Anatomi Uygulama Kitabı

Editör:

Prof. Dr. Hasan Basri Turgut

ANATOMİ ANATOMİ UYGULAMA KİTABI UYGULAMA KİTABI GENİŞLETİLMİŞ 2. BASKI

GENİŞLETİLMİŞ 2. BASKI ANATOMİ UYGULAMA KİTABI ISBN 978-605-335-056-9

Editör

Editör Prof. Dr. Hasan Basri Turgut

Prof.Dr. Hasan Basri Turgut

ANATOMİ UYGULAMA KİTABI GENİŞLETİLMİŞ 2. BASKI

Editör

Prof. Dr. Hasan Basri Turgut

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.

ANATOMİ UYGULAMA KİTABI GENİŞLETİLMİŞ 2. BASKI

Editör: Prof. Dr. Hasan Basri Turgut 1. Baskı 2010

ISBN: 978-605-335-056-9 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Yayımcı

: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.

Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Yayımcı Sertifika No : 15710 Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.

Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : 12565 Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk Akay Kapak Tasarım : Cenk Akay Baskı Tarihi : Mayıs 2014 - İstanbul

NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ.

MERKEZ - ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08

www.nobeltip.com

ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87

ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43

ANTALYA Meltem Mah. Dumlupınar Bulv.

Başkent Sitesi, B Blok No: 4 Meltem Tel: (0242) 238 15 55

İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B Bornova Tel: (0232) 343 10 50

BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. N: 21/18 Görükle Nilüfer Tel: (0224) 224 60 21

SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

DİYARBAKIR Kurt İsmail Paşa 2. Sokak No: 12/C Ofis Tel: (0412) 228 93 93

BAKÜ / AZERBAYCAN Nesib bey Yusifbeyli Caddesi No: 43 Bakü / Azerbaycan Tel: +994 (0)12 449 9431

İÇİNDEKİLER

Ossa; Systema skeletale (Kemikler; İskelet sistemi) ....................................................... 1 Skeleton axiale ............................................................................................................ 1 Ossa cranii (kafa kemikleri) ........................................................................................... 1 UYGULAMA 1............................................................. 1 Neurocranium .................................................................................................. 1 Os frontale (alın kemiği) ........................................................................................ 1 Os occipitale (art kafa kemiği) .............................................................................. 2 Os sphenoidale (temel kemik) .............................................................................. 3 UYGULAMA 2............................................................. 5 Os parietale (duvar kemiği) ................................................................................... 5 Os temporale (şakak kemiği) ................................................................................ 5 Os ethmoidale (kalbur kemiği) ............................................................................. 8 UYGULAMA 3............................................................. 9 Viscerocranium ............................................................................................... 9 Concha nasalis inferior (burun alt konkası) ....................................................... 9 Os lacrimale (gözyaşı kemiği) ............................................................................... 9 Os nasale (burun kemiği) ...................................................................................... 9 Vomer (sapan kemiği) ............................................................................................ 9 Maxilla (üst çene kemiği) .................................................................................... 10 Os palatinum (damak kemiği) ............................................................................ 11 Os zygomaticum (elmacık kemiği)..................................................................... 12 Mandibula (alt çene kemiği) ............................................................................... 12 Os hyoideum (dil kemiği) .................................................................................... 13 Ossicula auditus ; ossicula auditoria (kulak kemikçikleri) .............................. 13 Stapes (üzengi kemik) .......................................................................................... 13 Incus (örs kemik) .................................................................................................. 13 Malleus (çekiç kemik) .......................................................................................... 14 UYGULAMA 4........................................................... 14 Kafa iskeletinin dıştan görünüşü ........................................................................... 14 Norma facialis (norma frontalis) ........................................................................ 14 Orbita (göz çukuru) .............................................................................................. 14 Cavitas nasalis ossea (kemik burun boşluğu) ................................................... 15 Norma superior (norma verticalis) .................................................................... 15 Norma occipitalis .................................................................................................. 15

iv

İçindekiler

UYGULAMA 5........................................................... 16 Norma lateralis ...................................................................................................... 16 Fossa temporalis.................................................................................................... 16 Fossa infratemporalis ........................................................................................... 16 Fossa pterygopalatina ........................................................................................... 17 Norma inferior (norma basalis) ......................................................................... 17 Calvaria .................................................................................................................. 17 Fonticuli cranii ...................................................................................................... 18 Articulatio temporomandibularis (çene eklemi) .............................................. 18 Articulatio atlantooccipitalis ............................................................................... 18 UYGULAMA 6........................................................... 19 Columna vertebralis (omurga) .................................................................................... 19 Vertebrae cervicales (C I – C VII) ............................................................................ 20 Atipik omurlar ............................................................................................................ 20 Atlas .............................................................................................................................. 20 Axis ............................................................................................................................... 21 Vertebra prominens (CVII) 26 ................................................................................ 21 Vertebrae thoracicae (T I – T XII) ........................................................................... 21 Vertebrae Lumbales (L I – L V) ................................................................................ 21 Os sacrum (Vertebrae sacrales I - V) ...................................................................... 22 Os coccygis (coccyx veya vertebrae coccygeae I - IV)........................................... 23 UYGULAMA 7........................................................... 23 Skeleton thoracis (toraks iskeleti) ............................................................................... 23 Costae (I - XII) ............................................................................................................ 23 Atipik kostalar ............................................................................................................. 24 Sternum (göğüs kemiği) ............................................................................................ 24 Cavea thoracis (toraks kafesi) ................................................................................... 25 UYGULAMA 8........................................................... 25 Juncturae columnae vertebralis (omurga eklemleri) .............................................. 25 Articulationes columnae vertebralis ....................................................................... 25 Articulatio atlantoaxialis mediana ........................................................................... 25 Articulatio atlantoaxialis lateralis ............................................................................. 25 Articulationes vertebrales.......................................................................................... 25 Juncturae thoracis (toraks eklemleri) ......................................................................... 26 UYGULAMA 9........................................................... 27 Skeleton appendiculare ........................................................................................... 27 Ossa membri superioris ............................................................................................... 27 Cingulum pectorale; cingulum membri superioris (omuz kemeri) .................... 27 Scapula (kürek kemiği) ........................................................................................ 27 Clavicula (köprücük kemiği) .............................................................................. 28 Pars libera membri superioris (üst tarafın serbest parçası) ................................. 28 Humerus (kol kemiği) .......................................................................................... 28

İçindekiler

v

UYGULAMA 10 ......................................................... 29 Radius (döner kemik) .......................................................................................... 29 Ulna (dirsek kemiği)............................................................................................. 29 Ossa manus (el kemikleri) ................................................................................... 30 Ossa carpi; ossa carpalia (el bileği kemikleri) ................................................... 30 Ossa metacarpi; ossa metacarpalia (el tarağı kemikleri) ................................. 31 Ossa digitorum; phalanges (parmak kemikleri) ............................................... 31 Ossa sesamoidea .................................................................................................. 32 UYGULAMA 11 ......................................................... 32 Juncturae membri superioris (üst taraf eklemleri) ................................................. 32 Juncturae cinguli pectoralis (omuz kemeri eklemleri) .......................................... 32 Articulationes cinguli pectoralis (omuz kemerinin hareketli eklemleri) ...... 32 Articulatio acromioclavicularis .......................................................................... 32 Articulatio sternoclavicularis .............................................................................. 32 Juncturae membri superioris liberi (serbest üst tarafın eklemleri) ..................... 33 Articulationes membri superioris liberi (serbest üst tarafın hareketli eklemleri) ............................................................ 33 Articulatio humeri (articulatio glenohumeralis) ............................................. 33 Articulatio cubiti ................................................................................................... 33 Articulatio radioulnaris proximalis .................................................................... 34 Articulatio radioulnaris distalis .......................................................................... 34 Articulationes manus .......................................................................................... 34 UYGULAMA 12 ......................................................... 35 Ossa membri inferioris (alt taraf kemikleri) ...................................................... 35 Cingulum pelvicum; cingulum membri inferioris (pelvis kemeri) ..................... 35 Os coxae (kalça kemiği) ....................................................................................... 35 Os ilium (ilium) ................................................................................................... 36 Os ischii (ischium) ................................................................................................ 36 Os pubis (pubis) .................................................................................................... 37 Pelvis ....................................................................................................................... 37 Kadında pelvis çapları .......................................................................................... 38 Pars libera membri inferioris (alt tarafın serbest parçası) .................................... 39 Femur (os femoris); uyluk kemiği ..................................................................... 39 Patella (diz kapağı kemiği) .................................................................................. 40 UYGULAMA 13 ......................................................... 40 Tibia (kaval kemiği) .............................................................................................. 40 Fibula (kamış kemiği) .......................................................................................... 41 Ossa pedis (ayak kemikleri) ................................................................................ 42 Ossa tarsi; ossa tarsalia (ayak bileği kemikleri) ................................................ 42 Ossa metatarsi; ossa metatarsalia I - V (ayak tarağı kemikleri)...................... 44 Ossa digitorum; phalanges (parmak kemikleri) ............................................... 44 Ossa sesamoidea ................................................................................................... 44

vi

İçindekiler

UYGULAMA 14 ......................................................... 44 Juncturae membri inferioris (alt taraf eklemleri) .............................................. 44 Juncturae cinguli pelvici (pelvis kemeri eklemleri) ............................................... 45 Juncturae membri inferioris liberi (serbest alt tarafın eklemleri)........................ 45 Syndesmosis tibiofibularis ................................................................................... 45 Articulationes membri inferioris liberi (serbest alt tarafın hareketli eklemleri) .............................................................. 45 Articulatio coxae (articulatio coxofemoralis) ................................................... 45 Articulatio genus................................................................................................... 46 Articulatio tibiofibularis ...................................................................................... 46 Articulationes pedis (ayak eklemleri) ................................................................ 46 UYGULAMA 15 ......................................................... 49 Regiones capitis ve regiones cervicales (baş ve boyun bölgeleri)....................... 49 UYGULAMA 16 ......................................................... 56 UYGULAMA 17 ......................................................... 64 UYGULAMA 18 ......................................................... 75 UYGULAMA 19 ......................................................... 85 UYGULAMA 20 ......................................................... 92 UYGULAMA 21 .......................................................100 UYGULAMA 22 .......................................................108 Regiones thoracicae anteriores, laterales ve regiones abdominales (toraksın ön ve yan tarafının bölgeleri ile abdomen’in bölgeleri) ....................108 UYGULAMA 23 .......................................................114 UYGULAMA 24 .......................................................118 UYGULAMA 25 .......................................................122 UYGULAMA 26 .......................................................128 Regiones abdominales (abdomen bölgeleri) .....................................................128 UYGULAMA 27 .......................................................133 UYGULAMA 28 .......................................................140 UYGULAMA 29 .......................................................142 UYGULAMA 30 .......................................................151

İçindekiler

vii

UYGULAMA 31 .......................................................155 UYGULAMA 32 .......................................................159 Regio perinealis (perineum) ..............................................................................159 Systemata genitalia (genital sistemler)...................................................................161 UYGULAMA 33 .......................................................167 Regiones membri superioris (üst tarafın bölgeleri) ..............................................167 UYGULAMA 34 .......................................................173 UYGULAMA 35 .......................................................177 UYGULAMA 36 .......................................................185 UYGULAMA 37 .......................................................188 UYGULAMA 38 .......................................................191 UYGULAMA 39 .......................................................198 Regiones membri inferioris (alt tarafın bölgeleri) ................................................198 UYGULAMA 40 .......................................................202 UYGULAMA 41 .......................................................205 UYGULAMA 42 .......................................................207 UYGULAMA 43 .......................................................212 UYGULAMA 44 .......................................................216 UYGULAMA 45 .......................................................220 UYGULAMA 46 .......................................................224 Regio cervicalis posterior (regio colli posterior) ...................................................224 UYGULAMA 47 .......................................................226 Regiones dorsales (sırt bölgeleri) ..............................................................................226 UYGULAMA 48 .......................................................234 UYGULAMA 49 .......................................................237 Kafatasının açılması .................................................................................................237 Meninges (beyin zarları)..........................................................................................237 Arteriae encephali ....................................................................................................238 UYGULAMA 50 .......................................................241

viii

İçindekiler

Pars centralis; systema nervosum centrale (merkezi sinir sistemi) ....................241 Encephalon (beyin) ..................................................................................................241 Myelencephalon ..................................................................................................242 Medulla oblongata (bulbus) ..............................................................................242 Pons ......................................................................................................................242 Ventriculus quartus (dördüncü ventrikül) ......................................................243 Mesencephalon ...................................................................................................244 UYGULAMA 51 .......................................................244 Cerebellum (beyincik) .......................................................................................244 Diencephalon ......................................................................................................245 Ventriculus tertius (üçüncü ventrikül) ............................................................246 UYGULAMA 52 .......................................................247 Telencephalon (cerebrum).................................................................................247 Ventriculus lateralis (yan karıncık) ..................................................................251 Nuclei basales .....................................................................................................252 UYGULAMA 53 .......................................................253 Systema nervosum autonomicum (otonom sinir sistemi) ...................................253 Pars sympathica .......................................................................................................253 Pars parasympathica ................................................................................................255 Otonom sisteme ait periferik sinir ağları ve ganglionlar.....................................256 UYGULAMA 54 .......................................................257 Nervi craniales (kranial sinirler) ............................................................................257 UYGULAMA 55 .......................................................261 Orbita’nın açılması ...................................................................................................261 Organa sensuum (duyu organları) ............................................................................262 Organum olfactorium; organum olfactus (koku organı) ....................................262 Oculus (göz) ve görme ile ilgili yapılar ..................................................................262 Structurae oculi accessoriae (gözün yardımcı oluşumları) ...........................266 UYGULAMA 56 .......................................................269 Auris (kulak) ............................................................................................................269 Organum gustatorium (organum gustus) .............................................................275 Integumentum commune .......................................................................................275 Cutis (deri)...........................................................................................................275 Pili (kıllar) ............................................................................................................276 Unguis (tırnak)....................................................................................................276 Kaynaklar ................................................................................................................277 İndeks ......................................................................................................................279

YAZARLAR

Prof. Dr. Hasan Basri Turgut Prof. Dr. Engin Çalgüner Prof. Dr. Afitap Anıl Prof. Dr. Rabet Gözil Prof. Dr. Tuncay Veysel Peker Prof. Dr. İsmail Nadir Gülekon Prof. Dr. Meltem Bahçelioğlu Prof. Dr. Dural Kadıoğlu [Emekli]

Kapak Resimleri ve Düzenlemesi Prof. Dr. Tuncay Veysel Peker

ÖNSÖZ İnsan Anatomisi Tıbbın Temel Dersidir. Tıp öğrencileri insan vücudunun normal yapısını Anatomi derslerinde öğrenir. Bu bilgi meslek yaşamları boyunca onlara yol gösterir. İyi bir anatomi bilgisi başarılı bir hekimlik için temel oluşturur.

Anatomi öğretiminde uygulama dersleri büyük bir öneme sahiptir. Çıplak gözle görülen ve dokunulan bir yapı, çok uzun yıllar akılda kalır. Anatomi uygulama derslerinde çok yararlı bir kaynak olacağına inandığım, “Anatomi Uygulama Kitabı’’nın Kemik ve Eklem Bölümünü Sistematik Anatomi, diğer bölümlerini ise, Topografik Anatomi esaslarına göre, yeniden gözden geçirerek yazdık. İkinci baskısını birlikte yazdığımız Prof. Dr. Engin Çalgüner, Prof. Dr. Afitap Anıl, Prof.

Dr. Rabet Gözil, Prof. Dr. Tuncay Veysel Peker, Prof.Dr.İsmail Nadir Gülekon, Prof. Dr. Meltem Bahçelioğlu ve Anatomi Anabilim Dalımızdan Emekli olan, Prof.

Dr.Dural Kadıoğlu’na emeklerinden dolayı çok teşekkür ederim. Bu kitabın Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim gören Öğrencilere ve Öğretim Elemanlarına yararlı olmasını dilerim.

Editör Prof. Dr. Hasan Basri Turgut Ankara, 2014

KİTAPTA KULLANILAN KISALTMALAR a. = arteria aa. = arteriae v. = vena vv. = venae m. = musculus mm. = musculi n. = nervus nn. = nervi ggl. = ganglion ggll. = ganglia gl. = glandula gll. = glandulae lig. = ligamentum ligg. = ligamenta art.= articulatio artt.= articulationes r. = ramus rr. = rami C = servikal T = torakal L = lumbal S = sakral Co= koksigeal