Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΧΟΡΩΝ ΜΑΣ
Η Ερευνητική Εργασία των μαθητών της Α΄ Λυκείου Βασιλικής Λευκάδας (Β΄Τετράμηνο)
Συντονιστής – Επιβλέπων: Ματσκαλίδης Περικλής (ΠΕ 11)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ……………………………………………………………………………………………………….. 4 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΑΙΓΑΙΟΥ………………………………………………………………………………………………………………. 5 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ………………………………………………………………………………………………………….. 6 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ……………………………………………………………………………………………………… 8 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ………………………………………………………………………………………………. 10 ΘΡΑΚΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 11 ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ…………………………………………………………………………………………………………………… 12 ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ……………………………..…………………………………………………………………………………………………….. 13 ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ…………………………………………………………………………………………………………………………………. 15 ΠΗΓΕΣ -ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………………………………………………………………………… 18
2
Εισαγωγή Χορός είναι η ρυθμική κίνηση ενός ή περισσοτέρων προσώπων που εκτελείται με συνοδεία μουσικής ή τραγουδιού. Οι Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί χωρίζονται ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους σε δύο βασικές ομάδες: τους στεριανούς και τους νησιώτικους. Επίσης, καθώς παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, ανάλογα με το θέμα τους χωρίζονται σε:
Θρησκευτικούς Πολεμικούς Ερωτικούς
Και ανάλογα με το σχήμα τους χωρίζονται σε:
Κυκλικούς Αντικριστούς Χοροί που χορεύονται από ένα άτομο
Τέλος, ανάλογα τον τόπο χωρίζονται σε Πανελλαδικούς και Τοπικούς Ο κάθε χορός χορεύεται διαφορετικά. Έχει τη δική του μουσική και το όνομά του έχει κάποια σημασία. Η ονομασία κάθε χορού προκύπτει: α) από την ονομασία της περιοχής που χορεύεται, β) από τα λόγια του τραγουδιού που συνοδεύουν τον χορό, γ) από την τοποθέτηση των χορευτών, δ) από τη λαβή των χεριών και ε) από κάποια αντικείμενα που χρησιμοποιούν, π.χ. μαντίλι.
3
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ Άη Γιώργης: Χορεύεται στην Κέρκυρα από γυναίκες που κρατούν μεγάλα μαντήλια, τα οποία μετακινούν δεξιά και αριστερά όταν σταυρώνουν αντίστοιχα τα πόδια. Οφείλει την ονομασία του στα λόγια του τραγουδιού. Κερκυραϊκός: Ο χορός λέγεται και ρούγα από τα λόγια του τραγουδιού που τον συνοδεύει. Ο Κερκυραϊκός χορός χαρακτηρίζεται από ελαφράδα, χάρη και έντονο λυρικό στοιχείο. Μηλιά: Χορεύεται στα Επτάνησα και ιδιαίτερα στην Λευκάδα και έχει πάρει το όνομά του από το παραδοσιακό τραγούδι. Θειακός: Χορεύεται στη Λευκάδα και το όνομά του προέρχεται από την Ιθάκη.
4
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΑΙΓΑΙΟΥ Γαϊτανάκι Ρόδου: Χορός των Δωδεκανήσων που συναντάται και με το όνομα Ροδίτικος και χορεύεται κυρίως από γυναίκες Ικαριώτικος: Προέρχεται από την Ικαρία και χορεύεται σε όλα τα νησιά του κεντρικού Αιγαίου. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες με λαβή κυρίως από τους ώμους. Χιώτικος χορός: Χορός της Χίου όπου πήρε και το όνομά του. Λαβή από τους ώμους ή Καλαματιανού. Σούστα Κω: Δωδεκανησιακός χορός που χορεύεται κυρίως στην Κω σε ρυθμό 2/4 το όνομα του το οφείλει στη κίνηση των γονάτων που μοιάζει με ελατήρια(σούστα). Χορός Πάτμου: Δωδεκανησιακός χορός της Πάτμου, με λαβή Τράτας (σταυρωτά).Ο χορός συνοδεύεται από το τραγούδι Ο Σιγανός. Χορός Νισύρου: Λαβή και στήσιμο όπως των προηγούμενων χορών και αποτελείται από δύο χορευτικά μοτίβα. Χορός Καλύμνου: Χορευτές σχηματίζουν έναν κύκλο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Τα χέρια συνδέονται με λαβή Τράτας. Ο χορός αποτελείται από οχτώ βήματα και συνοδεύεται από το τραγούδι <Μελαχρινό>. Πηδηχτός Ρόδου: Είναι μικτός κυκλικός χορός που χορεύεται στη Ρόδο αλλά και σε άλλα γειτονικά νησιά με μικροπαραλλαγές. Ο χορός είναι όμοιος με τον Χανιώτικο συρτό. Είναι χορός που χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις. Καλυμνιώτικος (χορός του μηχανικού): Χορός της Καλύμνου από όπου πήρε και το όνομα του. Είναι αντρικός χορός. Αποτελεί αναπαράσταση του πιασμένου μηχανικού δηλαδή του δύτη που βουτούσε και είχε πάθει την νόσο των δυτών. (ημιπαράλυση).
5
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Θεσσαλικός (Γιούργια στα παλιούρια): Ανδρικός και γυναικείος χορός που χορεύεται στην περιοχή του Τυρνάβου. Πέρα στον πέρα μαχαλά: Χορός που χορεύεται στην περιοχή της Καρδίτσας. Χαρακτηρίζεται όπως και οι περισσότεροι Θεσσαλικοί χοροί, από αργές και μεγαλοπρεπείς κινήσεις. Κατ εξοχήν γυναικείος χορός· χορεύεται από τη νύφη σαν αποχαιρετιστήριος, έξω από το σπίτι της πριν από τα στέφανα. Θεωρείται από τους πιο παλιούς χορούς και χορεύεται και σήμερα σε κάθε γάμο, κυρίως στα χωριά. Κλειστός Αργιθέας: Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην περιοχή της Αργιθέας των Αγράφων, με τους άνδρες στην αρχή του κύκλου και ακολουθούν οι γυναίκες στο τέλος του κύκλου. Την ονομασία του ο χορός την πήρε μάλλον γιατί οι χορευτές κλείνουν στο δεύτερο μέρος του χορού προς τα μέσα του κύκλου. Είναι χορός πασχαλιάτικος και χορεύεται την Κυριακή του Πάσχα το απόγευμα στην πλατεία του χωριού, όπου γίνεται μεγάλο γλέντι και σέρνουν πρώτα το χορό οι γεροντότεροι. Μπεράτι: Ανδρικός και γυναικείος χορός που συναντάται και στην Ήπειρο. Είναι χορός «συγκαθιστός», και χορευόταν συνήθως στους γάμους, όταν οι συγγενείς συνόδευαν τη νύφη και το γαμπρό στην εκκλησία. Γι αυτό και δεν έχει καθορισμένο σχήμα και διακρίνεται για την ελευθερία και την μεγάλη ποικιλία των βημάτων του. Καραγκούνα: Ένας από τους κυριότερους χορούς της Θεσσαλίας, που χορεύεται όμως και σε άλλες περιοχές. Το τραγούδι της καραγκούνας είναι μια αναφορά κι ένας θαυμασμός στην αρχοντική καραγκούνικη γυναικεία φορεσιά, η οποία μαζί μ αυτή της σαρακατσάνας, αποτέλεσαν θέματα μελέτης και έρευνας. Καγκέλι: Χορεύεται στη Θεσσαλία και στην Ήπειρο από άνδρες και γυναίκες. Είναι ελεύθερος πηδηχτός χορός στον οποίο οι χορευτές εκτελούν πολλές στροφές. Χορεύεται με τα βήματα του Καλαματιανού, πάνω στα οποία γίνονται διάφορες φιγούρες. Ρουγκατσιάρικος: Χορεύεται τη μέρα των Φώτων στην περιοχή Φαρσάλων στο Πεδινό Καρδίτσας και σε άλλες Θεσσαλικές περιοχές, σαν τοπικό έθιμο. Ο Ρουγκατσιάρης είναι αυτός που χλευάζει τους γύρω του. Φορά προβιές, έχει πολλά κουδούνια στο λαιμό του. Αυτοί που ντύνονται μ αυτό τον τρόπο σχηματίζουν μια παρέα, η οποία γυρίζει από γειτονιά σε γειτονιά χορεύοντας τον χορό με ανταπόδοση φιλέματα και κεράσματα. Πηλιορείτικος: Χορός της περιοχής του Πηλίου που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή καλαματιανού. Κατά τη διάρκεια του χορού οι χορευτές σχηματίζουν λαβύρινθο. Αποτελείται από 12 βήματα εκ των οποίων τα οκτώ πρώτα εκτελούνται προς τη φορά ξεκινώντας με το δεξί. Εναλλάξ το πόδι που ακολουθεί τοποθετείται έτσι ώστε η καμάρα του να έρχεται σε επαφή με τη φτέρνα του προπορευόμενου ποδιού.
6
Σβαρνιάρα: Είναι μια μορφή συρτού στα δύο με έντονο «σουστάρισμα». Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, ελεύθερα και με κατεύθυνση προς τη φορά του κύκλου. Η ονομασία του χορού προέρχεται από τα βήματά του που είναι βαριά, σβαρνιστά. Συνήθως χορεύεται χωρίς λαβή με τους άνδρες να έχουν τα χέρια είτε στην έκταση είτε το ένα χέρι ελεύθερο και το άλλο πίσω στη μέση, ενώ οι γυναίκες έχουν τα χέρια στη μεσολαβή. Τάι τάι: Ο χορός αυτός, κατά τον Δημ. Λουκάτο είναι ένας «ιδιάζων» τοπικός χορός του είδους των διπλών ή θηλυκωτών, που εκτελείται από άνδρες και γυναίκες μόνο κατά την Τρίτη του Πάσχα. Την ημέρα εκείνη η διασκέδαση είναι πιο ελεύθερη για άνδρες και γυναίκες. Ο εν λόγω χορός ονομάζεται «τάι τάι» πιθανώς από τις επαναλαμβανόμενες συλλαβές του «τ αϊνέβενε», λέξης που υπάρχει στο δεύτερο στίχο του τραγουδιού. Χορεύεται με γραφικότητα και μεγαλοπρέπεια, ενώ κάνει εντύπωση η εναλλαγή των ανδρικών και γυναικείων φωνών, οι οποίες διαδέχονται ομαδικά η μια την άλλη, πριν ακόμα τελειώσουν. Σημειώνεται ότι οι κάτοικοι του χωριού Αϊδονοχώρι, οι οποίοι χόρευαν το χορό, αρνούνταν να τον χορέψουν σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, ακόμα και σε γιορτή, διότι τον εκτελούσαν με λατρευτική αποκλειστικότητα μόνο τη βδομάδα του Πάσχα. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνονται έξι βήματα και στο δεύτερο μέρος, αφού ξαναγίνουν δύο κύκλοι, γίνονται οκτώ βήματα. Αρβανιτοβλάχικο: Ο Αρβανιτοβλάχικος χορεύεται συνήθως ελεύθερα από άνδρες και γυναίκες και στη συνέχεια σχηματίζουν ζευγάρια. Η κίνηση των χεριών στους άνδρες είναι ελεύθερη, φέρνοντας πάντα μπροστά ίδιο χέρι και πόδι, ή έχουν τα χέρια τους πιασμένα στη μεσολαβή. Όταν γίνονται ζευγάρια, η γυναίκα βρίσκεται από την εσωτερική πλευρά του κύκλου. Οι χορευτές πιάνονται με τα χέρια λυγισμένα στο ύψος του κεφαλιού, ενώ τα εξωτερικά τους χέρια, αριστερό για τη γυναίκα και δεξί για τον άντρα, βρίσκονται στη μεσολαβή και ελεύθερα ψηλά αντίστοιχα. Το χορευτικό μοτίβο του χορού αποτελείται από δύο τεσσάρια, εκ των οποίων το πρώτο αρχίζει με το αριστερό και το δεύτερο από το δεξί.
7
ΧΟΡΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Γερακίνα: Γυναικείος χορός που χορεύεται στη Νιγρίτα Σερρών. Την ονομασία του οφείλει στα λόγια του τραγουδιού που αναφέρονται σε μια όμορφη νέα, τη Γερακίνα. Σύμφωνα με την παράδοση η Γερακίνα, προσπαθώντας να αντλήσει νερό από ένα πηγάδι, έπεσε μέσα και δεν κατάφερε να σωθεί παρά τις προσπάθειες του αγαπημένου της. Η ιστορία έγινε θρύλος και με τον καιρό εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους χορούς.
Συμπεθέρα: Είναι γυναικείος χορός που χορεύεται σ’ ανοικτό κύκλο. Γρήγορος πηδηχτός και ζωηρός γαμήλιος χορός που χορεύουν οι συμπεθέρες πριν πάνε από το σπίτι της νύφης στο σπίτι του γαμπρού, πριν τη στέψη. Η λαβή των χεριών είναι από τους καρπούς με τεντωμένους τους αγκώνες. ΠαρτάλοςΟ χορός αυτός είναι ένας ανδρικός χορός που χορεύται κυρίως στην Πυλαία (Καπουτζήδα) της Θεσσαλονίκης. Την ονομασία του την οφείλει μάλλον σε κάποια όμορφη γυναίκα που φορούσε παρτάλια, δηλαδή κουρελιασμένα ρούχα. Γι’ αυτό και ο χορός λέγεται και «της Παρτάλως». Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες ή από τους ώμους. Ο χορός αποτελείται από έξι πηδηχτά βήματα πάνω στα οποία γίνονται διάφορες φιγούρες. Ανά 4 εξάρια σύμφωνα με τη μουσική αλλάζουμε και φιγούρα. Το μέτωπο του χορού είναι σχεδόν πάντα προς το κέντρο. Μπουφιώτικος: Γρήγορος χορός της Δ. Μακεδονίας που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Η ονομασία του προέρχεται από το χωριό Ακρίτα ή Μπούφι του Ν. Φλώρινας απ’ όπου προέρχεται. Γκάιντα: Χορεύεται με μικρές παραλλαγές σ’ όλη την Μακεδονία και κυρίως στη Φλώρινα, στα χωριά του Ρουμουλκιού (κάμπος Γιαννιτσών) και στη Νάουσα.Η ονομασία του χορού οφείλεται μάλλον στο μουσικό όργανο που συνοδεύει το χορό. Είναι αντρικός χορός και αποτελείται από δύο μέρη: το αργό και το γρήγορο. Στο γρήγορο μέρος ο πρωτοχορευτής εκτελεί φιγούρες και μπορεί να κατευθύνει τον κύκλο σε διάφορους σχηματισμούς. Νιζάμικος: Είναι ανδρικός χορός της Νάουσας και χορεύεται με λαβή των χεριών από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγώνες. Η ονομασία του οφείλεται στους Νιζάμηδες, Τούρκους οπλισμένους φοροεισπράκτορες τους οποίους οι Ναουσαίοι προσπαθούσαν να εξευμενίσουν με το χορό αυτό και να γλιτώοουν το χαράτσι. Ο Νιζάμικος χορεύεται κάθε χρόνο στο καρναβάλι της Νάουσας με την ονομασία «Μπούλες και Γενίτσαροι». Καγκελευτός: Χορεύεται στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, από άνδρες και γυναίκες και αναπαριστά την σφαγή πάνω από 400 κατοίκων από τους Τούρκους. Ο περίφημος καγκελευτός χορός της Ιερισσού χορεύεται κάθε Τρίτη του Πάσχα στο Μαύρο Αλώνι της περιοχής (ονομάστηκε έτσι μετά την σφαγή) και αναπαριστά την σφαγή (αποκεφαλισμό) 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, σε διαταγή του Γιουσούφ Μπέη, κατά την επανάσταση του 1821. Το τραγούδι έχει αλληγορική σημασία, καθώς για πολλά χρόνια μετά, στη μνήμη των σφαγιασθέντων, ο χορός γινόταν παρουσία των Τούρκων, οι οποίοι δεν γνώριζαν τη 8
σημασία του εθίμου. Έτσι, σύμφωνα με τους στίχους του τραγουδιού, η «κόρη π' αγαπά» ο Ιερισσιώτης είναι η πολυπόθητη ελευθερία, την οποία «κρατεί και χαίρεται» ο εχθρός. Ο χορός είναι αργός συρτός και εκτελείται με τρόπο τελετουργικό. Η λαβή είναι «αγκαζέ» με το δεξί χέρι ενός χορευτή κάτω από το αριστερό χέρι του προηγούμενου και τα δάχτυλα πλεγμένα. Χορεύεται σε σχήμα σαλίγκαρου. Όταν φθάσουν οι δύο πρώτοι στο κέντρο ενώνουν τα χέρια τους δημιουργώντας μια αψίδα απ' όπου περνούν οι υπόλοιποι από κάτω, αναπαριστώντας έτσι τα τεντωμένα σπαθιά των Τούρκων, κάτω από τα οποία έπρεπε να περάσουν οι κάτοικοι της Ιερισσού ως ένδειξη υποταγής. Αυτή ήταν και η αφορμή της σφαγής. Όσοι κάτοικοι δεν πέρασαν κάτω από τα σπαθιά, έπεσαν στο βωμό της ελευθερίας. Έντεκα: Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι επέβαλαν απαγόρευση στις μετακινήσεις από τις 11 το βράδυ και μετά. Οι Έλληνες φεύγοντας από τα καφενεία και διαλύοντας τις παρέες τους, αυτή την ώρα χόρευαν αυτόν τον χορό, που τον ονόμασαν «έντεκα». Λέγεται και «Σκόρπιος», γιατί μπορεί να χορευτεί και χωρίς διάταξη στο χώρο, σκόρπια. Γονατιστός: Ελεύθερος αντρικός χορός που χορεύεται στην περιοχή της Έδεσσας και της Νάουσας. Πήρε το όνομά του από τα γονατίσματα – καθίσματα που εκτελούν οι χορευτές. Βλάχικος: Ο χορός αυτός είναι ένας από τους πολλούς που έφεραν οι Βλάχικες ομάδες πληθυσμού κατά τις μετακινήσεις τους προς την περιοχή της Νάουσας. Καπουτζήδων: Είναι ο χορός της περιοχής της Πυλαίας Θεσσαλονίκης, (Καπουτζίδα). Χορευτές και χορεύτριες σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Τα χέρια συνδέονται σε λαβή καλαματιανού. Παρδαλά Τσουράπια: Κι αυτός ο χορός συναντάται εκτός από την Ανατολική και στην Κεντρική Μακεδονία. και χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Την ονομασία του οφείλει σ’ ένα είδος υποδήματος που φοράνε σ’ ολόκληρη την ορεινή Μακεδονία, τα λεγόμενα τσουράπια.
9
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Τσάμικος: Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου ή επειδή χορευόταν στη περιοχή του ποταμού Τσάμη. Λέγεται και «κλέφτικος>> γιατί χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Συρτοκαλαματιανός (καγκέλι): Είναι χορός της Ανατολικής Ρούμελης και συνοδεύεται συνήθως από τα τραγούδια Τα Ρίτσα και η Κοντούλα. Το συρτοκαλαματιανό αρχίζει με ρυθμό καλαματιανού σε αργό τέμπο και στη συνέχεια εξελίσσεται πιο γρήγορα και χορεύεται με ταχύτερο ρυθμό. Είναι ο χορός που χορεύουν οι βλάχοι και οι τσελιγκάδες. Ανάλογα με την περιοχή που χορεύεται παρουσιάζει μικρές παραλλαγές, κυρίως σταυρώματα αριστερά-δεξιά. Κουλουριώτικος: Μικτός χορός που χορεύεται στη Σαλαμίνα (Κούλουρη), από την οποία πήρε και το όνομά του. Οι χορεύτριες και οι χορευτές σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια είναι σε στάση προσοχής ενώ τα χέρια συνδέονται με τη λαβή του Καλαματιανού ή σταυρωτά, δηλαδή το αριστερό χέρι του πρώτου χορευτή, τεντώνεται λοξά αριστερά, πάνω από το δεξί του δεύτερου, και συνδέεται με την παλάμη του δεξιού χεριού του τρίτου προς τα αριστερά χορευτή. Με όμοιο τρόπο συνδέουν τα χέρια τους ο δεύτερος και ο τέταρτος, ο τρίτος και ο πέμπτος κ.ο.κ. Το δεξί χέρι του πρώτου συνδέεται με το δεξί του δεύτερου και το αριστερό του τελευταίου με το αριστερό του προτελευταίου. Ο χορός αποτελείται από έξι βήματα, κατά τα οποία τονίζεται ιδιαίτερα το πρώτο και τέταρτο βήμα. Χορός της Τράτας: Ο χορός αυτός που χορεύεται κυρίως στην περιοχή των Μεγάρων σε ρυθμό 2/4, έχει πάρει τις κινήσεις του από τη ζωή των ψαράδων. Ανάλογα με την εθιμική περίσταση, παρουσιάζει διάφορες παραλλαγές που αποδίδονται με διαφορετικό ρυθμό και χορευτικό μοτίβο, προσαρμοσμένο προς την ανάλογη εορτάσιμη ημέρα του χρόνου. Έτσι για παράδειγμα έχουμε τη λαμπρή καμάρα, που χορεύεται αποκλειστικά και μόνο τη μέρα του Πάσχα, τα «Μόινα-νενά» και το «Συρτό της Τράτας» που χορεύονται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις. Ο χορός αποτελείται από έξι βήματα, που χορεύονται με ισόχρονο ρυθμό. Χατζηχρήστος: Διμερής χορός της περιοχής των Μεγάρων που ξεκινά σε δίσημο ρυθμό συρτού (2/4) και γυρίζει σε τρίσημο ρυθμό τσάμικου. Τα δύο μοτίβα εναλάσσονται συνέχεια στην πορεία της μελωδίας η οποία παίζεται με τα νησιώτικα κυρίως όργανα, το βιολί και το λαούτο. Εκτός από τον Χατζηχρήστο στα Μέγαρα συναντούμε επίσης και τους συρτούς Πιπίνι και Παπίρη σε δίσημο ρυθμό, ενώ στο ρυθμό του καλαματιανού χορεύεται ο χορός Λεπενιώτικο Κατζέλι. Ο τοπικός Καρσιλαμάς χορεύεται σε μέτρο 2+3+2+2 (εννεάσημος ρυθμός).
10
ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΓΙΚΝΑ: Γαμήλιος χορός που χορεύεται στη Θράκη, κύρια στην περιοχή της Ορεστιάδας, από άνδρες και γυναίκες. Την ονομασία του οφείλει στην μπογιά «κνα» με την οποία βάφουν οι γυναίκες τα νύχια τους. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες, τεντωμένα κάτω και εκτελούν κινήσεις μπρος – πίσω. ΖΩΝΑΡΑΔΙΚΟΣ: Ο Ζωναράδικος είναι Θρακιώτικος χορός, που χορεύεται με διάφορες μορφές, σε όλη τη Θράκη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου έχουν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία. Οφείλει την ονομασία του στη λαβή που χρησιμοποιούν οι χορευτές. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες· οι άνδρες πιάνονται στην αρχή ο ένας μετά τον άλλον και ακολουθούν οι γυναίκες. ΜΑΝΤΗΛΑΤΟΣ –ΚΑΡΣΙΛΑΜΑΣ: Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες οι οποίοι κρατούν μαντίλια. Είναι αντικριστός χορός και γι’ αυτό λέγεται και καρσιλαμάς (καρσί = αντίκρυ). Χορεύεται κυρίως στους γάμους, όταν οι συγγενείς πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη ή τον κουμπάρο για την εκκλησία. ΜΠΑΙΝΤΟΥΣΚΑ: Είναι ζωηρός χορός που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σ’ ολόκληρη τη Θράκη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ερμηνεία της ονομασίας του χορού από τον τρόπο που χορεύετε (αριστερά κι ίσια) ή κουτσός ή βάδισμα πάπιας. ΣΟΥΦΛΙΟΤΟΥΔΑ: Γυναικείος χορός που χορεύεται στη Θράκη κυρίως στο Σουφλί, όπου οφείλει και την ονομασία του. Η λαβή είναι από τις ζώνες ή από τις παλάμες σταυρωτά, με το δεξί χέρι κάθε χορεύτριας κάτω από το αριστερό της προηγούμενης. Χορεύεται με 8 ή 6 βήματα. Μπορούμε να διακρίνουμε το αργό μέρος όπου γίνονται τα βήματα στρωτά προς τη φορά και το γρήγορο όπου τα βήματα γίνονται πηδηχτά προς τη φορά και μπροστά – πίσω με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου. ΤΟΥ ΜΑΜΑ ΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ: Χορός της Γρατινής Κομοτινής που πήρε την ονομασία του από τα λόγια του τραγουδιού απ’ το οποίο συνοδεύεται. Η λαβή των χεριών είναι από τις παλάμες τεντωμένα κάτω και χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Τα βήματα του χορού είναι 16 από τα οποία τα 8 χορεύονται προς τη φορά του κύκλου και τα υπόλοιπα ανάποδα. ΤΡΥΠΑΤΗΣ: Χορεύεται στην περιοχή της Ορεστιάδας, σε ευθεία παράταξη με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου. Είναι μικτός χορός. Τα χέρια κινούνται μπρος - πίσω με λαβή από τις παλάμες και τεντωμένους τους αγκώνες. ΛΑΓΙΣΙΟΣ: Μιμητικός σκωπτικός κυκλικός χορός που παριστάνει το κυνήγι του λαγού.
11
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΣ: Ο καλαματιανός, είναι ένας συρτός χορός που χορεύεται σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, διαφοροποιούμενος ελάχιστα, σε ότι αφορά το ύφος του και το ρυθμό. Την ονομασία την οφείλει επειδή στην σημερινή του μορφή χορεύονταν στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμάτας. Το χορευτικό του μοτίβο απαρτίζεται από 12 κινήσεις που χορεύονται συγχρόνως απ’ όλους τους χορευτές. και επαναλαμβάνονται σ’ όλη τη διάρκεια του χορού, στρωτά για τις γυναίκες και λίγο πιο πηδηχτά για τους άνδρες. ΜΑΝΙΑΤΙΚΟΣ: Χορεύεται κυρίως στην περιοχή της Μάνης και από εκεί πήρε την ονομασία του. Ο χορευτές σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Τα χέρια συνδέονται με τη λαβή της Τράτας (σταυρωτά). Ο χορός αποτελείται από δύο στροφές, κάθε μια από τις οποίες έχει ξεχωριστό αριθμό βημάτων. ΤΣΑΚΩΝΙΚΟΣ: H προέλευση του χορού έχει προκαλέσει τις ερμηνείες, με επικρατέστερες τις απόψεις πως πρόκειται για γέρανο ή πύθιο χορό. H πρώτη άποψη υποστηρίζει ότι ο χορός που αναπαριστά την προσπάθεια του Θησέα να βγει από το Λαβύρινθο, χορεύτηκε στη Δήλο και από εκεί μεταφέρθηκε στη Mικρά Ασία και σε στις πόλεις στις Ελλάδος, αλλά διατηρήθηκε μόνο στη Nότια Kυνουρία. ΑΡΑΧΩΒΙΤΙΚΟΣ: Ο συγκεκριμένος χορός χορεύεται κυρίως στην περιοχή της Αράχωβας και εκεί οφείλει την ονομασία του. Επίσης πολλοί υποστηρίζουν ότι ο χορός χορεύεται μόνο από γυναίκες όπως στην αρχαιότητα χορευόταν από τις Καρυάτιδες. Ο χορός αυτός θεωρείται ότι έχει κάποια ιστορική σχέση με τον ομώνυμο χορό που χορευόταν από παρθένες στην αρχαία πόλη Καρυές, που βρισκόταν στα σύνορα Αρκαδίας – Λακωνίας.
12
ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Οι χοροί της Κρήτης εκφράζουν τον πλούσιο εσωτερικό κόσμο του λαού της . Με το χορό και το τραγούδι ο Κρητικός εκδηλώνει τα συναισθήματά του, τον ενθουσιασμό, την απογοήτευση, την αγάπη και τον έρωτα . Σιγανός: Λέγεται και Χορός του Θησέα ή Χορός της Νύφης. Πιστεύεται ότι αποτελεί αναπαράσταση της πορείας του Θησέα μέσα στο Λαβύρινθο. Οι χορευτές είναι σφιχταγκαλιασμένοι και βαδίζουν με μικρά σιγανά βήματα, με τον πρωτοχορευτή να φαίνεται ότι σέρνει την ανθρώπινη αυτή αλυσίδα προσπαθώντας να την οδηγήσει έξω από το Λαβύρινθο στη σωτηρία. Σιγά σιγά μετατρέπεται σε γρήγορο πεντοζάλη ίσως για να μας δείξει τη χαρά τους για τη σωτηρία τους χωρίς αυτό να έχει διευκρινιστεί. Συρτός (Χανιώτης): Είναι ίσως ο πιο δημοφιλής χορός σήμερα στην Κρήτη. Λέγεται και σερτός, χανιώτικος ή χανιώτης καθώς η διάδοση και η γέννησή του (όπως θα δούμε παρακάτω) με τη μορφή που τον συναντάμε σήμερα έγινε στο νομό Χανίων και ειδικότερα στην επαρχία Κισσάμου για αυτό θα τον ακούσομε και κισσαμίτικο. Αποκαλείται επίσης και « χορός της αγάπης» . Σερτός ή συρτός ονομάζεται γιατί τα πόδια του χορευτή σέρνονται στο έδαφος χωρίς να χάσουν την επαφή τους με τη γη την οποία οι Κρήτες λάτρεψαν ως θεά.
Ζερβόδεξος: Εύθυμος και κωμικός χορός και όπως φαίνεται από τις μαντινάδες που λέγονται όταν χορεύεται αποκριάτικος και σατυρικός. Ονομάζεται Ζερβόδεξος γιατί οι χορευτές χορεύουν με κατεύθυνση πότε ζερβά και πότε δεξιά. Οι χορευτές είναι πιασμένοι αρκετά πολύπλοκα. Συνήθως χρησιμοποιούν ένα σαρίκι ή ένα μαντήλι για να πιαστούν. Κάθε χορευτής πιάνει με το δεξί του χέρι το αριστερό του μπροστινού του ο οποίος το έχει φέρει πάνω από τον ώμο. Έτσι ο ένας βρίσκεται πίσω από τον άλλο. Η αλλαγή της πορείας γίνεται όταν ο λυράρης παίξει κάποιο συγκεκριμένο υψηλό φθόγγο. Τότε ο πρώτος χορευτής γίνεται τελευταίος και ο τελευταίος πρώτος. Η μελωδία είναι ιδιόρρυθμη και ξεσηκώνει τους χορευτές. Πρόκειται για ένα χορό παιχνίδι που συνήθως χορεύεται τις απόκριες. Χορός της ανατολικής Κρήτης και ιδιαίτερα του νομού Λασιθίου που τείνει να εξαφανιστεί. Μαλεβιζιώτης: Ο Μαλεβιζιώτης ή Μαλεβιζιώτικος ή Καστρινός, ή πηδηχτός είναι ο γρηγορότερος και ζωηρότερος χορός της Κρήτης. Μαλεβιζιώτης ονομάζεται γιατί φαίνεται ότι στην επαρχία Μαλεβιζίου πήρε την τελική του μορφή. Καστρινός εξαιτίας του Μεγάλου Κάστρου όπως λεγόταν παλαιότερα το Ηράκλειο. Κατσαμπαδιανός: Λέγεται και Κουτσαμπαδιανός, Κατσιμπαδιανός, Κουτσιστός χορός ή χορός του Σηφοδασκαλάκη. Χορεύεται κυρίως στο νομό Ρεθύμνου, στην επαρχία Αμαρίου και ειδικότερα στην περιοχή της Αμπαδιάς ή Κατσιμπαδιάς και σε περιοχές γύρω από αυτήν. Πεντοζάλη: Πήρε το όνομά του από τα πέντε βασικά του βήματα τα οποία επαναλαμβανόμενα γίνονται δέκα. Είναι από τους θεαματικότερους και ίσως ο διασημότερος χορός της Κρήτης. Παρά το ότι όπως θα δούμε παρακάτω πρωτοξεκίνησε από τα Χανιά εν τούτοις θεωρείται γενικά ο χορός όλης της Κρήτης Σούστα: Η Σούστα είναι ο αντικριστός χορός της Κρήτης κατάλοιπο και αυτή όπως όλοι οι κρητικοί χοροί του αρχαίου πολεμικού χορού του πυρρίχιου που χορευόταν στην Κρήτη. Στην αρχική του μορφή χορευόταν αντικριστά από άνδρα σε άνδρα πριν από τη μάχη. Πήρε την ονομασία του από την κίνηση των γονάτων που μοιάζουν με ελατήρια (Σούστα).
13
Τριζάλης: Είναι ο γυναικείος πολεμικός χορός της Κρήτης αντίστοιχος του Πεντοζάλι. Το νόημα του χορού είναι η συμπαράσταση της γυναίκας στον άντρα πολεμιστή. Οι χορεύτριες είναι πιασμένες με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων και λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα του χορού είναι τρία που επαναλαμβανόμενα γίνονται έξι. Χορευόταν στο νομό Ρεθύμνης και ειδικότερα στην περιοχή της Αμπαδιάς της επαρχίας Αμαρίου. Συχνά χαραχτηρίζεται "Κουρουθιανός" όπως λέει και η μαντινάδα που σημαίνει ότι συνηθιζόταν ιδιαίτερα στο χωριό Κουρούτες της επαρχίας Αμαρίου. Λαζώτης ή Λαζέδικος: Από τους ξεχασμένους χορούς της Κρήτης του οποίου η μελωδία είναι ακόμη πασίγνωστη, αλλά εξαιτίας της άγνοιας πολλών νέων χορεύεται όλο και σπανιότερα. Χορεύονταν σε ολόκληρη την Κρήτη. Αναφερόμαστε στο πασίγνωστο “ Κάνε με κυρά γαμπρό” του Κώστα Μουντάκη το οποίο πολύ συχνά χορεύεται ως χασαποσέρβικο δείγμα της άγνοιας των περισσότερων για τη χορευτική μας παράδοση. Ανωγειανός Πηδηχτός: Ο Ανωγειανός Πηδηχτός ή Πηδηχτός ή Χορός των Κουρητών ή Όρτσες των Ανωγείων είναι ένας από τους παλιότερους πυρρίχιους χορούς της Κρητικής Μουσικοχορευτικής Παράδοσης. Όρτσες σημαίνει τους με μεγάλη ταχύτητα εκτελούμενους βηματισμούς. Την ονομασία του την πήρε από την περιοχή της Κρήτης τα Ανώγειανα.
14
ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Τικ διπλόν Παμποντιακός χορός, ο πλέον διαδομένος στον Πόντο, ενώ σήμερα είναι ευρύτατα γνωστός και μεταξύ των υπόλοιπων Ελλήνων. Η ονομασία του προέρχεται από το «τικ-τίκια», που σημαίνει όρθιο, ολόρθο. Πολλές είναι οι παραλλαγές του ανάλογα με την περιοχή του Πόντου, ενώ ακόμη και στο ίδιο χωριό μπορούσαν να χορεύονται δύο, τρεις ή και περισσότερες μορφές του χορού. Το συνηθέστερο είναι στην ίδια περιοχή να χορεύεται μία μορφή αργού και μια μορφή γρήγορου τίκ'. Το κινητικό μοτίβο του χορού αποτελείται από τέσσερις κινήσεις του ποδιού (άρση-πάτημα, κάμψη, επαναφορά, μικρότερη κάμψη) σε ρυθμό 9/8 και ανάλυση 2+3+2+2. Η χορογραφία περιλαμβάνει την επανάληψη του βασικού μοτίβου τέσσερις φορές με εναλλαγές στο πόδι που εκτελεί την κίνηση, τρεις σχεδόν επιτόπου (δεξί - αριστερό - δεξί) και μία με το αριστερό πόδι προς το κέντρο του κύκλου. Η χορογραφία ολοκληρώνεται με ακόμη δύο βήματα, ένα με το δεξί προς το πλάι (αξίας 5/8) και ένα με το αριστερό προς την αρχική περιφέρεια του κύκλου (αξίας 4/8). Κότσαρι Το όνομα του χορού προέρχεται από τον τρόπο που χορεύεται. Συγκεκριμένα, τα δύο κουτσά βήματα (κοτσά) εκτελούνται στα πρώτα τέσσερα μέτρα του χορού με χτύπημα της φτέρνας στο έδαφος. Το κινητικό μοτίβο του χορού είναι το εξής: Ο χορός είναι μεικτός δεξιόστροφος έχει 8 βήματα η λαβή είναι από τους ώμους, ενώ ο ρυθμός είναι δίσημος 2/4 ή 4/8 Πάτημα-χτύπημα του αριστερού ποδιού στον τόπο και ταυτόχρονη άρση του δεξιού προς τα πλάγια με τσάκισμα-λύγισμα του γόνατος (βήμα 1) πάτημα δεξιού ποδιού στο έδαφος με ταυτόχρονη άρση του αριστερού με κάμψη από το γόνατο (βήμα 2) πάτημα-χτύπημα του αριστερού ποδιού στον τόπο και ταυτόχρονη άρση του δεξιού προς τα πλάγια με τσάκισμα-λύγισμα του γόνατος (βήμα 3) κλότσημα δεξιού ποδιού λοξά αριστερά προς το κέντρο του κύκλου μπροστά και πάνω από το αριστερό (βήμα 4). Πάτημα δεξιού ποδιού προς τα δεξιά και λίγο πιο μπροστά από το αριστερό (βήμα 5) πάτημα του αριστερού ποδιού πίσω από το δεξί (βήμα 6) πάτημα δεξιού στην διάσταση δεξιά (βήμα 7) και κλείσιμο αριστερού δίπλα στο δεξί (βήμα 8). Από Παν και ΚΑ Το όνομα του χορού προέρχεται από τον τρόπο που χορεύεται. Το κινητικό μοτίβο του χορού είναι το εξής: Χορεύεται με πιάσιμο από τους ώμους και στο ξεκίνημά του με το δεξί πόδι θυμίζει Χασαποσέρβικο. Τα επιτόπια βήματα είναι διπλό Τικ (4 τριαράκια). Ο πρώτος κρατάει μαντίλι. Τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν το χορό είναι βιολί (που παίζεται κάθετα όπως η ποντιακή λύρα) και ούτι. Ως όργανο συνοδείας χρησιμοποιούσαν καμιά φορά ντέφι. Σπανιότερα χρησιμοποιούσαν ζουρνά με νταούλι. Χορεύεται κυκλικά. Ο ρυθμός είναι επτάσημος 7/8. Σέρρα ή Πυρρίχιος Ο Πυρρίχιος χορός λέγεται και Σέρα, επειδή χορευόταν κυρίως κοντά στον ποταμό Σέρα της Τραπεζούντας. Το κινητικό μοτίβο του χορού είναι το εξής: Όταν αρχίζει η σέρρα, το σώμα έχει θέση προσοχής σχεδόν, με κλίση 60° προς τα δεξιά. Τα χέρια είναι πιασμένα από τον καρπό, τεντωμένα στους αγκώνες. Οι χορευτές είναι πολύ κοντά ο ένας με τον άλλον. Ο χορός χωρίζεται σε τρία μέρη. Α΄ μέρος: Γίνεται ένα πολύ μικρό βήμα (1), με το δεξί πόδι. Ακολουθεί δεύτερο (2) με το αριστερό πόδι και φορά προς τα δεξιά· το αριστερό πόδι δεν περνάει το ύψος του δεξιού κι έρχεται πολύ κοντά σ’ αυτό. Τα βήματα αυτά επαναλαμβάνονται πολλές φορές, ώσπου ν’ αλλάξει ο τόνος της μουσικής. Το Β΄ μέρος του χορού (Β΄,α) αρχίζει πάλι με το δεξί πόδι (1), που κάνει ένα μικρό βήμα προς τα πίσω. Ακολουθεί ένα μικρό βήμα με το αριστερό πόδι (2), που έρχεται έτσι πίσω από το δεξί. Το τρίτο βήμα (3) είναι διπλό (το δεξί πόδι έρχεται σε διάσταση κι 15
αμέσως το πλησιάζει το αριστερό). Με το τέταρτο βήμα (4) υψώνεται το δεξί πόδι και πατάει/επανέρχεται στη θέση που βρισκόταν. Το 5ο και το 6ο βήμα αποτελούν επανάληψη του 4ου, με φορά προς τα αριστερά, αρχίζοντας με το αριστερό πόδι. Στο 6ο και το 7ο επαναλαμβάνονται οι ίδιες κινήσεις προς τα δεξιά. Το 9ο βήμα είναι διπλό· έρχεται το αριστερό πόδι μπροστά και ακολουθεί το δεξί, που το φέρνουμε κοντά και πίσω από το αριστερό. Με το 10ο βήμα, το αριστερό πόδι απομακρύνεται από το δεξί και έρχεται λίγο μπροστά. Ομάλ Πήρε την ονομασία του λόγω των (ομαλ)ών βημάτων του. Το κινητικό μοτίβο του χορού αποτελείται από έξι βήματα, από τα οποία τα τέσσερα κινούνται προς τα δεξιά και τα δύο προς τα αριστερά σε δίσημο ρυθμό (συνήθως 2/4, αν και υπάρχει και η περίπτωση των 2/8). Τα χέρια είναι λυγισμένα στους αγκώνες, οι χορευτές –άντρες και γυναίκες– είναι πολύ κοντά ο ένας στον άλλον και πιάνονται με τα δάχτυλά τους δημιουργώντας έναν συμπαγή ανοιχτό κύκλο, ενώ τραγουδάνε καθώς χορεύουν Διπάτ Ο χορός διπάτ' πήρε την ονομασία του από τα δύο ρυθμικά μέτρα ή πόδες ή πατήματα, δηλαδή 4/8 και 5/8, από τα οποία αποτελείται ο εννεάσημος ρυθμός, ή εννέα όγδοα (9/8), ρυθμός βαρύς, ήρεμος κι ευγενικός στον οποίο χορεύεται το διπάτ'. Το κινητικό μοτίβο του είναι το εξής: Χορεύεται σε κύκλο κλειστό, με μέτωπο στο κέντρο του κύκλου. Έχει δώδεκα βήματα, από τα οποία το δεύτερο, το έκτο και το δέκατο βρίσκονται στην άρση και τα υπόλοιπα στη θέση.Η εκτέλεση της πρώτης τετράδας βημάτων μεταφέρει τον κύκλο αργά προς τα δεξιά και το κέντρο και δημιουργεί με την κίνηση αυτή μικρότερη περιφέρεια (η κίνηση προς το βωμό). Η δεύτερη τετράδα επαναφέρει τους χορευτές στη μεγαλύτερη κυκλική περιφέρεια του χορού, όπου χορεύεται αργά, και η τρίτη τετράδα των βημάτων για να κλείσει το σχήμα του ο χορός. Λαχάνα Πήρε την ονομασία του λόγω του τραγουδιού που τραγουδάνε οι χορευτές καθώς χορεύουν. Τρυγόνα Το όνομα τρυγόνα βέβαια αναφέρεται στο γνωστό πουλί και την αφοσίωση που δείχνει στο ταίρι του (ζευγαρώνει μόνο μια φορά και πεθαίνει όταν χαθεί το ταίρι του) σε αντίθεση με τη γυναίκα Τρυγόνα και τα όσα αυτή υποφέρει. ( επιπλέον η ονομασία οφείλεται και στο αντίστοιχο τραγούδι) Το κινητικό μοτίβο του είναι το εξής: Έχει οχτώ συνολικά βήματα, εκ των οποίων τα μισά μετακινούν τους χορευτές αριστερά και τα άλλα μισά εκτελούνται στον τόπο. Πριν από την κανονική εκτέλεσή τους τα βήματα γίνονται όλα προς τα αριστερά ωσότου συντονιστούν μεταξύ τους οι χορευτές. Ο ρυθμός του είναι επτάσημος (κατ’ άλλους πεντάσημος) με αγωγή που μπορεί να ποικίλλει από όγδοα ως δέκατα έκτα. Λετσίνα Τ’ όνομά του προέρχεται από τ’ όνομα ενός αρπακτικού πουλιού, είδος γερακιού, το λετσίν. Σερανίτσα Η ετυμολογία του ονόματος είναι από το Χαίρε Αννίτσα, διότι ο χορός αυτός ήταν αφιερωμένος στην αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Κοτς Χορός που συναντάμε σε όλο τον Πόντο. Είναι ζωηρός και εύθυμος χορός. Η ονομασία του προέρχεται από το ιδιαίτερο χτύπημα της φτέρνας (κοτς) των ποδιών των χορευτών. 16
Καλόν κορίτς Προέρχεται από την περιοχή της Τραπεζούντας. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο του τραγουδιού (Καλόν κορίτς , καλόν κορίτς καλόν και ευλοημένον). Μητερίτσα Χορός των παραλίων και των σαλονιών της Τραπεζούντας, φερόμενος από την Ευρώπη με τραγούδι στην Νεοελληνική γλώσσα. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο του τραγουδιού (Μητερίτσα μου γλυκεία έχω μια αγαπητικιά). Έταιρε Είναι μεικτός τελετουργικός κυκλικός χορός. Ο χορός συνοδεύεται από το τραγούδι ( π΄ έρνιξον με έταιρε) από όπου πήρε και την ονομασία του
17
ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Καρφής Βασίλης -Ζιάκα Μαρία, «Ελληνικός Παραδοσιακός χορός στην εκπαίδευση. Προτάσεις διδασκαλίας», εκδ. Διάπλους, 2009.
Ρούμπης Γιώργος, «Ελληνικοί χοροί», εκδ. Σμπίλιας, 1997.
Στράτου Δόρα Ν., «Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί», εκδ. ΟΕΔΒ, 1979.
Τόσκα-Κάμπα Σούλα, «Παραδοσιακοί χοροί», εκδ. Φιλιππότη, 1999.
http://paradositk.blogspot.gr/
http://thessalianews.gr/
http://paroutsas.jmc.gr/
http://papoutsakis.blogspot.gr/
http://www.pontos-news.gr/
18