Авто зам төсөллөлт I - Уян хучилтын тооцоо

I

Т. 1

Харимхай хотойлтын тооцоо

Т. 2

Гулсалтын эсрэг тогтворын тооцоо

Т. 3

Суналтын эсэргүүцлийн тооцоо

Т. 4

Ус шүүрүүлэх давхаргын тооцоо

Т. 5

Хүйтэн тэсвэрлэлтийн тооцоо

АВТО ЗАМЫН

УЯН ХУЧИЛТЫН ТООЦОО

Улаанбаатар

БАГШ

М.ЦАС-ОРГИЛМАА

ОЮУТАН

Д.НИНЖБАДАМ (B201350904)

ТӨСЛИЙН ӨГӨГДӨЛ

Зам, цаг уурын бүсчлэл

- ВАРИАНТ 32

Зам, цаг уурын бүсчлэл – Үндсэн I (Өндөр уулын бүс)

Зам, цаг уурын бүсчлэл – Дэд Б (Алтайн дэд бүс)

Авто замын төрөл

Авто замын ангилал II (Хуримтлуулагч зам)

Хөдөлгөөний зурвасын тоо 2 (Замын ангиллаас хамааруулан сонгов)

Хучилтын төрөл Капитал

Замын хучилтын ашиглалтын хугацаа 15 жил (Бүсчлэл, замын ангиллаас хамаарч

Хавсралт 6, Хүснэгт 2-с сонгов)

Эвдрэлийн хязгаарын коэф 0.05 (Хүснэгт 1.1-с тодорхойлов)

Найдваржилтын коэф 0.95 (Хүснэгт 1.1-с сонгов)

Шаардагдах бэт бэхийн коэф – Харимхай хотойлт Кпу=1.20 (Хүснэгт 1.1-с тодорхойлов) Шаардагдах бэт бэхийн коэф – Гулсалт Кпс,тр=1.00 (Хүснэгт 1.1-с тодорхойлов)

Шаардагдах бэт бэхийн коэф – Суналт Кпс,тр=1.00 (Хүснэгт 1.1-с тодорхойлов)

Авто замын ачаа

Ачааны тэрэгний хөдөлгөөний эрчим 1000 маш/хон Хөдөлгөөний эрчмийн жил бүрийн өсөлт 1.07 (7%)

Ачааны тэрэгний бүрэлдэхүүн: -

Бага даац, 1-2тн 13% (130 маш/хон)

Дунд даац, 2-5тн 12% (120 маш/хон)

Хүнд даац, 5-8тн 25% (250 маш/хон)

Маш хүнд даац, 8тн-с их 20% (200 маш/хон)

Автобус 15% (150 маш/хон)

Чиргүүлтэй зүтгүүр 15% (150 маш/хон)

Замын хучилтын бүтээц (сонголт)

Хучлага (элэгдлийн үе) Халуун жижиг ширхэгтэй, нягт асфальтбетон

хольц, Б-I марк, БНД 90/130

Хучлага Халуун том ширхэгтэй, сүвэрхэг асфальтбетон

хольц, Б-I марк, БНД 90/130

Суурь үе Том ширхэгтэй дайрганд жижиг ширхэгтэй

дайрга шигтгэж, хөнгөн нягтруулсан дайрган

үе Суурийн нэмэлт үе (Элсэн шүүрүүлэх үе) Том ширхэгтэй элс

Далан, хөрсний үзүүлэлт

Далангийн өндөр 1.5м (гэж үзэв. Бодит огтлолоос тодорхойлох)

Замын далангийн ажлын үе Хөнгөн шавранцар

Замын далангийн үеийн нягтралын коэф 1

Замын далангийн чийгшилтийн схем 2 (Тайлбарыг дороос харах)

Хөрсний ус байрлах гүн 1.5м (гэж үзэв. ИГД-г харах)

Замын далангийн чийгшилтийн схем 2-г Гадаргуугийн усны урсалт хангагдаагүй, гүний ус хөрсний дээд үеийн чийгшилтэд нөлөөлдөггүй, намагшилтын шинж тэмдэг бүхий тундрын хөрстэй, 0.8We-с их чийглэгтэй шаварлаг суудаг хөрсөнд улирлын гэсэлт 1-1,25м байна гэж Хавсралт 2, Хүснэт 8-д тодорхойлжээ.

УЯН ХУЧИЛТЫН ТООЦОО

УЯН ХУЧИЛТЫН ТООЦООНЫ АГУУЛГА

0. Зам цаг уурын бүсчлэл дүйцүүлэх

1. Хөдөлгөөнт ачааллын тооцооны үзүүлэлтүүд тодорхойлох

2. Материалын тооцооны үзүүлэлтүүд тодорхойлох

3. Шүүрүүлах давхаргын шаардлагатай зузаан тодорхойлох

4. Замын хучилтыг зөвшөөрөгдөх харимхай хотойлтоор тооцох

5. Замын хучилтыг гулсалтын эсэргүүцлээр тооцох

6. Хучилтын бат бэхийг суналтын эсэргүүцлээр тооцох

7. Шороон далан ба хучилтын хүйтэн тэсвэрлэлтийн шалгах

8. Дүгнэлт

УУРЫН БҮСЧЛЭЛ ДҮЙЦҮҮЛЭХ

IБ буюу Өндөр уулын үндсэн бүс, тэр дундаа Алтайн дэд бүс нь Монгол Алтайн өндөр уулын авто замын

уур амьсгалын нэн хүйтэн-чийглэг, сэрүүн, хахир дэд бүс юм.

Уур амьсгал ба хөрсний нөхцөл нь Олон жилийн цэвдэг чулуулаг үргэлжилсэн хэлбэрээр тархдаг, цэвдгийн зузаан гол төлөв 120-150м хүрнэ. Цэвдэг чулуулаг нь 30С хүртэл температуртай тул нилээд тогтвортойд тооцогдоно. Ийм хурдас чулуулаг гео уур амьсгалын улирлын гэсэлттэй. Тогтвортой цасан бүрхүүл эрт тогтож, хожуу ханзардаг. Хур бороо, аянга аадар, цахилгааны эрчимтэй. Газар хөдлөл 6-9 балл.

Дээрх уур амьсгал ба хөрсний нөхцөлтэй ижил төстэй ОХУ-ын уур амьсгалын бүсээр I. Тундрийн ба ойт тундрын бүс, тэр дундаа I2. Бүсийн зүүн хэсэг ба бага температуртай олон жилийн цэвдэг хөрс нилдээ тархсан бүсийг дүйцүүлж авлаа.

АЧААЛЛЫН ТООЦООНЫ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД ТОДОРХОЙЛОХ

Урьдчилсан сонголт, шийдлүүд Замын хөдөлгөөний зурвасын тоог 2 байхаар төлөвлөв.

Зурвасын коэф fпол=0.55

Тус замыг тусгай ачаа тээвэрлэх зорилгоор төлөвлөөгүй, дурын автомашины дугуйнаас хучлагын гадаргуу дээр үйлчлэх статик ачаалал 50кН-с хэтрэхгүй зэргийг харгалзан тооцоот ачааг А1 группээр сонгов.

Нормын статик ачаалал: Тэнхлэг дээр 100кН

Нормын статик ачаалал: Дугуйн хучлага дээрх тооцоот ачаалал Qрасч=50кН

Дугуйн дундаж хувийн даралт: P=0.6мПа

Дугуйн мөрийн диаметр: 37см/33см (хөдөлж байгаа/зогсож байгаа)

Замын хучилтын ашиглалтын хугацаан дахь хөдөлгөөний

0. ЗАМ, ЦАГ

1. ХӨДӨЛГӨӨНТ

тэрэгний төрөл

1 Бага даацын ачааны тэрэг, 1-2тн

2 Дунд даацын ачааны тэрэг,

3 Хүнд даацын ачааны тэрэг,

4 Маш хүнд

-

Ашиглалтын явцад хучилтын бүтээцэд

хугацаанд)

хэв гажилтын тодорхойлогдсон төлөв байдалд ажиллах жилийн ажлын хоногийн тоог

Хавсралт 6, Хүснэгт 1, Зураг 1.1-с тодорхойлбол: ��рдг =125хон

��н - Хөдөлгөөний эрчмийн дундаж хүлээлтээс нийт хөдөлгөөний хазайх магадлал тооцсон коэф-г

хүснэгт 1.3-с авбал: ��н =1.49

��сл – Хучилтын тооцоот ашиглалтын хугацааг Хавсралт 6, Хүснэгт 2-с сонгов: ��сл = 15

2. МАТЕРИАЛЫН ТООЦООНЫ

Хучилтын материалын төрөл, зузааныг Монгол орон дахь материалын олдоц, жижиг зэргийг харгалзан дараах байдлаар сонгов.

No Үеийн материал

Хучилтын өндөр (урьд)

Хотойлт Гулсалт Суналт

Уян харимхайн модуль E, мПа Е, мПа R0 A m

Хөрсний тооцоот чийгшилтийн утга

Хучилтын бүтээцийн зузаан 0.75м (урьдчилсан сонголтоор 0.47м) хүртэл хэмжээтэй байхад бүтээцийн

зузааны тооцоонд хөрсний тооцоот чийгшилтийн утгыг замын далангийн ажлын үеийн тааламжгүй (хаврын улирал) нөхцөл дэх хамгийн их чийгшилтийн олон жилийн ажиглалтын дундаж утга (манай тохиодолд 2)-тай тэнцүүгээр авна.

Замын далангийн ажлын үе нь боловсронгуй хучлагатай замд уламжлалт суурь үетэйгээр (хайрга, дайрга) чийгшүүлэх эх сурвалжаас дээш өргөгдсөн байна.

���� =�������� =065����

���� – Хөрсний тооцоот чийгшилтийн утга

���� – Хөрсний урсалтын хязгаар

�������� – Жилийн хамгийн тохиромжгүй үед (хаврын улиралд) замын далангийн ажлын үеийн хөрсний олон жилийн харьцангуй чийгшил Зам цаг уурын бүс, Чийгшилтийн схем, Хөрсний төрлөөс хамаарч, хөрсний урсалтын хязгаар ���� с хувилан авна. Хавсралт 2, Хүснэгт 1-н ашиглаж, 1-р бүс, чийгшилийн 2-р схем, хөнгөн шавранцар тул 0.65-р хувилж авахаар тодорхойлогдов.

Замын далангийн хөрсний шилжисхийлтийн үзүүлэлтийн тооцооны утга

Хөнгөн шавранцар хөрс, Тооцоот харьцангуй чийгшил 0.65W, ∑���� =3.9∗105 тул

Хавсралт 2, Хүснэгт 4 ёсоор

с=0011мПа; �� =80

Элсэн шүүрүүлэх үеийн шилжисхийлтийн үзүүлэлтийн тооцооны утга

Том ширхэгтэй элс, Тооцоот харьцангуй чийгшил 0.65, ∑���� =39∗105 тул Хавсралт 2, Хүснэгт 4 ёсоор с= 0.003мПа; �� =310

Далангийн ажлын үе Зам, цаг уурын I бүсд, Хөрсний чийгшилтийн 2-р схем-р ажиллах үед хучилтын

бүтээцэд зайлшгүй шаардагдах шүүрүүлэх давхаргын зузааныг тооцъё.

Ус шүүрүүлэх үед ирэх усны урсацын тооцоот утга

Ус шүүрүүлэх үе буюу Том ширхэгтэй элсэн үед ирэх усны урсацын тооцоот утгыг дараах томъёогоор

олно. ���� = ��∙Ккп ∙Кг ∙Квог ∙Кр 1000 = 3∙15∙1∙1∙09 1000 =000405м3/м2 �� – Шүүрүүлэх давхаргад хуримтлагдах усны дундаж утга. Зам цаг уурын бүсчлэл, Чийгшилтийн схем, Хөрсний төрлөөс хамааруулж, Хүснэгт 1.18-с тодорхойлов. �� =3л/м2

кпк – Жигд бус хайлалт/гэсэлт эсвэл атмосферийн хур тунадасны нөлөөгөөр хуримтлагдах усны нэмэгдлийг тооцсон коэф. Хөрсний төрлөөс хамааруулж, Хүснэгт 1.18-с тодорхойлов. кпк =115

Кг – Гидрогеологийн нөөцийн коэф, замын ашиглалтын явцад шүүрүүлэх давхаргын шүүрүүлэх чадварын бууралтыг тооцсон. Тоосорхог бус хөрс тул Хүснэгт 1.19 утгаар биш Кг=1 гэж шууд авав.

Квог – Дагуу налуун өөрчлөлтөөс ус хуримтлагдахыг тооцсон коэф. Нэг тийш налуутай гэж үзэн

Зураг 1.14-г ашиглан тодорхойлов. Квог =1

3. ШҮҮРҮҮЛАХ ДАВХАРГЫН ШААРДЛАГАТАЙ ЗУЗААН ТОДОРХОЙЛОХ

Кр – Ус дулааны тохируулга хийснээр усны урсацын бууралтыг тооцсон коэф. Бэхэлгээгүй хөвөөтэй

гэж үзэн Хүснэгт 1.20-с сонгов. Кр =09

Ус шүүрүүлэх үеийн шаардлагатай зузаан

Ус шүүрүүлэх үе бүрэн гэссэн, шүүрүүлэх давхаргыг 3-р зарчим буюу “Ус зайлуулалт хожимдсон үед

хатаах зарчмаар” ажиллана гэж тооцож, тооцоог хийе. Томъёо 1.26 ёсоор,

цаашид тооцоонд авч үзье.

Тзап – Ус зайлуулах байгууламж ажиллаж эхлэх хожимдсон хугацаа. Зам цаг уурын бүсчлэлээс

хамааруулж Тзап =5хоног гэж сонгов.

�� – Сүвшлийн утга. Инженер геологийн өгөгдөл байхгүй тул номын өгөгдлөөр �� =032 гэж авъя.

ℎзап – Том ширхэгтэй элсэн хөрс тул ℎзап =0.10м=10см гэж сонгоё.

фзим – Хайлалт гэсэлт эхэлснээс хойш шүүрүүлэх давхаргын нүх сүв дүүрэлтийн коэф. Сүвшлийн коэфс хамааруулж, 20-40см зузаантай байна гэж үзэн Хүснэгт 1.21-с фзим =0.5 гэж сонгов.

4. ЗАМЫН ХУЧИЛТЫГ ЗӨВШӨӨРӨГДӨХ

Замын хучилтын бүтээцийг Шаардагдах бат бэх ба Найдваржилтын утгаар Харимхай хотойлтын

нөхцлөөр шалгаж тооцоолно. Капитал хучилттай, Замын ангилал II, Найдваржилтын түвшин 0.95 байхад

Харимхай хотойлтын шаардагдах бат бэхийн коэф Кпу тр =120 юм. Дараах нөхцлийг хангас ёстой.

Кпу тр ≤ ��обш

��обш – Хучилтын бүтээцийн гадаргуу дээрх уян харимхайн модуль. Энэхүү УХМ-г тодорхойлох нь бидний

гол зорилго юм.

�������� – Хучилтын бүтээцэд зөвшөөрөгдөх хамгийн бага уян харимхайн модуль. Туршилтаар гаргаж ирсэн дараах томъёогоор олбол, ��������

с – туршилтын үзүүлэлт, тэнхлэг дээрх ачаалал 100кН тул с=3.55 гэж авав.

Түүнчлэн хучилтын бүтээцийн уян харимхайн хамгийн бага утга �������� нь Замын ангилал, ∑����, Хучилтын төрөл зэргээс хамааруулан Хүснэгт 1.4-д тодорхойлсон утга �������� =220мПа хоёрын аль ихээр цаашид тооцоог хийж явна. Иймд �������� =220мПа байна.

Хучилтын тооцоог 2 үет системээр тооцно. Ингэхдээ далангийн дээрх хучилтын хамгийн доод үеэс эхлэн тооцоог хийнэ. Тооцож буй үе, түүнээс доош үе гэсэн 2 үе болгон шат дараатайгаар тооцоо хийх ба манай тохиолдолд Далангаас дээш 4 үетэй тул 4 бүлэг тооцоо хийнэ.

Материалын үзүүлэлтүүд Хучилт Материал Үеийн зузаан УХМ, Ei Нягт

1-р үе

Хөрс ба 4-р үе

H4/D=25/37=0.68 (хэвтээ тэнхлэг) Eгр/Е4=50/130=0.38 (босоо тэнхлэг)-г ашиглан Зураг 1.2 номограммыг ашиглан Eiii/E4=0.61 гэж тодорхойлов. Үүнээс 4-р үеийн гадаргуу дээрх уян харимхайн модуль

Eiii=79.30мПа гэж тодорхойлов.

Ус шүүрүүлэх давхаргын зузааныг өмнөх тооцоогоор 20см гэж олсон хэдий ч харимхай хотойлтоор тооцоог шалгах явцад хангалтгүй байсан тул 25см болгож өсгөсөн болно.

4-с дооших үе ба 3-р үе

H3/D=25/37=0.68 (хэвтээ тэнхлэг) Eiii/Е3=79.30/450=0.18 (босоо тэнхлэг)-г ашиглан Зураг 1.2 номограммыг ашиглан Eii/E3=0.41 гэж тодорхойлов. Үүнээс 3-р үеийн гадаргуу дээрх уян харимхайн модуль Eii=18450мПа гэж тодорхойлов.

3-с дооших үе ба 2-р үе H2/D=7/37=0.19 (хэвтээ тэнхлэг) Eii/Е2=184.50/1400=0.13 (босоо тэнхлэг)-г ашиглан Зураг 1.2 номограммыг ашиглан Ei/E2=0.16 гэж тодорхойлов. Үүнээс 2-р үеийн гадаргуу дээрх уян харимхайн модуль Ei=22400мПа гэж тодорхойлов.

2-с дооших үе ба 1-р үе H1/D=5/37=0.14 (хэвтээ тэнхлэг) Ei/Е1=224.00/2400=0.09 (босоо тэнхлэг)-г ашиглан Зураг 1.2 номограммыг ашиглан E/E1=0.11 гэж тодорхойлов. Үүнээс хучилтын ерөнхий уян харимхайн модуль E=264.00мПа гэж тодорхойлов.

Ингээд шалгалтаа хийе:

Кпу тр ≤ ��обш �������� = 26400 220 =12 гэж Хотойлтын нөхцлийн шаардлага хангаж байна.

5. ЗАМЫН ХУЧИЛТЫГ ГУЛСАЛТЫН ЭСЭРГҮҮЦЛЭЭР ТООЦОХ

Авто зам ашиглалтын хугацаанд хучилтын бүтээцийг түүний дунд орших холбоосгүй давхарга дээрх

босоо хүчдэл ба шүргэх хүчдэлийн үйлчлэлээр шилжилтэд орохгүй байх нөхцөлийг хангаж байхаар төлөвлөдөг.

Хучилтын холбоосгүй давхаргуудад гулсалтын эсрэг тогтворын тооцоог 2 үет систем шилжүүлэн тооцоолно. Манай тохиолдолд

1. Замын далангийн дээр

2. Ус шүүрүүлэх давхаргын дээр шалгалт хийнэ.

Материалын үзүүлэлтүүд Хучилт Материал

1-р үе Нягт асфальтбетон, БНД 90/130

2-р үе Сүвэрхэг асфальтбетон, БНД 90/130

3-р үе Жижиг ширхэгтэй

800мПа 2300кг/м3

Замын хучилтын бат бэхийг тооцохдоо органик барьцалдуулагч материал агуулсан

уян харимхайн модулийг зам цаг уурын бүсчлэлээс хамаарсан температурт шалгана. Зам цаг уурын I бүсчлэл тул Хүснэгт 1.5-с t=200C-т шалгахаар тодорхойлов.

Далангийн дээр шалгах

Далангаас дээш орших хучилтын бүтээцийг t=200C-н тооцоот температурт ажиллах органик барьцалдуулагч материалаар боловсруулсан 1 үе гэж үзэн ерөнхий уян харимхайн модулийг тодорхойлъё.

���� = ∑����ℎ�� ∑ℎ�� = 12005+8007+45030+13030 5+7+30+30 =402.78мПа

Хучилтын бүтээц дээр тооцооны ачаалал үйлчлэхэд үүсэх Шүргэх хүчдэлийг тодорхойлъё.

Т=��н ∙��=0015∙06=0011мПа

��н – Нэгж ачааллаас үүсэх шүгэх хүчдэл. ; �� �� = 62 37 =168(хэвтээтэнхлэг); ���� ���� = 40278 50 = 8.42(муруйшугам); �� =80с (жишүү шугам) зэргийг харгалзан Зураг 1.3-т үзүүлсэн номограм-с тодорхойлоход ��н =0.018 гэж тодорхойлогдов.

�� – Гулсалтад шалгаж буй давхаргаас дээш орших хучилтын бүтээцийн зудаан. �� =62см

�� – Дугуйн мөрийн даралт ��=0.6мПа

Замын далангийн хөрсний гулсалтын эсэргүүцлийн хязгаарын утгыг тодорхойлъё.

Тпр =��д(с+01∙��∙��∙tanφ)=1∙(0011+01∙00181∙62∙������80)=00269мПа

��д – Далан ба элсэн үеийн зааг дээр хучилтын бүтээцийн ажлын онцлогийг тооцсон коэф. Даланг хөнгөн шавранцараар барьсан тул ��д =1 юм.

��сп – Гулсалтад шалгаж буй давхаргаас дээш орших хучилтын үеүүдийн дундаж хувийн жин. ��сп=0.0181кг/см3 гэж тодорхойлогдов.

Хучилтын бүтээцийн гулсалтын эсрэг тогтворыг дараах нөхцлөөр шалгана.

Кпс тр ≤ Тпр Т = 00269 0011 =2.49>1.00 тул гулсалтын эсрэг тогтворын нөхцлийг хангаж байна. Ус шүүрүүлэх давхаргын дээр шалгах Элсэн шүүрүүлэх үеэс дээш орших хучилтын бүтээцийг t=200C-н тооцоот температурт ажиллах органик барьцалдуулагч материалаар боловсруулсан 1 үе гэж үзэн ерөнхий уян харимхайн модулийг тодорхойлъё.

597.62мПа Хучилтын бүтээц дээр тооцооны ачаалал үйлчлэхэд үүсэх Шүргэх хүчдэлийг тодорхойлъё.

Т=��н ∙��=0.055∙0.6=0.033мПа

н – Нэгж ачааллаас үүсэх шүгэх хүчдэл. ; �� �� = 37 37 =1.00(хэвтээтэнхлэг);

475(муруйшугам); �� =310с (жишүү шугам) зэргийг харгалзан Зураг 1.3-т үзүүлсэн номограм-с

тодорхойлоход ��н =0.043 гэж тодорхойлогдов. ��������=79.30-г хотойлтын тооцооноос авав.

�� – Гулсалтад шалгаж буй давхаргаас дээш орших хучилтын бүтээцийн зудаан. �� =37см

�� – Дугуйн мөрийн даралт ��=06мПа

Замын далангийн хөрсний гулсалтын эсэргүүцлийн хязгаарын утгыг тодорхойлъё.

Тпр =��д(с+0.1∙��∙��∙tanφ)=1∙(0.003+0.1∙0.0181∙37∙������310)=0.1976мПа

��д – Ус шүүрүүлэх үе ба дайрган үеийн зааг дээр хучилтын бүтээцийн ажлын онцлогийг тооцсон коэф.

Ус шүүрүүлэх үеийг том ширхэгтэй элсэнцэрээр хийсэн тул ��д =45 юм.

��сп – Гулсалтад шалгаж буй давхаргаас дээш орших хучилтын үеүүдийн дундаж хувийн жин.

��сп=0.0181кг/см3 гэж тодорхойлогдов.

Хучилтын бүтээцийн гулсалтын эсрэг тогтворыг дараах нөхцлөөр шалгана.

Кпс тр ≤ Тпр Т = 01976 0026 =766>100 тул гулсалтын эсрэг тогтворын нөхцлийг хангаж байна.

6. ХУЧИЛТЫН БАТ БЭХИЙГ

ЭСЭРГҮҮЦЛЭЭР ТООЦОХ

Хучилтын цутгамал бүтээц (асфальтбетон үеүүд) гулзайлтад ажиллахад хучилт сунаснаас үүсэх

цуцалтад бат бэхийг шалгана. Үүний тулд хучилтын бүтээцийг 2 үет систем рүү шилжүүлэх буюу Асфальтбетон 2 үе ба дайрган үеэс дооших үе гэж 2 үе болгож авч үзнэ

Өмнөх шүүрэлт, хотойлт, гулсалтын тооцоогоор Нягт асфальтбетон 5см, Сүвэрхэг асфальтбетон 7см байхад хангалттай байсан билээ. Гэвч энэхүү суналтын тооцоогоор Сүвэрхэг асфальтбетоны зузаан шаардлага хангаагүй тул 8см болгож өсгөсөн болно. Тооцоог дор харуулав.

СУНАЛТЫН

Материалын үзүүлэлтүүд Хучилт Материал

Нягт асфальтбетон,

Сүвэрхэг асфальтбетон,

�� – Тооцож буй холбоослог үеийн материалын шинж чанараас хамаарсан зэргийн үзүүлэлт.

��

Лаб-н нөхцөл болон бодит байдал дахь давтагдах ачааллын үйлчлэлийн зөрүүг тооцсон коэф.

��0 - Гулзайлтад сунах үеийн нормын эсэргүүцэл. Үүнийг цаг уурын хамгийн тааламжгүй нөхцөл буюу Хаврын улирлын тооцооны бага температурт нэг удаагийн ачааллаар гулзайлтад ороход үүсэх суналтын эсэргүүцлийн нормын утгаар авна.

Эдгээр үзүүлэлтийг Хавсралт 3, Хүснэгт 1-с авав.

Дээрх материалын үзүүлэлтүүдээр Цутгамал хучилтын 2 үеийн Ерөнхий үзүүлэлтүүдийг тодорхойлъё. Хучилтын нийт зузаан

ℎ =∑ℎ�� =5+7=13см

Ерөнхий уян харимхайн модуль

���� = ∑����ℎ�� ℎ = 3600 5+2200 8 13 =3123.08см

Асфальт хучилтаас доош үеийн ерөнхий уян харимхайн модуль ������-г Хотойлтын тооцоонд тодорхойлсноор авъя. Учир нь хөрсөн материалуудын хотойлт, суналтын уян харимхайн модулиуд ижил юм. Иймд ������ =184.50мПа

Сүвэрхэг асфальтбетон үеийн суналтын эсрэг тооцоо Гулзайлтад ажиллаж буй цутгамал хучилтын бүтээцийн бат бэхийг дараах томъёогоор үнэлнэ.

Кпр тр ≤ ���� ���� ���� – Холбоослог давхарга гулзайлтад ажиллаж сунаснаас хучилтын бүтээц цуцалтыг тооцсон материалын бат бэхийн үзүүлэлт

���� =��0��1��2(1 ������)=78∙025∙08∙(1 01∙171)=�� ����мПа

Дээр тодорхойлсон ёсоор ��0 =78мПа

��1 – Ачаалал үүсэхэд хучилт цуцсанаас бат бэх буурахыг тооцсон коэф.

��1 = �� √∑���� �� = 630 √38879340 =025 ��2 – Цаг уурын хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр бат бэх буурахыг тооцсон коэф. Хүснэгт 1.6-с Сүвэрхэг асфальтбетон ��2 =0.8 гэж тодорхойлогдсон.

���� – Суналтан дахь бат бэхийн вариацын коэф. Хавсралт 4, Хүснэгт 1-с ���� =01 гэж тодорхойлов.

��

Нормын хазайлтын коэф. Хавсралт 4, Хүснэгт 2-с Замын найдваржилтын утгаас хамааруулан ��=1.71 гэж тодорхойлов ����

Хучилтын бүтээцийг сунгах хүчдэл. Дараах томъёогоор олно.

���� =��∙��∙��в =213∙06∙10=�� ����мПа

ачааллаас ирэх дугуйн даралт. Өмнө тодорхойлсон ёсоор ��=0.6мПа

Хучлагын хүчдэлт төлөв

тооцоонд авав.

За ингээд шалгалтаа хийе.

Дан дугуйтай гэж

нөхцөл хангаж байна.

Нягт асфальтбетон үеийн суналтын эсрэг тооцоо

Гулзайлтад ажиллаж буй цутгамал хучилтын бүтээцийн бат бэхийг дараах томъёогоор үнэлнэ.

Холбоослог давхарга гулзайлтад ажиллаж сунаснаас хучилтын бүтээц цуцалтыг тооцсон материалын бат бэхийн үзүүлэлт ���� =��0��1��2(1 ������)=9.5 0.41 0.9 (1 0.1 1.71)=��.����мПа

Дээр тодорхойлсон ёсоор ��0 =95мПа

��1 – Ачаалал үүсэхэд хучилт цуцсанаас бат бэх буурахыг тооцсон коэф.

��1 = �� √∑���� �� = 5.40 √38879350 =041

��2 – Цаг уурын хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр бат бэх буурахыг тооцсон коэф. Хүснэгт 1.6-с Нягт асфальтбетон ��2 =0.9 гэж тодорхойлогдсон.

���� – Суналтан дахь бат бэхийн вариацын коэф. Хавсралт 4, Хүснэгт 1-с ���� =01 гэж тодорхойлов. �� – Нормын хазайлтын коэф. Хавсралт 4, Хүснэгт 2-с Замын найдваржилтын утгаас хамааруулан ��=1.71 гэж тодорхойлов.

���� – Хучилтын бүтээцийг сунгах хүчдэл. Дараах томъёогоор олно.

���� =�� �� ��в =2.13 0.6 1.0=��.����мПа

�� – Нэгж ачааллын үйлчлэлээр үүсэх сунах хүчдэл. ℎ/�� =12/37=032, ����/������ =1693 зэрэг харьцаагаар Зураг 1.4-с �� =2.13мПа гэж тодорхойлов.

�� – Тооцоот ачааллаас ирэх дугуйн даралт. Өмнө тодорхойлсон ёсоор ��=06мПа

��в – Хучлагын хүчдэлт төлөв байдлын онцлогийг тооцсон коэф. Дан дугуйтай гэж үзэн ��в =1 гэж

тооцоонд авав.

За ингээд шалгалтаа хийе.

Кпр тр =��≤ ���� ���� = 292 128 =�� ���� тул нөхцөл хангаж байна.

7. ШОРООН ДАЛАН БА ХУЧИЛТЫН ХҮЙТЭН ТЭСВЭРЛЭЛТИЙГ ШАЛГАХ

Хучилтын бүтээцийн хүйтэн тэсвэрлэлтийг түүний зөвшөөрөгдөх овойлтын нөхцлөөр шалгана. ��пуч ≤��доп ��доп – Хучилтын бүтээцийн зөвшөөрөгдөх овойлтын хэмжээ. Энэ нь замын хучилтын төрлөөс хамаарах бөгөөд Капитал хучилтын хувьд ��доп =3см байна. Гэхдээ хучилтын бүтээцийн ашиглалтын хугацаа 15 жил (10 жилээс их) тул овойлтын хэмжээ зөвшөөрөгдөх овойлтын хэмжээний 80%-с хэтрэх

=2.4см -с овойлт хэтрэх ёсгүй.

– Замын далангийн хөрсний тооцоот овойлтын хэмжээ. Үүнийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

��пучср – Дундажласан нөхцөлтэй үед хүйтний овойлтын хэмжээ. Хөрсний хөлдөлтийн гүн 3м ба 2м-с их тохиолдолд дараах томъёогоор тооцоолно.

��пучср =��пучср20 [��+�� (��пр с)]=5.8 [1.08+0.08 (3 2.5)]=6.50см

Зураг 1.6-с тодорхойлбол ��пучср20= 68см гэж тодорхойлов. Хучилтын холбоосгүй үеийн зузаан 50см, Хөнгөн шавранцар хөрс нь Овойлтын III зэрэг буюу Овойдог хөрсөд хамаарна. Хөлдөлтийн

гүн ��пр =3м тул �� =1.08;�� =0.08;с=2.5 байна.

��УГВ – Хөрсний усны тооцоот гүн (суурийн нэмэлт үеийг оруулна.) ��УГВ =0.45 Хөнгөн шавранцарын

схем байхгүй тул Хөнгөн тоосорхог элсэнцэрийн үзүүлэлтийг дүйцүүлэн авав.

��пл – Замын далангийн ажлын үеийн нягтралын зэргээс хамаарсан коэф. Хүснэгт 1.10-с тодорхойлов.

Зам цаг уурын I бүсд 1.5м хүртэл өндөртэй далантай боловсронгуй хучилтын хувьд Нягтралын хамгийн

бага коэф 0.96-0.98 байх ёстой ба Нягтралын коэф-г 0.98 гэж үзвэл ��пл =1.0 байна.

��гр – Далан ба ухмалын хөрсний ширхэглэлийн бүрэлдэхүүнийг тооцсон коэф. Хүснэгт 1.11-с тодорхойлов. Хөнгөн шавранцар тул ��гр =1.3 байна.

��нагр – Хөлдүү давхаргаас дээш орших хучилттай давхаргуудын жингийн нөлөөг тооцсон коэф. Зураг 1.8-с тодорхойлов. ��нагр =063

��вл – Хөрсний тооцоот чийгээс хамаарсан коэф. Хүснэгт 1.12-с авав. W=0.65Wt тул ��вл =1.05

=6.50 0.45 1.0 1.3

1.05=6.50 0.39=2.95см>2.4см тул овойлтын нөхцөл хангахгүй байна.

Иймд эсрэгээс бодох арга буюу ��пучср -г тодорхойлж, түүнээс хучилтын бүтээцийн шаардлагатай зузааныг олох замаар бодъё.

��пучср =��пучср20 ∙[��+��∙(��пр

с)]=��

пучср20 ∙112

∙��вл = 2.51 039 =6.20см Эндээс ��пучср20 ∙112=620 болох

��пучср = ��пуч ��УГВ ∙��пл

см ба Зураг 1.6-с шаардлагатай зузааныг тодорхойлбол ��=����см болж байна. Өмнөх 4 тооцооны үр дүнд Хучилтын зузаан 50+13=63см байхад хангалттай байсан бол 65-50=15см-г Дайрган үе, эсвэл Элсэн шүүрүүлэх үед нэмж төсөллөх шаардлагатай болох нь. Материалын үнэ, орон нутгийн олдоц зэргээс шалтгаалж, эдийн засгийн хувьд аль үр ашигтайг сонгох нь зөв юм.

8. ДҮГНЭЛТ

Тус курсын төслөөр Уур амьсгалын I бүсд, Хөнгөн шавранцар далан бүхий, Капитал хучилттай байх Авто замын хучилтыг өгөгдсан ачааллын дор төсөллөж (Нягт асфальтбетон 5см, Сүвэрхэг асфальтбетон 7см, Дайрган үе 15см, Элсэн шүүрүүлэх үе 20см), бат бэхийн 3 нөхцөл, байгаль цаг уурын 2 нөхцлөөр шалгалт хийлээ. Үүний тулд:

Авто замд ирэх хөдөлгөөнт ачааллын тооцооны үзүүлэлтүүд, Авто замын үе давхаргуудад ашиглаж буй материалуудын шинж чанарыг эхлээд тодорхойлсон. Ашигласан итгэлцүүрийн тоо =4

Авто зам нь бат бэх байхаас гадна Зам цаг уурын I бүсд буй тул хавар намрын хөлдөлт/гэсэлтийн үед

цугларсан усыг зайлуулах, хөлдсөн үед овойлт үүсэхээс сэргийлэх ус шүүрүүлэх давхаргыг тооцох шаардлагатай бөгөөд энэхүү давхаргын зузааныг тодорхойлохоос шалгалтууд эхэлсэн болно. Ашигласан итгэлцүүрийн тоо =5

Улмаар авто замын үе давхарга тус бүрийг хамгийн доороос буюу далангийн дээд үеэс эхлэн дээд доод 2 үе хэмээн үзэж, үе давхарга бүрийн дээрх Харимхай хотойлтын нөхцөл дэх Уян харимхайн модулийг дараалуулан тодорхойлж, түүнийг Зөвшөөрөгдөх хамгийн бага Уян харимхайн модуль(замын ачааллаас хамаарсан)-тай жиших замаар хотойлтын нөхцлийг шалгав Гэвч элсэн шүүрүүлэх үе (20см)-н бага утга, дайрган үе (15см)-ийн зузаан шаардлага хангахгүй байсан тул тус бүрийг 25см зузаантай болгосон болно. Хотойлтын тооцооны дараа хучилтын нийт зузаан 62см боллоо

Үүний дараа замын холбоосгүй үеүүдийг Гулсалтын эсэргүүцлийн бат бэхээр шалгасан бөгөөд аль аль нь шаардлага хангаж байв. Өөрөөр хэлбэл хучилтын бүтээц дээр тооцооны ачаалал үйлчлэхэд үүсэх шүргэх хүчдэлийг холбоосгүй үеүдийн гулсалтын эсэргүүцэл хангаж чадсан болно. Ашигласан итгэлцүүрийн тоо =3

Асфальтбетон дээд 2 үе буюу цутгамал үеүүдийг гулзайлтад ажиллахад хучилт сунаснаас үүсэх цуцалтын бат бэхийг хучилтын бүтээцийг сунгах хүчдэлд харьцуулан шалгахад Сүвэрхэг асфальтбетон шаардлага хангаагүй тул 1см-г нэмж, шаардлага хангуулав. Иймд хучилтын нийт зузаан 63см болсон Ашигласан итгэлцүүрийн тоо =13

Ингээд хамгийн сүүлд Шороон далан ба Хучилтын хүйтэн тэсвэрлэлтийн шалгалтыг хийхэд хучилтын шороон үеүүдийн нийлбэр зузаан 65см-с багагүй байхыг шаардаж байна. Иймд орон нутгийн материалын олдоц, эдийн засгийн үр ашигтай байдал зэргийг харгалзан Элсэн шүүрүүлэх үе, эсвэл Дайрган үе дээр хуваан 15см нэмэх нь зүйтэй. Шаардлагатай зузааны хэмжээ 15см-аар нэмэгдэх болсон шалтгаан нь замын далангийн материал Хөнгөн шавранцар байсантай холбоотой гэж үзэж байна. Учир нь ��УГВ, ��Нагр зэрэг далангийн материалаас шалтгаалсан коэф-н утга бага далангийн материалын төрлөөс шалтгаалан бага гарч байгаа болно. Ашигласан итгэлцүүрийн тоо =8

Дээрх тооцоонуудаас харахад Бат бэхийн шалгалтууд нь Материал тус бүрийн шинж чанар болон

зузаанаас их хамааралтай, харин Элсэн шүүрүүлэх үе болон Хүйтэн тэсвэрлэлтийн тооцоо нь Хучилтын зузаанаас шууд хамааралтай байна. Иймд бид цаашид тооцооны дарааллыг арай өөр дарааллаар гүйцэтгэх нь зүйтэй санагдаж байна. Тухайлбал Элсэн шүүрүүлэх үеийн хамгийн бага шаардагдах зузааныг олсон шиг, Хөлдөлтийн нөхцлөөс хамгийн бага шаардагдах зузааныг олоод, улмаар бат бэхийн тооцоонууд хийвэл шалгалтыг ахин дахин хийх шаардлагагүй

төсөллөлт хийхэд хөрс, уур амьсгал ямар их нөлөө үзүүлдгийг харуулж байна. Жишээ нь Хучилтын бат бэхийг суналтын эсэргүүцлээр тооцоход материалаас шалтгаалсан суналтын эсэргүүцлийн нормын утга Ro=7.80мПа байх бөгөөд материалын шинж чанар, уур амьсгалын нөлөөлийг бодолцсон итгэлцүүрүүдээр

үржүүлэхэд Rn=1.31мПа буюу 6 дахин буурч байгаа сонирхолтой үзүүлэлт гарч байна.

Эцэст нь дүгнэн хэлэхэд энэхүү бие даалтын ажлыг хийснээр миний бие Авто замын Уян хучилтыг насжилтынхаа турш бат бэх, цаг уурын нөхцөл шаардлагыг хангахуйц байхаар төсөллөж сурах эхний

алхамаа хийлээ гэж үзэж байна.

Энэхүү тооцоог тус хичээлийн Лекц, Семинарын материал, голлож <<М.Цас-Оргилмаа, “Авто замын хучилтын тооцоо” гарын авлага, Улаанбаатар хот, 2021 он>>, мөн <<Орчуулсан Ж.Даваасүрэн “Авто замын төсөллөлт”, Улаанбаатар хот, 2014>> номыг ашиглаж гүйцэтгэсэн. Харин Авто замын төсөллөлтийн норм дүрэмд хучилтын тооцооны аргачлал тусгагдаагүй байгаа нь Авто замын салбарын судлаач мэргэжилтнүүд энэ тал дээр анхаарал хандуулах шаардлагатай тулгамдсан асуудал болжээ харж байна.