AKIŞ ŞEMALARI İLE DOĞUM VE KADIN HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ
Editör PROF. DR. NURAN KÖMÜRCÜ
AKIŞ ŞEMALARI İLE DOĞUM VE KADIN HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ
Editör PROF. DR. NURAN KÖMÜRCÜ Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. AKIŞ ŞEMALARI İLE DOĞUM VE KADIN HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ Editör: Prof. Dr. Nuran Kömürcü ISBN: 978-975-420-929-7
Bu kitabın, 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası Hükümleri gereğince yazarın yazılı izni olmadan bir bölümünden alıntı yapılamaz; fotokopi yöntemiyle çoğaltılamaz; resim, şekil, şema, grafik, vb.’ler kopya edilemez. Her hakkı Nobel Tıp Kitabevleri Ltd Şti’ne aittir.
Düzenleme:
Nobel Tıp Kitabevleri - Hakkı Çakır
Kapak:
Hakkı Çakır
Baskı /Cilt:
Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08
ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Başkent Sit. B Blok. No: 4 Meltem-Antalya Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü Kampüs AVM No: 7 Nilüfer-Bursa Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
ÖNSÖZ Hemşirelik bakımında standartların oluşturulması ve uygulanması; mesleki gelişim ve bakım kalitesi açısından önemlidir. Standartlar hemşire ve ebenin önceden fark edilmeyen uygulamalarını görünür kılar, meslektaşları ile iletişimlerini güçlendirir ve en önemlisi bütüncül bakımın önemini vurgular. Nitekim günümüzde hemşireler ortak dilin gereksinimini kabul etmiş, hemşirelik kayıtlarını standart dil ile belgeleme çabaları artmıştır. Standart bakım araçları arasında bakım planları, bakım haritaları ve bakım protokolleri en bilinenleridir. Özellikle bakım haritaları bir başka deyişle iş akış şemaları hasta üzerinde odaklanmış, çıktıya dayalı, hemşirelik olgu yönetimi araçlarıdır. Akış şemaları, belli bir süreçteki adımları grafik sembollerle gösteren yol haritalarıdır. Bu yol haritaları; kimin hangi aşamada rol alacağını, bir sonraki aşamada neyle karşılaşılacağını, karşılaşılabilecek riskleri, uygulanacak adımları ve uygulamadaki eksik yanları görmemize, değerlendirmenin daha objektif olmasına ve yeniden iyileştirmemize yardımcı olurlar. Kısaca verdiğimiz bakımın kalitesini artırarak hasta ve çalışanın memnuniyetini sağlar. Alanda çalışan hemşireler ve ebeler gerek çalışma koşullarının zorluğu (hasta yoğunluğu, çalışma saatlerinin fazla oluşu, yetersiz personel sayısı vb.) gerekse bilgi kaynaklarına ulaşma konusundaki zorluklar nedeniyle bilgi kaynaklarını etkin kullanamamakta, kitap okuma, kaynak araştırma gibi zaman gerektirecek uygulamaları çok fazla gerçekleştirememektedir. Bu nedenle, bilgi kaynağı olarak daha çabuk ulaşılabilecekleri, açık-net, zaman almayacak kaynakları daha fazla tercih edeceklerdir. Bu bağlamda kısa, görsel, yönlendirici akış şemalarının ve klinik kılavuzların kullanılması hemşirelerin ve ebelerin bu konudaki gereksinimlerinin karşılanmasında etkili olabilecektir.
Hemşireliğin her alanında bakım standartlarının oluşturulması ve akış şemalarının kullanılması gereklidir. Ancak diğer alanlarda olduğu gibi kadın sağlığı hemşireliğinde de standart bakım planları ve akış şemalarının kullanılması yetersizdir. Bu kitap, tüm bu gereksinimler dikkate alınarak “Kadın Sağlığı Alanında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemalarını Geliştirmek ve Şemaları Alana Uyarlamak” amacıyla dört doktora ürünlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Bu kitapta yer alan akış şemaları; araştırmacılar tarafından üniversite, devlet hastanesi ve özel hastanelerin ilgili alanlarında çalışan hemşire ve ebelerin katkıları ile oluşturulmuş ve bu alanda hizmet veren hemşire, ebe, akademisyen ve öğrenciler için kaynak kitap olarak geliştirilmiştir. Bu nedenle kitap, üniversite ve alan işbirliğinin güzel bir ürünüdür. Ancak, temel klinik pratiğin standardı kanıta dayalı tıp olduğundan yeni bilgilere erişildikçe kitabında geliştirilmesi düşünülmektedir. Kitabın oluşmasında yıllardır düşündüğüm bir proje heyecanını benimle paylaşan, sahiplenen doktora öğrencilerimle gurur duyuyorum. Bu konuda ilk çalışmaları üstlenen, kitabın yazımında aktif rol alan ve bir anlamda lokomotif görevi yapan Yeliz Doğan Merih ve Kerime Derya Beydağ’ın çabalarını takdir ediyorum. Ayrıca, çalışmada yer alan tüm uygulama birimindeki meslektaşlarıma ve hastanelerinde uygulama izni veren tüm yönetici arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Bu kitap hepimizin ortak ürünü olmuştur. Kitabın, kadın sağlığı hemşirelik uygulamalarında açık-net, zaman yönetimine katkı sağlayacak ve standartları temel alan özelliğiyle, etkin, yol gösterici ve meslektaşlarımızın elinin altında hazır bulundurduğu bir kaynak olacağını umut ediyorum. Kitabın tüm meslektaşlarıma yararlı olmasını dilerim. Saygılarımla Prof. Dr. Nuran KÖMÜRCÜ III
ÖNSÖZ Hemşirelik uygulamalarında kaliteli sağlık hizmeti vermek ancak hizmette standartların sağlanması ile mümkündür. Hizmette standart sağlamak amacı ile kullanılan araçlardan biri de akış şemalarıdır. Akış şemaları, planlı ve sistematik bir bakımın eksiksiz uygulanmasında ve yeniden değerlendirilmesinde son derece pratik ve etkin olan yol haritalarıdır. Akış şemalarının kullanabilirliğini ve etkinliğini bilimsel çalışmalarla ortaya koyan bu eser bu alanda-
ki önemli bir eksikliği giderecek niteliktedir. Kitabın içinde yer alan akış şemaları hem bu alanda çalışan hemşirelere hem de hemşirelik öğrencilerine sağlık bakımını planlama ve uygulamalarında yol gösterici, adım adım rehberlik edici ve hizmette bütünlüğü sağlayıcı nitelikte bir kaynak olarak ortaya çıkmıştır. Hemşirelik yayınlarına bir yenisini daha ekleyen editör Prof. Dr. Nuran Kömürcü’yü bu başarılı çalışması için kutlar, daha nice eserler vermesini dilerim. Prof. Dr. Lale Taşkın Ankara 2012
V
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III YAZARLAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII I.
BÖLÜM KİTABIN AMACI VE İÇERİĞİ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 KİTABIN NASIL OLUŞTUĞU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Çalışmaların Yeri ve Örneklemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Çalışma İzni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Akış Şemalarının Oluşturulma Süreci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Çalışma Verilerinin Analizi ve Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 KİTABIN NASIL KULLANILACAĞI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
II. BÖLÜM GENEL BİLGİLER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Hemşirelikte Standartlar ve Ortak Dil Kullanımının Önemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Tarihsel Süreçte Hemşirelikte Standart Geliştirme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Hemşirelikte Bakım Standartları Geliştirmek İçin Bilinmesi Gereken Kavramlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Bakım Standartları Geliştirmede Temel İlkeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Bakım Standartları Geliştirmede Temel Unsurlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Hemşirelikte Standart Geliştirme Sürecinde Ulusal Hemşireler Birliği Stratejileri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Geliştirilen Standart Yazım Kuralları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Geliştirilen Standartların Değerlendirmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Geliştirilen Standartların Yayılımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Hemşirelikte Standart Kullanılmasının Yararları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Hemşirelikte Problem Çözme Yöntemlerinin Kullanımının Önemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Problem Çözme ve Problem Çözme Teknikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 III. BÖLÜM GELİŞTİRİLEN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
PERİNATAL DÖNEM HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . 21
Doğum Öncesi Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 1: Gebeliğe Karar Vermeye Yönelik Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 2: Nitelikli Bir Doğum Öncesi Bakım İzlem Planı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 3: Doğum Öncesi Nitelikli İzleme Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 4: Gebelikte Hafif Şikayetlere Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 5: Gebelikte Hafif Şikayetlere Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 6: Ektopik Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 7: Abortuslarda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23 24 25 26 27 28 29 30 VII
VIII
n
İçindekiler
Şema 8: Hiperemezis Gravidarumda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 9: Preterm Eylemde Hemşirelik Ugulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 10: Plesenta Anomalilerinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 11: Diabet + Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 12: Kalp Hastalığı Olan Gebelerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 13: Gebelikte Tansiyon Problemlerine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 14: Gebelikte Genç Yada İleri Yaşa Bağlı Risk Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Şema 15: Kanser + Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doğum Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Şema 16: Normal Doğum Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Şema 17: Doğum Eyleminde Ağrı Kontrolüne Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Şema 18: Sezaryen Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Şema 19: Doğum Sonu Erken Dönem Bebek Bakımında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Şema 20: Doğum Sonrası Anne-Bebek Etkileşimine Yönelik Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Doğum Sonrası Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Şema 21: Doğum Sonrası Komplikasyonlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Şema 22: Meme Problemlerinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Şema 23: Doğum Sonu Psikolojik Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Şema 24: Doğum Sonrası Taburculuğa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
JİNEKOLOJİK ONKOLOJİ HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . 53 Şema 1: Kendi Kendine Meme Muayenesine (KKMM) Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Şema 2: Kendi Kendine Vulva Muayenesine (KKVM) Yönelik Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Şema 3: Servikal Tanılamada Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Şema 4: Kemoterapinin Neden Olduğu Hematolojik Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . 58 Şema 5: Kemoterapinin Neden Olduğu Gastrointestinal Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . 59 Şema 6: Kemoterapinin Neden Olduğu Boşaltım Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . 60 Şema 7: Kemoterapinin Neden Olduğu Cilt Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Şema 8: Kemoterapinin Neden Olduğu Dispneye Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Şema 9: Kemoterapinin Neden Olduğu Yorgunluk-Uykusuzluk Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Şema 10: Kemoterapinin Neden Olduğu Ağrı Sorununa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Şema 11: Kemoterapinin Neden Olduğu Anksiyete -Depresyon Sorununa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Şema 12: Operasyon Sonrası Taburculuğa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Şema 13: Terminal Dönemdeki Hasta ve Ailesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Şema 14: Histerektomi Operasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Şema 15: Vulvektomi Operasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
AİLE PLANLAMASI, GENİTAL ENFEKSİYONLAR VE MENOPOZ DÖNEMİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Aile Planlamasında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Şema 1: Aile Planlaması Danışmanlığında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Şema 2: Rahim İçi Araç (Ria) Uygulama Ve İzlem Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Şema 3: Hormonel Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Şema 4: Bariyer Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Şema 5: Cerrahi Sterilizasyon Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
31 32 33 34 35 36 38 39
İçindekiler
n
IX
Genital Enfeksiyonlarda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Şema 6: Genital Enfeksiyon ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 1. . . . . . . . . . . . 80 Şema 7: Genital Enfeksiyon ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 2. . . . . . . . . . . . 81
Menopoz Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Şema 8: Premenapozal Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Şema 9: Menopoza Bağlı Şikayetlerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması – 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Şema 10: Menopoza Bağlı Şikayetlerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması – 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Şema 11: Hormon Replasman Tedavisinde (Hrt) Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
ÜROJİNEKOLOJİ, ANORMAL UTERUS KANAMALARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEKNİKLERDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Ürojinekoloji Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Şema 1: Üriner İnkontinansın Önlenmesi ve Kontinansın Geliştirilmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Şema 2: Pelvik Organ Prolapsuslarının Önlenmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Şema 3: Üriner İnkontinansta (Üi) Yaşam Kalitesini (Yk) Belirlemeye Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . 94 Şema 4: Jinekolojik Cerrahi Sürecinde Pre-Operatif Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Şema 5: Ürojinekolojik Cerrahi Sürecinde Post-Operatif Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Şema 6: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Komplikasyonların Önlenmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 Şema 7: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Ağrı Yönetiminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Şema 8: Üriner İnkontinans Cerrahisi Sonrası Yeterli Renal Fonksiyonun Sürdürülmesinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Şema 9: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Komplikasyonlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Şema 10: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Hasta ve Ailesinin Eğitimine İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Şema 11: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Taburcu Olacak Hastanın ve Ailesinin Eğitimine İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Üremeye Yardımcı Tekniklerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . 103 Şema 12: İnseminasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Şema 13: Oosyte Pıck-Up (OPU) Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Şema 14: Embriyo Transferi (ET) Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Şema 15: Histeroskopi Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Şema 16: Ovarian Hiperstimulasyon Sendromunda (OHSS) Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Anormal Uterus Kanamalarında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . 109 Şema 17: Anormal Uterus Kanamaları Eğitimine Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Şema 18: Premenstrüel Sendrom Eğitimine Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Şema 19: Jinekolojik Tanısal İşlem Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Şema 20: Laparoskopi Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
KAYNAKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 DİZİN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
YAZARLAR
PROF. DR. NURAN KÖMÜRCÜ
Prof.Dr Nuran Kömürcü ilk ve orta öğrenimini Ankara’da tamamlayarak, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu’ndan 1976 yılında lisans derecesi ile mezun oldu. Aynı üniversitede Yükseklisans (1979) ve Doktora (1984) derecelerini aldı. Mezuniyet sonrası iki yıl Yüksek İhtisas Hastanesinde deneyim kazandıktan sonra Hacettepe Üniversitesinde Kadın Doğum Hemşireliği Anabilim Dalında asistan olarak görev yaptı. 1986 yılından itibaren Marmara Üniversitesinde akademik çalışmalarına devam etti ve 1996 yılında Doçent, 2001 yılında Profesör ünvanını aldı. Marmara Üniversitesi’nde Senato ve Kurul üyelikleri yaptı, Kurucu müdür, Müdür yardımcılığı gibi idari görevlerde bulundu. Halen Sağlık Bilimleri Fakültesi Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği anabilim dalı başkanı olarak çalışmaktadır. Akademik çalışmaları bağlamında Mesleki birçok uluslar arası ve ulusal yayını, Bilimsel toplantılarda sunulan ve yayınlanan bildirileri, Yüksek Lisans ve Doktora tez yöneticilikleri , Proje yürütücülüğü, Bilimsel ve Mesleki Dernek üyeliği ve Yayın Bilim Kurul üyelikleri vardır. Editörlüğünü yaptığı kitapları, Kitaplarda yayınlanan bölüm yazarlıkları bulunmakta-
dır. Çok sayıda bilimsel toplantıya davetli konuşmacı olarak katıldı, oturum başkanlığı yaptı , bilimsel toplantı düzenledi ve düzenleme kurulunda yer almıştır. Çalışmaları ve araştırmaları nedeni ile aldığı ödülleri ve jüri üyelikleri bulunmaktadır. Akademik çalışmalarının yanı sıra toplumsal sorumluluk anlayışı ile Üniversite-Belediye, ÜniversiteÖzel, Kamu ve Askeri hastane, İl Sağlık Müdürlüğü ve Sivil Toplum Örgütleri ile işbirliğine giderek çalışmalar yapmıştır. Lisansüstü programlarda alanı ile ilgili derslerin yanı sıra Toplam kalite Yönetimi, Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Stratejik Düşünme gibi derslerde vermektedir. 1998 yılından itibaren KALDER-Eğitimde TKY uzmanlık grubu ile Milli Eğitim Bakanlığı işbirliği ile çalışmalar yaptı. Eğitim Kurumları için TKY ve Özdeğerlendirme kitabını (2002) yazdı. Ayrıca sağlık sektörü ile birlikte Sağlıkta Kalite çalışmalarında yer aldı. 2000 yılından itibaren Ulusal Kalite Ödül sürecinde değerlendirici ve dış değerlendirici olarak görev yapmaktadır. Evli ve iki çocuk annesidir.
XI
XII
n
Yazarlar
DR.YEL Z YELİZ DO AN DOĞAN MERİH DR. MER H yelizmrh@gmail.com yelizmrh@gmail.com
1980 ylnda Amasya’nn Suluova ilçesinde do an Yeliz DO AN MER H ilk, orta ve lise ö renimini tamamlad. ylnda Akdeniz Hem irelik görev yapan Yeliz Üniversitesi DOĞAN MERİH, 2010 yılında 1979 yılında Amasya’nınburada Suluova ilçesinde doğan2001 Ye- rak Zeynep Kamil Kadın ve ÇocukSa lk Hastalıkları Eğitim liz DOĞAN MERİH ilk, orta ve lise öğrenimini Yüksekokulunu bitirdi. 2003-2005 yllarbuarasnda Marmara Üniversitesi Bilimleri rada tamamladı. 2001 yılında Akdeniz Üniversitesi ve Araştırma Hastanesi’nde Başhemşire Yardımcısı, Enstitüsü Do um ve Kadn Hastalklar Hem ireli i’nde “Yüksek lisans Programn” bitirdi. Hemşirelik Yüksekokulunu bitirdi. 2003-2005 yılları 2012 yılında aynı hastanede Başhemşire olarak görevHalen görevini bu kurumda sürdürmekte arasında Marmara Üniversitesi Bilimleri Ens- lendirildi. 2006-2010 yllar arasndaSağlık Marmara Üniversitesi Sa lk Bilimleri Enstitüsü Do um ve Kadn titüsü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği’nde olan Yeliz DOĞAN MERİH, İstanbul İl Sağlık MüHastalklar Hem ireli i’nde “Doktora Programna” bitirdi. 2001 ylnda meslek hayatna “Yüksek lisans Programını” bitirdi. 2006-2010 yılları dürlüğü tarafından verilen 2007 yılı “Bilimsel AraştırÖdülü”nü, 2009 yılı “Yılın Hemşiresi arasında Marmara Üniversitesi Sağlık hem ire Bilimleri Ensba layan ve farkl kurumlarda olarak ma görev yapan Yeliz DO AN MER H,Ödülü”nü 2010 titüsü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği’nde ve 2011 yılında “Perihan Velioğlu Bildiri Birincilik ylnda Zeynep Kamil Kadn ve Çocuk Hastalklar E itim ve Ara trma Hastanesi’nde “Doktora Programına” bitirdi. 2001 yılında meslek Ödülü”nü almaya hak kazandı. Alanıyla ilgili yurt içi Ba hem ire 2012 ylnda olarak görevlendirildi. ve yurtdışıBa hem ire yayınları bulunmaktadır. hayatına başlayanYardmcs, ve farklı kurumlarda hemşireayn ola- hastanede Halen görevini bu kurumda sürdürmekte olan Yeliz DO AN MER H, stanbul l Sa lk Müdürlü ü tarafndan verilen 2007 yl “Bilimsel Ara trma Ödülü”nü, 2009 yl “Yln Hem iresi Ödülü”nü ve 2011 ylnda “Perihan Velio lu Bildiri Birincilik Ödülü”nü almaya hak kazand. Alanyla ilgili yurt içi ve yurtd yaynlar bulunmaktadr.
Yazarlar
n
XIII
YARD. DOÇ.DR. DERYA BEYDA YARD. DOÇ.DR.KER ME KERİME DERYA BEYDAĞ derya.beydag@okan.edu.tr
derya.beydag@okan.edu.tr ylndaGölcük Kocaeli’nin ilçesinde do an Kerime “Doktora” Derya BEYDA , orta rı Hemşireliği’nde eğitimini ilk, tamamladı. 1979 yılında1979 Kocaeli’nin ilçesindeGölcük doğan Keri2002- 2001 2009 tarihleri Üniversitesi me ve Derya ilk, orta ve lise liseBEYDAĞ, ö renimini
zmir ve öğrenimini Ankara’daİzmir tamamlad. ylnda arasında Dokuz Pamukkale Eylül Üniversitesi ve Ankara’da tamamladı. 2001 yılında Dokuz Eylül Denizli Sağlık Yüksekokulu’nda “Öğretim Görevlisi” Hem irelik Yüksekokulu’ndan mezun mezun oldu. Temmuz-Aralk 20012009-Eylül tarihleri arasnda Dokuz olarak çalıştı. Kasım 2010 yılları arasında Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu’ndan Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Ebeoldu. Temmuz-Aralık 2001 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde sözle meli hem ire olarak çal t. 2001-2005 yllar arasnda Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde sözleşmeli hemşire lik Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalışan BEYDokuz Üniversitesi Sa lkDokuz Bilimleri Enstitüsü Do um ve Okan KadnÜniversitesi Hastalklar Eylül 2010 tarihinde Sağlık olarak çalıştı.Eylül 2001-2005 yılları arasında Ey- DAĞ, Bilimleri Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü’nde “Yarlül Hem ireli i’nde Üniversitesi Sağlık “Yüksek Bilimleri Enstitüsü Doğum ve yllar lisans”, 2006-2010 arasnda Marmara Üniversitesi Sa lk Kadın Hastalıkları Hemşireliği’nde “Yüksek lisans”, dımcı Doçent” kadrosuna atandı. Halen aynı kurumBilimleri Enstitüsü Do um Üniversitesi ve Kadn SağHastalklar Hem ireli i’nde “Doktora” Alanıyla e itiminiilgili da öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. 2006-2010 yılları arasında Marmara içi ve yurtdışı yayınları bulunmaktadır. lık tamamlad. Bilimleri Enstitüsü Kadın Hastalıkla2002-Doğum 2009ve tarihleri arasnda yurt Pamukkale Üniversitesi Denizli Sa lk Yüksekokulu’nda “Ö retim Görevlisi” olarak çal t. Kasm 2009-Eylül 2010 yllar arasnda Haliç Üniversitesi Sa lk Bilimleri Yüksekokulu Ebelik Bölümü’nde ö retim görevlisi olarak çal an BEYDA , Eylül 2010 tarihinde Okan Üniversitesi Sa lk Bilimleri Yüksekokulu Hem irelik Bölümü’nde “Yardmc Doçent” kadrosuna atand. Halen ayn kurumda ö retim üyesi olarak çal maktadr. Alanyla ilgili yurt içi ve yurtd yaynlar bulunmaktadr.
XIV
n
Yazarlar
DR. SEVİL ŞAHİN
DR. SEV L AH N sevilsahin06@hotmail.com sevilsahin06@hotmail.com 2007-2011 yıllarıvearsında da yine aynıAnkara’da Enstitüte “Dok1979 yılında Sevil ŞAHİN orta AH N 1979Ankara’da ylnda doğan Ankara’da do an ilk, Sevil ilk, orta lise e itimini ve lise eğitimini Ankara’da tamamladı. 2000 yılında tora” eğitimini tamamladı. 2000 yılından itibaren Satamamlad. 2000 ylnda Üniversitesi Sa lk Yüksekokulu bölümünü bitirdi. karya Üniversitesi“Ebelik” Sağlık Yüksekokulunda “Öğretim Sakarya Üniversitesi SağlıkSakarya Yüksekokulu “Ebelik” Görevlisi” olarak çalışmaktadır. Alanıyla ilgili yurt içi bölümünü bitirdi. 2003-2005 yılları arasında Marma2003-2005 yllar arasnda Marmara Üniversitesi Sa lk Bilimleri Enstitüsü Do um ve Kadn ra Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doğum ve ve yurtdışı yayınları bulunmaktadır. Hastalklar Hem ireli i’nde “Yüksek lisans”, 2007-2011 yllar arsnda da yine ayn Enstitüte Kadın Hastalıkları Hemşireliği’nde “Yüksek lisans”,
“Doktora” e itimini tamamlad. 2000 ylndan itibaren Sakarya Üniversitesi Sa lk Yüksekokulunda “Ö retim Görevlisi” olarak çal maktadr. Alanyla ilgili yurt içi ve yurtd yaynlar bulunmaktadr.
Yazarlar
n
XV
DR.NUR YE NURİYE PEKCAN DR. PEKCAN nuriyeakay@gmail.com
nuriyeakay@gmail.com arasında servis hemşiresi orta dahaikinci sonrasnfa süpervi1977 yılında Bulgaristan’ın Tranak köyünde doğan 1977 ylnda Bulgaristan’n Tranak köyünde do anönce Nuriye PEKCAN, Nuriye PEKCAN, orta ikinci sınıfa kadar eğitimini sör hemşire olarak Özel Erdem Hastane’sinde görev kadartamamladı. e itimini 1991 burada tamamlad. 1991 ylnda Türkiye’ye yerle mesinden sonra 1995’teseryaptı. 2004 yılında Acıbadem Sağlık Grubu’nda burada yılında Türkiye’ye yerleşvis hemşiresi olarak göreve başladı. Sırasıyla yüksek mesinden sonra 1995’te Halit 1999’da De irmendere Hac Değirmendere Halit Erkut Hacı Lisesi’ni, Marmara Üniversitesi Hem irelik Erkut Lisesi’ni, 1999’da Marmara Üniversitesi Hem- riskli gebelikler hemşiresi, doğumhane klinik eğitim Yüksekokulu’nu ylndaMarmaMarmarahemşiresi Üniversitesi Sa lk Bilimleri Enstitüsü’nde görevlerinden sonra halen “Klinik Kalite şirelik Yüksekokulu’nubitirdi. bitirdi.2003 2003 yılında İyileştirme grubun tamamlad. Tıbbi Standarra Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nde yüksek lisans programn, 2011 ylndayükda ayn bölümdeUzmanı” doktoraolarak programn sek lisans programını, 2011 yılında da aynı bölümde dizasyon ve Kalite Departmanı’nda görevine devam 1999–2004 yllartamamladı. arasnda önce servis hem iresi daha sonra süpervisör hem ire olarak Özel doktora programını 1999–2004 yılları etmektedir.
Erdem Hastane’sinde görev yapt. 2004 ylnda Acbadem Sa lk Grubu’nda servis hem iresi olarak göreve ba lad. Srasyla yüksek riskli gebelikler hem iresi, do umhane klinik e itim hem iresi görevlerinden sonra halen “Klinik Kalite yile tirme Uzman” olarak grubun Tbbi Standardizasyon ve Kalite Departman’nda görevine devam etmektedir.
KISALTMALAR
NANDA NIC NOC ICN DSÖ ICD JCAHO ANA CNR ISO NNA
North American Nursing Diagnosis Association Nursing Interventions Classification Nursing Outcomes Classification Uluslararası Hemşireler Birliği Dünya Sağlık Örgütü Uluslar arası Hastalık ve Sağlıkla İlgili Problemlerin İstatistiksel Sınıflandırması Joint Commission on Acreditation of Health Care Organization American Nurses Association Ulusal Temsilciler Konseyi Uluslararası Standardizasyon Örgütü Ulusal Hemşireler Birliği
XVII
I. BÖLÜM KİTABIN AMACI VE İÇERİĞİ Hemşirelik bakım standartlarının amacı, meslek üyelerinin bilgi alışverişini ve anlaşmalarını kolaylaştırmak, bireyin sağlık ve güvenliğini koruyarak kaliteli sağlık hizmeti vermektir. Bu amaçla bakım planları, bakım haritaları ve bakım protokolleri gibi araçlar kullanılmaktadır. Özellikle akış şemaları hasta üzerinde odaklanmış, çıktıya dayalı, hemşirelik olgu yönetimi araçlarıdır. Mesleki alanda standart akış şemalarının kullanımı ile hemşirelik bakımı, planlama aşamasından değerlendirme aşamasına kadar hiçbir basamak atlanmadan uygulanabilir. Bu yol haritaları kimin hangi aşamada rol alacağını, bir sonraki aşamada neyle karşılaşılacağını, karşılaşılabilecek riskleri uygulanacak adımları görmemizi sağlar. Ayrıca uygulamadaki eksik yanları görmemizi, değerlendirmenin daha objektif olmasını ve yeniden iyileştirme basamaklarını etkin uygulamamıza yardımcı olur. Kısaca verdiğimiz bakımın kalitesini artırarak hasta ve çalışanın memnuniyetini sağlar. Ülkemizde hemşirelik ve ebelik uygulamalarında standart bakım protokollerinin ve akış şemalarının hasta bakım kalitesine, hasta ve çalışan memnuniyetine etkilerini gösteren çalışmalar sayıca çok yeterli değildir. Hemşirelik ve ebelik uygulamalarında standart geliştirmek, hasta tedavi ve bakımında ortak dil oluşturmak için ülkemizde akış şemalarının etkinliğinin değerlendirildiği çalışmalara ihtiyaç vardır. Tüm bu gereksinimlerden yola çıkarak, projelendirilmiş dört doktora tezinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bu kitapla, gerek alanda çalışan hemşirelere, gerekse hemşirelik öğrencilerine bakımlarında yol gösterici, adım adım bakımlarına rehberlik edici ve hizmette bütünlüğü sağlayıcı bir kaynak oluşturulması hedeflenmiştir. Kitabın birinci bölümünde kitabın amacı ve içeriğine, kitabın nasıl oluştuğuna ve nasıl kullanılabileceğine yer verilmiştir. Kitabın ikinci bölümünde konu
ile ilgili genel bilgilere ve üçüncü bölümde de geliştirilmiş olan 70 adet akış şemasına yer verilmiştir. Geliştirilmiş olan akış şemaları kendi arasında bölümlere ayrılmıştır. Bunlar: • Perinatal hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları ( 24 akış şeması) • Jinekolojik onkoloji hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (15 akış şeması) • Anormal uterin kanamaları hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemalar (4 akış şeması) • Üremeye yardımcı tekniklerde hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (5 akış şeması) • Ürojinekolojide hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (11 akış şeması) • Aile planlaması uygulamalarına ilişkin akış şemaları (5 akış şeması) • Genital enfeksiyon uygulamalarına ilişkin akış şemaları (2 akış şeması) • Menapoza ilişkin şikâyetlerde ve tedavisine yönelik akış şemaları(4 akış şeması)
KİTABIN NASIL OLUŞTUĞU Bu kitapta kadın sağlığına ilişkin geliştirilen akış şemaları yer almaktadır. Akış şemaları dört doktora çalışması ile geliştirilmiştir. Tezler aynı metodoloji ile geliştirilmiştir.
Çalışmaların Yeri ve Örneklemi Akış şemalarının etkinliği, İstanbul ili Anadolu ve Avrupa yakalarında hizmet veren 9 hastanede (3 Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 3 Özel Hastane, 3 Üniversite Hastanesi) yürütülmesi planlanmıştır. Ancak 1 özel hastanenin hemşirelerin yoğun iş temposunu gerekçe göstermesi nedeniyle, 2 üniversite hastanesinin de etik kurul prosedürlerinin uzun sürmesi ve çalışma 1
2
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
için gerekli izinlerin alınması sürecinde zorluk yaşanması nedeniyle çalışma 6 hastanede (3 Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 2 Özel Hastane, 1 Üniversite Hastanesi) yürütülmüştür. Akış şemalarının değerlendirildiği hastaneler gerek Anadolu yakasında, gerekse Avrupa yakasında hizmet verdikleri kitlelerin büyüklüğü ve uyguladıkları etkin programları sayesinde önemli bir yere sahiptir. Araştırmamızın gerçekleştirileceği hastanelerin hepsinde hemşirelik hizmetleri etkin olarak verilmekte olup, bu alanda çalışan hemşireler de sağlık ekibinin önemli birer üyesi konumundadırlar. Uygulamanın gerçekleştiği hastanelerde hemşirelik bakımı hizmet akışı belirli bir sistematiğe sahiptir ancak; hizmet akışındaki ve hemşirelik uygulamalarındaki farklılıklar araştırmamızın bu hastanelerde planlanmasında etkili olmuştur. Araştırmanın örneklemini; çalışma süresi içerisinde ilgili kliniklerde en az altı ay süreyle çalışan ve araştırmaya katılmayı kabul eden toplam 397 hemşire ve ebe oluşturmuştur.
Çalışma İzni Araştırma kapsamında bulunan altı hastanenin hemşirelik müdürlüklerinden ve Sağlık Müdürlüğü’nden onay izinleri alınmış daha sonra etik kurul kararı için Marmara Üniversitesi Etik Kurulu’na başvurularak onay alınmış ve en son olarak Marmara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’na başvurularak üç tezin projelendirilmesi sağlanmıştır. Anket uygulamasına başlamadan önce, hemşirelerden çalışmaya katılmayı kabul ettiklerine dair yazılı onam alınmıştır.
Akış Şemalarının Oluşturulma Süreci 1. AŞAMA: Akış Şemalarının Oluşturulması
• Araştırma konusuna yönelik kaynaklar taranmıştır. • Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşirelik Bakım ve uygulamalarına ait riskler-problemler belirlenmiş ve sınıflandırılmıştır. • Belirlenen risk-problemlere yönelik standart hemşirelik uygulamalarının ve mevcut akış şemalarının olup olmadığını belirlemek için literatür taraması yapılmıştır.
• Tarama sonucu bulunan şemalar gözden geçirilmiş, belirlenen alanlara yönelik mevcut akış şemalarının hemşirelik bakım-girişimlerinden çok genel tıbbi tanı-tedaviye yönelik olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle çalışma kapsamındaki akış şemalarının tamamı araştırmacılar tarafından oluşturulmuştur. • Yapılan değerlendirmeler sonucunda, perinatal hemşirelik uygulamalarına ilişkin 24 akış şeması, jinekolojik onkoloji hemşirelik uygulamalarına ilişkin 15 akış şeması, aile planlaması, genital enfeksiyonlar ve menapoz dönemine ilişkin 11 akış şeması, ürojinekoloji, anormal uterus kanamaları ve üremeye yardımcı tekniklere ilişkin 20 akış şeması olmak üzere kadın sağlığı hemşirelik uygulamalarına yönelik toplam 70 akış şeması geliştirilmiştir. • Perinatal hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları ( 24 akış şeması) o Doğum öncesi dönem – 15 akış şeması o Doğum dönemi – 5 akış şeması o Doğum sonrası dönem – 4 akış şeması • Jinekolojik onkoloji hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (15 akış şeması) o Jinekolojik onkoloji alanına ait risklere yönelik – 3 akış şeması o Kemoterapinin neden olduğu semptomlara yönelik – 8 akış şeması o Operasyon süreci ve taburculuğa yönelik – 4 adet akış şeması • Anormal uterin kanamaları hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemalar (4 akış şeması) • Üremeye yardımcı tekniklerde hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (5 akış şeması) • Ürojinekolojide hemşirelik uygulamalarına ilişkin akış şemaları (11 akış şeması) • Aile planlaması uygulamalarına ilişkin akış şemaları (5 akış şeması) • Genital enfeksiyon uygulamalarına ilişkin akış şemaları (2 akış şeması) • Menapoza ilişkin şikâyetlerde ve tedavisine yönelik akış şemaları(4 akış şeması) • Oluşturulan akış şemaları, danışman öğretim üyesi ile gözden geçirilerek gerekli ekleme ve düzeltmeler yapıldıktan sonra kliniklerde çalışan hemşire ve ebelerin görüşüne sunulmak üzere son hali verilmiştir.
II. BÖLÜM GENEL BİLGİLER Sağlık harcamalarının günden güne arttığı sağlık sisteminde, hizmetin etkin bir biçimde verilmesi gerektiği gibi, verilen bu hizmetin niteliğini ya da etkinliğini artırmak için standartlar geliştirilmelidir. Sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesinde hemşirelerin payı büyüktür.
Hemşirelikte Standartlar ve Ortak Dil Kullanımının Önemi Meslekte hizmet kalitesinin önemsenmesi, topluma karşı sorumluluğunun temelini oluşturur. Hizmet ne kadar uzmanlık gerektiriyorsa toplumun bu hizmete bağımlılığı o kadar yüksek olur. Bir profesyonel kurum yapısı gereği, üyelerinin rekabetini ve verilen hizmetin kalitesini değerlendirebilecek yöntemler geliştirmek zorundadır. Meslekte kalitenin ön koşulu standartların geliştirilmesi ve kullanılmasıdır. Standartlar hem bireysel hem de diğer disiplinlerle işbirliği için zemin oluşturur. Hizmete ilişkin kaliteye ancak anlamlı standartlar oluşturulduğunda, uygulandığında, güncelleştirildiğinde ulaşılabilmektedir. Kısaca, yazılı standartlar olmadığı takdirde kaliteden söz edilemez, çünkü standartlar kaliteyi ölçen belirleyicilerdir ve özellikle bakım kalitesinin ölçülmesinde standartların saptanması önem taşımaktadır. Gelişmiş ülkelerde standartlarla çalışma, günlük yaşamın bir parçası olmuşken ülkemizde önemi yeni anlaşılmaya başlamıştır. Hemşirelik eğitiminde standardizasyonun olmaması, mesleğin en önemli sorunlarından biri olduğu bilinmektedir. Ülkemizde eğitim düzeyini yükseltme, hemşirelik uygulamalarını uluslararası düzeyde tutma ve otonomi çabasında olan hemşireliğin bu hedeflere ulaşabilmesi için; alanlara yönelik standartları saptaması, denetlemesi ve değerlendirmesi zorunludur. Çünkü bir meslek vermiş olduğu hizmetin kalitesine önem vermek ve garanti
altına almak için hizmetin kontrol mekanizmalarını araştırmak zorundadır. Bu mekanizmaların arkasında ise hizmette kalite güvencesini sağlayan standartlar gelmektedir. Bakım kalitesinin değerlendirilmesinde başlıca iki yaklaşım izlenmektedir. Bunlardan birincisi, bakım standartlarının belirlenmesi ve uygulamanın bu standartlara göre ölçülmesi yolu ile değerlendirme ve kontrol yöntemidir. İkinci yaklaşım ise; hasta memnuniyetinin izlenmesi yöntemidir. Standartlar kaliteyi ölçen belirleyicilerdir ve özellikle bakım kalitesinin ölçülmesinde standartların saptanması önem taşımaktadır. Bu bağlamda; hemşirelik mesleğinde hastaya verilecek bakımın niteliğinin, kalitesinin arttırılması ve değerlendirilmesinin ancak her hastalık için standart hemşirelik bakımlarının oluşturulması ile mümkün olabilir. Bakımın planlanarak verilmesi ve belgelenmesi idealize edilen ve gerekliliği kabul edilen bir konudur. Hemşirelik bakım sürecinin belgelenmesinde standart ve ortak bir dil kullanılması hemşireliğin ifade edilmesi ve görünürlüğünün sağlanması açısından önemlidir. Günümüzde hemşireler ortak dile gereksinim olduğunu kabul etmiş, hemşirelik kayıtlarını standart dil ile belgeleme çabalarını arttırmışlardır. Standardize bir bakım planı oluşturulmasında hemşireliğe özgü sınıflama sistemlerinin kullanılması hem hemşirelik disiplinine ait uygulamaların gerçekleştirilmesini, hem de ortak dil kullanılmasını sağlar. Bu sınıflama sistemlerinden NANDA’nın (North American Nursing Diagnosis Association) hemşirelik tanıları; hemşirelerin bağımsız bir şekilde çözümleyebildikleri birey sorunlarını göstermekte olup, en yaygın kullanım alanına sahip sınıflama sistemlerindendir. Ayrıca Nursing Interventions Classification (NIC) ve Nursing Outcomes Classification (NOC) gibi sınıflama sistemleri de vardır. Bunlardan yararlanılması hemşirelik girişimlerinde ve beklenen sonuçlarda ortak dil kullanılmasını sağlayacaktır. 5
6
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
Kısaca Standart dil kullanımı; • Mesleği ve uygulama alanlarını tanımlamak için, • Bilgisayara kaydedilebilir hemşirelik bilgi sistemleri geliştirmek için, • Uygulama alanlarında gerekli kaynakları planlamak için, • Hemşirelik bakımının kalitesini ve etkinliğini değerlendirmek için, • Diğer sağlık bakım ekibi üyeleri ile işbirliği yapmak için, • Hemşirelik araştırmalarını kolaylaştırmak için, • Ulusal ve kurumsal kararlara veri sağlamak için, • Diğer sağlık bakım alanlarında kullanılan sınıflama sistemleri ile birlikte kullanıma olanak sağlamak için, • Bölgesel, kentsel ve ulusal düzeyde sağlık politikalarının yapılması ve kaynakların uygun dağılımına temel veri sağlamak için, • Hemşire ve öğrenci hemşirelerin karar verme becerisini geliştirmek için gereklidir.
Tarihsel Süreçte Hemşirelikte Standart Geliştirme • Hemşirelik hizmetlerinin kalitesine yönelik çalışmalar, Florence Nightingale dayanmaktadır. Florence Nightingale, 1853’de Kırım Savaşı sırasındaki girişimlerini hemşirelikte sağlık bakımının standartlarını yükseltmek için dokümante etmiştir. • 1860 yılında hazırlanan uluslar arası istatistik raporu ile hemşirelikte ortak dil ve terminoloji oluşturulma çabaları desteklenmiştir. • 1893 yılında, hastalık ve ölüm nedenlerinin sınıflaması yapılmıştır. • Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) yöneticilerinden biri; 1899’ların başlarında ICN yönetimi güvenli bir hemşirelik bakımı için eğitim ve yasalar ile ilgili düzenlemeler yapmışlardır. • Hasta bakımının düzeltilmesine ilişkin ilk organize girişim ise 1913 yılında “Amerikan Cerrahlar Okulu” tarafından yapılmıştır. • Bertha Harmer, 1922 yılında hemşirelik öğretim, uygulama method ve ilkeleri ile ilgili bir çalışma kitabı yazmıştır. • Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), her on yılda bir revize edilen “Uluslar arası Hastalık ve Sağlıkla İlgili Problemlerin İstatistiksel Sınıfılandırması”nı (ICD) yayımlamıştır. • Hastane Standardizasyon Programları (yapısal standartlar) “Joint Commission on Acreditation
• • • • •
• • • •
•
• •
•
•
of Health Care Organization” (JCAHO) tarafından 1952’de geliştirilmiştir. “Hemşirelik tanısı” terimi ilk kez 1953 yılında Virginia Fry tarafından kullanılmıştır. Abdellah, 1959 yılında hemşirelik problemleri sınıflamasını yapmıştır. “Hemşirelik süreci” kavramı 1960 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Virginia Henderson, 1966 yılında “fonksiyonel gereksinimler” kavramından bahsetmiştir. Daha etkin girişimler 1970’lerde başlamış olup 1972’de kurulan “Mesleki Standartlar İnceleme Örgütü (Professional Standarts Review Organization)” önemli çalışmalar yapmıştır. 1973 yılında I.Uluslar arası Hemşirelik Tanıları Sınıflama Kongresi düzenlenmiştir. Wandelt ve Ager tarafından 1976’da Quality Patient Care Scale (Qualpacs) geliştirilmiştir.. 1976’da ANA (American Nurses Association) bakım standartları modelini oluşturmuştur. 1978’de İngiltere’de “Royal College of Nursing” hemşirelik bakım standartları için bir komite oluşturmuştur. Campell (1978), yardım etme, hijyenik, rehabilitasyon, koruma, gözlem ve öğrenme girişimlerini ifade etmiştir. Benner, 1984 yılında direk ve indirek girişimleri ele almıştır. Ulusal Temsilciler Konseyi (CNR) 1985’te, “Ulusal hemşireler birlikleri, değişim ve sosyal bir güç oluşturmak için hemşirenin gereksinim duyduğu yeterli bilgi temelini kabul ederek hemşirelik eğitimi standartlarının geliştirilmesini savunmuştur. ICN birlik üyesi ülkelerin önerilen stratejileri uygulamak için sosyal, politik ve ekonomik durumlarının farklı olduğunu kabul etmiştir. Ayrıca ICN eğitim standartları oluşturmak amacı ile ulusal hemşireler birliklerine yardım için rehberler geliştirme çağrısında bulunmuştur. 1986 yılında ilk sınıflama sistemi oluşturulmuş, 1987’de NANDA Taksonomi I, 1987’de NIC, 1991’de NOC ve 2003’te NANDA Taksonomi II kavramları konuşulmaya başlanmıştır. 2003-2004 yıllarında NANDA Hemşirelik Tanıları oluşturulmuştur.
Hemşirelik bakımının vazgeçilmezi olan hemşirelik süreci, birbirinden farklı ama birbirini tamamlayan dört/beş temel aşamadan oluşur. Birçok yazar sürecin adımlarını benzer şekilde tanımlamıştır.
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
Tablo 1: Yıllara Göre Yapılmış Olan Hemşirelik Süreci Sınıflandırılmaları Yazar ve Yıl
Süreç sınıflandırılması
Wester State Committe (1967)
• • • • •
Durumu algılama İletişim kurma Yorum yapma Uygulama Değerlendirme
Yura ve Walsh (1967-1978)
• • • •
Tanılama (veri toplama ve hemşirelik tanısı belirleme) Planlama Uygulama Değerlendirme
Zimmermann ve Gorhrkc (1970)
• • • • •
Tanılama (veri toplama ve hemşirelik tanısı belirleme) Hedef saptama Planlama Uygulama Değerlendirme
Carrieri ve Stzman (1971)
• • • • •
Gözlem Anlam çıkarma Etkileşim Tanılama Değerlendirme
Amerikan Hemşireler Derneğinin Hemşirelik Uygulamaları Standartları (1973)
• • • • • • •
Veri toplama Hemşirelik tanısı belirleme Hedef saptama Hemşirelik bakımının planlanması Hemşirelik uygulamaları Değerlendirme Planın gözden geçirilmesi
Mc Closkey (1978)
• • • • • •
Sorunları değerlendirme Tanı belirleme Sonucu tahmin etme Planlama Uygulama Sonucu değerlendirme
Carlson, Craft ve Mc guire (1982)
• • • • •
Durumu değerlendirme Tanı koyma Planlama Uygulama Değerlendirme
Gordon (1982-1987)
• • • • • •
Veri toplama Analiz Sonuç tahmini Planlama Uygulama Değerlendirme
Birol L (2004)
• • • • •
Durumun belirlenmesi/veri toplama Hemşirelik tanısını belirleme/tanılama Planlama Uygulama Değerlendirme şeklindedir.
Birol L (2004). Hemşirelik Süreci. İzmir: Etki Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti. s:97-99
n
7
8
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
Tablo 2. Hemşirelik Süreci Adımları ve Problem Çözmede Kullanılan Bilimsel Metot Problem Çözme
Problem Çözmede Kullanılan Bilimsel Metot
Hemşirelik Süreci
Problemle karşılaşma
Problemin farkına varma
Veri toplama, analiz etme, tanılama
Veri toplama
Veri toplama
Veri toplama, veri analiz etme
Problemin doğasını tam olarak belirleme
Hipotez oluşturma
Hemşirelik tanısını koyma
Eylemin planını yapma
Hipotezi test etmek için plan yapma
Planlama
Planı uygulama
Hipotezi test etme
Uygulama
Yeni durumda planı değerlendirme
Hipotezi test etme
Uygulama
Çözümü değerlendirme
Çözümü değerlendirme
Değerlendirme
Taşçı S. (2005). Hemşirelikte Problem Çözme Süreci. Sağlık Bilimleri Dergisi, İstanbul, 14:73-78.
Süreç, hizmet verdiğimiz kişi/hasta için bir değer oluşturmak üzere, bir grup girdiyi kullanarak, bunlardan çıktı elde etmeyi amaçlayan, tekrarlanabilen, ölçülebilen, sahibi ve sorumlusu (sorumluları) olan, organizasyonel hiyerarşi gerektirmeyen ve fonksiyonlar (birimler) arasında gerçekleşen eylem ve işlemler dizisidir. Bir kuruluş içindeki süreçler, kontrollü şartlar altında planlanır ve gerçekleşirler. Önemli olan sürecin doğru ve etkili yönetimidir. Etkili bir süreç yönetimi aşağıdaki basamakları içerir; • Süreçlerin tanımlanması, • Süreç sahiplerinin belirlenmesi, • Süreçler arası ilişkilerin çözümlenmesi, • Süreç performansını ölçmek için kriter ve standartların belirlenmesini kapsar. Hemşirelik süreci ile problem çözme arasındaki ilişki Tablo 2’de görülmektedir. Hemşirelik süreci günümüzde sık telaffuz edilen kalite PUKO döngüsüyle de benzerlik göstermektedir. Süreç yaklaşımı PUKO döngüsü doğrultusunda incelendiğinde; Planla: Hizmeti alan kişinin istekleri ve kurumun politikası ile uyumlu sonuçların ortaya çıkması için gerekli hedefleri ve süreçleri oluştur. Uygula: Süreçleri uygula. Kontrol Et: Süreçleri ve ürünü politikalar, hedefler ve ürünün şartlarına göre izle, ölç ve sonuçları raporla. Önlem Al: Süreç performansını sürekli iyileştirmek için faaliyetleri başlat.
Hemşirelikte Bakım Standartları Geliştirmek İçin Bilinmesi Gereken Kavramlar Kalite
Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından belirlenip Türk Standartlarına TS-ISO 9005 no. ile çevrilen tanıma göre “Kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçtan karşılama yeteneğine dayanan özellik ve karakteristiklerin toplamıdır”. Amerika Sağlık Kuruluşlarının Akreditasyon Komitesi (JCAHO)’nin tanımına göre Sağlık Bakımında Kalite: “Günün bilgileri ışığında verilen bakımın, hastalardan istenen sonuçların alınmasını artırma ve muhtemel istenmeyen sonuçları azaltma derecesidir”. Kalite kavramı, pazarlama bakış açısıyla “müşteri istek ve beklentilerinin karşılanması” olarak tanımlanmaktadır. Tıbbi bakımın kalitesinin nesnel olarak verilen hizmetin hastanın sağlık durumunda yarattığı gelişme temel alınarak ölçülebileceği ileri sürülebilir. Sağlıkta kaliteyi verilen hizmetin bilimsel standartlara uygunluk derecesi olarak tanımlayabiliriz. Kriter
Kriter/ölçüt/kıstas; doğruyu yanlıştan veya herhangi bir şeyi başka şeylerden ayırmak için başvurulan temel ilkedir. Standart
Standart kavramı, “varolan uygulamaya karşı ulaşılmak istenen performans düzeyi”dir. Standartlar, hizmetin kalitesinin/niteliğinin planlanması, yürü-
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
tülmesi ve değerlendirilmesinde bir düzey belirleyicisidir; “iş ölçer”dir. Standart, kısaca yapılışta, ölçüde ve deneyişte birlik ve beraberlik anlamına gelmektedir. Uluslararası Standardizasyon örgütü (ISO) Standardizasyonu şöyle tanımlamaktadır; belirli bir faaliyetin, o faaliyet ile ilgili bulunan bütün tarafların katkı ve işbirliği ile ekonomik yarar sağlamak üzere belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Standardizasyon çalışmaları sonucu ortaya çıkan, doğruluk ve geçerlikleri kanıtlanmış teknik belge, doküman veya eser de standart adını alır. Sağlık hizmetlerinde kaliteye ulaşmak için standartların geliştirilmesi anahtar rol oynar. Hemşireliğin topluma karşı görevlerini etkin bir biçimde yerine getirebilmesi; hemşirenin işlevlerini, hizmetin standartlarını ve niteliklerini açık seçik olarak saptaması ve bunu tüm ilgililere yeterli ölçüde duyurması sonucunda mümkün olabilir. İyi bir bakım uygulamasında, belirli standartlar geliştirilip uygulanmadan kaliteli bakımdan söz etmek olası değildir. Hemşirelik uygulamaları bireyin sağlığının sürdürülmesinin yanı sıra hastaya gerekli bakımda optimum sonuca ulaşabilmek için uygulanan hemşirelik standartlarını içerir.
Bakım Standartları Geliştirmede Temel İlkeler Standartlar gerek hemşireliğin kendisi ve birey olarak profesyonelliği için, gerekse topluma karşı hemşireliğin sorumluluğunu göstermek için gereklidir. Standartlar kalite ve kantite ölçümlerini karşıladığı gibi toplumun oluşturduğu ve onun kaynaklarının içinde olarak toplumun ihtiyaçlarını da karşılamalıdır. Standartlar, hemşirelik girişimlerinin etkisini gözlemede sadece uygulama sonuç ifadelerindeki değerdir. Ulusal Hemşireler Birliği’nin (NNA) hemşirelik standartları geliştirmesi de standart bakım hedeflerine ulaşmaya yardımcı bir stratejidir. CNR tarafından kabul edilen “Hemşirelik düzenlemeleri” hakkındaki rapora dayalı aşağıdaki standart geliştirme ilkeleri 1985 yılında benimsenmiştir. a) Standartlar belli bir amaca ulaşmak üzere tasarlanmalıdır.
Standart geliştirmenin amacı, ulaşılabilir, yeterli hemşirelik bakımını garanti ederek toplumu korumak için hizmetin kalitesini saptamaktır.
n
9
b) Standartlar, profesyonel sorumluluk ve faaliyet alanlarının açık tanımlarına dayandırılmalıdır.
Hemşirelik, hemşire yardımcıları ve uzman hemşire tanımları standartlara temel oluşturarak hemşirelikte eğitimsel hazırlığın klinik alan ve sorumluluk alanlarına kadar tanımlanmasını ve belirtilmesini kapsar. Bu tanımlamalar, belli alandaki uzman ve yardımcı hemşirelerle birlikte, hemşirelik pratiğinin geliştirilmesinden sorumlu olduğunu apaçık belirtir. Sorumluluğun yapısı, uzman hemşire, hemşire ve yardımcı hemşirenin kim olduğu gibi basit mesajları taşıyan tanımlayıcı ve açık unvanlar olmalıdır. c) Standartlar, potansiyel sosyal katkılarına göre mesleği tam olarak geliştirmelidir.
Sağlık bakımının ve toplumun karmaşıklığı arttığından, yeni koşullara cevap vermek için hemşirelerin de bir vatandaş ve uygulamacı olarak yeteneklerinin geliştirilmesi gereklidir. d) Standartlar yenilik, büyüme ve değişime açık olduğu gibi amaçlarına ulaşmak için yeterince esnek ve kapsamlı olmalıdır.
Klinik uygulamalar değiştiğinden ve meslek kendi potansiyeline ulaşmaya çalışmasından dolayı, yaratıcılık ve büyümenin oluşması, profesyonel yargının gelişmesi ve uygulaması için esneklik gerekmektedir. Bu yüzden standartlar ne çok genel ne de spesifik olmalıdır. e) Standartlar, evrensel performans düzeylerini geliştirmeli, profesyonel kimlik devingenliğini (mobility) artırmalıdır.
Kurumlar arasında farklılıklar hemşirelik bakımında istenmeyen bir takım düzensizliklere sebep olmaktadır. Bu durum işgücünde değişkenliğe yol açabildiği gibi uygulamacıların serbest dolaşımını ve mesleğin standartlaşmasını engeller. Bu yüzden hemşirelik standartları açısından ulusal düzeyde bir fikir birliğine varılmalı ve yerel düzeyde uygulanmalıdır. Bu da artan sağlık ihtiyaçlarına göre eğitim ve uygulama standartlarının uzun vadeli planlar halinde belirlenmesini gerektirir. f) Standartlar, temel hizmet veren mesleklerin eşitliğini ve karşılıklı bağımlılığını tanımalıdır.
Mesleklerin azami derecede gelişmesi ve toplum sağlığı açısından birlikte çalışması için eğitim ve uygu-
10
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
lama standartları benzer temellere sahip olmalıdır. Hemşireliğin sağlık bakım ekibi ve değişik tüm disiplinler arasında çalışmalarda tam olarak yer alması ve sorumlu olması için, diğer mesleklerle eşit düzeyde ve yakın işbirliği içinde olması gerekmektedir. Hemşirelik mesleği, sağlık bakım standartlarını geliştirerek profesyonel gelişmeyi takip ettiği gibi aynı zamanda meslek profesyonellerini yönlendirebilmelidir. Böylece, hemşirelik mesleği birlikte çalıştığı diğer mesleklere de yenilikler sunar. g) Standartlar, meslekte kullanılabilir ve uygulanabilir olmalıdır.
Hemşirelik standartları toplumun kaynak ve ihtiyaçlarına göre değişim ve yeniliklerle uygun bir şekilde esnek olmalıdır. Standartlar, hemşirelikte uygulama alanının tümünü kapsar nitelikte olmalıdır.
Bakım Standartları Geliştirmede Temel Unsurlar Hemşirelikte standart geliştirmede aşağıdaki temel unsurlar dikkate alınmalıdır: • Standartlar, mesleğin gelişmesi için amaçları, değerleri ve koşullan yansıtmalıdır, • Geçerli ilkelere dayanmalıdır, • Mesleğin, toplumun değişen sağlık ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmelidir, • Hemşireliğin amaçlarının kurumlara, devlete, meslek üyelerine, topluma iletilmesini sağlamaya hizmet etmelidir, • Hemşirelikte uygulama alanının tümünü kapsar nitelikte olmalıdır. • Oluşturulmasında, toplumun hemşirelik bakım ihtiyacı değerlendirilmelidir. • Ülkenin sağlık bakım sistemi, sağlık bakımı sunum modelleri ve sistem içinde hemşirenin fonksiyonları dikkate alınmalıdır. • Mesleğin bilgi ve değerlerini yansıtan ve hemşirelikte standart oluşturma çerçevesini sağlayan hemşirelik felsefesine dayandırılmalıdır. • Oluşturulurken, ülkedeki hemşirelik uygulama alanları, uzman ve/veya genel hemşire mevcudiyeti, kent ve kırsal kesimde dağılımı, akut bakım, uzun süreli bakım ve temel sağlık bakımı gibi belirli alanlarda gerekli hemşire oranları dikkate alınmalıdır.
• Standartlar oluşturulurken, lisanslı / kayıtlı hemşire için hemşirelik uygulama yasaları, sağlık düzenlemeleri, hemşirelikle ilgili eğitim otoriteleri gibi hemşirelik eğitim ve uygulamasını düzenleyici mekanizmaların mevcudiyeti göz önünde bulundurulmalıdır. • Performans değerlendirilmesi için standartların ölçülebilmeleri gerekir.
Hemşirelikte Standart Geliştirme Sürecinde Ulusal Hemşireler Birliği Stratejileri Tanımların ve etik kodun oluşturulmasında, eğitim ve hizmet gereklerinin belirlenmesinde, mesleki standartların saptanmasında devlete ve yetkili kurumlara, topluma, sağlık ve eğitimle ilgili kuruluşlara, mesleğe ve meslek üyelerine karşı bu standartların iletilmesi ve ilerletilmesinden meslek örgütü sorumludur. Kaliteli hemşirelik bakımı vermek için gerekli kaynakların ve koşulların tartışılmasında standartlar temel oluşturacaktır. Bazı Ulusal Hemşire Birlikleri hemşirelik eğitimi, hemşirelik uygulaması ve özel klinik alanlar gibi hemşireliğin belli alanları için standartlar geliştirmişlerdir. Her ne kadar hemşirelik standartları bir ülkenin kendi hemşirelik eğitim ve uygulama sistemine özel olarak geliştirilmeli, diğer ülkeler tarafından geliştirilmiş standartların incelenmesi, standartların yapısının belirlenmesinde fikirler ve öneriler elde etmek için işe yarayacaktır.
Standart Geliştirme Sürecinin Başlangıç Adımları Başlangıç fazı - Bilgilendirme ve Haberleşme
• Hemşirelikte ulusal standartlar geliştirmek için bir ihtiyaç saptanır ve proje için NNA’nın yıllık bütçesinde fon ayrılır. • Uzman hemşirelerden oluşan küçük bir çalışma grubu belirlenir ve referans, rapor mekanizması tanımlanır. NNA Yönetim Kurulu üyelerinden biri uzman çalışma grubu toplantı düzenleyicisi olarak aday gösterilir. Çalışma grubu komisyonunun hazırladığı taslak tartışma raporunda aşağı-
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
• Algoritmaların ve şemaların oluşturulması. “ŞEMA OLUŞTURMA” Akış şemalarındaki grafiksel gösterimi sembollerle sağlanır. Akış şemaları algoritmanın görsel olarak simge ya da sembollerle ifade edilmiş şeklidir. Akış şemalarının algoritmadan farkı, adımların simgeler şeklinde kutular içine yazılmış olması ve adımlar arasındaki ilişkilerin ve yönünün oklar ile gösterilmesidir. Algoritma hazırlanırken, çözüm için yapılması gerekli işlemler, öncelik sıraları göz önünde bulundurularak ayrıntılı bir biçimde tanımlanmalıdır.
n
• Süreçteki bütün olaylar listelenir. • Bu olaylar akış şeması sembolleri kullanılarak sınıflandırılır. • Semboller isimlendirilerek ve birleştirilerek akış şeması çizilir. • Bir süreci iyileştirmek için, akış şemasındaki her olay için performans ölçütü değeri gösterilebilir (bunun için veri toplamak gerekebilir). • Akış şeması, iyileştirme, tutarsızlıklar, kayıplar v.b. için potansiyel alanlar belirlemek üzere gözden geçirilebilir.
Tablo 2. Akış Şemalarının Hazırlanmasında Yer Alan Simgeler SEMBOL
17
ANLAM
Başlangıç ve bitiş noktalarını gösterir.
Süreç akışı içerisinde yerine getirilen bir adım, faaliyeti tanımlar.
Karar aşamasını veya akışın farklılaştığı yerleri gösterir.
İki faaliyet arasındaki akışı gösterir.
Akış şemasının bir sayfaya sığmaması durumunda bir başka sayfaya geçişte bağlantı olarak kullanılır.
Bahar Z. (2004). Hemşirelik Araştırmalarında Strateji Belirleme. II. Ulusal Hemşirelikte Araştırma Sempozyumu Araştırma Kültürü ve Hemşirelik Neredeyiz? HEMAR-G Derneği. Odak Ofset, s.101-105.
III. BÖLÜM
GELİŞTİRİLEN AKIŞ ŞEMALARI PERİNATAL DÖNEM HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Doğum Öncesi Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Doğum Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Doğum Sonrası Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 JİNEKOLOJİK ONKOLOJİ HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . 53 AİLE PLANLAMASI, GENİTAL ENFEKSİYONLAR VE MENOPOZ DÖNEMİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Aile Planlamasında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Genital Enfeksiyonlarda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Menopoz Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 ÜROJİNEKOLOJİ, ANORMAL UTERUS KANAMALARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEKNİKLERDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Ürojinekoloji Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Üremeye Yardımcı Tekniklerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . 103 Anormal Uterus Kanamalarında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . 109
19
22
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
PERİNATAL DÖNEM HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARININ LİSTESİ
Doğum Öncesi Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Şema 1: Gebeliğe Karar Vermeye Yönelik Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Şema 2: Nitelikli Bir Doğum Öncesi Bakım İzlem Planı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Şema 3: Doğum Öncesi Nitelikli İzleme Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Şema 4: Gebelikte Hafif Şikayetlere Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Şema 5: Gebelikte Hafif Şikayetlere Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Şema 6: Ektopik Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Şema 7: Abortuslarda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Şema 8: Hiperemezis Gravidarumda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Şema 9: Preterm Eylemde Hemşirelik Ugulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Şema 10: Plesenta Anomalilerinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Şema 11: Diabet + Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Şema 12: Kalp Hastalığı Olan Gebelerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Şema 13: Gebelikte Tansiyon Problemlerine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Şema 14: Gebelikte Genç Yada İleri Yaşa Bağlı Risk Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Şema 15: Kanser + Gebelikte Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Doğum Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Şema 16: Normal Doğum Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Şema 17: Doğum Eyleminde Ağrı Kontrolüne Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Şema 18: Sezaryen Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Şema 19: Doğum Sonu Erken Dönem Bebek Bakımında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Şema 20: Doğum Sonrası Anne-Bebek Etkileşimine Yönelik Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Doğum Sonrası Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Şema 21: Doğum Sonrası Komplikasyonlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Şema 22: Meme Problemlerinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Şema 23: Doğum Sonu Psikolojik Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Şema 24: Doğum Sonrası Taburculuğa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Geçti
Uygun Yatmadan önce ayakkabılar bacakları giymesi hareket ettirmesi
Geçmedi
Kalsiumdan zengin beslenmesi
Dr. İstemine göre Ca. tablet alınması
Uygulamalara devam et
Kramp
Sıcak uygulama yap
Bacağa masaj yap
Geçmedi
Tekrarı önlemek için önerilerde bulun
Geçti
Kramp
Gerçekleşti
Uyku
Doktora yönlendir
Gerçekleşmedi
Gebeye uygun pozisyonu ver
Uyku ortamını düzenle
Uykuyu destekleyici uygulamaları (masaj, uyku öncesi ılık içeceklerin içilmesi vb.) gerçekleştir
Gebeyi bu saatlerde uyuması için destekle
Uyku saatleri için düzenleme yapılmasını sağla ve destekle
Gebenin beslenme alışkanlıklarını düzenle (Kafeinli gıdaların alınmaması vb.)
Gebenin uyku alışkanlığı ve düzenini öğren
Gebenin sırt üstü yatmasını ve bacaklarını düz uzatmasını söyle
Ayağını içe dışa hareket ettirmesini ifade et
UYKU PROBLEMLERİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
BACAK KRAMPLARINA YÖNELİK UYGULAMALAR
Önlemeye yönelik uygulamalar konusunda bilgi ver
Sorularını cevapla
Şikayetinin nedenlerini açıkla
Şikayetin şiddetini ve zamanını belirle
Gebenin şikayetini ifadesi için ortam yarat
Yağlı-asitli yiyecek yememe
Az az sık sık yeme
Yeterli sıvı alma
Geceleri süt içme
Geçti
Mide şikayeti
Doktora yönlendir
Geçmedi
Beslenme programına uyum için gebeyi destekle
Aşırı yemek yemekten kaçınma
Mide şikayetlerini gidermeye yönelik beslenme programını düzenle
Gebenin beslenme alışkanlığını öğren
MİDE ŞİKAYETLERİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
ŞEMA 4: GEBELİKTE HAFİF ŞİKAYETLERE YÖNELİK HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI -1
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
n 27
34
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
ŞEMA 11: DİABET + GEBELİKTE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI GEBELİK Rutin tanılama ve risk taraması yap
Kronik diabet hast. + Gebelik Aileyi gebelik + diabet olgusu ve riskleri konusunda bilgilendir
Risk Yok
Var
24-28 hafta 50 gr. OGTT yapılmasını sağla Pozitif
Tarama testlerinin yapılmasını sağla
Normal
100 gr. OGTT yapılmasını sağla
Gebeliğin devamı konusunda karar
Risk
Rutin takipler
Pozitif tanı OGTT 32-34 hafta tekrarla
Kendilerini ifade etmelerini sağla, soruları cevapla
Var
Yok
100 gr. OGTT yapılmasını sağla
Normal tarama uygulamalarını sağla
Evet
Hayır Dr. İstemine göre gebeliğin sonlandırılması için işlemleri başlat
GEBELİK + DİABET DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM
DOĞUM
DOĞUM SONRASI DÖNEM
Gebelik + diabet olgusu ve riskleri konusunda bilgi ver
Doğuma yönelik duyguların ifadesini sağla
Lohusanın yatak istirahatini sağla
Soruları cevapla
Uygulamalar konusunda bilgi ver
Diyet ayarlanması için diyetisyenle işbirliğini sağla
Doğum öncesi hazırlıkları yap
Vital bulguları, kan glikoz düzeyini takip et
Kan glikoz düzeyi takiplerini yap
Beslenme programına uyumu destekle
Hipoglisemi ve hiperglisemi belirtilerini gözle
Anne bebek etkileşim uygulamalarını başlat
Sıvı elektrolit dengesi için isteme göre IV sıvılar tak
Diabetli anne bebeklerde dikkat edilecek noktaları vurgula
Aldığı çıkardığı takibini yap
Bebek kan-glikoz düzeyini ölç
Doğumda gebeyi destekle
Risk bulgularını gözle
Uygulamalara yardım et
Lohusalık döneminde diabet kontrolleri ( 6-12 hf. sonra tekrar OGTT tekrarı) hakkında bilgi ver
Dikkat edilmesi gereken konuları belirt Diyetin Kan önemi şekeri ve kilo takibi kontrolü
Aktivite İlaç Enf. kontrolü tedavisi kontrolü
Evde kan-glikoz düzeyi ölçümünü ve değerlendirilmesini öğret
Bakımlarını yap
Fetal hareketlerin takibini vurgula Hipoglisemi-hiperglisemi belirtileri, takibi ve acil uygulamaları anlat
Doğumdan hemen sonra bebeğin beslenmesini sağla
Gebelik kontrolleri ve önemini vurgula
Genel durum Doğum sonrası bakım-tedavileri uygula
Eğitimler hakkında geri bildirim al Uygulamalara uyum için destekle
Normal
Normal değil
Dr. İstemine göre taburcu işlemlerini başlat
Ugulamalara devam et
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
n
35
ŞEMA 12: KALP HASTALIĞI OLAN GEBELERDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI Kalp hastalığı olan gebe
Gebenin durumu ve kalp hastalığının derecesi doktor tarafından belirlenir Aileyi gebelik + kalp hastalığı ve riskleri konusunda bilgilendir
Gebeliğin devamı konusunda karar Hayır
Evet
Dr. İstemine göre gebeliğin sonlandırılması için işlemleri başlat
Gebelik + Kalp hastalığı
DOĞUM ÖNCESİ DÖNEM
DOĞUM
DOĞUM SONRASI DÖNEM
Gebeye kalp hastalığı ve gebeliğe etkisi hakkında bilgi ver
Gebenin endişelerini paylaş, sorularını cevapla
Annenin yatak istirahatini sağla
Endişelerin ifadesini sağla, soruları cevapla
Uygulamalar hakkında bilgi ver
Doğum sonrası uygulamalar konusunda bilgilendir
Travay hazırlıklarının başlat
Doğum sonrası bakım, tedavi ve kontrolleri yap
Travay sırasında uygun pozisyonu ver
Yetmezlik bulgularını ilk 48 saat dikkatli gözle ( Göğüste ağrı, halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma, ayak bileklerinin şişmesi, kalbin ritminin bozulması ve hızlı kalp atışı)
Gebelikte dikkat edilmesi gereken konuları belirt (Stres, kilo kontrolü, diyet, hijyen, enfeksiyon kontrolü, aktivite) Eğitimi değerlendir, geribildirim al
Yetmezlik belirtilerini gözle ve destekleyici oksijen ver Vital bulguları sıkı takip et
Uygulamalara uyum için destek ol Gebelik kontrolleri ve tehlike belirtilerini hatırlat Doğuma kadar sıkı takibin önemini vurgula
Yetmezlik bulguları
Doğum sırasında gebeyi fiziksel ve emosyonel yönden destekle
Var
Yok
İsteme göre dijital ve sedatifler ver
Bebeğini emzirtmesi için destekle
İstem doğrultusunda tedavi ve bakımları gerçekleştir
Travay döneminin ikinci evresinde ıkınmayı önlemek ve süreyi kısaltmak için yardımcı uygulamalara (vakum vb.) yardım et Doğum sonrası erken dönemde anne - bebek etkileşimini sağla
Durum hakkında doktoru bilgilendir
Bebeğini emzirmesini ertele Anne bebek etkileşimi için destek ol
Uygulamalar sonrası anneyi yatağına al
Bebeğin beslenmesi için isteme göre düzenleme yap
Genel durum Normal
Doğum sonrası dikkat edilmesi gereken konuları belirt (Stres, kilo kontrolü, diyet, hijyen, enfeksiyon kontrolü, aktivite) Dr. İstemine göre taburculuk planla
Normal değil Uygulamalara devam et
54
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
JİNEKOLOJİK ONKOLOJİ HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARININ LİSTESİ
Şema 1: Kendi Kendine Meme Muayenesine (KKMM) Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Şema 2: Kendi Kendine Vulva Muayenesine (KKVM) Yönelik Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Şema 3: Servikal Tanılamada Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Şema 4: Kemoterapinin Neden Olduğu Hematolojik Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . 58
Şema 5: Kemoterapinin Neden Olduğu Gastrointestinal Sorunlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . 59
Şema 6: Kemoterapinin Neden Olduğu Boşaltım Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . 60
Şema 7: Kemoterapinin Neden Olduğu Cilt Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . 61
Şema 8: Kemoterapinin Neden Olduğu Dispneye Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Şema 9: Kemoterapinin Neden Olduğu Yorgunluk-Uykusuzluk Sorunlarına Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin
Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Şema 10: Kemoterapinin Neden Olduğu Ağrı Sorununa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . 64
Şema 11: Kemoterapinin Neden Olduğu Anksiyete -Depresyon Sorununa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin
Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Şema 12: Operasyon Sonrası Taburculuğa Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Şema 13: Terminal Dönemdeki Hasta ve Ailesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Şema 14: Histerektomi Operasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Şema 15: Vulvektomi Operasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamaları Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
n
57
ŞEMA 3: SERVİKAL TANILAMADA HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI Servikal şikayet (akıntı, kanama, ağrı, kitle vb.) nedeniyle başvuran hasta
Hastanın hastaneye kabulü ve oryantasyonu için uygulamaları başlat Kendini ifadesi için ortam yarat, sorularını cevapla Gerekli tanılama için ayrıntılı öykü al Tanılama uygulamaları için hazırlıkları başlat Veriler doğrultusunda tanılama yap Bakım uygulamalarını planla
SERVİKAL SMEAR
SERVİKAL BİOPSİ
Hastayı testin amacı hakkında bilgilendir
Hastayı işlemin amacı ve uygulaması hakkında bilgilendir
Hastayı işlemin amacı ve uygulaması hakkında bilgilendir
Endişeleri paylaş, soruları cevapla
Uygulama için onay alınmasını sağla
İşlem öncesinde vital bulguları değerlendir
Smear uygulaması öncesinde yapılmaması gerekenler (vajinal duş, vajinal uygulama yapmamalı, cinsel ilişkiye girmemeli) konusunda hastayı bilgilendir
İşlem sırasında hastaya destek ol
İşlem öncesinde vital bulguları ve hastanın işlem için hazır olup olmadığını değerlendir Uygulama sırasında hastaya destel ol
İşlem sonrasında kanamayı kontrol et Vital bulguları değerlendir Yatak istirahatini sağla
Sonucunu aldıktan sonra tekrar birime gelmesini hatırlat
Endişeleri paylaş, soruları cevapla Damar yolunu aç, laboratuvar materyallerini al İşlem sonrasında vital bulguları ve olası komplikasyonları (ağrı, kanama, enfeksiyon vb.) değerlendir
Hijyen uygulamaları konusunda hastayı bilgilendir
Smear uygulaması sonrasında dikkat etmesi gerekenler (aşırı kanama, ağrı,ateş vb.) konusunda hastayı bilgilendir Sonucunu ne zaman ve nereden alacağı konusunda hastayı bilgilendir
SERVİKAL KONİZASYON
Genel durum
Stabil İsteme göre taburcu işlemlerini başlat
Stabil değil Tedavi ve bakım uygulamalarına devam et
Vital bulgular
Stabil
Stabil değil
Dr. İstemi doğrultusunda kontrole gelmesini hatırlat
Uygulamalara devam et
Taburcu işlemlerini başlat
Durumu doktora bildir
Var
Doktora haber ver
Normalin altında
Kateteriyasyondan ve IM uygulamalardan kaçın
Deri ve müköz membran bütünlüğünü koruyucu uygulamaları planla
Kanamayı önlemeye ve kontrol altına almaya yönelik önlemleri al
Takip ve uygulamalara devam et
Normal
Tedavi ve uygulamalara devam et
Yok
Var
Hastadan geri bildirim al, soruları cevapla
Kanama belirtileri ve önleyici uygulamalar hakkında eğitim ver
Bilgi eksikliği
Hasta ve ailesinin kanama belirti ve bulguları ve kanamayı önlemeye yönelik uygulama ve bilgilerini değerlendir
Doktor istemine göre tedaviyi planla, uygulamalara devam et
Enfeksiyonlu bireylerle, bitki ve hayvanlarla temastan kaçınma
Hastadan geri bildirim al, soruları cevapla
Beslenme
Eğitim konularını anlat
Hasta ve ailesinin eğitim öncesi fiziksel ve emosyonel rahatlığını sağla
Hasta ve ailesinin konuyla ilgili görüşlerini al
Enfeksiyonu önleyici uygulamalar ve dikkat edilmesi gereken konular hakkında eğitim planla
El yıkama
Tedavi ve uygulamalara devam et
Yok
Bilgi eksikliği
Hasta ve ailesinin enfeksiyonu önlemeye yönelik uygulama ve bilgilerini değerlendir
Uygun beslenme protokolünün uygulanmasını sağla
Trombosit değeri
Hastanın trombosit değerlerini değerlendir
Enfeksiyon belirtilerini sık sık kontrol et
Enfeksiyon geçişini önleyici önlemler al (el yıkama, ziyaretçi kısıtlaması, özel oda vb.)
Kanama belirtileri yönünden bütün sistemleri değerlendir
Endişelerin ifadesini sağla, soruları cevapla
Durumu hakkında bilgilendir
TROMBOSİTOPENİ (Peteşi, ekimoz, tromboflebit)
n
NÖTROPENİ (Yüksek ateş, solunum problemleri)
HEMATOLOJİK SORUNLAR
ŞEMA 4: KEMOTERAPİNİN NEDEN OLDUĞU HEMATOLOJİK SORUNLARA YÖNELİK HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI
58 Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
72
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
AİLE PLANLAMASI, GENİTAL ENFEKSİYONLAR VE MENOPOZ DÖNEMİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARININ LİSTESİ
Aile Planlamasında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Şema 1: Aile Planlaması Danışmanlığında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Şema 2: Rahim İçi Araç (Ria) Uygulama Ve İzlem Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Şema 3: Hormonel Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Şema 4: Bariyer Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Şema 5: Cerrahi Sterilizasyon Yöntem Kullanım Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Genital Enfeksiyonlarda Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Şema 6: Genital Enfeksiyon ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 1 . . . . . 80
Şema 7: Genital Enfeksiyon ve Cinsel Yolla Bulaşan Hastalık Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması - 2 . . . . . 81
Menopoz Döneminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Şema 8: Premenapozal Dönemde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Şema 9: Menopoza Bağlı Şikayetlerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması – 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Şema 10: Menopoza Bağlı Şikayetlerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması – 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Şema 11: Hormon Replasman Tedavisinde (Hrt) Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
n
75
ŞEMA 2: RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA) UYGULAMA VE İZLEM SÜRECİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI RİA Uygulaması İçin Kadının AP Kliniğe Başvurması
RİA Kontrolü İçin Kadının AP Kliniğe Başvurması
Hastanın hastaneya kabulü ve oryantasyonu için uygulamaları başlat
Hastanın hastaneya kabulü ve oryantasyonu için uygulamaları başlat
Kendini ifadesi için ortam yarat, mahremiyetini koru ve sorularını cevapla
Kendini ifadesi için ortam yarat, mahremiyetini koru ve sorularını cevapla
Hastanın anamnezini al (doğurganlık öyküsü, Kullandığı aile planlaması yöntemi, kronik hastalık öyküsü, sigara kullanma durumu v.s.)
Hastanın anamnezini al (doğurganlık öyküsü, Kullandığı aile planlaması yöntemi, kronik hastalık öyküsü, sigara kullanma durumu v.s.)
Rahim içi araç konusunda düşüncelerini öğren
Rahim içi araç yöntemine ait şikayetleri olup olmadığını sorgula
RİA yöntemine ve uygulamaya ilişkin ayrıntılı bilgi ver ve onam formu imzalat
Şikayetlerine yönelik bilgilendirme yap İzlem muayenesi içn hastayı hazırla
Uygulama için malzemeleri hazırla
Spekulumu tak
Kadının müdahale için hazırlanmasına yardım et
RİA’nın kontrolünü yap
Pelvik muayene konusunda bilgi ver Muayene masasına yatmasına yardım et
Hastanınmevcut muayenesi ve öyküsüne yönelik değerlendirme yap
Hastanın izni ile spekulumu yerleştir Serviks ve vajina duvarını değerlendir Karar Enfeksiyon bulgusu var Kadını durumu hakkında bilgilendir ve sorularını yanıtla Taze preparat al ve gerekli tedavi için doktora yönlendir Tedavi sonrası uygulama için randevu ver
Enfeksiyon bulgusu yok Spekulumu çıkart Bimanuel muayene yap Tekrar spekulum tak Serviks ve vajinayı antiseptikle temizle ve 2 dk. bekle Tenekulumu tak Histerometre ile ölçüm yap RİA’yı steril şekilde hazırla RİA’yı uygula Tenekulumu çıkart ve RİA’nın iplerini 3-4 cm boyunda kes Kanama kontrolü yap Spekulumu çıkart RİA uygulaması sonrası uygulamalar ve dikkat edilecekler konusunda bilgilendirme yap Kayıdını doldur İzlem için randevuyu hatırlat ve eve yönlendir
Bulgular Normal
Normal değil
Kadını durumu hakkında bilgilendir
Gerekli değil
Bir sonraki muayene için randevu ver
Hastanın izlem sürecini sıklaştır
RİA Çıkartılması Gerekli Durumu hakkında hastaya bilgilendirme yap Ayrıntılı muayene için hekime yönlendir Değerlendirme uygulamalarını destekle
Olası yan etkiler: tehlike Hapları unutmaması, belirteleri olduğunda unutursa, hatırladığı kliniğe başvurması (baş anda alması, 2-3 hap unutursa paketi atıp yeni -bacak- göğüs ağrısı, kızarıklık, görme pakete başlaması ve ek bozukluğu vb.) yöntem kullanması
Kayıtları doldur
Sorularını yanıtla
3 ay sonra izlem için gelmesini söyle
Yöntemi (KOK) hastaya ver
Bir paket bitince 7 gün ara verip, 8. gün yeni bir pakete başlaması
Kontrol sıklığı: 1 ay sonra konrtole gelmesi
Kayıtları doldur
Sorularını yanıtla
Tehlike belirtileri: kızarıklık , adet gecikmesi, bulantı- kusma
Olası yan etkiler: aşırı kanama, oligomenore vb.
Müdahale sırasında Dr. yardımcı ol
Uygulama için hazırlıkları başlat
Uygulama sonrası dikkat edilecekler konusunda bilgi ver
Enjeksiyonu kas içerisine “Z tekniği / İ.M. ile” yap
Enjeksiyon öncesi bölgenin temizliğini sağla
Hap alırken dikkat edilmesi gerekenleri vurgula, sorun olduğunda kliniğe başvurması gerektiğini söyle
Hergün aynı saatte alması
Enjeksiyon bölgesine yönelik tercihini sor (kol yada kalça)
Adetin ilk 8- 28 günü içinde geldi ise bir sonraki adetinde başlamasını söyle
Kadının mevcut duruma göre uygulamayı başlat (doğru zamanda uygulama vb.)
Hastaya implantın etki, yan etkileri ne kullanımı ile ilgili bilgilendirme yap
Hastaya enjekte edilen yöntem etki, yan etki ve kullanımına yönelik bilgilendirme yap
Hastaya KOK etki, yan etki ve kullanımına yönelik bilgilendirme yap
Adetin ilk 7 günü içinde ise yöntemi hemen kullanmasını sağla. Ek bir yöntemde kullanmasını öner.
İMPLANTLAR
ENJEKTE EDİLENLER
KOMBİNE ORAL KONTRASEPTİF (KOK)
Seçtiği yönteme yönelik ayrıntılı bilgilendirme yap ve uygulamaları başlat
Hastanın anamnezini al
Kendini ifadesi için ortam yarat, mahremiyetini koru ve sorularını cevapla
n
Hastanın hastaneya kabulü ve oryantasyonu için uygulamaları başlat
Kadının Hormonal Yöntem Kullanımı Amacı ile Kliniğe Başvurması
ŞEMA 3: HORMONEL YÖNTEM KULLANIM SÜRECİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI
76 Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
90
n
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
ÜROJİNEKOLOJİ, ANORMAL UTERUS KANAMALARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEKNİKLERDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMALARININ LİSTESİ
Ürojinekoloji Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Şema 1: Üriner İnkontinansın Önlenmesi ve Kontinansın Geliştirilmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin
Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Şema 2: Pelvik Organ Prolapsuslarının Önlenmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Şema 3: Üriner İnkontinansta (Üi) Yaşam Kalitesini (Yk) Belirlemeye Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . 94
Şema 4: Jinekolojik Cerrahi Sürecinde Pre-Operatif Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Şema 5: Ürojinekolojik Cerrahi Sürecinde Post-Operatif Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Şema 6: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Komplikasyonların Önlenmesine Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına
İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Şema 7: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Ağrı Yönetiminde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Şema 8: Üriner İnkontinans Cerrahisi Sonrası Yeterli Renal Fonksiyonun Sürdürülmesinde Hemşirelik Uygulamalarına
İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Şema 9: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Komplikasyonlara Yönelik Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . 100
Şema 10: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Hasta ve Ailesinin Eğitimine İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Şema 11: Ürojinekoloji Cerrahisi Sonrası Taburcu Olacak Hastanın ve Ailesinin Eğitimine İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . 102
Üremeye Yardımcı Tekniklerde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları . . . . . . . . . . 103
Şema 12: İnseminasyon Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Şema 13: Oosyte Pıck-Up (OPU) Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Şema 14: Embriyo Transferi (ET) Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Şema 15: Histeroskopi Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Şema 16: Ovarian Hiperstimulasyon Sendromunda (OHSS) Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Anormal Uterus Kanamalarında Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şemaları. . . . . . . . . 109
Şema 17: Anormal Uterus Kanamaları Eğitimine Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Şema 18: Premenstrüel Sendrom Eğitimine Yönelik Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Şema 19: Jinekolojik Tanısal İşlem Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Şema 20: Laparoskopi Sürecinde Hemşirelik Uygulamalarına İlişkin Akış Şeması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği
n
ŞEMA 6: ÜROJİNEKOLOJİ CERRAHİSİ SONRASI KOMPLİKASYONLARIN ÖNLENMESİNE YÖNELİK HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI Hastayı prosedürlere uygun dosyasıyla birlikte amaliyathaneden teslim al Vital bulguları ve bilinç durumunu değerlendir, normalden sapmaları kayıt et ve bildir Prosdürlere uygun postoperatif vital bulgu takibi yap Anestezi şikayetlerini değerlendir, normalden sapmaları kayıt et ve bildir Ağrı değerlendirmesinini yap, AĞRI YÖNETİMİNDE HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI doğrultusunda uygulamalarını planla Solunum ve öksürük egzersizlerini uygula Pelvik bölgede stazı önlemek için yüksek fawler pozisyonundan kaçın Yatakta pasif egzersizleri öğreterek ve uygulamasını sağlayarak venöz sirkulsyonun gelişmesini sağla, gerekirse antiembolik çoraplar kullan Abdominal distansiyon ve rahatsızlığı önlemek için prosedürlere uygun oral rejim alımını ayarla Uygulanan cerrahi prosedürü geçici mesane atonisine neden olacağından idrar retansiyonu bulgularını takip et Venöz sirkulasyonu, kasların tonüsünü, akciğerlerin havalanmasını ve bağırsak hareketlerinin artmasını sağlamak için erken mobilizasyonunu sağla İnsizyonel ve vajinal kanama bulgularını takip et İnsizyonel ve üriner sistem enfeksiyonu bulgularını takip et Enfeksiyonu önlemek için tüm girişimlerde aseptik kuralları uygula İnsizyon bölgesinin (abdominal yada vajinal) temiz ve kuru olmasını sağla Hastanın vajinal tamponu varsa kayıt et ve zamanında çıkarılmasını sağla, çıkardıktan sonra kanama takibi yap
Durumunu değerlendir Komplikasyon gelişti
Komplikasyon gelişmedi
Hekimi bilgilendir, ÜROJİNEKOLOJİ CERRAHİSİ SONRASI KOMPLİKASYONLARA YÖNELİK HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI doğrultusunda ugulamalarını planla
Rutin takiplere devam et
97
Spontan idrar yapmayı kolaylaştıracak girişimleri uygula: *mahremiyetini koru *temiz tuvalet ortamı sağla *oral sıvı alımını destekle *sık mobilize olmasını destekle *suprapubik veya perine bölgesine ılık su uygula *akan su sesi dinlet
Kateter yok ise
Olumlu
Hekimi bilgilendir, rutin takibine devam et
Olumsuz
Hekimi bilgilendir, isteme uygun uygulamaları yap
Sonucu değerlendir
İdrar torbasının mesane seviyesi altında olmasına dikkat et
Katetrizasyon sisteminde tıkanıklı, bükülme, kırılma olup olmadığını kontrol et
Kateter var ise
Bakım ve tedavi uygulamalarının etkinliğini değerlendir
Hijyen ve bakım uygulamalarını gerçekleştir, eğitim ver
Sistemik enfeksiyon bulgularını takip et
Hekim istemine uygun antibiyoterapiye başla
Diyetinde durumuna uygun ayarlama yap
Aseptik kurallara uygun bölgenin temizliğini ve bakımını yap
Vital bulgularını değerlendir
Yatak istirahatine al
Miksiyon şikayetlerini değerlendir
Kateter yok ise
Bakım ve tedavi uygulamalarının etkinliğini değerlendir
Hijyen ve bakım uygulamalarını gerçekleştir
Hekim istemine uygun antibiyoterapiye başla
Sistemik enfeksiyon bulgularını takip et
İdrar retansiyonu bulgularını takip et
Perine bakımı yap ve öğret
Bol sıvı alımına teşvik et
İdrar miktarı ve özelliklerini değerlendir
Katetrizasyon sisteminde tıkanıklı, bükülme, kırılma olup olmadığını kontrol et
Kateter var ise
İsteme uygun kültür için idrar örneği al
Vital bulgularını değerlendir
Yatak istirahatine al
Hastayı durumu hakkında bilgilendir
Hastayı durumu hakkında bilgilendir
Hastayı durumu hakkında bilgilendir
Vital bulgularını değerlendir
Üriner sistem enfeksiyonu
İnsizyonel enfeksiyon
Bakım ve tedavi uygulamalarının etkinliğini değerlendir
Uygun beslenme protokolünün uygulanmaını sağla
Vücut hijyeninin sağlanmasına destek ol
Akciğer embolisi belirtilerini gözle
Örtülerin etkilene bölgeye baskısını önle
Elastik bandaj uygula yada varis çorabı giydir
Etkilenen bölgeyi yükselt
Hekim istemine uygun tedaviyi uygula
Vital bulgularını değerlendir
Yatak istirahatine al
Hastayı durumu hakkında bilgilendir
Tromboflebit
n
İdrar retansiyonu
Üİ cerrahisi sonrası komplikasyonlar
ŞEMA 9: ÜROJİNEKOLOJİ CERRAHİSİ SONRASI KOMPLİKASYONLARA YÖNELİK HEMŞİRELİK UYGULAMALARINA İLİŞKİN AKIŞ ŞEMASI
100 Akış Şemaları ile Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği