nhoû, laäp chí caàu thaáy taùnh. Moät ngaøy kia ñeán tham leã, Luïc Toå hoûi: “OÂng töø ñaâu ñeán? Muoán caàu vieäc chi?” Trí Thöôøng thöa raèng: “Keû hoïc ñaïo naøy gaàn ñaây qua Hoàng Chaâu, ñeán nuùi Baïch Phong, leã baùi Hoøa thöôïng Ñaïi Thoâng, mong ñöôïc nghe giaûng nghóa thaáy taùnh thaønh Phaät, nhöng vaãn chöa döùt loøng nghi. Nay laën loäi ñöôøng xa ñeán ñaây leã baùi, cuùi xin Hoøa thöôïng töø bi chæ baûo.” Ñaïi sö hoûi: “Hoøa thöôïng Ñaïi Thoâng noùi nhöõng gì, oâng thöû nhaéc laïi ta nghe xem.” Trí Thöôøng thöa: “Ñeä töû ñeán ñoù, traûi qua ba thaùng chöa ñöôïc chæ daïy ñieàu chi. Bôûi quaù thieát tha caàu phaùp, neân ñeâm kia môùi moät mình vaøo phöông tröôïng, thöa hoûi raèng: ‘Theá naøo laø baûn taâm, baûn taùnh cuûa Trí Thöôøng?’ Hoaø thöôïng Ñaïi Thoâng hoûi laïi: ‘OÂng coù thaáy hö khoâng hay chaêng?’ Ñaùp raèng: ‘Coù thaáy.’ Hoaø thöôïng hoûi: ‘OÂng thaáy hö khoâng coù töôùng maïo gì chaêng?’ Thöa raèng: ‘Hö khoâng khoâng coù hình daïng, sao coù 136

Taøo Kheâ chaùnh giaùo töôùng maïo?’ Sö noùi: ‘Baûn taùnh cuûa oâng cuõng nhö hö khoâng vaäy, thaûy khoâng moät vaät gì coù theå thaáy, goïi laø chaùnh kieán; khoâng moät vaät gì coù theå nhaän bieát, goïi laø chaân trí. Khoâng coù xanh vaøng, daøi ngaén, chæ thaáy goác nguoàn trong saïch, theå giaùc troøn saùng, goïi laø thaáy taùnh thaønh Phaät, cuõng goïi laø tri kieán Nhö Lai.’ Ñeä töû tuy nghe giaûng thuyeát nhö vaäy, vaãn coøn chöa roõ heát. Xin Hoøa thöôïng chæ baûo cho.” Ñaïi sö noùi: “Hoøa thöôïng Ñaïi Thoâng thuyeát daïy vaãn coøn giöõ laáy choã thaáy, bieát, cho neân khieá n oâng chöa hieåu. Nay ta cho oâng nghe baøi keä naøy: Chaúng phaùp naøo thaáy, coøn ‘khoâng thaáy’, Nhö maây u aùm che maët trôøi. Chaúng phaùp naøo bieát, giöõ ‘khoâng bieát’, Laïi nhö tia chôùp sanh löng trôøi. Choã thaáy bieát aáy, boãng döng hieän, Nhaän laàm roài, phöông tieän hieåu ñaâu? OÂng neân moãi nieäm, töï bieát quaáy, Töï thaân linh quang thöôøng chieáu roïi. Trí Thöôøng nghe keä, taâm yù saùng roõ, lieàn ñoïc keä raèng: 137

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Khoâng döng khôûi thaáy bieát, Chaáp töôùng caàu Boà-ñeà. Coøn giöõ moät nieäm ‘ngoä’, Chöa vöôït nhieàu kieáp meâ. Töï taùnh giaùc nguyeân theå, ÖÙng hieän uoång troâi laên. Chaúng vaøo thaát Toå Sö , Ngu meâ theo hai ñaàu.1 Moät ngaøy kia, Trí Thöôøng hoûi Sö raèng: “Phaät thuyeát Ba thöøa, laïi noùi Toái thöôïng thöøa. Ñeä töû naøy chöa hieåu, xin thaày daïy cho.” Ñaïi sö noùi: “OÂng töï quaùn xeùt baûn taâm, ñöøng vöôùng maéc phaùp töôùng beân ngoaøi. Phaùp khoâng coù boán thöøa, chæ taâm ngöôøi töï coù sai bieät: Thaáy, nghe, chuyeån tuïng, aáy laø baäc Tieåu thöøa. Ngoä phaùp, hieåu nghóa, aáy laø baäc Trung thöøa. Y phaùp tu haønh, aáy laø baäc Ñaïi thöøa. Muoân phaùp ñeàu thoâng heát, muoân phaùp ñuû caû, ñoái vôùi heát thaûy ñeàu chaúng ñaém nhieãm, lìa caùc phaùp töôùng, khoâng

Khoâng ñaït ñeán choã vieân dung, coøn baùm víu choã thaáy bieát hoaëc khoâng thaáy bieát.

138

Taøo Kheâ chaùnh giaùo coù choã sôû ñaéc, goïi laø Toái thöôïng thöøa. Thöøa laø nghóa thöïc haønh, chaúng phaûi tranh bieän ôû mieäng. OÂng neân töï tu haønh, ñöøng hoûi ta nhö vaäy. Baát cöù luùc naøo töï taùnh cuõng vaãn töï nhö nhö.” Trí Thöôøng leã taï, theo haàu Ñaïi sö ñeán troïn ñôøi. Thieàn sö Chí Ñaïo Thieàn sö ngöôøi huyeän Nam Haûi, Quaûng Chaâu, tìm ñeán Luïc Toå Ñaïi sö thöa hoûi raèng: “Keû hoïc ñaïo naøy töø khi xuaát gia, xem Kinh Nieát-baøn coù hôn möôøi naêm nhöng chöa roõ ñaïi yù. Xin Hoøa thöôïng daïy cho.” Ñaïi sö hoûi: “OÂng chöa roõ choã naøo?” Chí Ñaïo thöa: “Caùc haønh voâ thöôøng, laø phaùp sanh dieät. Sanh dieät dieät roài, tòch dieät laø vui.1 Ñeä töû coøn nghi hoaëc ôû choã aáy.” Ñaïi sö hoûi: “OÂng nghi hoaëc theá naøo?” Thöa raèng: “Chuùng sanh ñeàu coù hai thaân: saéc thaân vaø phaùp thaân. Saéc thaân laø voâ thöôøng, coù 1

Baøi keä naøy ôû trong kinh Nieát-baøn: “Chö haønh voâ thöôøng, thò sanh dieät phaùp. Sanh dieät dieät dó, tòch dieät vi laïc.”

139

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi sanh, coù dieät. Phaùp thaân laø thöôøng: khoâng tri, khoâng giaùc. Trong kinh noùi raèng: Sanh, dieät, dieät roài, tòch dieät laø vui.1 Chaúng roõ thaân naøo tòch dieät? Thaân naøo höôûng vui? “Neáu laø saéc thaân, thôøi luùc saéc thaân dieät ñi, töù ñaïi phaân taùn, toaøn laø khoå caû. Khoå chaúng theå noùi laø vui. “Neáu laø phaùp thaân tòch dieät, lieàn ñoàng vôùi coû caây, gaïch ñaù, vaäy caùi gì seõ höôûng söï vui? “Laïi nöõa, phaùp taùnh laø theå cuûa sanh dieät, naêm uaån laø duïng cuûa sanh dieät. Moät theå, naêm duïng, sanh dieät laø thöôøng. Sanh töùc do theå khôûi duïng, dieät töùc thaâu duïng veà theå. Neáu cho noù sanh, töùc laø loaøi höõu tình, chaúng ñoaïn, chaúng dieät. Neáu chaúng cho noù sanh, töùc theo veà tòch dieät, ñoàng vôùi loaøi voâ tình. Nhö vaäy, heát thaûy caùc phaùp ñeàu bò Nieát-baøn ngaên chaën, coøn chaúng ñaëng sanh, coù vui gì ñaâu?” Ñaïi sö noùi: “OÂng laø con nhaø hoï Thích,2 sao taäp 1

Ñaây daãn phaåm Thaùnh haïnh, kinh Nieát-baøn. 2 Phaät xöa laø Thích-ca. Ngöôøi xuaát gia laáy phaùp hieäu hoï Thích, theo nhö hoï Phaät, töï xem mình nhö con trong doøng Phaät.

140

Taøo Kheâ chaùnh giaùo laáy caùi taø kieán ñoaïn, thöôøng cuûa ngoaïi ñaïo maø baøn phaùp Toái thöôïng thöøa? “Cöù nhö thuyeát cuûa oâng, töùc laø ngoaøi saéc thaân, rieâng coù phaùp thaân, rôøi khoûi sanh dieät, caàu nôi tòch dieät. “Laïi suy raèng caûnh Nieát-baøn laø thöôøng toàn vaø vui, neân noùi coù thaân thoï duïng. Ñoù töùc laø baùm laáy caùi yù tham tieác chuyeän soáng cheát, say ñaém cuoäc vui ôû ñôøi. “Nay oâng neân bieát raèng: Phaät vì heát thaûy ngöôøi meâ nhaän naêm uaån hoøa hieäp laøm töôùng töï theå, phaân bieät heát thaûy caùc phaùp laøm töôùng ngoaïi traàn, tham soáng sôï cheát, nieäm nieäm troâi laên, chaúng bieát voán laø moäng huyeãn hö doái, uoång chòu kieáp luaân hoài, laáy caûnh Nieát-baøn thöôøng, vui hoùa laøm töôùng khoå suoát ngaøy rong ruoåi tìm kieám. Vì Phaät thöông nhöõng chuùng sanh aáy, môùi chæ ra cho caûnh vui chaân thaät cuûa Nieát-baøn, khoâng moät saùt-na naøo coù töôùng sanh, khoâng moät saùt-na naøo coù töôùng dieät; laïi cuõng khoâng coù söï sanh dieät coù theå dieät ñöôïc. AÁy laø caûnh tòch dieät hieän tieàn. Ñöông luùc hieän ra nôi hieän tieàn, cuõng khoâng coù caùi haïn löôïng nôi hieän tieàn, môùi goïi laø caûnh thöôøng, vui. 141

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi “Caûnh vui aáy khoâng coù ngöôøi thoï nhaän, cuõng khoâng coù ngöôøi naøo khoâng thoï nhaän, laøm sao laïi coù caùi teân goïi laø moät theå naêm duïng? Huoáng chi laïi noùi raèng Nieát-baøn ngaên chaën caùc phaùp khieán cho maõi maõi chaúng sanh? Ñoù töùc laø baùng boå Phaät, cheâ bai Phaùp. Haõy nghe baøi keä naøy: Ñaïi Nieát-baøn treân heát, Troøn saùng thöôøng laëng chieáu. Phaøm ngu cho laø cheát, Ngoaïi ñaïo chaáp döùt ñoaïn. Nhöõng ngöôøi caàu Nhò thöøa,1 Cho laø khoâng taïo taùc. Thaûy ñeàu thuoäc tình si. Goác ôû saùu hai kieán.2 1

Hai thöøa Thanh vaên vaø Duyeân giaùc. 2 Saùu hai kieán (62 kieán), hay luïc thaäp nhò kieán, töùc laø 62 caùch nhaän hieåu sai laàm cuûa ngoaïi ñaïo, goïi chung laø taø kieán. Ñoái vôùi saéc uaån coù boán caùch nhaän hieåu sai laàm, cho raèng: 1. Saéc laø thöôøng; 2. Saéc laø voâ thöôøng; 3. Saéc laø thöôøng maø voâ thöôøng 4. Saéc laø chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng. Ñoái vôùi caû naêm uaån (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc) ñeàu hieåu töông töï theo caùch nhö vaäy, thaønh ra 20 caùch hieåu sai laàm, ñoái vôùi naêm uaån trong quaù khöù. Laïi ñoái vôùi saéc uaån coù boán caùch nhaän hieåu sai laàm, cho raèng: 1. Saéc laø höõu bieân. 2. Saéc laø voâ

142

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Hö voïng giaû laäp teân, Naøo coù nghóa chaân thaät? Chæ coù ngöôøi cao vöôït, Thoâng ñaït chaúng laáy boû. Roõ bieát phaùp nguõ uaån, Vôùi thaân ta trong ñoù. Ngoaøi hieän bao saéc töôïng,

bieân. 3. Saéc laø höõu bieân, voâ bieân. 4. Saéc laø chaúng phaûi höõu bieân, chaúng phaûi voâ bieân. Ñoái vôùi caû naêm uaån (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc) ñeàu hieåu töông töï theo caùch nhö vaäy, thaønh ra 20 caùch hieåu sai laàm, ñoái vôùi naêm uaån trong hieän taïi. Laïi ñoái vôùi saéc uaån coù boán caùch nhaän hieåu sai laàm, cho raèng: 1. Saéc coù ñi ñeán, sanh ra nôi naøy, ñi ñeán nôi kia, cho ñeán ñôøi sau cuõng nhö theá. 2. Saéc chaúng coù ñi ñeán, quaù khöù khoâng töø ñaâu ñeán, töông lai cuõng khoâng ñi veà ñaâu; 3. Saéc coù ñi ñeán maø cuõng khoâng ñi ñeán, vì thaân theå vôùi tinh thaàn hoøa hieäp maø laøm ngöôøi, sau khi cheát thì tinh thaàn ñi maø thaân theå khoâng ñi; 4. Saéc chaúng phaûi ñi ñeán, cuõng chaúng phaûi khoâng ñi ñeán, nghóa laø traùi ngöôïc vôùi caùch hieåu thöù ba vöøa noùi. Ñoái vôùi caû naêm uaån (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc) ñeàu hieåu töông töï theo caùch nhö vaäy, thaønh ra 20 caùch hieåu sai laàm, ñoái vôùi naêm uaån trong töông lai. Coäng caû thaûy thaønh 60 caùch hieåu sai laàm, cuøng vôùi hai caùch hieåu ñoaïn kieán (cho raèng moïi söï vaät ñeàu döùt ñoaïn) vaø thöôøng kieán (cho raèng moïi söï vaät ñeàu thöôøng toàn) thaønh ra 62 caùch hieåu sai laàm.

143

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Moãi moãi töôùng aâm thanh. Bình ñaúng nhö moäng huyeãn, Chaúng khôûi thaáy thaùnh, phaøm. Khoâng luaän giaûi Nieát-baøn, Hai beân, ba thuôû döùt.1 Thöôøng öùng duïng caùc caên, Nhöng chaúng khôûi duïng töôûng. Phaân bieät heát thaûy phaùp, Chaúng khôûi phaân bieät töôûng. Kieáp hoûa thieâu ñaùy bieån, Gioù chuyeån nuùi, ñoå non. Chaân thöôøng, vui, tòch dieät, Nieát-baøn töôùng vaãn vaäy. Nay ta göôïng giaûi thuyeát, Khieán oâng boû taø kieán. Chôù chaïy theo lôøi noùi, May bieát ñöôïc ñoâi chuùt. Chí Ñaïo nghe keä roài ñaïi ngoä, vui möøng laøm leã lui ra.

Hai beân laø chaáp coù vaø chaáp khoâng. Ba thuôû laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.

144

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Thieàn sö Haønh Tö Thieàn sö hoï Löu, ngöôøi huyeän An Thaønh, Caùt Chaâu. Nghe danh Taøo Kheâ giaùo phaùp thaïnh hoùa, lieàn theo ñöôøng taét ñeán tham leã, hoûi raèng: “Neân laøm vieäc gì ñeå khoâng rôi vaø o giai caáp?” Ñaïi sö hoûi: “Xöa nay oâng ñaõ töøng laøm gì?” Thöa raèng: “Thaùnh ñeá1 cuõng chaúng laøm.” Ñaïi sö hoûi: “Vaäy thì rôi vaøo giai caáp naøo?” Thöa raèng: “Ñeán nhö Thaùnh ñeá coøn chaúng laøm, laøm sao coù giai caáp?” Luïc Toå Ñaïi sö raát traân troïng, baûo Haønh Tö daãn daét ñoà chuùng. Moät ngaøy kia, Ñaïi sö baûo Haønh Tö: “OÂng neân ñi giaûng hoùa ôû moät phöông, chôù ñeå cho giaùo phaùp phaûi döùt ñoaïn.” Thieàn sö Haønh Tö lieàn veà nuùi Thanh Nguyeân ôû Caùt Chaâu, roäng truyeàn Phaät phaùp. Sau ñöôïc vua ban thuïy hieäu laø Hoaèng Teá Thieàn sö.

Thaùnh ñeá : Chaân lyù cuûa Phaät, töùc laø Töù Dieäu Ñeá.

145

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thieàn sö Hoaøi Nhöôïng Thieàn sö hoï Ñoã, ngöôøi Kim Chaâu. Thoaït tieân ra maét An Quoác sö taïi Tung Sôn. Quoác sö baûo tôùi Taøo Kheâ tham leã hoïc hoûi, Hoaøi Nhöôïng lieà n tìm ñeán leã baùi Luïc Toå Ñaïi sö. Ñaïi sö hoûi raèng: “Töø ñaâu ñeán ñaây?” Thöa raèng: “Töø Tung Sôn ñeán.” Ñaïi sö hoûi: “Mang theo vaät gì ñeán ñoù?” Ñaùp: “Noùi tôï nhö moät vaät töùc laø chaúng ñuùng roài.” Ñaïi sö hoûi: “Vaäy coù theå tu chöùng chaêng?” Ñaùp: “Tu chöùng töùc chaúng khoâng, oâ nhieãm töùc chaúng ñöôïc.” Ñaïi sö noùi: “Chæ moät ñieàu chaúng oâ nhieãm aáy, laø choã chö Phaät hoä nieäm. OÂng ñaõ nhö vaäy, ta cuõng nhö vaäy. Ngaøi Baùt-nhaõ Ña-la 1 beân Taây Thieân coù lôøi ñoaùn tröôùc raèng: ‘Döôùi chaân ngöôi nhaûy ra con ngöïa con,2 ñaù gieát ngöôøi trong thieân haï.’3 Lôøi aáy öùng nôi taâm oâng, chaúng neân voäi noùi.” 1

Laø Toå Sö thöù 27. ÖÙng veà vieäc Maõ Toå thoï taâm aán cuûa Hoaøi Nhöôïng Thieàn sö sau naøy. 3 YÙ noùi doïc ngang chaúng ai ñöông noåi. 2

146

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Hoaøi Nhöôïng thoaït nhieân coù choã kheá hôïp, beøn giöõ leã haàu haï beân Ñaïi sö cho ñeán 15 naêm, ngaøy caøng ñi saâu vaøo choã huyeàn dieäu, thaâm aùo, roài veà Nam Nhaïc hoaèng hoaù, môû roäng Thieàn toâng. Sau khi vieân tòch ñöôïc saéc phong thuïy hieäu laø Ñaïi Hueä Thieàn sö. Thieàn sö Huyeàn Giaùc Thieàn sö hoï Ñaùi, cuõng goïi laø Vónh Gia Huyeàn Giaùc, ngöôøi OÂn Chaâu. Thuôû nhoû hoïc taäp kinh luaän, tinh thoâng phaùp moân Chæ quaùn cuûa phaùi Thieân Thai. Nhaân ñoïc Kinh Duy-ma, taâm ñòa böøng saùng. Tình côø gaëp ñeä töû cuûa Luïc Toå laø Huyeàn Saùch cuøng nhau ñaøm luaän. Thaáy Huyeàn Giaùc noùi ra moïi ñieàu ñeàu ngaàm hôïp vôùi yù Toå, Huyeàn Saùch môùi hoûi: “Chaúng hay nhaân giaû ñaéc phaùp vôùi ai?” Huyeàn Giaùc ñaùp raèng: “Toâi hoïc theo kinh luaän Phöông ñaúng, ñeàu laø coù truyeàn thöøa. Sau do nôi Kinh Duy-ma ngoä ñöôïc toâng chæ nôi taâm Phaät, nhöng chöa coù ai chöùng minh.” Huyeàn Saùch noùi: “Töø ñôøi Phaät Oai AÂm Vöông trôû veà tröôùc thì ñöôïc, coøn töø ñôøi Phaät Oai AÂm 147

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Vöông veà sau, neáu khoâng coù thaày maø töï ngoä, haàu heát ñeàu laø ngoaïi ñaïo.” Huyeàn Giaùc noùi: “Nguyeän nhaân giaû chöùng minh cho toâi.” Huyeàn Saùch ñaùp: “Lôøi cuûa toâi chaúng xöùng ñaùng. Nay taïi Taøo Kheâ coù Luïc Toå Ñaïi sö, boán phöông ñeàu veà thoï phaùp. Neáu ngaøi muoán ñi thì toâi seõ cuøng ñi.” Huyeàn Giaùc beøn theo Huyeàn Saùch ñeán tham leã Luïc Toå. Ñeán nôi, Huyeàn Giaùc ñi quanh Ñaïi sö ba voøng, roài choáng caây tích tröôïng maø ñöùng. Ñaïi sö noùi: “Phaøm baäc sa-moân phaûi ñuû ba ngaøn oai nghi, taùm muoân teá haïnh. Ñaïi ñöùc töø phöông naøo tôùi maø cao ngaïo ñeán theá?” Huyeàn Giaùc noùi: “Sanh töû laø vieäc lôùn, voâ thöôøng mau choùng laém.” Ñaïi sö noùi: “Sao chaúng nhaän laáy lyù voâ sanh, hieåu choã khoâng mau choùng?” Huyeàn Giaùc ñaùp raèng: “Theå töùc voâ sanh, hieåu voán laø khoâng mau choùng.” Ñaïi sö noùi: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy.” 148

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Huyeàn Giaùc luùc baáy giôø môùi chænh ñoán oai nghi, cung kính leã baùi. Sau giaây laùt xin caùo töø. Ñaïi sö hoûi: “Veà choùng theá sao?” Thöa raèng: “Töï mình chaúng phaûi ñoäng, laïi coù mau choùng sao?” Ñaïi sö hoûi: “Ai bieát chaúng phaûi ñoäng?” Huyeàn Giaùc noùi: “Nhaân giaû töï sanh phaân bieät.” Ñaïi sö noùi: “OÂng thaät hieåu saâu yù voâ sanh.” Huyeàn Giaùc thöa: “Voâ sanh laïi coù yù sao?” Ñaïi sö noùi: “Khoâng coù yù thì ai phaân bieät?” Huyeàn Giaùc noùi: “Phaân bieät cuõng chaúng phaûi laø yù.” Ñaïi sö khen ngôïi raèng: “Hay laém thay!” Roài Ñaïi sö löu giöõ Huyeàn Giaùc laïi moät ñeâm. Ngöôøi ñöông thôøi nhaân ñoù maø goïi Huyeàn Giaùc laø Nhaát tuùc giaùc (moät ñeâm giaùc ngoä). Veà sau, Huyeàn Giaùc coù vieát taäp Chöùng ñaïo ca ñöôïc löu haønh roäng raõi. Sau khi vieân tòch ñöôïc vua ban thuïy hieäu laø Voâ töôùng Ñaïi sö, ngöôøi ñöông thôøi toân xöng laø Chaân Giaùc Ñaïi sö. 149

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Thieàn sö Trí Hoaøng Thieàn sö Trí Hoaøng tröôùc ñaõ töøng tham leã vôùi Nguõ Toå, töï cho laø mình ñaõ ñöôïc chaùnh thoï,1 ngoài luoân trong am ñeán 20 naêm. Ñeä töû cuûa Luïc Toå laø Huyeàn Saùch, ñi du phöông ñeán ñaát Haø Soùc,2 nghe danh Trí Hoaøng, tìm ñeán am hoûi raèng: “Ngaøi ôû ñaây laøm gì?” Trí Hoaøng ñaùp: “Nhaäp ñònh.” Huyeàn Saùch hoûi: “Ngaøi noùi nhaäp ñònh laø höõu taâm maø nhaäp hay voâ taâm maø nhaäp? Neáu laø voâ taâm maø nhaäp, thì heát thaûy nhöõng vaät voâ tình nhö coû caây, gaïch ñaù, leõ ra cuõng ñöôïc ñònh. Coøn neáu laø höõu taâm maø nhaäp, thì heát thaûy nhöõng loaøi höõu tình coù taâm thöùc cuõng ñeàu ñöôïc ñònh.” Trí Hoaøng noùi: “Ta ñang luùc nhaäp ñònh chaúng thaáy coù taâm höõu, voâ.” Huyeàn Saùch noùi: “Chaúng thaáy coù taâm höõu voâ, ñoù laø thöôøng ñònh, sao coøn coù xuaát nhaäp? Neáu coù

Quaû vò Thieàn ñònh. 2 Thuoäc tænh Haø Baéc

150

Taøo Kheâ chaùnh giaùo xuaát nhaäp, töùc chaúng phaûi ñaïi ñònh.” Trí Hoaøng khoâng ñaùp laïi ñöôïc. Hoài laâu môùi hoûi raèng: “Thaày cuûa oâng laø ai?” Huyeàn Saùch ñaùp: “Thaày toâi laø Luïc Toå ôû Taøo Kheâ.” Trí Hoaøng hoûi: “Luïc Toå laáy chi laøm thieàn ñònh?” Huyeàn Saùch ñaùp: “Thaày toâi daïy choã maàu nhieäm, roãng rang, troøn ñaày, vaéng laëng, theå vaø duïng nhö nhö. Naêm aám voán khoâng, saùu traàn chaúng coù, chaúng xuaát chaúng nhaäp, chaúng ñònh chaúng loaïn. Taùnh thieàn khoâng truï, lìa choã truï nôi thieàn vaéng laëng. Taùnh thieàn khoâng sanh, lìa tö töôûng sanh nôi coõi thieàn. Taâm nhö hö khoâng, cuõng khoâng coù caû caùi haïn löôïng cuûa hö khoâng.” Trí Hoaøng nghe thuyeát nhö vaäy, lieàn laäp töùc theo ñöôøng taét tìm ñeán ra maét Luïc Toå Ñaïi sö. Ñaïi sö hoûi: “Nhaân giaû töø ñaâu ñeán ñaây?” Trí Hoaøng thuaät laïi lôøi Huyeàn Saùch. Ñaïi sö noùi: “Ñuùng nhö lôøi aáy. OÂng chæ caàn taâm nhö hö khoâng, cuõng chaúng maéc vaøo choã thaáy caùi khoâng, öùng duïng khoâng ngaên ngaïi, ñoäng tónh ñeàu 151

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi voâ taâm, choã tình töôûng phaøm thaùnh ñeàu queân caû, naêng sôû ñeàu maát, taùnh töôùng nhö nhö, thì khoâng luùc naøo laø chaúng ñònh.” Trí Hoaøng nghe xong ñaïi ngoä, nhôù laïi choã sôû ñaéc trong 20 naêm qua thaät chaúng coù gì. Ñeâm hoâm aáy, só thöù ñaát Haø Baéc ñeàu nghe treân khoâng trung coù tieáng vang raèng: “Hoâm nay Hoaøng Thieàn sö ñaéc ñaïo.” Sau ñoù Trí Hoaøng leã baùi töø bieät, trôû veà Haø Baéc khai hoùa boán chuùng. Thieàn sö Thaàn Hoäi Thieàn sö hoï Cao, ngöôøi huyeän Töông Döông, xuaát gia laøm sa-di ôû chuøa Ngoïc Tuyeàn,1 naêm 13 tuoåi tìm ñeán tham leã Luïc Toå Ñaïi sö. Ñaïi sö hoûi: “Baäc tri thöùc töø xa khoù nhoïc ñeán, vaäy ñaõ ñöôïc choã coäi goác hay chöa? Neáu coù coäi goác, haún phaûi bieát chuû. Thöû noùi ra xem.” Thaàn Hoäi noùi: “Laáy voâ truï laøm goác, thaáy töùc laø chuû.” 1

Chuøa Ngoïc Tuyeàn do ñaïi sö Thaàn Tuù truï trì.

152

Taøo Kheâ chaùnh giaùo Ñaïi sö noùi: “Chuù sa-di nhoû naøy tranh giöõ laáy caâu thöù yeáu.” Thaàn Hoäi laïi hoûi: “Hoøa thöôïng ngoài thieàn, thaáy hay chaúng thaáy?” Sö laáy gaäy ñaùnh ba caùi, hoûi raèng: “Ta ñaùnh oâng, ñau hay khoâng ñau?” Thöa raèng: “Cuõng ñau, cuõng khoâng ñau.” Ñaïi sö noùi: “Ta cuõng thaáy, cuõng chaúng thaáy.” Thaàn Hoäi hoûi: “Theá naøo laø cuõng thaáy, cuõng chaúng thaáy?” Ñaïi sö noùi: “Choã ta thaáy ñoù laø thöôøng thaáy ñieàu laàm loãi trong taâm mình, chaúng thaáy ñieàu phaûi quaáy, toát xaáu cuûa ngöôøi khaùc. Bôûi vaäy cho neân cuõng thaáy, cuõng chaúng thaáy. Coøn oâng noùi ‘Cuõng ñau, cuõng chaúng ñau.’ laø theá naøo? OÂng neáu chaúng ñau, töùc ñoàng vôùi caây ñaù. Neáu ñau, töùc ñoàng vôùi keû phaøm phu, lieàn khôûi oaùn giaän. OÂng töø tröôùc ñeán nay thaáy vaø chaúng thaáy laø hai beân; ñau vôùi chaúng ñau laø sanh dieät. Töï taùnh cuûa oâng coøn chöa thaáy ñöôïc, sao daùm ñuøa ngöôøi?” Thaàn Hoäi leã baùi, aên naên taï loãi. Ñaïi sö laïi noùi: “OÂng neáu taâm meâ chaúng thaáy, neân caàu hoûi baäc thieän tri thöùc chæ ñöôøng cho. Neáu taâm ngoä, töùc töï 153

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi thaáy taùnh, lieàn y theo phaùp tu haønh. Nay oâng meâ chaúng thaáy töï taâm, laïi ñeán ñaây hoûi ta thaáy vôùi chaúng thaáy. Ta thaáy, ta töï bieát, chaúng thay ñöôïc cho choã meâ cuûa oâng. OÂng neáu töï thaáy, cuõng chaúng thay ñöôïc cho choã meâ cuûa ta. Sao chaúng töï bieát töï thaáy, laïi hoûi ta thaáy vôùi chaúng thaáy?” Thaàn Hoäi leã laïy hôn traêm laïy, caàu taï loãi laàm. Töø ñoù sieâng naêng haàu haï beân Ñaïi sö chaúng rôøi. Moät ngaøy kia, Ñaïi sö baûo chuùng raèng: “Ta coù moät vaät khoâng ñaàu khoâng ñuoâi, khoâng teân khoâng hoï, khoâng traùi khoâng phaûi. Caùc oâng coù bieát laø gì chaêng?” Thaàn Hoäi böôùc ra noùi: “Ñoù laø nguoàn goác cuûa chö Phaät, taùnh Phaät cuûa Thaàn Hoäi.” Ñaïi sö noùi: “Vöøa noùi vôùi oâng khoâng teân khoâng hoï, oâng laïi ñaët ngay ra laø nguoàn goác, laø Phaät taùnh. OÂng veà sau coù ôû choán am tranh, cuõng chæ thaønh toâng ñoà cuûa boïn tri giaûi.” Sau khi Toå Sö dieät ñoä, Thaàn Hoäi vaøo Kinh Laïc, ôû chuøa Haø Traïch môû roäng Ñoán giaùo Taøo Kheâ, soaïn boä saùch Hieån toâng kyù löu haønh roäng raõi, ngöôøi ñôøi toân xöng laø Thieàn sö Haø Traïch. 154

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo

höõng khaùc bieät giöõa hai vò ñaïi sö Hueä Naêng vaø Thaàn Tuù nhö chuùng ta ñaõ baøn ñeán trong phaàn tröôùc coù theå xem laø nguyeân nhaân daãn ñeán söï khaùc bieät giöõa hai toâng Nam, Baéc do hoï daãn daét. Ñieàu naøy khoâng coù gì khoù hieåu, bôûi vì ñieàu taát nhieân laø moãi vò ñeàu döïa vaøo nhöõng kinh nghieäm tu taäp vaø thöïc chöùng cuûa mình ñeå giaùo hoaù ñoà chuùng. Vì theá, con ñöôøng maø moãi vò ñi qua cuõng chính laø con ñöôøng maø nhöõng truyeàn nhaân cuûa hoï tieáp tuïc noái böôùc. Ñaïi sö Thaàn Tuù ñaõ ñeán cuøng Thieàn toâng vôùi moät söï chuaån bò chu ñaùo veà maët tri thöùc. Moät ñieàu hoaøn toaøn töï nhieân laø nhöõng tri thöùc aáy khoâng thuoäc veà phaåm chaát baåm sinh cuûa moãi con ngöôøi, maø chæ coù theå ñaït ñöôïc thoâng qua con ñöôøng hoïc taäp chuyeân caàn. Chính ñieàu naøy ñaõ ghi laïi daáu aán quan troïng trong baøi keä trình kieán giaûi cuûa ngaøi: “Thöôøng sieâng lau, sieâng röûa.”1 Vì theá, phöông thöùc tu taäp cuõng nhö toâng chæ cuûa Baéc toâng chính laø söï chuyeân caàn tu taäp.

Nguyeân vaên: 時時勤拂拭 - Thôøi thôøi caàn phaát thöùc.

155

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Theo Baéc toâng thì heát thaûy chuùng sinh ñeàu saün coù taùnh giaùc ngoä, nhöng chæ do taäp khí voâ minh phieàn naõo töø nhieàu ñôøi che laáp neân khieán cho taùnh giaùc aáy phaûi bò che môø, khaùc naøo taám göông saùng phuû ñaày buïi baëm. Vì theá, ngöôøi tu taäp khi hieåu ñöôïc ñieàu naøy phaûi heát söùc noã löïc tinh caàn, tröø boû daàn daàn nhöõng taäp khí voâ minh phieàn naõo, cho ñeán khi naøo taùnh giaùc ñöôïc hieån loä thì seõ ñaït ñeán söï giaûi thoaùt. Quaù trình “tröø boû daàn daàn” nhö vöøa noùi chính laø caùi maø Baéc toâng goïi laø “tieäm tu”. Chöõ tieäm (漸) coù nghóa laø daàn daàn, töø töø, coù nghóa laø hieäu quaû tu taäp seõ ñaït ñöôïc moät caùch chaàm chaäm, töø töø, nhöng chaéc chaén khoâng theå khoâng coù ñöôïc. Chæ caàn haønh giaû coù söï chuyeân caàn noã löïc vaø kieân trì, beàn chí, thì ñieàu taát yeáu laø con ñöôøng ñi ñeán giaùc ngoä seõ moãi ngaøy ñeàu ñöôïc thu ngaén laïi. Khaùc haún vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù, Ñaïi sö Hueä Naêng ñaõ ñeán cuøng Thieàn toâng vôùi taâm nhieät thaønh vaø moät tri thöùc hoaøn toaøn troáng roãng, neáu chuùng ta hieåu tri thöùc nhö laø nhöõng kieán thöùc coù ñöôïc qua söï hoïc hoûi, nghieân cöùu. Tuy nhieân, ngay khi ñöôïc bieát veà Ñaïi sö Hueä Naêng, chuùng ta ñaõ thaáy laø ngaøi toû ra coù moät tröïc giaùc cöïc kyø beùn nhaïy. Khi ngaøi tình côø ñöôïc nghe ngöôøi khaùch laï 156

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo tuïng kinh Kim Cang, duø chöa bieát ñoù laø kinh gì, cuõng nhö tröôùc ñoù chöa töøng coù chuùt hieåu bieát gì veà Phaät phaùp, nhöng ngaøi ñaõ ngay laäp töùc tröïc nhaän ñöôïc yù kinh. Khaû naêng tröïc nhaän cuûa ngaøi xuyeân qua nhöõng giôùi haïn chuyeån taûi cuûa ngoân ngöõ, bôûi ngaøi ñaõ tieáp nhaän nhöõng ñieàu trong kinh khoâng baèng söï phaân tích ngöõ nghóa thoâng thöôøng nhö haàu heát chuùng ta, maø laø thoâng qua tröïc giaùc beùn nhaïy ñeå naém baét ngay nhöõng yù nghóa thuoäc veà phaàn tinh tuyù, saâu xa nhaát. Chính khaû naêng naøy ñaõ giuùp cho ngaøi ngay trong laàn ñaàu tieáp caän vôùi kinh Kim Cang ñaõ nhaän ra ngay laø taát caû nhöõng yù nghóa saâu kín nhaát ñeàu naèm trong boä kinh naøy. Vaø chính vì theá maø ngaøi ñaõ quyeát ñònh leân ñöôøng tìm ñeán vôùi ngöôøi giaûng kinh: Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn. Suoát cuoäc haønh trình 30 ngaøy tìm ñeán huyeän Hoaøng Mai, chaéc chaén trong taâm ngaøi ñaõ khoâng ngöøng tieáp tuïc suy xeùt veà nhöõng gì ñaõ nhaän hieåu ñöôïc trong laàn ñaàu nghe kinh Kim Cang. Vì theá maø ngay trong laàn hoäi kieán ñaàu tieân vôùi Nguõ Toå, ngaøi ñaõ khoâng boû lôõ cô hoäi ñeå nhôø Nguõ Toå xaùc nhaän laïi nhöõng gì ñaõ nhaän hieåu ñöôïc. Vì theá, chuùng ta môùi nghe ñöôïc maåu ñoái thoaïi cöïc kyø maõnh lieät khi moät vò ñeä töû vöøa môùi ñeán tham 157

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi vaán laàn ñaàu tieân ñaõ ñaët ngay ra nhöõng vaán ñeà thuoäc veà coát tuyû cuûa Thieàn toâng, nhö “Phaät taùnh bình ñaúng, töï taâm thöôøng sinh trí hueä, chaúng lìa töï taùnh töùc laø ruoäng phöôùc”... Vôùi nhöõng vaán ñeà lieân tieáp vaø doàn daäp ñaët ra nhö theá, vieäc Nguõ Toå nhaän ra ngay trí tueä sieâu phaøm cuûa ngaøi cuõng laø ñieàu deã hieåu. Vaø söï maëc nhieân khoâng quôû traùch cuûa Nguõ Toå chính laø ñaõ aâm thaàm aán chöùng cho söï nhaän hieåu cuûa ngaøi Hueä Naêng. Chính söï aán chöùng naøy ñaõ laø ñoäng löïc giuùp cho Hueä Naêng yeân taâm ñi xuoáng nhaø beáp, laøm coâng vieäc giaõ gaïo, böûa cuûi trong 8 thaùng sau ñoù ñeå tieáp tuïc chieâm nghieäm veà nhöõng chaân lyù vöøa loeù saùng trong noäi taâm cuûa ngaøi. Ñeå roài sau ñoù, qua maåu ñoái thoaïi ngaén nguûi giöõa hai ngöôøi beân coái giaõ gaï o trong nhaø beáp, moät laàn nöõa Nguõ Toå laïi xaùc nhaän cho nhöõng keát quaû noäi chöùng cuûa Hueä Naêng trong thôøi gian qua laø hoaøn toaøn ñuùng höôùng. Nhôø ñoù maø nhöõng kinh nghieäm tu chöùng trong noäi taâm cuûa ngaøi Hueä Naêng môùi coù theå tieáp tuïc phaùt trieån ñeán möùc coù theå ñöôïc boäc loä ra qua baøi keä ñoái ñaùp vôùi Ñaïi sö Thaàn Tuù nhö chuùng ta ñaõ bieát. Vaø ñeán luùc naøy thì Nguõ Toå bieát laø Hueä Naêng ñaõ thöïc söï nhaän hieåu ñöôïc choã tinh yeáu cuûa 158

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo Thieàn toâng, neân ngay hoâm sau ñaõ goïi ngaøi vaøo thieàn thaát ñeå giaûng kinh Kim Cang vaø truyeàn y baùt. Chính laàn giaûng kinh duy nhaát vaø cuoái cuøng naøy ñaõ phaù vôõ taát caû nhöõng raøo caûn coøn soùt laïi trong noäi taâm ngaøi Hueä Naêng, khi ngaøi böøng ngoä vaø thoát ra nhöõng lôøi baøy toû söï ngaïc nhieân tröôùc choã thaáy bieát roát raù o cuûa chính mình: “Ngôø ñaâu töï taùnh voán töï thanh tònh! Ngôø ñaâu töï taùnh voán chaúng sanh dieät! Ngôø ñaâu töï taùnh voán töï ñaày ñuû! Ngôø ñaâu töï taùnh voán chaúng lay ñoäng! Ngôø ñaâu töï taùnh sanh ra muoân phaùp!”1 Nhö vaäy, ngaøi Hueä Naêng ñaõ nhaä n söï giaù o hoaù cuûa Nguõ Toå theo caùch rieâng cuûa mình, vaø cuõng qua ñoù taïo ra moät tieà n leä cho Nam toâng Ñoán giaùo cuûa ngaøi veà sau. Thieàn Nam toâng vì theá khoâng truyeà n trao qua söï nghieân taàm giaù o

Nguyeân vaên trong Ñaøn Kinh: 何期自性本自清淨。何期

自性本不生滅。何期自性本自具足。何期自性本無動搖。何期自性能生萬法。 (Haø kyø töï taùnh baûn töï thanh tònh! Haø kyø töï taùnh baûn baát sanh dieät! Haø kyø töï taùnh baûn töï cuï tuùc! Haø kyø töï taùnh baûn voâ ñoäng dieâu! Haø kyø töï taùnh naêng sanh vaïn phaùp!)

159

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi ñieån, maø höôùng thaúng ñeá n phaàn coát loõi tinh yeáu nhaát chæ coù theå tröïc nhaän qua kinh nghieäm tu chöùng noäi taâm. Trong Ñaøn Kinh coù noùi ñeán söï truyeàn thöø a cuûa Nam toâng laáy Ñaøn Kinh laøm caên baûn, nhöng ñieàu ñoù hoaøn toaøn khoâng coù nghóa laø caùc thieàn sö phaûi hoïc taäp , nghieàn ngaã m nhöõ ng yù nghóa trong Ñaøn Kinh. Ñieàu ñoù chæ coù nghóa laø nhöõ ng ai chöa naém hieå u ñöôïc nhöõng choã tinh yeáu , coát loõi trong Ñaøn Kinh – maø cuõng laø trong Thieàn toâng – thì chöa theå xem laø ñaõ ñöôïc truyeà n thöøa. Thaät ra, chính trong Ñaøn Kinh cuõng coù nhaéc ñeán söï phaân bieät ñoán, tieäm cuûa thôøi baáy giôø vôùi söï nhaán maïnh quan ñieåm “phaùp voâ ñoán tieäm”. Söï phaân ra ñoán hay tieäm chæ laø do caùch tieáp nhaä n cuû a con ngöôøi coù nhanh, chaäm khaùc nhau. Vì theá, khoâng theå cho raè ng ñoán vaø tieäm laø 2 phaùp khaùc nhau. Thoâng thöôøng, chuùng ta tieáp caän vaø nhaän bieá t veà thöï c taïi qua hai caùch khaùc nhau: tröïc tieáp vaø giaùn tieáp. Chaúng haïn, khi chuùng ta neám moät muù i quít vaø nhaän bieát ñöôïc nhöõng muøi vò cuûa noù, ñoù laø caùch tröï c tieáp; coøn khi chuù ng ta thoâng qua söï moâ taû bôûi caùc töø ngöõ nhö thôm, raát thôm, chua, hôi chua, ngoït, raát ngoït.v.v... ñeå nhaän bieát, ñoù laø caùch giaùn tieá p. 160

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo Trong thöïc teá, kinh nghieäm tröï c tieáp veà thöïc taïi cuû a chuùng ta khoâng theå bao truø m heát thaûy moïi phaï m vi ñôøi soáng. Vì theá, söï nhaä n bieá t thoâ ng qua söï moâ taû baèng ngoân ngöõ laø ñieàu taát nhieân caàn thieát. Chaúng haïn, chuùng ta khoâ ng theå neám bieá t heát taá t caû caù c loaï i traùi caây treân traù i ñaát naøy, neân taát yeáu seõ coù raát nhieàu loaïi ta chæ ñöôïc nghe noùi hoaëc ñoïc thaáy qua saùch baùo, vaø chæ coù theå bieá t veà chuù ng qua caùch giaùn tieáp nhö theá maø thoâi. Nhöõng kinh nghieäm soáng ñöôïc maõ hoaù qua keânh ngoân ngöõ taïo ra ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå trao truyeàn vöôï t qua thôøi gian vaø khoâng gian, chaúng haïn nhö töø theá heä naøy sang theá heä khaù c, töø ñòa phöông naøy sang ñòa phöông khaùc, thoâ ng qua chöõ vieát. Vaø nhöõng kinh nghieäm soáng ñöôïc dieãn ñaït qua ngoâ n ngöõ , nhaá t laø döôù i hình thöùc chöõ vieá t, taïo thaønh caùi goïi laø tri thöùc. Vì theá , tri thöùc laø nhöõ ng kinh nghieäm cuï theå coù theå ñöôïc truyeàn töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaù c, töø nôi naøy sang nôi khaùc. Ngöôï c laïi, nhöõ ng kinh nghieäm soáng tröïc tieá p khoâng bao giôø coù theå ñöôïc truyeàn töø ngöôøi naøy qua ngöôø i khaùc. Neá u baï n muoá n nhaän bieát tröïc tieáp veà höông vò traùi saàu rieâng cuûa Nam boä , 161

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi baïn chæ coù moät caùch duy nhaát laø phaû i neám thöû noù! Vaø ñieàu quan troï ng laø, moïi söï moâ taû baè ng ngoân ngöõ khi so saùnh vôù i söï nhaän bieát tröïc tieáp naøy bao giôø cuõng seõ coù moät ñoä leäch nhaá t ñònh. Duø muoá n hay khoâng, taát caû chuùng ta vaãn luoân phaûi tieáp caän vaø nhaän hieåu thöïc taïi qua caû hai phöông thöùc tröïc tieáp vaø giaù n tieáp. Ñôn giaûn chæ laø vì chuùng boå sung cho nhau ñeå giuùp ta coù ñöôïc nhöõ ng hieåu bieát vaø kinh nghieäm saâu roä ng nhaá t, toái öu nhaá t veà thöïc taïi. Kinh nghieäm tröïc tieáp laø söï nhaä n bieát chính xaùc nhaát veà thöïc taïi, nhöng giôùi haïn cuû a noù laø khoâng theå bao truø m moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng. Trong khi ñoù, söï nhaän bieát giaù n tieáp thoâ ng qua tri thöùc bao giôø cuõng coù nhöõng ñoä leäch nhaát ñònh, nhöng noù coù theå giuù p chuùng ta môû roäng hieåu bieá t ñeán haàu nhö taát caû moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng. Maë t khaùc, kinh nghieä m giaù n tieá p ñöôï c chuyeån taûi qua ngoâ n ngöõ , neân taát yeáu noù phaûi chòu söï quy ñònh, giôùi haïn cuûa ngoân ngöõ. Khi söû duïng ngoâ n ngöõ ñeå truyeà n ñaï t kinh nghieä m, chuù ng ta luoân phaû i chaáp nhaä n nhöõng giôù i haïn 162

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo naøy ôû moät möùc ñoä töông ñoái naøo ñoù . Laáy ví duï, ñeå moâ taû veà maøu saéc, chuùng ta chæ coù moät soá löôï ng giôù i haïn teâ n goïi caù c maøu , nhöng trong thöïc taïi thì soá löôïng maøu saéc khaù c nhau laïi khoâng coù giôùi haïn. Vì theá, nhöõng maøu saéc gaàn gioáng nhau ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù seõ coù cuø ng moät teân goïi nhö nhau, vì söï phaâ n bieä t chính xaùc hôn theá nöõa seõ laø vöôït quaù giôùi haï n dieãn ñaït cuûa ngoâ n ngöõ. Vaá n ñeà chuù ng ta caàn nhaán maïnh ôû ñaây laø, kinh nghieä m thieàn chöùng phaû i laø moät kinh nghieä m tröïc tieá p. Neáu chuù ng ta döï a vaøo tri thöùc ñeå mong ñaït ñeán söï chöùng ngoä , ñieàu ñoù seõ maõi maõi khoâng bao giôø xaûy ra. Ñaây chính laø yù nghóa trong lôøi nhaän xeùt cuûa Nguõ Toå veà baøi keä cuûa ngaøi Thaà n Tuù: “OÂng laøm keä naøy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh, chæ ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong. Nhö ñem choã hieåu bieát aáy maø caàu ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà thì quyeát chaúng theå ñöôïc.” Giôùi haïn cuûa Tieäm giaùo chính laø ôû ñieåm naøy. Trong khi vieäc nghieân taàm giaùo ñieån, tuïng nieäm kinh ñieån vaãn luoân mang ñeán cho chuùng ta nhöõng lôïi ích nhaát ñònh, thì trong thöïc teá vaãn 163

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi vónh vieãn khoâng bao giôø coù theå mang ñeán cho chuùng ta kinh nghieäm chöùng ngoä, tröø khi chuùng ta nhaän ra ñöôïc giôùi haïn ñoù vaø töï mình quay sang tieáp xuùc moät caùch tröïc tieáp vôùi thöïc taïi. Tröôøng hôïp cuûa thieàn sö Phaùp Ñaït laø moät ví duï minh hoaï cuï theå cho nhaän xeùt naøy. Thieàn sö Phaùp Ñaït tuïng kinh Phaùp Hoa coù ñeán 3.000 löôït, vaãn khoâng ñaït ngoä. Khi gaëp Luïc Toå Ñaïi sö, ñöôïc ngaøi chæ cho choã phaùp yeáu lieàn töï nhieân böøng ngoä. Choã phaùp yeáu ñoù voán dó cuõng khoâng naèm ngoaøi kinh Phaùp Hoa, nhöng Phaùp Ñaït tröôùc ñoù duø ñaõ tuïng kinh raát laâu vaãn khoâng naém hieåu ñöôïc laø vì quaù chaáp chaët vaøo ngoân ngöõ maø khoâng töï mình tröïc nhaän ñöôïc choã tinh yeáu baèng vaøo kinh nghieäm töï thaân. Vì theá, nhöõng chæ daãn cuûa Luïc Toå laø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi oâng luùc naøy: “Neáu coù theå ôû nôi töôùng lìa ñöôïc töôùng, ôû nôi khoâng lìa ñöôïc khoâng, töùc laø trong ngoaøi ñeàu chaúng meâ. Neáu ngoä phaùp aáy, trong moät nieäm taâm lieàn khai môû. Ñoù laø khai môû tri kieán Phaät.” Toaøn boä kinh Phaùp Hoa cuõng chæ nhaém ñeán moät vieäc duy nhaát laø khai môû tri kieán Phaät. Nhöng Phaùp Ñaït tuïng nieäm hôn 3.000 löôït vaãn 164

Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo khoâng nhaän ra! Nhöõng chæ daãn cuûa Luïc Toå sôû dó coù theå giuùp oâng böøng ngoä laø vì noù khoâng nhaèm giaûi thích theâm nöõa, maø chæ nhaèm keùo oâng trôû veà vôùi thöïc taïi ñeå töï mình coù theå tröïc nhaän ñöôïc caùi goïi laø “tri kieán Phaät”. Ñoù chính laø yù nghóa cuûa vieäc maø Luïc Toå goïi laø “chuyeån Phaùp Hoa”, hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi tröôùc ñoù laø “bò Phaùp Hoa chuyeån”. Söï leäch höôùng cuûa Baéc toâng veà sau chính laø ôû choã hoï ñaõ chuyeån sang döïa vaøo söï tích luyõ tri thöùc ñeå xem ñoù laø söï nghieäp tu taäp. Thaät ra thì söï noã löïc coâng phu chuyeân caàn voán dó laø yeáu toá caàn thieát cho taát caû nhöõng ngöôøi tu taäp, cho duø laø theo toâng phaùi naøo. Nhöng noã löïc chuyeân caàn tinh taán theo höôùng naøo thì ñoù môùi chính laø vaán ñeà toâng chæ cuûa töøng toâng phaùi. Ñaïi sö Thaàn Tuù daïy ngöôøi “thöôøng sieâng lau, sieâng röûa”, nhöng lau röûa nhö theá naøo môùi laø vaán ñeà quyeát ñònh söï sai laàm hay ñuùng ñaén. Neáu söï noã löïc chuyeân caàn ñoù laø ñeå thöôøng xuyeân duy trì chaùnh nieäm, chaùnh ñònh, chaùnh tueä, thì duø laø Nam toâng cuõng khoâng ñi ra ngoaøi con ñöôøng ñoù. Nhöng trong thöïc teá söï phaùt trieån cuûa Baéc toâng Tieäm giaùo ñaõ ngaøy caøng chuyeån daàn sang khuynh höôùng tích luyõ tri thöùc. Vaø ñaây chính laø 165

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi nguyeân nhaân daãn ñeán söï suy kieät, maát daàn sinh khí cuûa hoï. Trong khi ñoù, Nam toâng Ñoán giaùo keå töø sau ngaøi Hueä Naêng ñaõ nôû roä leân nhöõng Thaàn Hoäi, Hoaøi Nhöôïng, Haønh Tö, Huyeàn Giaùc... vaø raát nhieàu baäc toâng sö khaùc, ngaøy caøng phaùt trieån roäng khaép caû ñaát nöôùc Trung Hoa chöù khoâng chæ coøn rieâng ôû phöông Nam nöõa. Vì theá, söï phaân ra ñoán, tieäm voán chæ laø tuyø theo caên cô trí tueä cuûa ngöôøi ñôøi, maø nhöõng sai leäch trong söï tu taäp cuûa hai toâng Nam, Baéc voán cuõng laø do ngöôøi tu töï taïo ra. Neáu khoâng naém hieåu ñöôïc yù chæ cuûa thieàn Ñoán giaùo thì duø coù xöng laø Nam toâng cuõng khoâng traùnh khoûi sai laàm. Nhö coù theå naém hieåu ñöôïc yù chæ thì duø laø Baéc toâng maø thöïc söï “ñeán ñöôïc ngoaøi cöûa” nhö ngöôøi xöa thì vieäc ñaït ñeán chöùng ngoä, böôùc haún “vaøo trong” haún cuõng khoâng coøn xa laém! Do ñoù, neáu ai chæ bieát phaân bieät theo teân goïi, töï cho mình laø Nam toâng ñích truyeàn, Laâm Teá chaùnh toâng... cuõng chöa haún ñaõ coù theå thöøa ñöông ñöôïc nhöõng choã thaâm maät, uyeân aùo cuûa ngöôøi xöa. Coøn neáu nhö naém hieåu ñöôïc yù chæ cuûa toâng moân, thaúng ñöôøng tu tieán, thì duø coù goïi ñoù laø tieäm hay ñoán, Baéc hay Nam cuõng chaúng do nôi ñoù maø coù theå laøm thay ñoåi keát quaû tu taäp. 166

Vieân tòch

uïc Toå Ñaïi sö moät ngaøy kia bieát mình saép vieân tòch, lieàn goïi heát moân ñoà nhö caùc vò Phaùp Haûi, Chí Thaønh, Phaùp Ñaït, Thaàn Hoäi, Trí Thöôøng, Trí Thoâng, Chí Trieät, Chí Ñaïo, Phaùp Traân, Phaùp Nhö... ñeán maø daïy raèng: “Caùc oâng chaúng phaûi nhö nhöõng ngöôøi khaùc, sau khi ta dieät ñoä roài, moãi ngöôø i ñeàu phaûi laøm thaày moät phöông maø thuyeát phaùp, giaùo hoaù.” Roài Ñaïi sö aân caàn daën doø, chæ baûo nhöõng choã phaùp yeáu trong vieäc khai thò, giaùo hoaù ñoà chuùng sau naøy. Thaùng baûy naêm Nhaâm Tyù (712), Ñaïi sö baûo moân ñoà qua chuøa Baùo AÂn 1 taïi Taân Chaâu xaây thaùp,2 hoái thuùc thôï laøm nhanh, qua cuoái muøa haï naêm sau laøm leã khaùnh thaønh. Muøng moä t thaùng baûy naêm Quyù Söûu , Ñaïi sö nhoù m ñoà chuùn g, daï y raèng: 1

Caùc baûn khaùc ñeàu cheùp laø Quoác AÂn, e laø nhaàm, vì ñaây laø chính laø chuøa Baùo AÂn Quang Hieáu maø Quaûng Ñoâng thoâng chí coù noùi tôùi nhö ñaõ trích daãn trong moät ñoaïn tröôùc. 2 Chuaån bò cho söï vieân tòch cuûa Sö.

167

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi “Ñeán thaùng taùm naøy, ta muoán lìa khoûi theá gian. Caùc oâng coù ñieàu nghi neân hoûi sôùm ñi, ta phaù nghi cho, khieán caùc oâng heát meâ. Sau khi ta ñi roài, khoâng coù ngöôø i daïy caùc oâng.” Phaùp Haûi cuøng caùc moân ñoà khaùc nghe lôøi naøy thaûy ñeàu sa nöôùc maét khoùc. Duy chæ coù Thaàn Hoäi laø thaàn saéc khoâng thay ñoåi, chaúng khoùc. Ñaïi sö noùi: “Tieåu sö Thaàn Hoäi ñaït ñöôïc choã thieän, baát thieän nhö nhau, cheâ khen chaúng ñoäng, buoàn vui chaúng sinh, coøn nhöõng ngöôøi khaùc chaúng ñöôïc gì caû. Vaäy bao naêm nay ôû chuøa, caùc oâng tu phaùp chi? Nay caùc oâng bi luïy, aáy laø vì ai maø lo? Neáu lo vì ta chaúng bieát nôi ñi, thì ta töï bieát nôi ñi. Neáu ta chaúng bieát nôi ñi, thì ñaõ chaúng baùo tröôùc vôùi caùc oâng. Caùc oâng bi luïy, thaät laø vì chaúng bieát choã ta ñi. Neáu bieát choã ta ñi, aét chaúng neân bi luïy. Phaùp taùnh voán khoâng coù sanh dieät, ñeán ñi. Y theo ñoù maø tu haønh, seõ chaúng maát toâng chæ.” Khi aáy, bieát laø Ñaïi sö chaúng coøn truï laâu ôû ñôøi, Phaùp Haûi lieàn leân toøa, laïy hai laïy, hoûi raèng: “Sau khi Hoøa thöôïng nhaäp dieät, y phaùp neân truyeàn cho ngöôøi naøo?” Ñaïi sö ñaùp raèng: “Nhöõng ñieàu ta thuyeát giaûng töø khi ôû chuøa Ñaïi Phaïm cho tôùi nay, haõ y ghi 168

Vieân tòch cheùp laïi maø cho löu haønh, ñeà töïa laø Kinh Phaùp Baûo Ñaøn. Caùc oâng haõy giöõ gìn, truyeàn trao cho nhau, ñoä khaép quaàn sanh. Chæ y theo ñoù, goïi laø chaùnh phaùp. Nay ta vì moïi ngöôøi maø thuyeát phaùp, chöù chaúng truyeàn y. Vì loøng tin cuûa caùc oâng ñaõ thuaàn thuïc, quyeát ñònh khoâng coøn nghi ngôø, coù theå nhaän noåi vieäc lôùn. Laïi theo yù Toå Ñaït-ma truyeàn keä, thì y chaúng neân truyeàn. Keä nhö theá naøy:

Phaùp ta truyeàn ñeán xöù naøy, Ñoä ngöôøi meâ muoäi, cöùu ngöôøi ngu si. Moät hoa naêm caùnh ñuùng kyø, 1 Töï nhieân höng thònh Thieàn quy roäng truyeàn. Sö thuyeát keä roài, laïi daïy raèng: “Phaùp chaúng phaân hai, taâm cuõng nhö vaäy. Ñaïo voán thanh tònh, cuõng khoâng coù caùc töôùng. Caùc oâng caån thaän, chôù rôi vaøo choã quaùn tònh hoaëc coá laøm troáng khoâng taâm mình. Taâm naøy voán tònh, khoâng theå laáy, khoâng theå boû. Moãi ngöôøi neân töï mình gaéng söùc, kheùo tuøy duyeân maø ñi ñi.”

Moät hoa naêm caùnh laø lôøi döï baùo söï phaùt trieån cuûa Nam toâng sau naøy thaønh Nguõ gia, roäng truyeàn phaùp Thieàn Ñoán giaùo ra khaép nôi.

169

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Khi aáy, ñoà chuùng ñeàu laøm leã vaø lui ra. Ngaøy muøng taùm thaùng baûy, Ñaïi sö baát ngôø baûo ñoà chuùng raèng: “Ta muoán veà Taân Chaâu, caùc oâng mau chuaån bò thuyeàn.” Ñaïi chuùng buoàn thaûm, thieát tha caàm laïi, Ñaïi sö noùi: “Chö Phaät ra ñôøi coøn thò hieän Nieát-baøn. Coù ñeán taát coù ñi cuõng laø leõ ñöông nhieân. Hình haøi naøy cuûa ta aét coù choã veà.” Ñaïi chuùng thöa hoûi: “Ñaïi sö ñi laàn naøy, lieäu coù trôû laïi chaêng?” Ñaïi sö noùi: “Laù ruïng veà coäi.”1 Roài khoâng heïn ngaøy trôû laïi. Ñaïi chuùng laïi thöa hoûi: “Chaùnh phaùp nhaõn taïng2 truyeàn cho ai?” Ñaïi sö ñaùp: “Ai coù ñaïo thì ñöôïc, ai voâ taâm thì thoâng hieåu.”3 Ñaïi chuùng laïi hoûi: “Veà sau coù naïn gì chaêng?” 1

Cuõng nhö laù ruïng veà coäi, Ñaïi sö ñònh trôû veà queâ quaùn laø xöù Taân Chaâu maø vieân tòch. 2 Chaùnh phaùp nhaõn taïng: choã bí yeáu trong chaùnh phaùp, nhö con maét laø choã quan yeáu nhaát cuûa thaân ngöôøi. 3 Nguyeân vaên trong Ñaøn Kinh: 有道者得，無心者通。 (Höõu ñaïo giaû ñaéc, voâ taâm giaû thoâng.)

170

Vieân tòch Ñaïi sö noùi: “Sau khi ta tòch dieät khoaûng naêm, saùu naêm, seõ coù moät ngöôøi ñeán laáy ñaàu ta.” Roài ñoïc keä raèng:

Ñaàu thôø cha meï, Mieäng caàn mieáng aên. Gaëp naïn teân Maõn, Döông, Lieãu laø quan.1 Ñaïi sö laïi noùi: “Sau khi ta nhaäp dieät baûy möôi naêm, seõ coù hai vò Boà Taùt töø phöông Ñoâng laïi, moät vò xuaát gia, moät vò taïi gia, ñoàng thôøi chaán höng, giaùo hoùa, gaây döïng laïi toâng phaùi, xaây döïng laïi chuøa thaùp, laøm cho höng thaïnh ñaïo phaùp.” Ñaïi chuùng laïi thöa hoûi: “Töø Phaät toå öùng hieän ñeán nay truyeàn trao ñaõ bao nhieâu ñôøi, xin chæ baûo cho bieát.” Ñaïi sö ñaùp: “Phaät xöa öùng theá nhieàu voâ soá, khoâng theå tính ñeám, keå heát. Nay chæ laáy baûy vò laøm ñaàu. Ñôøi quaù khöù Trang nghieâm Kieáp coù Phaät Tyø-baø-thi, Phaät Thi-khí, Phaät Tyø-xaù-phuø. Veà Hieàn Kieáp naøy coù Phaät Caâu-löu-toân, Phaät Caâu 1

Sau naøy öùng vieäc Tröông Tònh Maõn nhaän tieàn cuûa Kim Ñaïi Bi (vì mieäng caàn mieáng aên), ñeán laáy troäm ñaàu Luïc Toå, nhaèm luùc Döông Khaûn laøm Huyeän leänh, Lieãu Voâ Thieåm laøm Thöù söû.

171

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi na-haøm Maâu-ni, Phaät Ca-dieáp vaø Phaät Thích-ca. Ñoù laø baûy vò Phaät. “Phaät Thích-ca baét ñaàu truyeàn cho Toân giaû Ma-ha Ca-dieáp laø Toå thöù nhaát. “Toå thöù hai laø Toân giaû A-nan, Toå thöù ba laø Toân giaû Thöông-na Hoøa-tu, Toå thöù tö laø Toân giaû Öu-ba-cuùc-ña, Toå thöù naêm laø Toân giaû Ñeà-ña-ca, Toå thöù saùu laø Toân giaû Di-giaù-ca, Toå thöù baûy laø Toân giaû Baø-tu-maät-ña, Toå thöù taùm laø Toân giaû Phaät-ñaø Nan-ñeà, Toå thöù chín laø Toân giaû Phuïc-ñaø Maät-ña, Toå thöù möôøi laø Toân giaû Hieáp, 1 Toå thöù möôøi moät laø Toân giaû Phuù-na Daï-xa, Toå thöù möôøi hai laø Ñaïi só Maõ Minh, Toå thöù möôøi ba laø Toân giaû Ca-tyø Ma-la, Toå thöù möôøi boán laø Ñaïi só Longthoï, Toå thöù möôøi laêm laø Toân giaû Ca-na-ñeà-baø, Toå thöù möôøi saùu laø Toân giaû La-haàu-la-ña, Toå thöù möôøi baûy laø Toân giaû Taêng-giaø Nan-ñeà, Toå thöù möôøi taùm laø Toân giaû Giaø-da Xaù-ña, Toå thöù möôøi chín laø Toân giaû Cöu-ma-la-ña, Toå thöù hai möôi laø Toân giaû Xaø-da-ña, Toå thöù hai möôi moát laø Toân giaû Baø-tu Baøn-ñaàu, Toå thöù hai möôi hai laø Toân

Hieáp Toân giaû (脅尊者) cuõng coù teân laø Baø-laät Thaáp-baø (婆栗濕婆).

172

Vieân tòch giaû Ma-noâ-la, Toå thöù hai möôi ba laø Toân giaû Haïclaëc-na, Toå thöù hai möôi boán laø Toân giaû Sö Töû,1 Toå thöù hai möôi laêm laø Toân giaû Baø-xaù Tö-ña, Toå thöù hai möôi saùu laø Toân giaû Baát-nhö Maät-ña, Toå thöù hai möôi baûy laø Toân giaû Baùt-nhaõ Ña-la, Toå thöù hai möôi taùm laø Toân giaû Boà-ñeà Ñaït-ma,2 Toå thöù hai möôi chín laø Ñaïi sö Hueä Khaû, Toå thöù ba möôi laø Ñaïi sö Taêng Xaùn, Toå thöù ba möôi moát laø Ñaïi sö Ñaïo Tín, Toå thöù ba möôi hai laø Ñaïi sö Hoaèng Nhaãn. Hueä Naêng naøy laø Toå thöù ba möôi ba. “Caùc vò Toå treân ñaây ñeàu coù söï truyeàn noái roõ raøng. Caùc oâng veà sau, ñôøi naøy löu truyeàn ñôøi kia, cuõng ñöøng ñeå cho laàm laïc.” Ñaïi chuùng nghe xong, tin nhaän lôøi Toå, laøm leã lui ra. Ngaøy muøng 3 thaùng 8 naêm Quí Söûu (713), Ñaïi sö duøng böõa ôû chuøa Baùo AÂn xong roài, baûo ñoà chuùng raèng: “Caùc oâng theo thöù töï maø ngoài, ta töø bieät caùc oâng.” 1 2

Cuõng coù teân laø Sö Töû Boà-ñeà (師子菩提). Toå Boà-ñeà Ñaït-ma sang Trung Hoa truyeàn baù Thieàn toâng ñaàu tieân neân laø Sô Toå cuûa Thieàn Trung Hoa. Theo ñoù maø truyeàn thöøa thì ngaøi Hueä Naêng laø Toå thöù saùu.

173

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Phaùp Haûi baïch raèng: “Hoøa thöôïng löu laïi giaùo phaùp chi khieán cho ngöôøi meâ ñôøi sau thaáy ñöôïc Phaät taùnh?” Ñaïi sö noùi: “Caùc oâng haõy laéng nghe ñaây. Ngöôøi meâ ñôøi sau neáu nhaän bieát chuùng sanh, töùc laø Phaät taùnh. Neáu chaúng nhaän bieát chuùng sanh, duø muoân kieáp tìm Phaät cuõng khoù gaëp. Nay ta daïy caùc oâng nhaän bieát chuùng sanh nôi töï taâm, thaáy taùnh Phaät nôi töï taâm. Muoán caàu thaáy Phaät, chæ caàn nhaän bieát chuùng sanh. Chæ vì chuùng sanh laøm meâ taùnh Phaät, chaúng phaûi taùnh Phaät laøm meâ chuùng sanh. Töï taùnh giaùc ngoä, chuùng sanh laø Phaät; töï taùnh ngu meâ, Phaät laø chuùng sanh. Töï taùnh bình ñaúng, chuùng sanh laø Phaät; töï taùnh taø hieåm, Phaät laø chuùng sanh. Caùc oâng neáu trong taâm hieåm saâu taø vaïy, töùc laø Phaät bò che laáp trong chuùng sanh. Moät nieäm coâng baèng chaùnh tröïc, töùc chuùng sanh thaønh Phaät. Trong taâm ta töï coù Phaät. Phaät töï taâm môùi thaät laø Phaät. Neáu töï mình khoâng coù taâm Phaät, thì caàu Phaät ôû ñaâu? Töï taâm cuûa caùc oâng laø Phaät, ñöøng hoà nghi nöõa. Beân ngoaøi khoâng moät vaät gì coù theå kieán laäp ñöôï c, chæ ñeàu laø töï baûn taâm sanh ra muoân phaùp. Cho neân kinh noùi raèng: ‘Taâm sanh, caùc phaùp ñeàu sanh; taâm dieät, caùc phaùp ñeàu dieät.’” 174

Vieân tòch Ñaïi sö laïi daïy raèng: “Caùc oâng neân kheùo giöõ gìn. Sau khi ta dieät ñoä, chôù theo thöôøng tình theá tuïc bi luïy khoùc loùc, maëc ñoà tang, baøy chuyeän ñieáu vaõn. Laøm nhö vaäy chaúng phaûi ñeä töû ta, cuõng chaúng hôïp chaùnh phaùp. Chæ töï nhaän bieát baûn taâm, töï thaáy baûn taùnh, khoâng ñoäng khoâng tónh, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng qua khoâng laïi, khoâng phaûi khoâng quaáy, khoâng truï khoâng ñi. Sôï raèng caùc oâng taâm meâ chaúng hieåu yù ta, nay daën doø laïi caùc oâng laàn nöõa, khieán cho ñöôïc thaáy taùnh. Sau khi ta dieät ñoä, y nhö vaäy tu haønh, nhö ta vaãn coøn. Neáu traùi lôøi daïy cuûa ta, thì daàu ta coøn taïi theá cuõng chaúng ích gì.” Laïi thuyeát keä raèng:

Söøng söõng chaúng tu laønh, Trô trô khoâng taïo aùc. Laëng laëng döùt thaáy nghe, Laøu laøu taâm voâ tröôùc. Sö thuyeát keä roài, ngoài ngay ngaén cho tôùi canh ba, thình lình baûo moân nhaân raèng: “Ta ñi ñaây”. Roài an nhieân thò tòch. Luùc ñoù, muøi höông laï ñaày nhaø, xuaát hieän caàu voàng maøu traéng noái töø trôøi xuoáng ñaát, caây röøng bieán sang maøu traéng, chim muoâng keâu tieáng thaûm thöông! 175

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi Ñeán thaùng möôøi moät, quan laïi vaø moân nhaân, keû taêng, ngöôøi tuïc ôû ba quaän Quaûng Chaâu, Thieàu Chaâu vaø Taân Chaâu ñeàu tranh nhau röôùc chaân thaân, khoâng giaûi quyeát ñöôïc. Moïi ngöôøi beøn ñoát höông maø khaán raèng: “Khoùi höông bay höôùng naøo laø Sö veà nôi ñoù.” Khaán xong, khoùi höông bay veà höôùng Taøo Kheâ. Ngaøy 13 thaùng 11, dôøi linh cöûu vaø y baùt cuûa Ñaïi sö truyeàn laïi, röôùc veà Taøo Kheâ. Ngaøy 25 thaùng 7 naêm sau, môû aùo quan ra. Ñeä töû laø Phöông Bieän duøng boät höông nhaõo pheát leân cuùng döôøng. Moân nhaân nhôù laïi lôøi saám “laáy ñaàu”, beøn duøng laù saét, vaûi sôn bao quanh coå Ñaïi sö, roài môùi röôùc vaøo thaùp. Thình lình, trong thaùp coù haøo quang maøu traéng hieän ra, xoâng thaúng leân trôøi, ba ngaøy sau môùi tan. Quan Thöù söû Thieàu Chaâu taâu vieäc aáy leân trieàu ñình. Vua ban chieáu sai laäp bia ghi ñaïo haïnh cuûa Ñaïi sö. Ñaïi sö thoï 76 tuoåi, naêm 24 tuoåi ñöôïc truyeàn y, 39 tuoåi xuoáng toùc, thuyeát phaùp ñoä sanh 37 naêm. Keû naém ñöôïc toâng chæ noái phaùp Ñaïi sö coù 43 ngöôøi, coøn keû ngoä ñaïo sieâu phaøm thì chaúng bieát bao nhieâu maø keå. Taám y laøm tin töø Toå Ñaït-ma truyeàn laïi, caø-sa ma-naïp vôùi bình baùt quyù cuûa vua Trung Toâng daâng cuùng, vaø töôïng cuûa Ñaïi sö do Phöông Bieän ñaép, cuøng caùc ñoà ñaïo cuï khaùc ñeàu giao cho vò thò giaû chuû thaùp troâng coi, giöõ hoaøi ôû 176

Vieân tòch ñaïo traøng Baûo Laâm. Laïi löu truyeàn boä Ñaøn Kinh ñeå noùi roõ toâng chæ. Sau khi Sö nhaäp thaùp, vaøo nieân hieäu Khai Nguyeân thöù 10 (722), nöûa ñeâm ngaøy muøng 3 thaùng 8, thình lình nghe trong thaùp nhö coù tieáng keùo daây saét. Chuùng taêng giöït mình thöùc daäy, thaáy coù moät ngöôøi maëc ñoà traéng töø trong thaùp chaïy ra. Tìm thaáy coù veát thöông nôi coå Ñaïi sö, lieàn ñem chuyeän keû troäm trình leân chaâu, huyeän. Quan Huyeän leänh laø Döông Khaûn, quan Thöù söû laø Lieãu Voâ Thieåm nhaän ñöôïc tin, sai quaân ñi taàm naõ raát khaån. Ngaøy thöù naêm, baét ñöôïc toäi phaïm taïi thoân Thaïch Giaùc, giaûi veà Thieàu Chaâu tra hoûi, khai ra raèng: “Hoï Tröông, teân Tònh Maõn, ngöôøi huyeän Löông thuoäc Nhöõ Chaâu. Taïi chuøa Khai Nguyeân nôi Hoàng Chaâu coù nhaän hai chuïc ngaøn quan tieàn cuûa moät vò taêng xöù Taân La (Trieàu Tieân) laø Kim Ñaïi Bi ñeå laáy ñaàu cuûa Luïc Toå Ñaïi sö, ñöa cho vò aáy ñem veà xöù Haûi Ñoâng cuùng döôøng.” Quan Thuù hoï Lieãu nghe lôøi khai, chöa voäi gia hình. Beøn ñích thaân ñeán Taøo Kheâ, hoûi moân ñoà baäc cao cuûa Sö laø Lònh Thao raèng: “Vieäc naøy xöû ñoaùn theá naøo?” Thao ñaùp: “Neáu luaän theo pheùp nöôùc, thôøi leõ neân gieát. Nhöng laáy nghóa töø bi cuûa Phaät giaùo, thì coi oaùn thuø vôùi thaân thích nhö nhau. Huoáng 177

Luïc Toå Ñaïi sö – Con ngöôøi vaø huyeàn thoaïi chi keû kia muoán caàu ñeå cuùng döôøng, neân tha thöù.” Quan Thöù söû hoï Lieãu khen raèng: “Môùi hay cöûa Phaät quaûng ñaïi!” Lieàn tha toäi cho. Naêm ñaàu nieân hieäu Thöôïng Nguyeân (756), vua Tuùc Toâng sai söù tôùi thænh y baùt cuûa Sö ñem veà noäi cung cuùng döôøng. Qua naêm ñaàu nieân hieäu Vónh Thaùi (763), ngaøy moàng naêm thaùng naêm, vua Ñaïi Toâng naèm moäng thaáy Luïc Toå Ñaïi sö ñeán thænh y baùt. Ngaøy muøng baûy, vua giaùng saéc cho vieân Thöù söû Döông Giam raèng: “Traãm moäng thaáy Naêng Thieàn sö xin ñem truyeàn y, caø-sa trôû veà Taøo Kheâ. Nay sai Traán quoác Ñaïi töôùng quaân Löu Suøng Caûnh ñoäi ñaàu maø ñöa ñeán. Traãm xem laø ñoà quoác baûo. Nhaø ngöôi neân theo nhö pheùp taéc, ñaët yeân taïi chuøa aáy, khieán cho taêng chuùng thaân thöøa toâng chæ, thuû hoä nghieâm ngaët, ñöøng ñeå maát ñi.” Veà sau, cuõng coù khi bò ngöôøi laáy troäm, ñeàu tìm kieám chaúng xa maø baét laïi ñöôïc. Nhö vaäy coù ñeán ba boán laàn. Vua Hieán Toâng ban thuïy hieäu cho Ñaïi sö laø Ñaïi Giaùm Thieàn sö, ñeà teân thaùp laø Nguyeân Hoøa Linh Chieáu. Coøn nhöõng söï tích khaùc, hieän cheùp taïi caùc baøi vaên bia cuûa quan Thöôïng thö Vöông Duy, quan Thöù söû Lieãu Toâng Nguyeân, quan Thöù söû Löu Vuõ Tích ñôøi nhaø Ñöôøng. 178

Vieân tòch

MUÏC LUÏC THAY LÔØI TÖÏA .................................................. 5 Thaân theá taàm thöôøng cuûa moät vó nhaân ............ 11 Ngöôøi ñeán töø phöông Nam ........................ 11 Ñi tìm daáu veát xa xöa... ............................ 14 Caâu hoûi chöa coù lôøi ñaùp ............................ 19 Huyeàn thoaïi veà Luïc Toå Ñaïi sö.................... 27 Baûn Ñaøn Kinh ôû Ñoân Hoaøng....................... 35 Haønh trình veà phöông Nam ....................... 42 Hoaèng döông chaùnh phaùp ............................... 57 Nam toâng Ñoán giaùo Toái thöôïng thöøa .......... 57 Khai dieãn phaùp moân Ñoâng Sôn.................. 82 Nam Naêng Baéc Tuù ..................................... 88 Taøo Kheâ chaùnh giaùo ................................ 122 Ñoán giaùo vaø Tieäm giaùo ............................ 155 Vieân tòch ................................................. 168

179