(1999)
Να ταξιδεύεις σιωπηλά σ’ένα μακρύ δρόμο ν’αψηφάς την ατυχία να μη φοβάσαι τη θηλιά ή τη φωτιά να παίζεις τη μεγάλη παρτίδα και να νικάς πάση θυσία! Τότε ξεγελάς τη μοίρα και κερδίζεις το κλειδί που ξεκλειδώνει την Ενάτη Πύλη!
ίναι κάτι παραπάνω από βέβαιο πως όταν πραγματεύεσαι την λεγόμενη Αριστερή Ατραπό και ό,τι εκείνη περιέχει, σε μυστικά, γνώση και σοφία χιλιετηρίδων, τότε θα πρέπει να έχεις μέγιστη προσοχή και ηφαιστειώδες πάθος. Τον υπέρτατο σεβασμό και την απόλυτη αφοσίωση. Αν μάλιστα αποφασίσεις να εισέλθεις στον εσώτερο πυρήνα της, να κατακτήσεις τα μυστικά της, να μυηθείς στα σπλάχνα της, μοιάζεις με τον γενναίο αλλά και ανόητο που πιστεύει ότι μπορεί να καβαλήσει στην πλάτη ενός δράκου και να μείνει ανέπαφος ή να ανοίξει τη χούφτα του και να γραπώσει την αρχαία θύελλα χωρίς καμιά συνέπεια. Ή ακόμα με εκείνον που αψηφά τον κεραυνό και στέκεται όρθιος την ώρα που ξεσπούν δέκα καταιγίδες ή εκείνον που νιώθει επαρκής, δυνατός και αρκετά αγνός να φιλοξενήσει στο χωμάτινο σαρκίο του Ενέργειες και Δυνάμεις που ισοδυναμούν με την ισχύ μιας συμπαντογένεσης! Στον μυστικό γοητευτικό και επικίνδυνο μεγα-κόσμο του Αποκρυφισμού, δεν έλειψαν οι παράτολμοι, οι τρελοί, οι θρασείς θεράποντες της Οδού που θέλησαν να εξομοιωθούν με το Αχανές και τελικά, το Αχανές τους κατάπιε! Και στο πέρασμα άπειρων χρόνων αυτού που έχει αποκληθεί Ιερή Επιστήμη ή Μαγεία και που ασκείται μέσα από τους ιερείς της, τους μάγους και τους μύστες, γεννήθηκαν και διαδόθηκαν θρύλοι και μύθοι για χειρόγραφα που αποτυπώνουν δρόμους και ατραπούς, που προσφέρουν κλειδιά και κώδικες, που αποκαλύπτουν μονάχα στον ευσεβή και αληθινά γενναίο την χρυσή οδό που οδηγεί έξω από τις διαστάσεις του φθαρτού, πέρα από τον ατελή κόσμο του θανάτου! Και επί αιώνες, τάγματα, μυστικιστές, αλχημιστές, επιστήμονες και μελετητές, ποιητές και φιλόσοφοι, απρόσιτοι και απόκοσμοι, μονώτες και μονήρεις, προστατεύοντας εαυτούς και την πολύτιμη γνώση τους από τους βλάσφημους, εργάζονται πυρετωδώς
για να ξεκλειδώσουν αυτές τις πύλες, να βρουν τα μυστικά κλειδιά που κρατά τόσο καλά αθέατα το Αχανές και να μπορέσουν να πραγματώσουν το ύστατο όραμα και θέλημά τους: να τους δεξιωθεί στο άβατό του Εκείνο, να αθανατίσουν το σώμα τους, να περπατήσουν μαζί με τα Όντα της Δημιουργίας, να γίνουν ομοτράπεζοι των Δυνάμεων. Ποτάμια αίματος έχουν χυθεί στην ιστορία της Μαγείας και ιδιαίτερα της λεγόμενης Μαύρης Μαγείας, για να εξασφαλίσουν κάποιοι έστω και μια σπάνια, χαμένη απόκρυφη σελίδα ενός χειρογράφου, μια παράγραφο ενός μαγικού βιβλίου, μια πρόταση, μια λέξη μιας επωδού, μιας επίκλησης, που μπορεί να ολοκληρώσει το σχεδόν πάντα ατελές έργο τους. Και το Αιώνιο δεν συγχωρεί την ατέλεια, την ανεπάρκεια, την αναπηρία. Ο χωλός απορρίπτεται, ο ημιτελής εξοντώνεται, ο ανάξιος υπηρέτης ρίχνεται στο Στόμα. Οι ελάχιστοι των ελαχίστων θα περάσουν και την εσχάτη Πύλη και γι αυτούς δεν θα ανατέλλει πια ο ήλιος των ανθρώπων. Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείται βέβαια ο Πολάνσκι με τον Διάβολο και τους εν σαρκί υπηρέτες του. (Το μωρό της Ρόζμαρι). Η γοητεία και η έλξη που ασκεί στους καλλιτέχνες η Dark λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, κ.ά. ήταν πάντα μεγάλη, σχεδόν ακατανίκητη. Για μερικούς μάλιστα υπήρξε ή έγινε εμμονή, τρόπος ζωής, το απόλυτο περιεχόμενο του βίου τους. Ο σκηνοθέτης εδώ βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του 1993, (El Club Dumas, Η Λέσχη Δουμάς ή Η σκιά του Ρισελιέ, του Αρτούρο Πέρεθ Ρεβέρτε) και δεν ακολουθεί την αφήγηση του συγγραφέα παρά μονάχα στα σημεία εκείνα που τον ενδιέφεραν. Στο βιβλίο η Λέσχη Δουμάς είναι μια «λογοτεχνική» κοινότητα κάποιων πλουσίων που ερευνούν το έργο του Αλεξάνδρου Δουμά – πατρός και την πολυτάραχη ζωή του και έχουν ετήσιες συγκεντρώσεις σε ένα κάστρο στη Γαλλία. Αυτή είναι η βιτρίνα βέβαια για τις απόκρυφες και απαγορευμένες μελέτες κάποιων επιφανών της υψηλής κοινωνίας, εμμονικών με την μαγεία και τα σχετικά βιβλία για τα οποία δεν διστάζουν να δαπανήσουν ολόκληρες περιουσίες για να τα αποκτήσουν. Ο Πολάνσκι κρατάει το δεύτερο επίπεδο δράσης του μυθιστορήματος που έχει να κάνει όχι με τον Δουμά αλλά έναν άλλο συγγραφέα, τον Αριστίντ Τόρκια και το εξαιρετικά σπάνιο πόνημά του De Umbrarum Regni Novem Portis (Το Βιβλίο των Εννέα Πυλών του Βασιλείου των Σκιών) ένα βιβλίο που υποτίθεται σε φέρνει σε άμεση επαφή με τον ίδιο τον Διάβολο! Μάλιστα, η σχετική μυθολογία που κάνει το πράγμα απείρως πιο ‘ιντριγκαδόρικο’ είναι πως το βιβλίο του Τόρκια βασίστηκε σε ένα άλλο, το Delomelanicon, ή Επίκληση του Σκότους, που υποτίθεται ότι συγγραφέας του 2
είναι ο ίδιος ο Λούσιφερ!! Το βιβλίο του Τόρκια εκδόθηκε το 1666 και είχε ως αποτέλεσμα ο συγγραφέας να καεί στην πυρά από την Ιερά Εξέταση μαζί με όλο το έργο του. Από τα αντίτυπα των Εννέα Πυλών, μέσα στους αιώνες διεσώθησαν μόλις τρία σε τρείς ιδιωτικές συλλογές: Φάργκας, Κέσλερ και Τέλφερ. Η ταινία ως δράση, στην ουσία ξεκινάει από μιαν ανάθεση. Ο εκκεντρικός και βαθύπλουτος συγγραφέας και συλλέκτης ανάλογων βιβλίων, Μπόρις Μπάλκαν (τον υποδύεται μοναδικά ο Frank Langella), πρόσφατα κάτοχος ενός εκ των τριών αντιτύπων του βιβλίου (από τον Τέλφερ), αναθέτει σε έναν τυχοδιώκτη εμπειρογνώμονα και μεταπωλητή σπανίων βιβλίων, τον Λούκας Κόρσο (Τζώνυ Ντεπ) να ερευνήσει την αυθεντικότητα του βιβλίου του. Συγκεκριμένα, ο Κόρσο θα πρέπει, έναντι πολύ υψηλής αμοιβής, να συγκρίνει το βιβλίο του Μπάλκαν με τα υπόλοιπα δυο. Και η έρευνα αυτή αυθεντικότητας αφορά περισσότερο στις 9 υπέροχες γκραβούρες που περιέχει το έργο του Τόρκια και που αποτελούν τα 9 μυστικά κλειδιά που θα πρέπει να αποκωδικοποιήσει ο αναζητητής στο δρόμο προς την επαφή με τον Άρχοντα. Κι από κει αρχίζει το ταξίδι του Κόρσο στην Πορτογαλία και τη Γαλλία για τις δυο συλλογές και μαζί η περιπλάνηση, η δράση και μαζί η είσοδος του τυχοδιώκτη Κόρσο στον κόσμο μιας άλλης διάστασης που εμπλέκονται παράξενα πρόσωπα: η μυστηριώδης Λιάνα Τέλφερ (η σαγηνευτικά γοητευτική Lena Olin), χήρα του πρώην κατόχου του ενός αντιτύπου που αποδεικνύεται πως έχει μια πολύ ξεχωριστή σχέση και με το βιβλίο και την Μαγεία, περισσότερο όμως η Emmanuelle Seigner, το Κορίτσι, που δεν έχει όνομα αλλά θαυμαστές ιδιότητες και ένα βλέμμα που αισθάνεσαι πως σε κοιτάζει το ίδιο το Άχρονο και που βρίσκεται συνεχώς στο δρόμο του Κόρσο μάλλον ως φύλακας άγγελος. Και βέβαια, στην διατήρηση του σασπένς, δεν λείπουν τα απαραίτητα φονικά, όπως σε κάθε θρίλερ του Πολάνσκι που σέβεται τον εαυτό του ώσπου να κορυφώσει ο Πολάνσκι τη δράση πάλι με τον Μπάλκαν, τον Κόρσο και το μυστηριώδες κορίτσι από την Άλλη Όχθη… Και ο καθένας, τελικά, παίρνει στο τέλος αυτό που του αξίζει… (στο βιβλίο που βασίστηκε η ταινία, το Κορίτσι αποκαλύπτει την ταυτότητά του και έχει αληθινά μεγάλο ενδιαφέρον). Όσο κι αν φανεί παράξενο ίσως, ο αδύναμος κρίκος σε όλη την ταινία, δεν είναι άλλος από τον Τζώνυ Ντεπ. Κι αυτό γιατί παρ’ότι κάνει ό,τι μπορεί για να σε πείσει πως είναι ένας άνθρωπος που σταδιακά παθιάζεται με το αντικείμενο που ερευνά –αν και υποτίθεται ως εξπέρ το κατέχει – είναι ‘επίπεδος’ και μάλλον διεκπεραιωτικός. Βασίζεται περισσότερο στην φυσική του γοητεία και το στιλ του. Δεν του ταιριάζει ο ρόλος. Ο Πολάνσκι δεν τον 3
αφήνει να ‘ξεφύγει’ καθόλου και τον κρατά μονίμως στην ίδια τυπολογική έκφραση (καπνίζει ασταμάτητα, διορθώνει τα γυαλιά του, κουβαλάει την τσάντα του από τον ώμο, φαίνεται να είναι εντός κι εκτός θέματος). Γι αυτό και στο τέλος της ταινίας, αυτό που τον θέλει ο σκηνοθέτης να κάνει δεν πείθει απόλυτα. Γενικά οι τύποι της ταινίας έχουν μια ροπή προς το σχηματικό (εκτός από τον Μπάλκαν – Λαγκέλα που είναι ακριβής και άψογος) αλλά τους προστατεύει ο Πολάνσκι με την συνεχή ροή και την αφήγησή του που είναι πάντα στρωτή και χωρίς κενά. Η ταινία έχει αρετές που περιμένει κανείς από τον Πολάνσκι: προσεγμένη μουσική (που συνέθεσε ο Wojciech Kilar και είναι εξαιρετική) και φωτογραφία, ζεστά χρώματα, ενδιαφέροντες διάλογοι, κλίμα και ατμόσφαιρα, αίσθηση μυστηρίου και νουάρ, ρυθμό που δεν ξεφεύγει και σε κρατά σε μια επαφή με τα δρώμενα χωρίς να το εκβιάζει. Το βασικό ατού της ταινίας πάντως παραμένει το ίδιο το θέμα της για τους λάτρεις της απόκρυφης λογοτεχνίας, των μαγικών βιβλίων, των σπάνιων χειρογράφων, των μεσαιωνικών ηρώων που θυσιάστηκαν για τις ιδέες και τις μελέτες τους (φανερή η επιρροή από τον Τζιορντάνο Μπρούνο για παράδειγμα). Αλλά και για όλους τους υπόλοιπους είναι μια ενδιαφέρουσα ταινία που έχει την έμπειρη σκηνοθετική ‘μπαγκέτα’ του Πολάνσκι που ξέρει να τοποθετεί τους ήρωες μέσα σε μυστηριώδεις και νεφελώδεις ψυχικές και αντικειμενικές συνθήκες ενώ δεν φλυαρεί ποτέ αλλά περισσότερο επιτρέπει στο θεατή να αναζητήσει λεπτομέρειες που περνάνε από μπροστά του για μια στιγμή αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στη ροή της ταινίας. Κι όσο για τους μάγους, τους μύστες και τους γνώστες βαθύτερων πτυχών του Αποκρυφισμού, απλά απολαμβάνουν μια ‘φανταστική’ ιστορία με πολλές ορίζουσες του πραγματικού και κυρίως, την μεγάλη και άσβεστη και άπληστη δίψα του ανθρώπου να υπερβεί τον εαυτό του, το στενόχωρο χωροχρονικό του βιότοπο και να πετάξει σε ένα άλλο στερέωμα, ελεύθερος, αθάνατος και ανώλεθρος. Με όποιο κόστος.
4