ШИНЖЛЭХ УХААН, ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
КУПОЛ ХУЧИЛТ www.must.edu.mn
Д.Нинжбадам 2012 он
АГУУЛГА 1
Купол хучилт гэж юу вэ?
2
Купол хучилтын түүх
3
Купол хучилтын ангилал
4
Купол хучилтын тооцоо
5
Давуу ба дутагдалтай тал
КУПОЛ ХУЧИЛТ ГЭЖ ЮУ ВЭ? Орон зайн нимгэн ханат бүтээцүүд Гауссын гадаргуу
Эргэлтийн гадаргуу
Купол нь гадаргуу ба хүрээ элементээс тогтох орон зайн нимгэн ханат бүтээцийн нэг төрөл юм
A
B C
Цилиндр гадаргуу
Дүүжин гадаргуу
D
Мод, өвс, яс, ТБ, метал, шил г.м төрөл бүрийн материалаар хийж болдог
Ямар нэгэн шугам үл хөдлөх босоо тэнхлэгийг тойрон эргэхдээ үүсгэсэн гадаргууг купол гадаргуу гэдэг
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ
• Купол нь хүний гараар бүтсэн хамгийн анхны барилга байгууламжийн нэг юм.
• 1965 онд Украйны Фермер 19280-11700 жилийн өмнө хамаарах арслан зааны соёо болон ясаар хийсэн олдвор олсон байна.
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ Сүм хийдийн барилгууд 15-р зууны үеэс сүм хийдийн барилгад сүрлэг, гоёмсог архитектурыг бий болгох зорилгоор купол хучилт ихээхэн түрж орж ирсэн. Католиг, үнэн алдартан болон Лалын сүмүүд хүчирхэг, сүрлэг байдлыг харуулахыг зорьж байсан. St. Peter's Basilica in Rome, 1590 Saint Basil's Cathedral (1555-61)
Saint Sophia Cathedral in Novgoro (1045—1050)
www.themegallery.com
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ Улс орны хөгжил, хүчирхэг байдал Үе үеийн өндөр хөгжилтэй орнууд улс орны хөгжил, хүчирхэг байдлыг харуулахын тулд купол хучилтыг их хэрэглэж байсан. Тухайлбал: Орос, Итали, Энэтхэг г.м ▪ Энэтхэг улс. 1632-1653 он Энэтхэг улсын Агра хотод орших бунхан бөгөөд Их Моголын эзэнт гүрний хаан Шах Жахан өөрийн хайрт хатан Мумтаз Махалд зориулан бариулжээ Цагаан гантиг оройтой. Юнескогийн дэлхийн өвд бүртгэгдсэн хосгүй бүтээл юм.
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ Орос Улс Сонгино хучилтаараа алдартай.
www.themegallery.com
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ Герман Улс Орчин үеийн купол хучилттай барилгууд
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТҮҮХ Монгол Улс •Хамгийн онцгой купол хучилтын жишээ – Монгол гэр. Хятад эх сурвалжид МЭО 629 онд Монгол гэр байсан тухай тэмдэглэгдсэн байдаг. •Циркийн барилга. 1971 онд ашиглалтад орсон. Төмөр бетон хучилтын жинхэнэ жишээ юм.
www.themegallery.com www.themegallery.com
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН АНГИЛАЛ Үүсгэгч шугамаар нь: Конус купол
Шулуун шугам нум үл хөдлөх тэнхлэгийг тойрон эргэхэд үүссэн
Бөмбөрцөг купол
Тойргийн нум үл хөдлөх тэнхлэгийг тойрон эргэхэд үүссэн. Бөмбөрцөг купол - сонгодог жишээ
Эллипслэг купол
Эллипсын нум үл хөдлөх тэнхлэгийг тойрон эргэхэд үүссэн
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТӨРӨЛ
ХЭЛБЭР, ХИЙЦЛЭЛЭЭР НЬ АНГИЛСАН БОДИТ АМЬДРАЛД ДЭЭРХ ЖИШЭЭ
1. Onion dome – Сонгино хучилт
6. Polygonol dome – Олон өнцөгт
5. Sail dome – Дарвуул
Купол хучилтын төрөл
3. Geodesic dome – Геометр дүрст
2. Corbel Dome – Консол
4. Parabolic dome – Парабол
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТООЦОО Шилжилт
Хэв гажилт
Харимхайн онол
Хүчдэл
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТООЦОО Орон зайн нимгэн ханатай гадаргуугийн бүрэн тэгшитгэл Купол хучилтыг Моментгүйн онолоор тооцдог
Тэнцвэр тэншитгэл
www.themegallery.com
Геометр тэгшитгэл
Физик тэгшитгэл
КУПОЛ ХУЧИЛТЫН ТООЦОО 1
Төгсгөлөг ялгаварын арга
2
Төгсгөлөг элементийн арга
3
Бубнов-Галёркины вариацын арга
4
Трефцын вариацын арга
5
Власовын вариацын арга
6
Коллокацийн вариацын арга
7
Тригонометрийн ганцаарчилсан ба 2чилсн цуваанд задлах
ДАВУУ ТАЛ & ДУТАГДАЛТАЙ ТАЛ 6. Архитектурын гоёмсог шийдэл болж өгч чаддаг.
5.Гэрэлтүүлэг сайн. Байгалийн гэрлийг өндөр үр өгөөжтэйгээр ашиглах боломжтой. Нормалиар гэрэл тусдаг.
4. Хамгийн бат бэх/цул/.
газар хөдлөл, шуурга, үер, цас бороо г.м байгалийн үзэгдэлд хамгийн тэсвэртэй
1. Материал зарцуулалт бага Куб-с 30% бага
Бөмбөрцөг хэлбэр
2. Энерги алдагдал бага
Куб-с 50% хүртэл хэмнэх боломжтой
3. Тооцоход хялбар
Гадаргуугийн геометр тэгшитгэл тодорхой
Дутагдалтай тал: Урьд бүтээцлэхэд хялбар бус байсан. Орчин үед шийдэж чаддаг болсон.
ШИНЖЛЭХ УХААН, ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
www.must.edu.mn