AİLE HEKİMLİĞİ HUKUKU MALİ VE İDARİ YÖNLERİYLE (MEVZUATLI)
AİLE HEKİMLİĞİNDE ÇALIŞMA USULLERİ ÜCRET UYGULAMASI, İZİN KULLANIMI PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ DENETİM, İHTAR ve SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ AİLE HEKİMLİĞİNDE KADRO VE EMEKLİLİK UYGULAMASI AİLE HEKİMLİĞİ BİR KAMU HİZMETİDİR AİLE HEKİMLİĞİ SÖZLEŞMESİNDE DAMGA VERGİSİ SAĞLIK OCAĞI ve DEMİRBAŞ KİRALANMASI AİLE HEKİMLİĞİNDE İŞYERİ UYGULAMASI AİLE HEKİMİNİN VERGİ ve STOPAJ YÜKÜMLÜLÜĞÜ ÜCRETLERDE İSTİSNA UYGULAMASI ZORUNLU MALİ SİGORTA UYGULAMASI
Tayfun ŞAHİN E. Maliye Başmüfettişi
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.
AİLE HEKİMLİĞİ HUKUKU MALİ VE İDARİ YÖNLERİYLE (MEVZUATLI) Tayfun ŞAHİN E. Maliye Başmüfettişi ISBN: 978-975-420-873-3 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Her hakkı Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.’ne aittir.
Düzenleme/Kapak: Nobel Tıp Kitabevleri Baskı / Cilt: Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Altıparmak Cad. Burç Pasajı, Bursa Tel: (0224) 224 60 21
Ankara MN MEDİKAL & NOBEL TIP KİTABEVİ Halk Sok. No: 5 Sıhhiye-Ankara Tel: (0312) 431 16 33 İzmir / Bornova İZMİR GÜVEN KİTABEVİ 168. Sok. No: 10/1 Bornova-İzmir Tel: (0232) 339 16 96 İzmir / Konak İZMİR GÜVEN KİTABEVİ SSK İş Hanı P/36 Konak-İzmir Tel: (0232) 425 27 58 Adana ADANA NOBEL KİTABEVİ Adnan Kahveci Bulvarı 31/C Adana Tel: (0322) 233 00 29
Vefakar Türk Hekimlerine Adanmıştır
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ ...................................................................................................................1 2. GENEL OLARAK AİLE HEKİMLİĞİ ...........................................................3 2.1 Aile Hekimliğinde Genel Tanımlar ............................................................3 2.2 Aile Hekiminin Belirlenmesi ......................................................................5 2.2.1 Aile hekimliği pozisyonlarının belirlenmesi ....................................5 2.2.2 Aile hekiminin belirlenmesi ...............................................................5 2.2.3 Yetkilendirilmiş aile hekimi................................................................7 2.3 Aile Hekimliğinde Sözleşme .......................................................................7 2.4 Aile Sağlığı Merkezi......................................................................................8 2.5 Kişilerin Aile Hekimini Seçmesi.............................................................. 10 2.6 Hekim ve Hastalara Etkileri Yönünden Aile Hekimliği ....................... 10 2.6.1 Aile hekimliğinin hekime sağlaması beklenen olumlu yanları ................................................................................... 10 2.6.2 Aile hekimliğinin hastaya sağlaması beklenen olumlu yanları ................................................................................... 11 2.6.3 Aile hekimliğinin hekim açısından beklenen olumsuz yanları................................................................................. 11 2.6.4 Aile hekimliğinin hasta açısından beklenen olumsuz yanları................................................................................. 12 3. AİLE HEKİMLİĞİNDE MALİ VE SOSYAL HAKLAR ............................ 13 3.1 Aile Hekimlerinin Çalışma Usulleri........................................................ 13 3.1.1 Çalışma saatleri ................................................................................. 13 3.1.2 İcap ve aktif nöbet uygulaması ........................................................ 13 3.1.3 Gezici sağlık hizmeti ........................................................................ 14 3.1.4 Yerinde sağlık hizmeti ...................................................................... 15 3.2 Aile Hekimliğinde Ücret Uygulaması ..................................................... 16 3.2.1 Kayıtlı kişiler için ödenecek ücret .................................................. 17 3.2.2 Kayıtlı kişiler için ödenecek ücret (Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde) ............................. 18
vi
İçindekiler
3.2.2 Kayıtlı kişiler için ödenecek ücret (Küçük yerlerde) .................... 19 3.2.3 Sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi ücreti ...................................... 21 3.2.4 Aile sağlığı merkezi gideri ............................................................... 21 3.2.5 Gezici sağlık hizmeti giderleri......................................................... 24 3.2.6 Tetkik ve sarf malzemeleri giderleri ............................................... 25 3.3 Aile Hekimliğinde İzin Kullanımı ........................................................... 26 3.3.1 Aile hekimliğinde izin süreleri ........................................................ 26 3.3.2 İzin sürelerinde oranlama uygulaması ........................................... 26 3.3.3 Kullanılmayan izinlerin sonraki yıla devri konusu ...................... 26 3.3.4 Aile hekimliğinde mazeret izinleri ................................................. 27 3.3.5 Aile hekimliğinde hastalık izinleri ................................................. 27 3.3.6 Aile hekimliğinde doğum ve süt izinleri........................................ 28 3.3.7 İzin kullanımı ile ilgili diğer hususlar ve ücretsiz izin kullanımı .................................................................................... 29 3.4 Aile Hekimliğinde Performans ve Kesinti Uygulaması ........................ 29 3.4.1 Kalite standartları oluşturulmuştur ................................................ 30 3.4.2 Performans değerlendirmesi ve aylık başarı puanlaması ............ 30 3.4.3 Aile hekimliğinde ücret kesintisi .................................................... 31 3.5 Aile Hekimliğinin Denetimi ve İhtar Uygulaması ................................ 33 3.5.1 Aile hekimliğinin denetimi ............................................................. 33 3.5.2 İhtar uygulaması ............................................................................... 33 3.5.3 İhtar uygulamasına karşı yargı yolu ............................................... 35 3.6 Aile Hekimliğinde Görevden Uzaklaştırma........................................... 35 3.7 Aile Hekimliği Sözleşmesinin Sona Ermesi ........................................... 36 3.6.1 Sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi ....................................... 36 3.6.2 Sözleşmenin yetkili merci tarafından sona erdirilmesi ............... 36 3.6.3 Sözleşmenin ihtar ile sona erdirilmesi ........................................... 38 3.6.4 Sözleşmenin çalışan tarafından sona erdirilmesi ......................... 38 3.8 Aile Hekimliğinde Sosyal Güvenlik Uygulaması .................................. 39 3.8.1 Aile hekiminin kadro intibakı sorunu ........................................... 40 3.8.2 Emeklilik kesintileri bakımından aile hekimliği .......................... 41 3.8.3 Emeklilik süresi ve ikramiye bakımından aile hekimliği ............ 42 3.8.4 Emekli aylığı bakımından aile hekimliği ....................................... 43 4. AİLE HEKİMLİĞİNDE MALİ YÜKÜMLÜLÜKLER.............................. 45 4.1 Aile Hekimliği Bir Kamu Hizmetidir...................................................... 45
İçindekiler
vii
4.2 Aile Hekimliği Sözleşmelerinde Damga Vergisi Uygulaması .............. 46 4.2.1 Aile hekimliği sözleşmelerinde damga vergisi .............................. 46 4.2.2 Damga vergisi hesaplaması.............................................................. 47 4.3 Aile Hekimlerine Sağlık Ocağı ve Demirbaş Kiralanması ................... 48 4.3.1 Milli Emlak Müdürlükleri tarafından yapılan kiralamalar ......... 49 4.3.1 Sağlık Bakanlığı’na devirden sonra kiralama uygulaması ........... 50 4.4 Aile Hekimliğinde İşyeri Uygulaması ..................................................... 53 4.4.1 Vergi mevzuatı yönünden işyeri ..................................................... 53 4.4.2 Sosyal güvenlik mevzuatı yönünden işyeri.................................... 54 4.4.3 Yerel hizmetler yönünden işyeri ..................................................... 55 4.5 Aile Hekimliğinde İşverenlik Uygulaması ............................................. 56 4.5.1 Vergi mevzuatı yönünden işverenlik .............................................. 56 4.5.2 Sosyal güvenlik yönünden işveren.................................................. 57 4.5.3 İşveren sorumluluğu yönünden asıl işveren uygulaması............. 58 4.6 Kamuda Çalışmayan Hekimin Sözleşmeli Aile Hekimliği Uygulaması ................................................................................................ 59 4.7 Aile Hekimlerinin Yanında Çalışanların Vergilenmesi ........................ 60 4.7.1 Çalışanların ücretinde gelir vergisi istisna uygulaması ............... 60 4.7.2 Çalışanların ücretinde damga vergisi uygulaması ........................ 61 4.8 Aile Hekimlerinin Stopaj Yükümlülüğü ................................................. 62 4.8.1 Genel olarak stopaj uygulaması ...................................................... 62 4.8.2 Ücret ve kira ödemelerinde gelir vergisi kesintisi......................... 63 4.8.3 Bakanlığa tanınan yetkinin anlam ve kapsamı ............................. 63 4.8.4 Aile hekimliğinde stopaj uygulaması ............................................. 65 4.8.5 275 sayılı GVK genel tebliği ve stopaj uygulaması ....................... 66 4.8.6 “Verginin yasallığı ilkesi” ve 275 sayılı GVK genel tebliği........... 67 4.8.7 Danıştay’ın stopaj konusundaki kararı .......................................... 69 4.8.7 Aile hekimliğinde ücret ve kira ödemeleri için stopaj önerisi .... 70 4.9 Aile Hekimlerinin Ücret Unsurlarında İstisna Uygulaması ................ 72 4.10 Aile Hekimliğinde KDV Uygulaması ................................................... 73 4.10.1 Aile hekimliğinin KDV karşısındaki durumu ............................ 73 4.10.2 Genel olarak KDV kesintisi uygulaması ...................................... 75 4.10.3 İşgücü temininde KDV kesintisi uygulaması.............................. 76 4.10.3 Aile hekimlerinin işgücü temininde KDV kesintisi ................... 77 4.11 Aile Hekimlerinin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Uygulaması .............................................................................................. 78
viii
İçindekiler
4.11.1 Genel olarak zorunlu mali sigorta uygulaması ........................... 78 4.11.2 Aile hekimleri bakımından zorunlu sigorta uygulaması........... 80
5. SONSÖZ ........................................................................................................... 81 6. EKLER .............................................................................................................. 83 1. AİLE HEKİMLİĞİ MEVZUATI .................................................................... 83 1.1 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun ................................................................................................ 83 1.2 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu ......................................... 84 1.3 5258 Sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun .......... 84 1.4 Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği ................................................... 86 1.5 Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler ile Sözleşme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik .............................................................. 118 1.6 Aile Hekimi Sözleşme Örneği................................................................ 137 1.7 Aile Sağlığı Elemanı Sözleşme Örneği .................................................. 139 1.8 Aile Hekimliği Uygulamasında İhtar Puanı Cetveli ........................... 141 2. İLGİLİ MALİ MEVZUAT ........................................................................... 143 2.1 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ................................................................ 143 2.2 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ............................................................. 143 2.3 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ............................................ 145 2.4 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu ......................................................... 145 2.5 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu .................................................. 147 2.6 209 Sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına Bağlı Döner Sermaye Hakkında Kanun ......................................................... 149 2.7 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ........ 149 2.8 Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Kurum Katkısına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Tebliğ (2010/1)................................................................................ 150 2.9 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu ................................................... 151 2.10 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ............................................ 156 KAYNAKÇA ........................................................................................................ 158
Bölüm 1
Giriş
5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanunla hayatımıza giren Aile Hekimliği, getirdiği yeniliklerle ülkemizin gündemine oturmuş, olumlu ve olumsuz bir çok eleştiriye konu edilmiştir. Bu eleştiriler genellikle tıp çevrelerinden ve sosyal politikalarla ilgilenen genellikle siyasi kimlikleri ön planda olan kişilerden gelmektedir. Yaşamımıza giren aile hekimliği, kendi içerisinde başlı başına bir sistemdir ve bu sistemin kamuyu ilgilendiren dışarıdan görünen yüzü dışında sistemin içerisinde rolü olan aile hekimleri ile aile sağlığı elemanlarının muhatap oldukları özlük ve personel uygulamaları ile uymak durumunda oldukları iş yaşamına ilişkin vergi, sosyal güvenlik ve benzeri “mali yükümlülük” olarak adlandırılabilecek birçok yükümlülük söz konusudur. Bu yükümlülüklerin yalnızca aile hekimliği sisteminde yer alan ve yükümlülüğe uymak zorunda olan görevlileri etkilediği, uygulamadan yararlanan insanımızı etkilemediği söylenebilir. Oysa aile hekimliği sisteminin düzgün çalışması, sistemin başarısını sağlayacak önemli bir etmendir. Bu anlamda, konu edilen mali yükümlülükler muhatabı olan aile hekimliği çalışanlarının dışında sağlık hizmetlerini yöneten bürokrasi ile hizmet alan geniş halk katmanlarını da yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle, aile hekimliği sisteminde çalışanların karşı karşıya oldukları mali ve sosyal haklar ile mali yükümlülükler konusundaki sorunlu uygulamaların neler olduğunun doğru tespit edilmesi ve gerekli çözümlerin en uygun şekilde bulunması, aile hekimliğinin başarısı ve sağlık hizmetinden yararlananların sistemden duydukları memnuniyetin artması bakımından çok önemlidir. Bu çalışmada aile hekimliği sisteminde çalışanların karşı karşıya oldukları mali ve sosyal haklar ile mali yükümlülükler konusundaki sorunlu uygulamalar belirtilerek sorunların çözümü konusuna, getirilen önerilerle katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
1
Bölüm 2
Genel Olarak Aile Hekimliği
2.1. Aile Hekimliğinde Genel Tanımlar Aile hekimliği yeni bir kavram olmamakla birlikte, ülkemizde uygulaması yeni başlayan ve toplumun geniş kesimleri bakımından henüz bütün yönleriyle bilinmeyen bir sağlık modelidir. 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanunla uygulaması başlayan aile hekimliği, bugün itibarıyla 663 sayılı KHK ile değiştirilmiş, Aile Hekimliği Kanunu adını almıştır. Aile hekimliği ile ilgili genel terim ve tanımlamalara 5258 sayılı Kanun, 25/05/2010 tarihinde 27591 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği (Uygulama Yönetmeliği) ile 31.12.2010 tarihinde 27801 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aile Hekimliği Ödemeler ve Sözleşme Yönetmeliği (Sözleşme Yönetmeliği) çerçevesinde aşağıda kısaca belirtilmiştir. Aile hekimi: Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın, her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belirli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Bakanlığın öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabipleri, Geçici aile hekimi: Aile hekiminin yıllık izin, hastalık izni ve diğer nedenlerle görev başında bulunamadığı sürede yerine bakan veya boş aile hekimliği pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile hekimini, Yetkilendirilmiş aile hekimi: İşyeri ve kurum hekimliği yaparken bağlı olduğu işyerindeki çalışanlara aile hekimliği hizmeti veren hekim, Aile sağlığı elemanı: Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli olarak çalıştırılan veya Bakanlıkça görevlendirilen hemşire, ebe, sağlık memuru (toplum sağlığı) ve acil tıp teknisyenini, Geçici aile sağlığı elemanı: Aile sağlığı elemanının yıllık izin, hastalık izni ve diğer nedenlerle görev başında bulunamadığı sürede yerine bakan veya boş 3
4
Genel Olarak Aile Hekimliği
aile sağlığı elemanı pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile sağlığı elemanını, Aile hekimliği birimi: Bir aile hekimi ve en az bir aile sağlığı elemanından oluşan yapıyı, Aile sağlığı merkezi: Bir veya birden fazla aile hekimi ile aile sağlığı elemanlarınca aile hekimliği hizmetinin verildiği sağlık kuruluşunu, Gezici sağlık hizmeti: Aile hekimi ve/veya aile sağlığı elemanının, müdürlükçe tespit edilen uzak mahalle, belde, köy, mezra gibi yerleşim birimlerine, Bakanlıkça belirlenen usûl ve esaslara göre giderek mahallinde vereceği sağlık hizmetini, Yerinde sağlık hizmeti: Aile hekimi ve/veya aile sağlığı elemanının, müdürlükçe tespit edilen cezaevi, çocuk ıslahevi, huzurevi, korunmaya muhtaç çocukların barındığı çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları gibi toplu yaşam alanlarına Bakanlıkça belirlenen usûl ve esaslara göre giderek, yerinde vereceği sağlık hizmetini, Entegre sağlık hizmeti: Bakanlıkça belirlenecek yerlerde, bünyesinde koruyucu sağlık hizmetleri, acil sağlık hizmetleri, muayene, tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri, doğum, ana çocuk sağlığı hizmetleri, ayakta ve yatarak tıbbî ve cerrahî müdahale ile çevre sağlığı, adlî tabiplik ve ağız diş sağlığı hizmetleri gibi hizmetlerin de verildiği, birinci basamak sağlık hizmetlerini yoğunlukla yürütmek üzere tasarlanmış sağlık hizmetini, Toplum sağlığı merkezi: Bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını geliştirmeyi ve korumayı ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bu sorunları gidermek için planlama yapan ve bu planları uygulayan, uygulatan; birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini müdürlüğün sevk ve idaresinde organize eden, bu hizmetlerin verimli şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren ve destekleyen, bölgesinde bulunan sağlık kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşunu, Hizmet bölgesi: hizmet grubu ve hizmet puanı: 8/6/2004 tarihli ve 25486 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde açıklanan bölge, grup ve puanlarını, Tavan ücret: Sözleşmeli olarak çalıştırılan aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları ile görevlendirilen aile hekimi ve aile sağlığı elemanlarına yapılacak ödemelerin hesaplanmasında kullanılan, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) bendine göre istihdam edilen
Genel Olarak Aile Hekimliği
5
sözleşmeli personel için öngörülen brüt tavan ücreti, Aylık başarı oranı: Aile hekimi ve aile sağlığı elemanının, o ay içinde yaptıkları aşılama, gebe ve bebek-çocuk takipleri gibi koruyucu sağlık hizmetlerinin her biri için ayrı ayrı olmak üzere, o ay içinde Bakanlığın belirlediği usûl ve esaslar çerçevesinde yapmaları gereken aşılama, gebe ve bebek-çocuk takipleri gibi koruyucu sağlık hizmetlerine oranını, ifade eder. 2.2. Aile Hekiminin Belirlenmesi 2.2.1. Aile hekimliği pozisyonlarının belirlenmesi Aile hekimliği uygulamasına geçilen illerde aile hekimi pozisyonları bölgelere göre tespit edilerek Valiliğin teklifi ve Bakanlığın onayı ile belirlenir. Aile hekimlerinin çalışma bölgeleri nüfus yoğunluğu, idari ve coğrafi şartlar ile kişilerin sağlık hizmeti alma alışkanlıkları göz önünde bulundurularak belirlenir. Aile hekimliği uygulanan ve uygulanacak olan illerde ortalama 3500 kişiye bir aile hekimi düşecek şekilde aile hekimi çalışma bölgeleri tespit edilir. İdari, coğrafi ve nüfus özellikleri ile yerel şartları farklılık gösteren yerleşim yerlerindeki pozisyonlarda aile hekimine kayıtlı nüfus sayısı değişiklik gösterebilir. Bu nüfus değişiklikleri gerekçeleri ile birlikte Bakanlık onayına sunulur. Bakanlık onayı alındıktan sonra pozisyonlar ilan edilir. Bölgedeki nüfus hareketleri ve hizmet ihtiyacındaki değişiklikler göz önüne alınarak Valiliğin teklifi ve Bakanlığın onayı ile yeni aile hekimliği birimleri açılabilir veya kapatılabilir. Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerin bulunduğu ilçe merkezlerindeki bütün aile hekimliği birimleri bu merkezlerin bünyesinde açılır. Aile hekimi çalışma bölgeleri yerel, idari, coğrafi ve nüfus esaslarına göre belirlenirken büyükşehir belediyesine bağlı ilçelerin her biri ayrı ilçe kabul edilir. 2.2.2. Aile hekiminin belirlenmesi Kimlerin aile hekimi olacakları konusunda karar verici durumda olan kurum, Sağlık Bakanlığıdır. Bakanlık, ister kendi kurumlarına bağlı çalışan isterse de diğer kamu kurumlarına bağlı çalışan hekimler arasından ihtiyaca göre belirlenen sayıda hekimi görevlendirmeye veya sözleşme ile çalıştırmaya yetkilidir. Diğer kurumlara bağlı çalışan hekimin aile hekimi olarak çalışabilmesi için Sağlık Bakanlığının ve hekimin isteği yanında hekimin bağlı olduğu kurumun da muvafakat vermesi gereklidir. Aile sağlığı elemanlarının çalıştırılması da aynı ilkeye göre gerçekleşir.
6
Genel Olarak Aile Hekimliği
Her aile hekiminin yanında en az bir aile sağlığı elemanı çalışması esastır. Aile sağlığı elemanı, çalışma koşullarının özelliğine göre ebe, hemşire, sağlık memuru (toplum sağlığı) veya acil tıp teknisyenidir. Sağlık evlerinde çalışmakta olan ebeler, hizmet yönünden o bölgenin bağlandığı aile hekimine/hekimlerine; idari yönden ise toplum sağlığı merkezine bağlı olarak çalışırlar. Sözleşmeli olarak çalışan aile hekimi ve aile sağlığı elemanları, bu süre boyunca kurumlarında aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar ve bunların kadroları ile ilişkileri devam eder. Bunların daha önce bağlı oldukları sosyal güvenlik kurumlarıyla ilişkileri aynı şekilde devam ettirilir, her türlü prim, kesenek ve kurum karşılıkları ücretlerinden kesilerek ilgili sosyal güvenlik kuruluşuna aktarılır. Bakanlık, ilgili ve bağlı kuruluş kadrolarında memur statüsünde görev yapmakta iken ücretsiz izne ayrılarak sözleşmeli statüde aile hekimi veya aile sağlığı elemanı olan personel, sözleşmesinin herhangi bir suretle sona ermesi halinde kadro veya personel dağılım cetveli fazlalığına bakılmaksızın ücretsiz izne ayrıldığı görevine geri döner. Ancak kadrosunun bulunduğu birimin aile hekimliği uygulaması nedeniyle kaldırılması halinde bu birimin aktarıldığı toplum sağlığı merkezine atanır. Sözleşme ile çalıştırılacak aile hekimleri bölgedeki pozisyon sayısı dikkate alınarak başvuruda bulunan hekimler arasından öncelik sıralamasına göre yerleştirilir. Yerleştirmede kamu görevlisi olan tabip ve uzman tabiplere öncelik sağlanır. Bunlar arasından da aile hekimliği uzmanları birinci grup, tabipler ve diğer uzman tabipler ise ikinci grup olacak şekilde hizmet puanına göre sıralanırlar. Yerleştirmeler önce birinci grup olmak üzere en yüksek hizmet puanından başlanarak yapılır. İl düzeyinde belirlenen aile hekimi çalışma bölgelerine en yüksek hizmet puanı olan personelden başlamak üzere tercihlerine göre yerleştirme yapılır. İlde aile hekimliği pozisyonlarının doldurulamaması halinde ihtiyaç kamu görevlisi olmayan tabip ve uzman tabiplerden karşılanır. Bu hekimler de hizmet puanları hesaplanarak sıralanırlar. Yukarıdaki şekilde yapılan yerleştirmeler sonrasında da ilde sözleşmeli aile hekimliği pozisyonlarının doldurulamaması halinde diğer illerden sözleşmeli aile hekimi istihdam edilebilir. Bu şekilde aile hekimliğine başlayan personel devlet memuru ise kadrosu geldiği ilde kalarak ücretsiz izinli sayılır. Aile sağlığı elemanlarının belirlenmesinde de yukarıdaki sıralamanın benzeri öncelikler uygulanır.
Genel Olarak Aile Hekimliği
7
2.2.3. Yetkilendirilmiş aile hekimi Sağlık Bakanlığı dışında birinci basamak sağlık hizmeti veren üniversiteler, askeri birlikler, hastaneler ve kurumlar, işyerlerinde yetkilendirilmiş aile hekimliği hizmeti verilmesini sağlayabilirler. Bu kurumlarda çalışan işyeri hekimleri, Bakanlığın öngördüğü eğitimleri almaları ve aile hekimliği için başvuru yapmaları durumunda kurumlarının teklifi üzerine Valilik onayı ile kendi görev ve sorumluluk alanlarıyla sınırlı olmak kaydıyla, aile hekimliği yapmakla yetkilendirilebilirler. Bu durumdaki işyeri hekimine yetkilendirilmiş aile hekimi denir. Kurumlar yetkilendirme olduğu takdirde gerekli fiziki şartları ve teknik donanımı sağlamakla yükümlüdür. Aile hekimliğiyle yetkilendirilmiş olan işyeri hekimlerinin göreve başlamaları, Bakanlıkça belirlenen hizmete özel sözleşmenin imzalanmasından sonra gerçekleşir. Yetkilendirilmiş aile hekimi, aile hekiminin yaptığı iş ve işlemleri yapmakla yükümlüdür. Yetkilendirilmiş aile hekimleri, aile hekimliği görevi dışında kalan hususlarda kendi mevzuat hükümlerine tabidir. Üniversitelerin aile hekimliği anabilim dallarına ve aile hekimliği uzmanlık eğitimi veren eğitim ve araştırma hastaneleri aile hekimliği klinik şefliklerine kendilerinin talebi ve kurumlarının teklifi üzerine yetkilendirilmiş aile hekimliği yetkisi verilir. Bu birimlerde görev yapan öğretim elemanları kendi görev ve sorumluluk alanları dışında da kişi kaydı yapabilirler. Yetkilendirilmiş aile hekiminden hizmet alanların aile hekimi seçme hakkı saklıdır. Aile hekimliği yetkisi verilmemiş olan kurum hekimleri, kurum ve işyerlerinde oluşacak acil durumlarda hastaya gerekli ilk müdahaleyi yapar ve gerekirse hastane acil servisine sevk ederek en kısa süre içerisinde hastanın kayıtlı olduğu aile hekimini bilgilendirir. Sevk, reçete ve rapor gerektiren acil hallerde kişiyi bilgilendirir ve bilgilendirme notu ile birlikte aile hekimine gönderir. Bu kişilerin aile hekimlerince takip edilmesi zorunludur. 2.3 Aile Hekimliğinde Sözleşme Türkiye’de mesleğini icra etmeye yetkili olup tıpta uzmanlık eğitimi mevzuatına göre aile hekimliği uzmanı olanlar ile Bakanlığın öngördüğü eğitimleri alan diğer uzman tabip ve tabipler aile hekimi olabilirler. Sağlık meslek liseleri veya yükseköğrenim kurumlarının ebelik, hemşirelik, sağlık memurluğu (toplum sağlığı) veya acil tıp teknisyenliği bölümlerinden mezun olanlar aile sağlığı elemanı olabilirler.