Iconen van Europa: Vignemale

Iconen van Europa: Vignemale Het mysterie van

Gentleman Jack

De Vignemale is met een hoogte van 3298 meter de hoogste top van de Franse Pyreneeën en ligt dicht tegen de grens met Spanje. Vanaf het begin van de negentiende eeuw maakte de Franse avonturier Vincent de Chausenque talloze reizen door de Pyreneeën waarna hij in 1834 een uitgebreid reisverslag publiceert. In dit verslag beschrijft hij zijn mislukte poging om vanuit Frankrijk de top van de nog maagdelijke Vignemale te bereiken. Hij eindigt zijn relaas met de stellige mening dat de Vignemale vanaf de Franse zijde onbeklimbaar is.

Tekst en beeld Martin Fickweiler

Zodra de eigenzinnige, uit Engeland afkomstige Anne Lister in 1838 het reisverslag van Vincent de Chausenque leest, ontstaat bij haar het verlangen de Vignemale als eerste te beklimmen. Hoewel het voor vrouwen uit die tijd heel ongebruikelijk was, beklom Anne Lister bergen in Schotland, de Alpen en de Pyreneeën. Ze was een opmerkelijke persoonlijkheid die totaal niet voldeed aan het beeld dat men in die tijd van vrouwen had. Ze was een zelfstandige vrouw en genoot inkomsten uit pacht en aandelen die ze verkregen had als enige erfgenaam van het familie landgoed Shibden Hall. Hierdoor genoot ze een mate van vrijheid om te leven zoals zij dat zelf graag wilde. Ze hield ervan om alleen door de natuur te zwerven en voelde zich aangetrokken tot andere vrouwen. Door haar status als zakenvrouw, haar masculiene uiterlijk en haar ongebruikelijke voorkeur voor zwarte kleding werd Anne door de gevestigde orde vaak afwijzend Gentleman Jack genoemd.

Een verweerde cilindervormige betonnen paal markeert het hoogste punt van deFranse Pyreneeën.

Uitzicht vanaf de top richting Col de Cerbillona (3195m) met daar achter het Spaanse deel van de Pyreneeën.

Dagboeken

Op vijftienjarige leeftijd begon Anne een dagboek bij te houden. Het zou een levenswerk worden dat bij haar dood in 1840 was uitgegroeid tot een reeks van 26 boeken met in totaal 6600 pagina’s en zo’n vier miljoen woorden. De dagboeken werden pas 120 jaar na haar dood ontdekt en verspreid over jaren ontcijferd. Want niet alleen haar handschrift was moeilijk te lezen, ook was een deel van de tekst in codetaal geschreven. Dit gecodeerde deel werd uiteindelijk ontcijferd en onthulde in detail de seksuele relaties en escapades die Anne met andere vrouwen had. De ontdekking van de dagboeken en de ontrafeling van het mysterie van Gentleman Jack zou ook op de annalen van de bergsport zijn invloed hebben.

Bergsportambities

Geïntrigeerd door het geheimzinnige nachtleven in de stad klimt Anne als tiener geregeld uit het raam van haar slaapkamer om de schimmige gebeurtenissen in de stad gade te slaan. Haar aanhoudende nieuwsgierigheid naar onbekende situaties en plekken is aanleiding voor Anne om geregeld de natuur in te trekken en het avontuur op te zoeken. In 1828 staat ze op de top van Ben Nevis (1345 meter), de hoogste top van het Verenigd Koninkrijk en in 1830 is ze de eerste vrouw op de top van de 3355 meter hoge Mont Perdu in het Spaanse deel van de Pyreneeën. Anne raakt, na het lezen van Les Pyrénées, ou Voyages Pédestres van Vincent de Chausenque, gefascineerd door de ‘onbeklimbare’ Vignemale. In 1838 reist Anne samen met haar partner Ann Walker voor de tweede keer naar de Pyreneeën. Anne heeft haar zinnen gezet op de top van de Vignemale.

Henri Cazaux

In Cauterets ontmoet Anne de gids Jean Pierre Charles die haar acht jaar eerder begeleidde tijdens haar succesvolle beklimming van de Mont Perdu. Wanneer hij van Anne’s plannen hoort om de Vignemale te beklimmen, stelt hij voor om ook de gidsen JeanPierre Sajous en Henri Cazaux mee te vragen. Vooral de eerder opgedane kennis van Henri Cazaux uit Gèdre is volgens hem van groot belang. Want hoewel het altijd onduidelijk zal blijven of Henri Cazaux samen met zijn zwager Bernard Guillembet al in oktober 1837 de top van de Vignemale bereikte, weten we wel dat ze tijdens deze verkenningstocht een gangbare route naar de top hadden ontdekt.

Anne op de Vignemale

Door aanhoudend slecht weer wordt de voorgenomen beklimming steeds uitgesteld. Anne maakt van de gelegenheid gebruik om zich zo goed mogelijk voor te bereiden. Aan haar merinowollen jurken naait ze lusjes en touwtjes, zodat ze deze omhoog kan binden op momenten dat het terrein moeilijker wordt en ze haar voeten goed moet kunnen zien. Ook laat ze haar zakhorloge repareren en regelt ze een paar stijgijzers.

Hoewel de ski’s het grootste gedeelte van de dag aan de zijkant van de rugzak zaten genieten lokale klimmers duidelijk van de afdaling over de Ossoue gletsjer. De 3298 meter hoge Vignemale gezien vanuit Vallée de Gaube aan de noordkant van de berg.

Een stukje stroomopwaarts vinden we voldoende grote stenen om al balancerend en springend met droge voeten de overkant van het snel stromende water te bereiken.

Wanneer Anne echter het bericht ontvangt dat Napoleon Joseph Ney, de Prins van Moskou, ook onderweg is om de Vignemale te beklimmen, wil ze per direct vertrekken. Hoewel het een sombere en bewolkte dag is gaat Anne te paard samen met haar drie gidsen naar de Saoussats Dabats hut. Ze bereiken de hut ver na het invallen van de duisternis en na een paar uurtjes slaap gaan ze om kwart voor drie weer verder richting de Vignemale. De eerste twee uur kunnen ze nog gebruik maken van de paarden, maar dan wordt het landschap te steil en worden de paarden teruggestuurd. Ze gaan te voet verder en bereiken om acht uur de Ossoue gletsjer, waar de stijgijzers onder worden gebonden. Tien uur na het verlaten van de Saoussats Dabats hut bereikt Anne samen met haar drie gidsen op 7 augustus 1838 de top van de Vignemale. Ondanks wolkenflarden en laaghangende mist geniet Anne van het imposante uitzicht. Op een briefje schrijft ze de datum, haar eigen naam en die van haar drie gidsen. Het briefje stopt ze in een fles en laat deze als bewijs achter op de top.

Anne laat een fles met een briefje met haar naam en datum als bewijs achter op de top

Misleiding

Op de terugweg slaapt het viertal opnieuw in de Saoussats Dabats hut en op de ochtend van 8 augustus bereiken ze Gavarnie, waar Anne moe maar voldaan direct het comfort van haar bed opzoekt. Henri Cazaux, de ontdekker van de route naar de top, lijkt geen behoefte te hebben aan rust en snelt zich terug naar Gèdre waar hij de Prins van Moskou ontmoet. Cazaux vertelt de Prins dat het Anne niet is gelukt om de top van de Vignemale te bereiken en dat hij nog steeds de eerste beklimming op zijn naam kan zetten. Vergezeld door Henri Cazaux en een gevolg van nog vier mannen bereikt de Prins van Moskou samen met zijn broer Edgar Néy op 11 augustus de top van de Vignemale. Henri Cazaux klimt de hele tijd vooruit, om zo de weg te wijzen naar de top waar hij de achtergelaten fles met het briefje voor de Prins verborgen houdt. Een paar dagen later staat met grote koppen in de krant dat de Prins van Moskou als eerste de top van de Vignemale heeft bereikt.

Rectificatie in 1968

Anne voelt zich bedrogen en eist een week later van Cazaux dat hij een certificaat ondertekent waarin staat dat Anne al op 7 augustus de top heeft bereikt. Omdat Anne dreigt de gids niet te betalen voor zijn diensten ondertekent hij het certificaat. Maar het kwaad is al geschied, het volk heeft al in de krant gelezen dat de Prins van Moskou de eerste was die de Vignemale beklom. Ondanks dat Anne de Prins confronteert met het certificaat, wuift hij haar argumenten weg en doet hij totaal geen moeite om de buitenwereld iets anders te laten geloven dan dat van zijn eigen triomf. Pas in november 1968, na de ontdekking van Anne Lister’s dagboeken, wordt het echte verhaal wereldkundig gemaakt in een zes pagina lang artikel in het Britse Alpine Journal. Het is pas sinds deze publicatie dat Anne in de annalen van de bergsport wordt vermeld als eerste (toerist) op de top van de Vignemale.

Barrage d’ Oussoue

Ruim honderdtachtig jaar na het debacle op de Vignemale rij ik samen met klimpartner Yves het laatste stuk over de negen kilometer lange D128. De weg loopt van Gavarnie naar Barrage d’Oussoue, een stuwmeer op 1834 meter. ’s Morgens ontsteek ik het gaspitje onder de percolator en zodra de koffie pruttelt kruip ik uit mijn slaapzak. De ruiten zijn beslagen en wanneer ik het vocht weg veeg, zie ik dat de toppen om ons heen verdwenen zijn in een grijze wolkenmassa. Toch willen we vandaag al direct de Vignemale op gaan, want de weersvoorspellingen voor de komende dagen zijn in de afgelopen vierentwintig uur heel wat slechter geworden. Even verderop zie ik ook andere klimmers

bezig om zich klaar te maken voor vertrek. Gezichten worden met dikke witte zonnebrand ingesmeerd, ski’s worden voorzien van stijgvellen en rugzakken worden geprepareerd voor vertrek. Even slaat de onzekerheid toe en vraag ik me af of we de condities op de berg niet verkeerd hebben ingeschat. Was het een goed besluit om al in mei naar de Vignemale te komen en daarbij de ski’s thuis te laten? Tijdens een kort gesprek met de lokale klimmers wordt het duidelijk dat het ze vooral te doen is om tenminste nog één keer dit seizoen op de ski’s te staan. Maar, zo geven ze ronduit toe, de ski’s zullen het grootste gedeelte van de dag aan de zijkant van de rugzak zitten.

Oude sneeuwlawine

Overtuigd van onze voorgenomen aanpak besluiten we zelfs de sneeuwschoenen in de camper te laten. Het eerste stuk lopen we door een vlakke langgerekte vallei tot het pad bij de Oussoue rivier komt. De betonnen pijlers van de brug staan aan weerszijden van de rivier, maar de balken en planken waaruit de brug verder bestaat liggen aan de overkant opgestapeld. Het seizoen is hier duidelijk nog niet begonnen. Een stukje stroomopwaarts vinden we voldoende grote stenen om al balancerend en springend met droge voeten de overkant van de snel stromende beek te bereiken. Na de oversteek begint het pad te stijgen en beginnen we aan de 1.400 hoogtemeters die ons nog resten tot de top. Na een half uur lopen verdwijnt het pad plotseling onder een groot lawinespoor. Sneeuwbrokken ter grootte van een koelkast balanceren als paddenstoelen op een slanke zuil van sneeuw, een teken dat de sneeuwlawine een behoorlijke tijd geleden naar beneden is gekomen. De flank waar we onder door moeten hee nog weinig sneeuw en zonder problemen bereiken we de overkant, waar het pad weer verder de kale helling op kronkelt.

Op de Vignemale

Rond de vierentwintighonderdmeter bereiken we de sneeuwgrens en krijgen we zicht op de steile rotsachtige toppen van de Petit Vignemale (3032 meter) en Pointe Chausenque (3138 meter), de top die Vincent de Chausenque in 1822 beklom en waarna hij de Grand Vignemale als onbeklimbaar bestempelde. Toch is de route die we volgen verre van ingewikkeld, en met stijgijzers aan lopen we ook de steilere stukken van de besneeuwde Ossoue-gletsjer eenvoudig omhoog. We besluiten helemaal door te gaan tot Col de Cerbillona (3195 meter) en klimmen dan via de top van de Clot de la Hount (3298 meter) naar de 3298 meter hoge top van de Vignemale. Een verweerde cilindervormige betonnen paal markeert het hoogste punt van de Franse Pyreneeën. Ondanks dat het best koud is blijven we een hele tijd op de top. Ik probeer me Anne voor te stellen zoals ze hier trots moet hebben gezeten. Warm aangekleed in verschillende lagen wollen jurken, eenvoudige stijgijzers onder haar schoenen gebonden en met een pen ter hand om de namen van zichzelf en haar metgezellen op papier te zetten. Mijn fantasie vormt een krachtig beeld van een moedige vrouw die op geheel eigen wijze het leven omarmde. Of Anne Lister werkelijk de eerste was op de top zullen we nooit weten. Maar het doet er voor mij ook niet echt toe, het verhaal van Gentleman Jack is te mooi om niet te geloven.

Beklimming van de Vignemale

Reis

Met de auto is het vanaf Utrecht 1355 kilometer naar Gavarnie.

Seizoen

De Vignemale kan bij goede omstandigheden het hele jaar door worden beklommen. Wanneer er veel sneeuw ligt moeten ski’s of sneeuwschoenen worden gebruikt. Om lawinegevaar te vermijden moet de berg van ongeveer november tot mei vanuit het noorden, vanaf Pont d’Espagne, worden benaderd.

Accommodatie

Diverse overnachtingsmogelijkheden in Gavarnie. Bivakkeren kan buiten het hoogseizoen op de parkeerplaats bij Barrage d’Ossoue op 1835 meter.

Informatie

Veel kun je online vinden over de normaalroute van de Vignemale. Kaart: Vignemale 1:25.000 / IGN 1647 OT / ISBN: 978-2-7585-3882-0

Inspiratie

Bekijk de foto’s van Martin Fickweiler op Instagram: @martin ckweiler, ‘Stories of my life’.

Martin Fickweiler wordt in de serie Iconen van Europa gesponsord door Edelweiss, Rab en Tonke Campers.

Vanaf Clot de la Hount (3289m) volgen we de graat naar de top van de Vignemale.