Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları
Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları: Glomerüler kapillerler Glomerül yoğun fenestralı duvarları olan bir kapiller öbeğinden oluşur.
Robin R. Preston, PhD Thad E. Wilson, PhD
Çeviri Editörü Ümmühan İşoğlu-Alkaç
KAN İÇERİ Afferent arteriyol Efferent arteriyol
Glomerüler kapillerler
KAN DIŞARI
Endotel hücre duvarı ULTRAFİLTRAT
Podosit hücre gövdesi
Preston
Fenestrasyonlar
Wilson
Podosit Podosit ayaksı ayaksı çıkıntıları çıkıntıları
Kapiller endotel hücresi
KAN
Plazma proteini
Yardımcı Çeviri Editörleri
Filtrasyon yarıklı diyafram
Çeviri Editörü
Podosit ayaksı BOWMAN çıkıntıları ARALIĞI
Fenestrasyonlar
Ermutlu
Bazal membran
İşoğlu-Alkaç
ÖZELLİKLERİ: • 600’den fazla canlı, renkli şekil LIR serilerinin ayırıcı özelliğidir ve okuyucuya karmaşık süreçleri anlamada titizlikle ve sıklıkla nüktedan bir şekilde (şakalara dikkat ediniz) adım adım rehberlik eder. • Genel Bakışları ve Bölüm Özetleri konuya hakim olmada açık hedefler koyar ve tutarlı bir çerçevede her bölüm için temel kavramları yeniden vurgular. • Klinik Uygulama kutuları ve klinik görünümler bilgisini uygulamak için okuyucuyu cesaretlendirir, sınıftan hasta başına götürür. • Metin içi kutulardaki Renk Sınırlı Denklem kutuları hatırlanabilir bilgileri aydınlatır ve Fizyoloji’yi gerçek hayat çerçevesinde tutar. • Anlatımın ana hatlarının tutarlılığı klinik bilginin kolayca alınmasını ve özümsenmesini sağlar. • Bu kitaptaki konulara Çapraz Referanslar ve Bilgi Bağlantıları üst simge ile gösterilerek bulunmaları kolaylaştırılmış ve temel kavramların disiplinler arası anlaşılması için, diğer LIR kitaplarındaki konularla da desteklenmiştir. • Birim Çalışma soruları board sınavı tarzında temel kavramların kavranışını ve çoklu organ sistemlerinin arasında bağlantı kurma yeteneğini sınar.
Richard A. Harvey
Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları
Hidrostatik basınç plazmayı filtrasyon bariyerinden dışarı iter.
Yardımcı Çeviri Editörleri M. Numan Ermutlu Bayram Yılmaz Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları: Fizyoloji, fizyolojiyi açık olarak odak noktasına getirmektedir. LIR kadrosuna yeni katılan bu kitap bize kim olduğumuzun, nasıl yaşadığımızın ve sonunda nasıl öldüğümüzün öyküsünü anlatmaktadır. İlk olarak organ işlevlerini tespit eden ve daha sonra hücreler ve dokuların bu işlevleri nasıl yerine getirdiğini gösteren LIR Fizyoloji, bu disiplini başka bir metin ya da kitabın yapamadığı kadar çözümlemektedir. Yaşam öyküsünü okuyucuya anlatmak üzere bir araya gelen her bir eleman kolay kullanım ve içeriğin çabuk kavranması yolunda düzenlenmiştir. Vizyoner şekilleri, Klinik Uygulamaları ve Birim Çalışma Soruları ile fizyolojideki en yaşamsal kavramları öğretmekte ve pekiştirmektedir. Sınıfta öğrenme ve sınavlara hazırlık açısından mükemmeldir.
Seri Editörü:
Robin R. Preston Thad E. Wilson
FİLTRASYON BARİYERİ • Endotelyal fenestrasyonlar • Bazal membran proteinleri iter • Filtrasyon yarıklı diyafram
Yılmaz
Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları ile Görmek Anlamaktır. www.nobeltip.com
Çeviri Editörü
Ümmühan İşoğlu-Alkaç Yardımcı Çeviri Editörleri
M. Numan Ermutlu Bayram Yılmaz
Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları: Fizyoloji
Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları: Fizyoloji Robin R. Preston, Ph.D. Doç. Dr. Department of Pharmacology and Physiology Drexel University College of Medicine Philadelphia, Pennsylvania
Thad E. Wilson, Ph.D. Doç. Dr. Physiology and Medicine Departments of Biomedical Sciences and Specialty Medicine Ohio University Heritage College of Osteopathic Medicine Athens, Ohio
Çeviri Editörü
Prof. Dr. Ümmühan İşoğlu-Alkaç İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Yardımcı Çeviri Editörleri
Doç. Dr. M. Numan Ermutlu
Prof. Dr. Bayram Yılmaz
İstanbul Bilim Üniversitesi, Tıp Fakültesi
Yeditepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanı Dekan Yardımcısı FEPS Genel Sekreteri
Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları: Fizyoloji Çeviri Editörü: Ümmühan İşoğlu-Alkaç Yardımcı Çeviri Editörleri: M. Numan Ermutlu, Bayram Yılmaz ISBN: 978-605-335-018-7 Lippincott’s Illustrated Reviews: Physiology Robin R. Preston, Thad E. Wilson ISBN: 978-1-4511-7567-7 © Lippincott Williams & Wilkins Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı © Lippincott Williams & Wilkins tarafından Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Yayımcı Yayımcı Sertifika No Baskı / Cilt
Matbaa Sertifika No Sayfa Tasarımı - Düzenleme Kapak Tasarım Baskı Tarihi
: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul : 15710 : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul : 12565 : Nobel Tıp Kitabevleri, Selçuk Ertürk : Selçuk Ertürk : Ekim 2013 - İstanbul
UYARI Sunulan bilginin doğruluğunu teyit etmeye ve genel kabul gören uygulamaları tanımlamaya dikkat ve özen gösterilmiştir. Ancak yazarlar, editörler ve yayıncı, hatalar veya atlamalar ya da bu kitaptaki bilginin uygulanmasının herhangi bir sonucundan sorumlu değildir ve bu basımın içeriğinin geçerliliği, tamlığı ve doğruluğuna dair açık ya da gizli hiçbir garanti vermemektedirler. Belirli bir durumda bu bilgilerin uygulanması, uygulayıcının kişisel sorumluluğu altındadır; tanımlanan ve önerilen klinik tedaviler mutlak kabul edilemeyebilir ve evrensel öneriler değildirler. Yazarlar, editörler ve yayıncı, bu metinde ortaya konan ilaç seçimi ve dozajının, yayım sırasındaki güncel önermeler ve uygulama ile uyum içinde olmasını temin etmek üzere her türlü gayreti sarf etmiştir; ancak sürmekte olan araştırmalar, resmi düzenlemelerdeki değişiklikler ve ilaç tedavisi ve ilaç reaksiyonları ile ilgili bilgi akışı göz önüne alındığında, okuyucunun, her bir ilaç için endikasyon ve dosajdaki değişimler ve eklenen uyarı ve önlemler hakkındaki ilaç prospektüslerini kontrol etmesi önerilir. Önerilen ajan yeni veya az sıklıkta kullanılan bir ilaçsa bu özellikle önemlidir. Bu yayında sunulan bazı ilaçlar ya da tıbbi cihazlar Food and Drug Adminstration (FDA) tarafından kısıtlı araştırma ortamlarında sınırlı kulanım iznine sahiptir. Klinik uygulamada kullanılması planlanan ilaç veya tıbbi cihazın FDA durumunu doğrulamak tedavi edicinin sorumluluğu altındadır.
İthaf Sarsılmaz destekleri ve teşvikleri ile bu kitabı mümkün kılan Barbara ve Kristin’e.
Teşekkür Bu kitabın yazarları da dahil olmak üzere, birçok kimse nasıl bir gayret gerektirdiğini tamamen anlamadan kitap yazmayı düşünürler. Bize yardım ederek bu uzun projenin sonuca ulaşmasını sağlayan bazı kişilere bir şükran borcumuz bulunuyor. En başta ve en çok Kelly Horvath (Geliştirme Editörü) ve Matt Chansky’e (Sanatçı) teşekkür ediyoruz. Kelly, projenin başlangıcından itibaren sürekli çoşku veren bir sesti ve çeşitili taslak aşamalarında bize sabırla rehberlik etti. Kelly’nin gönül ferahlığı, teslim tarihleri yaklaştığında bile mizah duygumuzu korumamızı sağladı. Bu kitap ve potansiyel başarısı onun iç görüşüne, önerilerine ve edebi yeteneklerine çok şey borçludur. LIR Fizyoloji’nin “görünümünü” Matt Chansky’nin artistik yeteneğine borçluyuz. Matt fikirlerimizi sanatsal yönden geliştirerek gerçeğe dönüştürdü. İyonları canlandırmak, taşıyıcıları dönüştürmek ve zarlara uyarım kıvılcımları eklemek için bizimle yakından bir işbirliğine girdi. Harold Medina ve Absolute Service Inc.’deki takımına özenleri ve materyali biraraya getirmekteki maharetleri için müteşekkiriz. Harold’un birçok son dakika değişikliğini içtenlikle yerine getirmesi içerikte belirgin iyileştirmeler yapmamıza olanak sağladı. LIR Fizyoloji’nin ilk taslağı Pamela Champe PhD ve Richard Harvey PhD tarafından derlendi. LIR serileri için hayalleri ve bu kitap ve yazarları için devam eden desteğinden ötürü Richard’a minnettarız. Crystal Taylor (Kabul Editörü, LWW) ve onun sürekli desteğine ve ilk geliştirme üretim aşamalarındaki yardımları için Jenn Verbiar’a (Ürün Yöneticisi, LWW) teşekkür borçluyuz. Taslakların iyileştirilmesi için bir veya daha çok bölümü okuyan ve önerilerde bulanan çok sayıda kişiye içten teşekkür ederiz. Bunlar arasında en başta, gelişiminin değişik bölümlerinde kitabı okuyan ve her bölüm için yorum yapan Kristen Metzler-Wilson, P.T., PhD (Lebanon Valley-College) ve katkıları ve klinik materyalin çoğunu düzeltmesi ile Marbara Mroz, M.D. (The Southeast Permanente Medical Group) gelmektedir. LWW birçok öğretim üyesi ve öğrenciden bu süreçte gözden geçirme rica etti. Çoğu bölümü okuyan ve iç görüsü metnin büyük ölçüde gelişmesini sağlayan Sandra K. Leeper-Woodford PhD (Merceer University School of Medicine)’a özellikle şükranlarımızı sunarız. R. Tyler Morris, PhD (Vanderbilt University) de birçok yararlı öneride bulundu. Öğretim üyesi meslektaşlarımız Brian Clark, Ph.D. (Ohio University Heritage College of Osteopathic Medicine, OUHCOM); Leslie Consent, Ph.D. (OUHCOM); Scott Davis, Ph.D. (Southern Methodist University); John Howell, Ph.D. (OUHCOM); Richard Klabunde, Ph.D. (OUHCOM); Anne Loucks, Ph.D. (Ohio University) ve tıp ve klinisyen yardımcılığı öğrencileri Micah Boehr (OMS III), Jacqueline Fisher (OMS III), Derek Gross (OMS III), Aiwane Iboya (OMS II), Andrew Jurovick (OMSII), Sarah Mann (PAS I), Christa Tomc (OMS IV) ve Jeffrey Turner (OMS II)’a da teşekkür ederiz.
Önsöz Aynaya bir bak. Sana gözlerini diken görüntü tanıdık geliyor ve onun ayırt edici özellikleri başkalarına seni “sen” olduğunu bildiriyor. Ancak bir yüz, insan vücudunu meydana getiren 10 trilyondan fazla hücre için sadece bir ön cephe. Biraz daha yaklaş. Yüz hatların kemik tarafından şekillendirilmiş, yağ ile dolgulanmış ve deri adı verilen kesintisiz bir hücre örtüsü ile kaplanmıştır. Kaşların ve yüzündeki tüyler özelleşmiş salgı bezlerinin (kıl follikülleri) ürünüdür. Göz hareketlerin, beyninden gelen emirlere yanıt olarak kasılan hassas kaslar tarafından koordine edilir. Şakağındaki vuru, göğsünde çarpan bir kalbin ürettiği basınç dalgasını yansıtır. Biraz aşağıda miden en son yemeğini öğütürken, iki böbreğin kanını süzmektedir. Bir şeyler yanlış gidene kadar bu etkinliklerin neredeyse hiçbirinin farkına varmayız. LIR Fizyoloji kim olduğumuzun, nasıl yaşadığımızın ve sonunda nasıl öldüğümüzün hikayesidir. İnsan vücudunun organizasyonunu izleyerek, her bir ünite farklı bir organ sistemini ve bireyin hayatındaki rolünü ele alır. Fizyoloji metinleri tipik olarak “makrodan mikroya” yaklaşımına sahiptir ve organ tanımları insanın fizyolojik keşifler tarihini (genel anatomi, mikro anatomi, hücresel biyoloji ve en sonunda moleküler biyoloji) izler. Ünitelere çoğunlukla organ işlevini tanımlayarak başlıyoruz ve daha sonra bu işlevi yerine getirmek için hücreler ve dokuların nasıl tasarlandığını gösteriyoruz. Fizyolojik tasarım, bir amaca sonucu olmadan doğal seçicilik ile şekillenmiş olsa da, bu teleolojik yaklaşım hücreler ve organların neden olageldikleri gibi yapılandığını anlamamıza yardımcı olabilir. “Nedeni” anlamak, akılda tutmaya yardım eder ve geleceğin sağlık çalışanlarının hastalık süreçlerinin klinik sunumlarının nasıl meydana geldiğini ön görmeleri ve nedenlerini anlamaları için güçlü bir araçtır. LIR Fizyoloji neleri kapsar? Fizyoloji, tek bir metnin ayrıntılı olarak kapsayamayacağı hızlı gelişen bir disiplindir. Hangi konuları içereceğimize karar vermek için üç temel kılavuzdan yardım aldık: • Birleşik Devletler Tıp Lisansı Sınav Uygulayıcılarının güncel olarak test ettikleri konular • Birçok tıp fakültesinin tıbbi fizyoloji dersleri öğrenme amaçlarının kapsadığı konular (Amerikan Fizyoloji Derneği ve Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanları Birliği, 2006) • LWW’nin popüler board gözden geçirme kitabı olan BRS Fizyoloji’deki konular Bu kitabı kim kullanmalıdır? LIR Fizyoloji lisans sınavlarına hazırlanan tıp öğrencilerine yardımcı olmayı amaçlanmaktadır; ancak materyalin açık sunumu ve ayrıntı düzeyi bunun diğer sağlık disiplinleri için birincil ders metni ve klinisyenler için referans olması için de uygundur. Düzeni: LIR Fizyoloji, kısa bir giriş, tarihsel bilgi veya sürmekte olan araştırmalar hakkında tartışmaları da içeren bir ders notu düzenini takip etmektedir- bölümler, lafı dolandırmayan hızlı kavramaya yönelik bir anlatım şekline sahiptir. Alt başlıklar sunumu anlaşılması kolay paragraflara bölmektedir. Bu alt başlıklar hızlı gözden geçirme için uygun ve aynı zamanda konuya yeni ya da uzak olan öğrenciyi bilgilendirmeye yetecek derecede ayrıntılıdır. Yazım tarzı, karmaşık konuları anlaşılır ve akılda kalıcı kılacak şekilde sürükleyici ve kısadır. Görseller: Metin görsel olarak öğrenenlere yardımcı olmak ve sınava hazırlanan öğrencilerin kolayca gözden geçirmesi için adım adım kılavuzlar yoluyla yoğun olarak görselleştirildi. Fizyoloji hikâyesinin tamamen yeni bir tarzda anlatımı için görseller ve metin mükemmel biçimde bir araya getirildi. Çok sayıda klinik görsel ile tamamlanmış 600’den
Önsöz
vii fazla orijinal ve renkli çizim iki-boyutluluklarını tekzip edercesine fizyolojiyi dinamizm içinde göstermektedir. Şeklin kendisini “konuşturması” için alt yazılar bilerek asgari tutulmuştur. Adım adım diyalog kutuları, bakanlara fizyolojik süreçleri anlamada kılavuzluk etmektedir. Özellikler: LIR Fizyoloji, materyalin anlaşılmasını sağlayan çok sayıda özellik içerir: • Gerçek-hayattan örnekler: Fizyolojik kavramlar güç anlaşılmalarıyla meşhur olduklarından anlaşılmalarını kolaylaştırmak için mümkün olan her durumda gerçek-hayattan örnekler kullandık. • Klinik Uygulamalar: Tüm bölümler, fizyolojide bir şeyler ters gittiğinde kliniğin nasıl ortaya çıkacağını gösteren ve birçoğuna görsellerin eşlik ettiği Klinik Uygulamalar içermektedir. • Denklem kutuları: Denge potansiyeli, alveoler-arteriyel oksijen farkı ve böbrek klirensini hesaplamak için gerçek sayılar karmaşık denklemlerden geçirildi ve öğrencilere uygulamada karşılaşabilecekleri örnekler göstermek için sayfa kenarlarında sarı kutular ile vurgulandı. • Tutarlılık: Hücre fizyolojisi, özellikle taşıma fizyolojisi söz konusu olduğunda ayrıntıları ile bunaltıcı olabilir. Şekillerde ayrıntıları olabilecek en düşük düzeyde tuttuk ve metin boyunca değişik iyon türlerini göstermek için tutarlı olarak aynı renkleri kullandık. • Sodyum = kırmızı • Kalsiyum = indigo • Potasyum = mor • Anyonlar (klor ve bikarbonat) = yeşil • Asit = turuncu Okuyucular görsel ipuçlarına hızla alışarak etiketleri okumaya daha az zaman harcayacaktır. Ayrıca, kolay takip edilebilir ve anımsanabilir akış şemaları ve kavram haritaları geniş ölçüde kullanıldı. • Bilgi bağlantıları: LIR serileri arasındaki bu çapraz referanslar, biyokimya, farmakoloji, mikrobiyoloji, sinirbilim, immünoloji, ve hücre ve moleküler biyoloji gibi farklı disiplinlere yayılan ilişkili konularda daha ayrıntılı bilgi isteyen öğrenciler için kaynak sağlamaktadır. • Çapraz referanslar: Cilt-içi çapraz referanslar konuları bölümler arasında birleştirmekte ve kolay bulunabilir bir formatta kısım numarasından en yakın başlık düzeyini kadar belirtmektedir; örneğin (bkz. 25•III•B). Bulma kolaylığı için bölüm numarası ve kısım düzeyi her sayfanın başında gösterilmektedir. • Alıştırma soruları: Her bölüme, öğrencinin fizyoloji bilgisini değerlendirebileceği birkaç sayfalık örnek USMLE-tarzı sorular eşlik etmektedir. Sıklıkla bütünleştirici olan bu sorular ayrıntıların anımsanması yerine, fizyoloji kavramlarının anlaşılmasını ve çoklu organ sistemleri arasında bağlantı kurabilme yeteneğini test eder. “Doğru” yanıtlar fizyolojide nadir olan mutlak durumları düşündürdüğünden, amaç “en iyi” yanıtı seçmektir.
İthaf Bu kitabı yaşamımıza farklı bir sevgi, anlam, değer, sorumluluk ve özveri anlayışı katan çocuklarımız; Bir tanem Utku İŞOĞLU’na, Aslı ve Eda ERMUTLU’ya, Kürşat, Semih, Hande Nur YILMAZ ve umudumuz, geleceğimiz tüm gençlerimize adıyoruz.
Teşekkür Okuma alışkanlığının, ne yazık ki, giderek azaldığı ülkemizde, zor ve riskli bir karar vererek Fizyoloji alanına, bu alandaki eksikliği gidereceğine inandığımız Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları FİZYOLOJİ kitabını kazandırma sürecini başlatan Nobel Tıp Kitabevleri yöneticisi Sayın Ersal BİNGÖL’e, dizgilerdeki düzeltmeleri defalarca olmasına karşın sabırla ve her zaman güleryüzle karşılayan Sevgili Selçuk ERTÜRK’e, Erol BİROĞLU’na, her türlü desteğini, zaman-mekan gözetmeden arkamda hissettiren Sevgili arkadaşım, dostum, meslektaşım İlker YÜCESİR’e, akşam, haftasonu hatta tatillerde bile çalışmamıza destek veren Göksel İŞOĞLU, Gülbin ERMUTLU ve Nurten YILMAZ’a, Epitel ve Bağ Doku bölümünde kullanılan kavramların çevirisini Histoloji bilimine uygun yapmamıza yardımcı olan Doç. Dr. Canan HÜRDAĞ’a, deri bölümünün çevirisinde teknik desteği nedeniyle moleküler biyolog Ahmet APAYDIN’a, indeksin düzenlenmesindeki sabırlı ve değerli katkısı için Zübeyir BAYRAKTAR’a, bizimle birlikte olma sözü verdikten sonra hastalık, tatil dahil her zaman kendilerinden en kısa sürede cevap aldığım, bu yolculukta bizlerin yanında yer alarak, emeklerini büyük bir özveri ve cömertlikle paylaşan çok değerli meslektaşlarımız, arkadaşlarımız bölüm çevirmeni hocalarımıza teşekkürlerimizi sunarız.
Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ M. Numan ERMUTLU Bayram YILMAZ
ix
Çeviri Editörünün Önsözü Bilgi kaynağı olarak kitap sayfalarını çevirmekten vazgeçmeyen sizler, bir kitabı elinize aldığınızda en çok neden etkilenirsiniz? Herşey, Nobel Tıp Kitabevleri yöneticisi Sayın Ersal BİNGÖL bu kitabı çevirir misiniz, diye elime vermesiyle başladı. Okudukça özellikle giriş bölümlerinde “edebi” bir dil kullanılmış olması, bazı bölümlerde şiirlere yer verilmiş olması, alışılmış tıp kitaplarından farkını ilk bakışta ortaya çıkardı ve teklifi kabul ederek, iki çok değerli arkadaşım ve meslekdaşım ile (Prof. Dr. Bayram YILMAZ ve Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU) ile birlikte, kendimizi titiz ve yoğun bir çalışma içinde bulduk. Hem tıp tarihi, dolayısıyla insan sağlığı hem de tıp eğitimi açısından son derece önemli olan temel tıp bilimleri, klinik bilgilere temel oluşturması açısından da değerlidir. Bilim tarihine bakıldığında “tıp” alanında verilen Nobel ödülü’nün adının “Fizyoloji ve Tıp” olduğu görülür ki, bu da temel bilimlerin en önemli temel taşlarından birinin “Fizyoloji” olduğu şeklinde yorumlanabilir. Fizyoloji kitapları incelendiğinde, temel tıp bilimleri ile klinik bilimler arasında, yani normal yapı ve fonksiyondan patolojilere geçiş aşamasında önemli bir yeri olduğu görülecektir. Yani Fizyoloji tek bir bilim dalından çok daha fazlasıdır. Böylesi önemli bir konumda olan bilim dalı sözkonusu olduğunda da, piyasada konu ile ilgili tıp ve sağlık eğitiminin içinde olanlar tarafından kabul gören “klasikleşmiş” kitaplar var iken, yeni bir kitap çevirisi ne için, diye sorulabilir. Çeviri editörlüğünü yaptığımız bu kitabın, renkli olması, çok sayıda resim ve anlamayı kolaylaştıran tabloları, kısa bir girişi izleyen klasik ve güncel bilgi içermesi, bölüm özeti ve bölümlerin sonunda da okuyucunun kendini sınaması için analitik bir mantıkla oluşturulmuş çalışma soruları ve bunların detaylı açıklamalı yanıtlarının bulunması, kitaba ilgimizi artıran özellikler oldu. Kitabın dilinin yer yer edebi bir tarz içermesi, karmaşık konuları anlaşılır ve akılda kalıcı kılacak şekilde akıcı bir üslupta yazılmış olması biz çevirmenlerini işini, bu estetik güzelliği özünden kaybetmeden aktarmak adına, bir kat daha zorlaştırmıştır. Çeviri editörleri bölümler arasında kabul görmüş “ortak dil birliği”nin olmasına, metinlerin Türkçesinin anlaşılabilir ve akıcı olmasına özen göstermişlerdir. Metinlerin çok sayıda görsel materyal ile donatılması, ayrıca klinik örneklemlerin zenginliği, fizyolojide öğrenilen işleyiş bilgilerinin klinik bilimlerde nerede kullanılacağını düşünsel anlamda uygulama olanağını da sunmaktadır. Yukarıda saymaya çalıştığımız yönleriyle, özellik ve farklılık içeren Lippincott Görsel Anlatımlı Çalışma Kitapları FİZYOLOJİ kitabının Türkçeye kazandırılacak olması ve eğitim alanına sağlayacağı katkı heyecanımızı artırmıştır. Bilgiye ulaşmada kitap sayfalarını çevirirken yayılan kokudan vaz geçmeyen, kenarlarına kısa not kağıtları yapıştırarak öğrenmeyi seçen sizlerden alacağımız geri bildirimlerin bizler için çok değerli olduğunu belirtmek isteriz. İnsanın değerinin sadece insan olmasından kaynaklı olduğu gerçeğinin unutulmadığı, insanın, din, milliyet, cinsiyet, renk, siyaset gibi bir takım sıfatlarla ayrımcılığa uğratılmadığı bir anlayış ve yaklaşım ile yürüyeceğiniz yolda, yolunuzun ışığı insan sevgisi, gücünüz bilginiz olsun... Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ
Çeviriye Katkıda Bulunanlar I. ÜNİTE: Fizyolojik İşlevlerin İlkeleri Bölüm 1: Hücre ve Zar Fizyolojisi Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 2: Zar Uyarılabilirliği Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 3: Ozmoz ve Vücut Sıvıları Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 4: Epitel ve Bağ Doku Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı II. ÜNİTE: Duyusal ve Motor Sistemler Bölüm 5: Sinir Sistemi Organizasyonu Uzm. Dr. Zübeyir BAYRAKTAR, M.D. İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 6: Merkezi Sinir Sistemi Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 7: Otonom Sinir Sistemi Doç. Dr. M. Numan ERMUTLU İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 8: Görme Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 9: İşitme ve Denge Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 10: Tat ve Koku Prof. Dr. Bayram YILMAZ Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
Bölüm 11: Motor Kontrol Sistemleri Prof. Dr. Bayram YILMAZ Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı III. ÜNİTE: Kas-İskelet ve Deri Fizyolojisi Bölüm 12: İskelet Kası Y. Doç. Dr. İlker YÜCESİR, M.D. İstanbul Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Meslek Yüksek Okulu, Spor Sağlık Bilimleri Anabilim Dalı Bölüm 13: Kalp Kası Y. Doç. Dr. İlker YÜCESİR, M.D. İstanbul Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Meslek Yüksek Okulu, Spor Sağlık Bilimleri Anabilim Dalı Bölüm 14: Düz Kas Prof. Dr. Selim KUTLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 15: Kemik Prof. Dr. Bayram YILMAZ Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 16: Deri Prof. Dr. Bayram YILMAZ Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı IV. ÜNİTE: Kalp-Damar Sistemi Bölüm 17: Kalbin Uyarılması Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 18: Kalbin Mekaniği Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU-ALKAÇ İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 19: Kan ve Dolaşım Y. Doç. Dr. Hande YAPIŞLAR İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
Çeviriye Katkıda Bulunanlar Bölüm 20: Kardiyovasküler Düzenleme Mekanizmaları Y. Doç. Dr. Hande YAPIŞLAR İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 21: Özel Bölgelerde Dolaşım Y. Doç. Dr. Hande YAPIŞLAR İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı V. ÜNİTE: Solunum Sistemi Bölüm 22: Akciğer Mekaniği Doç. Dr. Süleyman SANDAL İnönü Ün Tıp Fak Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 23: Gaz Değişimi Doç. Dr. Süleyman SANDAL Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 24: Solunumun Düzenlenmesi Doç. Dr. Süleyman SANDAL Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı VI. ÜNİTE: Üriner Sistem Bölüm 25: Filtrasyon ve Miksiyon Prof. Dr. Güldal SÜYEN Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 26: Geri Emilim ve Sagılanma Prof. Dr. Güldal SÜYEN Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 27: İdrar Oluşumu Prof. Dr. Güldal SÜYEN Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 28: Su ve Elektrolit Dengesi Prof. Dr. Güldal SÜYEN Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
xi Bölüm 30: Ağız, Özofagus ve Mide Prof. Dr. Ç. Berrak YEĞEN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 31: İnce ve Kalın Bağırsaklar Prof. Dr. İnci ALİCAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 32: Ekzokrin Pankreas ve Karaciğer Prof. Dr. İnci ALİCAN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı VIII. ÜNİTE: Endokrin Sistem Bölüm 33: Endokrin Pankreas ve Karaciğer Prof. Dr. Güler ÖZTÜRK Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 34: Adrenal Bezler Prof. Dr. Güler ÖZTÜRK Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 35: Tiroid ve Paratiroid Hormonlar Prof. Dr. Güler ÖZTÜRK Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 36: Kadın ve Erkek Gonadları Prof. Dr. Selim KUTLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı IX. ÜNİTE: Yaşam ve Ölüm Bölüm 37: Gebelik ve Doğum Prof. Dr. Selim KUTLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Bölüm 38: Termal Stres ve Ateş Prof. Dr. Selim KUTLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
VII. ÜNİTE: Gastrointestinal Sistem
Bölüm 39: Egzersiz Prof. Dr. Sadi KURDAK Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
Bölüm 29: İlkeler ve Haberleşme Prof. Dr. Ç. Berrak YEĞEN Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
Bölüm 40: Sistem Yetmezlikleri Prof. Dr. Sadi KURDAK Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı
İçindekiler Teşekkür v Önsöz vi
I. ÜNİTE: Fizyolojik İşlevlerin İlkeleri Bölüm 1: Bölüm 2: Bölüm 3: Bölüm 4:
Hücre ve Zar Fizyolojisi 1 Zar Uyarılabilirliği 16 Ozmoz ve Vücut Sıvıları 28 Epitel ve Bağ Doku 37
II. ÜNİTE: Duyusal ve Motor Sistemler Bölüm 5: Bölüm 6: Bölüm 7: Bölüm 8: Bölüm 9: Bölüm 10: Bölüm 11:
Sinir Sistemi Organizasyonu 53 Merkezi Sinir Sistemi 66 Otonom Sinir Sistemi 77 Görme 91 İşitme ve Denge 102 Tat ve Koku 114 Motor Kontrol Sistemleri 120
III. ÜNİTE: Kas-İskelet ve Deri Fizyolojisi Bölüm 12: Bölüm 13: Bölüm 14: Bölüm 15: Bölüm 16:
İskelet Kası 135 Kalp Kası 147 Düz Kas 153 Kemik 163 Deri 174
IV. ÜNİTE: Kalp-Damar Sistemi Bölüm 17: Bölüm 18: Bölüm 19: Bölüm 20: Bölüm 21:
Kalbin Uyarılması 189 Kalbin Mekaniği 203 Kan ve Dolaşım 214 Kardiyovasküler Düzenleme Mekanizmaları 232 Özel Bölgelerde Dolaşım 251
V. ÜNİTE: Solunum Sistemi Bölüm 22: Bölüm 23: Bölüm 24:
Akciğer Mekaniği 263 Gaz Değişimi 280 Solunumun Düzenlenmesi 298
İçindekiler
xiii
VI. ÜNİTE: Üriner Sistem Bölüm 25: Bölüm 26: Bölüm 27: Bölüm 28:
Filtrasyon ve Miksiyon 313 Geri Emilim ve Salgılanma 328 İdrar Oluşumu 342 Su ve Elektrolit Dengesi 358
VII. ÜNİTE: Gastrointestinal Sİstem Bölüm 29: Bölüm 30: Bölüm 31: Bölüm 32:
İlkeler ve Haberleşme 377 Ağız, Özofagus ve Mide 384 İnce ve Kalın Bağırsaklar 392 Ekzokrin Pankreas ve Karaciğer 402
VIII. ÜNİTE: Endokrin Sistem Bölüm 33: Bölüm 34: Bölüm 35: Bölüm 36:
Endokrin Pankreas ve Karaciğer 411 Adrenal Bezler 421 Tiroid ve Paratiroid Hormonlar 429 Kadın ve Erkek Gonadları 438
IX. ÜNİTE: Yaşam ve Ölüm Bölüm 37: Bölüm 38: Bölüm 39: Bölüm 40:
Gebelik ve Doğum 451 Termal Stres ve Ateş 464 Egzersiz 471 Sistem Yetmezlikleri 481
Şekil Teşekkürleri 503 İndeks 505