εν υπάρχει μεγαλύτερη στιγμή του Αγώνα από την Έξοδο. Κι αυτό δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί ή να τεκμηριωθεί. Πολλές είναι οι τρομακτικές καταστροφές, οι δηώσεις, οι σφαγές, οι αφανισμοί (Κάσος, Χίος, Ψαρά…) που συγκλονίζουν και σήμερα ακόμη, 200 χρόνια σχεδόν μετά… πολλές είναι οι Μεγάλες Στιγμές αυτού του ‘παραλόγου’ Αγώνα (Αλαμάνα, Γραβιά, Τριπολιτζά, Δερβενάκια, Σούλι…), όμως η Έξοδος αποτελεί το Μέγα Ύψος του ανθρώπου, το Ύψος εκείνο που έφτασαν εκείνοι οι Ήρωες και που άλλωστε αποτέλεσε και τον ισχυρότερο καταλύτη για να κινητοποιηθούν, επιτέλους, οι πάντες σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο και να αποφασίσουν να βάλουν φραγμό σε κείνο τον great assassin, όπως κάποτε, πολλά χρόνια αργότερα, αποκάλεσε ο Γκλάντστον τον Σουλτάνο. Διαβάζει κάποιος σήμερα για εκείνη την εποχή, συνολικά και αναρωτιέται… με τι μοιάζαμε τότε; Μοιάζαμε με κάποιον που ζει σε ένα υπόγειο μιας μεγάλης οικίας που κάποτε ήταν δική του μα που από χρόνια έχει πέσει σε χέρια άλλων. Έκλεισαν το νοικοκύρη στο υπόγειο και δεν τον αφάνισαν παρότι προσπάθησαν. Τον έκλεισαν για να τον τυραννάνε, να τον σκοτώνουν σιγά σιγά, να τον ‘λεπίζουν’ λίγο λίγο, να τον ‘τελειώσουν’ ιστορικά, από μέσα προς τα έξω. Να του φάνε την ψυχή κι έπειτα το σώμα. Μα ο πεισματάρης νοικοκυραίος είχε αντοχές παράξενες και πίστη και δεν πέθαινε. Περίμενε. Και η καρτερία είναι νίκη και ζωή και αιωνιότητα. Κι ήρθε η στιγμή που δεν πήγαινε άλλο… και έκανε την έξοδό του για να διεκδικήσει ξανά ό,τι ήταν κάποτε δικό του… να ξαναγίνει νοικοκύρης στο σπίτι του, να διαφεντεύει το βιος του, να μπορεί να ανασαίνει ελεύθερος, να βλέπει τον ήλιο, να χαίρεται αυτή την μαγική ψευδαίσθηση που είναι η ζωή… για όσο κρατάει… και κρατάει λίγο… Όλο τούτο το παράλογο, το υπέρ-λογο που ήταν ο Αγώνας δεν κατανοείται εύκολα από τον σημερινό άνθρωπο. Μπορεί μονάχα αναγωγές να κάνει στη δική του ζωή. Στα
δικά του αδιέξοδα, το δικό του πόνο, τις δικές του απώλειες. Το σύμβολο που τον βοηθά σε τούτο το εσωτερικό ταξίδι κατανόησης δεν είναι άλλο από την Έξοδο. Αν κλείσει τα μάτια και φέρει εμπρός του τις εικόνες, τις περιγραφές, τα πρόσωπα, τους ήρωες, τις γυναίκες και τα παιδιά, το Μεσολόγγι, την μυρωδιά του μπαρουτιού στον αέρα, τη μυρωδιά της αθανασίας, την αύρα της αιωνιότητας στα λιπόσαρκα κορμιά των ολίγιστων που όρμησαν προς το Αχανές, ίσως να μπορέσει να αναγεννήσει το ρίγος… και το ρίγος είναι ο δρόμος και η μυητική ατραπός που αλάθητα σε οδηγεί προς το Φως… Μάθαμε να ‘τιμούμε’ τη μεγαλύτερη εθνική εορτή της πατρίδας μας στα σχολεία, μέσα από βαρετές γιορτές, απαγγελίες ποιημάτων και παρελάσεις. Κάποιοι σηκώνουν και τη σημαία στο μπαλκόνι τους. Κάποιοι χλευάζουν τον Παπαφλέσσα βλέποντας τον ‘μαγουλά’ Παπαμιχαήλ στην ομώνυμη ταινία. Μάθαμε να ‘τιμούμε’ τους ήρωες μέσα από ταινίες, καφετέριες και χασκογελώντας. Μέσα μας δεν μάθαμε να τιμούμε τίποτα. Μέσα μας παραμένει ο Αγώνας άγνωστος… βλέπουμε ντοκιμαντέρ, διαβάζουμε άρθρα ή βιβλία, ακούμε τον εθνικό ύμνο του Σολωμού που δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στο Μεσολόγγι όπως έκανε ο Μπάιρον και προσέφερε τη ζωή του. Μέσα μας μένει ακόμη να συντελεστεί εκείνη η ‘έκρηξη’ που συγκλόνισε τότε όλους αυτούς τους ‘παρανοϊκούς’ που τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι στην Πύλη. Μέσα μας εκκρεμεί ακόμη το ‘άλμα’… Δεν είναι μια ιστορία ‘μελό’ η Έξοδος. Δεν είναι το συναίσθημα που σε οδηγεί στην αφύπνιση, στην υπερ-κατανόηση, την ευρεία αντίληψη… είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο… χρειάζεται να περάσεις πάνω από τα ‘φουσάτα’ και τις μπορμπάρδες και τα λαγούμια και τις ντάπιες και τους χιλιάδες ανθρώπους που ορμάνε σε μια χρονική ρωγμή του Απείρου προς την Ελευθερία… χρειάζεται να κάνεις μια πτήση… εσωτερική… προσκυνηματική αλλά και οντολογική… όλη σου η ύπαρξη θα πρέπει να περάσει στην απέναντι όχθη… εκεί που οι ήρωες δεν πέθαναν, δεν πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα, δεν τινάχτηκαν στον αέρα μαζί με τον Καψάλη στην πυριδιταποθήκη… σε αυτή την όχθη οι ήρωες ζουν μέσα στο φως της αιώνιας δόξας τους… ζουν για πάντα… και περιμένουν… όχι τη δικαίωσή τους… δεν είναι φαντάσματα που στοιχειώνουν τους ζωντανούς… είναι οδηγοί και διδάσκαλοι που απλώνουν το χέρι… είναι εκείνοι οι μύστες που αν αφεθείς με εμπιστοσύνη, μπορείς να επιφέρεις την αλλαγή στη συνείδηση και στη ζωή σου… όχι για να γίνεις άνθρωπος που θα ζει σαν ήρωας… αλλά ήρωας που θα ζει σαν άνθρωπος...
2