Asistan Hekim K×lavuzu
Prof. Dr. Erhan Ayşan
NOBEL TIP KěTABEVLERě -i-
2013 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. şti. ASİSTAN HEKİM KILAVUZU © Prof. Dr. Erhan Ayşan ISBN: 978-975-420-959-4 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarın ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
Düzenleme
: Nobel TÕp Kitabevleri Cenk Akay
Kapak Karikatürü : Ümit Mü¿t Dinçay BaskÕ/Cilt
: Nobel MatbaacÕlÕk, HadÕmköy-øSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08
www.nobeltip.com
ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü Kampüs AVM No: 7 Nilüfer-BURSA Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
- ii -
sevgili annem ve babama...
- iii -
Bu kitap size ne sağlar…? Ne sağlayamaz…? Bu kitap bir asistan hekim olarak size başarılı olmanız için “nasıl” çalışmanız gerektiği konusunda yol gösterir. Ancak asıl olan “çalışmak”tır. Bu ise tamamen size aittir. “Aç kalmadan zayıflatan” diyetlerin tümünün balon olması gibi, çalışmadan başarılı olmak da kocaman bir balondur... Eğer çalışmayı -hem de çok çalışmayı- göze alıyorsanız bu kitabı satın alın; emin olun ki, çok işinize yarayacaktır... Eğer çalışmaya niyetiniz yoksa, bu kitaba boş yere para harcamayın. En iyisi o para ile bir sinema bileti alın! En azından, eğlenceli birkaç saat geçirirsiniz.
- iv -
DİZİN Kitap Hakkında Ne Dediler? ................................................................................... xi Yazar Hakkında Bilgi ............................................................................................. xv Başlarken Birkaç Söz............................................................................................. xvi Sevgili Genç Hekim Kardeşim! ............................................................................ xxii BÖLÜM-1: ASİSTAN HEKİMLİĞE BAŞLANGIÇ ..................................................... 1 Tıpta Uzmanlık Eğitimine Kısa Bir Bakış ........................................................................ 3 Asistan Hekim Kimdir? (Resmi Tanım) .......................................................................... 4 Asistan Hekim Kimdir? (Gerçek Yaşamdaki Tanım)..................................................... 4 Asistan Hekimliğe İlk Adım ve Sorunlar......................................................................... 5 Sorun-1: Başlangıç Dönemi Depresyonu ........................................................................ 6 Sorun-2: Ciddi Sorumluluklar .......................................................................................... 7 Sorun-3: Nöbet.................................................................................................................... 7 Sorun-4: Tıbbi Sekreterlik Yapmak................................................................................... 8 Sorun-5: Görev Dışı (Resmi Olmayan) İşler ................................................................... 9 Sorun-6: Düzensiz Uyku.................................................................................................. 10 Sorun-7: Sosyal Yaşamın Kısıtlanması ........................................................................... 10 Sorun-8: Deneyimsizlik ve Komplikasyonlar ............................................................... 11 Sorun-9: Erken Gelmek-Geç Çıkmak ............................................................................ 12 Sorun-10: İletişim ............................................................................................................. 13 Yeni Başlayan Asistan Hekimin Üç Büyük Sorusu ....................................................... 14 Asistanlıkta Kıdem ........................................................................................................... 15 Her Kıdemin Uyması Gereken Temel Kurallar ............................................................ 15 İyi Bir Üst Kıdem Olmak ................................................................................................. 17 Bill Gates’in Liderlik Sırları (tablo) ................................................................................ 18 İyi Bir Orta Kıdem Olmak ............................................................................................... 21 İyi Bir Alt Kıdem Olmak.................................................................................................. 21 Sorunsuz Asistanlık İçin Sihirli Formül: Takım Olmak .............................................. 22 BÖLÜM-2: İDEAL ASİSTAN HEKİM ...................................................................... 25 İdeal Asistan Hekim Kimdir? .......................................................................................... 27 Evlilik ve Çocuk Sahibi Olmak ....................................................................................... 27 İngilizce Öğrenmek .......................................................................................................... 28 Bilgisayar Sahibi Olmak ................................................................................................... 28 Microsoft Office ve İnternet Kullanmak ........................................................................ 28 Aktif e-posta Kullanıcı Olmak ........................................................................................ 29 Medline Taramayı Bilmek................................................................................................ 29 Ev-Hastane Arası Uzaklık ve Otomobil ......................................................................... 29 Paramedikal İşler .............................................................................................................. 30 -v-
Bilimsel Çalışmalar Yapmak ............................................................................................ 30 Kongrelere Katılım ........................................................................................................... 30 İyi Bir Tez ........................................................................................................................... 30 Kitap Almak, Okumak ve Derleme Yapmak ................................................................. 30 Eğitim Sistemi İçin Sızlanmak ya da Sızlanmamak...................................................... 31 Sorunsuz Kişilik Yapısı ..................................................................................................... 31 Eli Çabuk ve Pratik Olmak .............................................................................................. 32 Dürüst Olmak ................................................................................................................... 32 İdeal Uzmanlık Eğitimi İçin İdeal Bölüm Başkanı ....................................................... 32 İdeal Bölüm Başkanının (Diğer) Özellikleri ................................................................. 34 BÖLÜM-3: ASİSTAN HEKİMİN GELECEĞİ .......................................................... 39 Uzmanlık Sınavı ................................................................................................................ 41 Asistan Hekimi Bekleyen “Resmi Olmayan” Kriterler ................................................ 41 Yeni Uzman Hekimin Geleceği ....................................................................................... 43 Para Kazanma Hedefine Yönelik Alternatifler .............................................................. 43 Bir Kamu Hastanesine Başvurmak ................................................................................. 43 Bir Özel Hastaneye Başvurmak....................................................................................... 44 Muayenehane Hekimliği Yapmak ................................................................................... 44 Medikal Şirketlerde Yöneticilik Yapmak ........................................................................ 44 Akademik Kariyer Hedefine Yönelik Alternatifler ....................................................... 45 Bir Eğitim Hastanesine Başvurmak................................................................................ 45 Bir Üniversiteye Başvurmak ............................................................................................ 46 Bir Üniversitemizin Dergi ve Kongre Yayın Puanları (tablo) ..................................... 47 Yurtdışına Gitmek ............................................................................................................ 47 ABD’ye Gitmeyi Planlıyorsanız Bunları Öğrenin (tablo) ............................................ 48 Yurtdışının Bizden Farkı Ne? (tablo) ............................................................................. 50 Yurtdışı Başvurularında Kullanmanız Gereken Kişisel Bilgi (CV) Formu ............... 51 Formun Orijinali (tablo) .................................................................................................. 51 Formun Türkçe’si (tablo).................................................................................................. 52 Daha İlerisi... Doçentlik Başvurusu................................................................................ 52 Üniversiteler Arası Kurulun Bilimsel Yayın Sınıflaması (tablo) ................................. 53 BÖLÜM-4: BİLİMSEL AKTİVİTELER DOSYASI ................................................... 55 Bilimsel Aktivite Dosyası Nedir? .................................................................................... 57 Dosya Ne işe Yarar? .......................................................................................................... 57 Dosya Hangi Başvurularda Kullanılır? .......................................................................... 57 Dosyada Neler Olmalı-Neler Olmamalı? ...................................................................... 57 Hakemli Dergi Nedir (tablo) ........................................................................................... 59 Dosyayı İşleme Koymak................................................................................................... 59 Dosya Nasıl Değerlendirilir ............................................................................................. 60 - vi -
BÖLÜM-5: BİLİMSEL YAYIN YAPMAK ................................................................. 61 Bilimsel Yayın Neden Gerekli? ........................................................................................ 63 O halde... Bilimsel Yayın Tam Olarak Nedir?................................................................ 63 Bilimsel Makale Nedir? .................................................................................................... 63 Her Makalenin Bilimsel Değeri Aynımıdır? ................................................................. 63 Peki, Bu Farkı Belirleyen Nedir? ..................................................................................... 63 Makalenin Bilimsel Değerini Belirleyen Nedir? ........................................................... 63 Derginin Saygınlığı Neye Göre Belirlenir? .................................................................... 63 Hangisi Daha değerlidir: Az Ama Nitelikli Makale mi, Sıradan Ama Çok Makale mi? ....................................................................................................... 63 Nitelikli Makale Nasıl Anlaşılır? ..................................................................................... 63 Atıf (Citation) Nedir? ....................................................................................................... 64 Makalenin Metodolojisi Niteliğini Belirlemede Etkili Olur mu? ............................... 64 Bilimsel Yayının Benim Açımdan Önemi Nedir... Yani Neden Bilimsel Yayın Yapayım ki? .............................................................................................. 64 Bilimsel Yayın Hakkında Temel Bilgiler ........................................................................ 64 Bilimsel Dergiler Neden Var? .......................................................................................... 64 Bilimsel Dergiler Atı Etki Faktörüne Göre Nasıl Sınıflandırılır?................................ 64 Kaç Tane Bilimsel Dergi Var? .......................................................................................... 64 Institute for Scientific Information (ISI) Nedir?........................................................... 65 Index Medicus Nedir? ...................................................................................................... 65 Medline Nedir?.................................................................................................................. 65 Medlineplus Nedir? .......................................................................................................... 65 Pubmed Nedir? ................................................................................................................. 65 Medline Nasıl Taranır? ..................................................................................................... 66 Medline Tararken Doğru Kelime ve Bağlaçları Kullanmak ........................................ 66 Saygın Bilimsel Dergilere Nasıl Ulaşabilirim? .............................................................. 66 Bir Derginin SCI Expanded veya Medline Gibi Saygın Dizinlerde Olup Olmadığını Nasıl Öğrenebilirim? ......................................................................... 67 Tıp Dergileri Editörleri Uluslararası Kurulu (Vancouver Group) Nedir? ................. 67 Herhangi Birinin Bilimsel Makalelerini Öğrenmek? ................................................... 67 Bir Makalenin veya Herhangi Birinin Atıf Sayısını Öğrenmek .................................. 67 Tam Makale Metni (Fulltext) Sağlamak ........................................................................ 68 Bilim Sahtekarlıkları Nelerdir? ....................................................................................... 68 Deney Hayvanları Üzerinde Bilimsel Çalışmalar ve Yetkinlik Sertifikası ................. 69 Bir Bilimsel Araştırmanın Aşamaları ............................................................................. 69 1- Konu Seçimi ................................................................................................................. 70 2- Hipotezin Kurulması .................................................................................................. 70 3- Literatür Araştırması .................................................................................................. 70 4- Planlama ....................................................................................................................... 70 5- Etik Kurul Onamı........................................................................................................ 70 6- Araştırma Süreci.......................................................................................................... 70 7- Verilerin Derlenmesi ve İstatistik ............................................................................. 70 - vii -
8- Makalenin Yazılması ................................................................................................... 70 Hekimlikte Bilimsel Evrim (tablo) ................................................................................. 71 BÖLÜM-6: İYİ BİR TEZ HAZIRLAMAK ................................................................ 73 “İyi Tez” Ne Demek?......................................................................................................... 75 Tez Yazımının Amacı Nedir?........................................................................................... 75 Tez Yazmak Zorunlu mu? ................................................................................................ 75 Birkaç Günde tez Yazmak Mümkün Mü?...................................................................... 75 Tez Danışmanı Kimdir? ................................................................................................... 76 Tez Kaç Sayfa Olmalı? ...................................................................................................... 76 Tez Cildi Nasıl Olmalı? .................................................................................................... 76 Kaç Baskı Yaptırmalı? ....................................................................................................... 76 Resim ve Fotoğraf Sorunları............................................................................................ 76 Başlıkları Numaralandırmak ........................................................................................... 77 Tezin Yazımı ...................................................................................................................... 77 Tez Kapakları ..................................................................................................................... 78 Teşekkür ............................................................................................................................. 78 İçindekiler .......................................................................................................................... 79 Kısaltmalar Listesi............................................................................................................. 80 Tablolar Listesi .................................................................................................................. 80 Şekiller Listesi .................................................................................................................... 80 Özetler (Türkçe ve İngilizce) ........................................................................................... 80 Giriş .................................................................................................................................... 80 Genel Bilgiler ..................................................................................................................... 81 Materyal ve Metod ............................................................................................................ 82 Sonuçlar ............................................................................................................................. 82 Tartışma ............................................................................................................................. 82 Kaynaklar ........................................................................................................................... 83 Tez değerlendirme Süreci Nasıl İşler .............................................................................. 84 Tez Bir Bilimsel Makaledir... O Halde Yayımlanmalıdır.............................................. 85 BÖLÜM-7: BİLİMSEL TOPLANTILARA KATILMAK........................................... 87 Tanımlar (Toplantı, Kongre, Konferans, Seminer, Panel) ........................................... 89 Kongreler Neden Yapılır?................................................................................................. 89 Her Kongreye Katılmalı mı? ............................................................................................ 89 Kongrelerin Mali Yönü..................................................................................................... 90 Kongrelerde Dikkat Etmeniz Gerekenler ...................................................................... 91 Oturum Seçimi Yapmak................................................................................................... 91 Seçtiğiniz Oturuma Katılmak ......................................................................................... 91 Oturumlarda Söz Alıp Konuşmak .................................................................................. 92 İnsanlara Kendini İyi Hissettiren 5 Söz (tablo)............................................................. 94 Sözlü Sunum Yapmak....................................................................................................... 94 Sözlü Sunum Sonrası Soru ve Eleştirileri Yanıtlamak ................................................. 97 Toplantı Deliliği 2004 (tablo) .......................................................................................... 98 - viii -
BÖLÜM-8: EN BÜYÜK SORUN: İNGİLİZCE ......................................................... 99 Neden İngilizce Öğrenmek Zorundasınız? ................................................................. 102 Nedir Bu ÜDS ve KPDS Sınavları? ............................................................................... 102 Hangi Sınava Girmeliyim: ÜDS mi, KPDS mi? .......................................................... 102 ÜDS Hangi tarihlerde Yapılıyor? .................................................................................. 102 Alınan Puan Kaç Yıl Geçerli .......................................................................................... 102 ÜDS Zor Bir Sınav mı?................................................................................................... 102 ÜDS’de Ne Tür Sorular Var? .......................................................................................... 103 İngilizce Ne Kadar Sürede Öğrenilir? .......................................................................... 103 İngilizce Öğrenmek İçin Yurtdışına Gitmek Gerekli mi?.......................................... 103 Yurtdışında İngilizce Öğrenmenin Avantajları Nelerdir? ......................................... 104 Yurtdışında İngilizce Öğrenmenin Dezavantajları Nelerdir? ................................... 104 Anadili İngilizce Olan Ülkelerde Öğrenmek Neden Daha Hızlı? ............................ 104 Eğer Yurtdışına Gitmeyi Planlıyorsanız! ..................................................................... 104 İngilizce Öğrenenlere Öneriler ..................................................................................... 105 İngilizce Öğrenmeye Başlarken .................................................................................... 105 Motivasyon Sorunu ........................................................................................................ 106 Acaba İngilizce Bilgim Ne Düzeyde? ........................................................................... 106 Kursa Gitmeli miyim? .................................................................................................... 107 İngilizce Öğrenirken Aslında Ne Öğreniriz? .............................................................. 108 Kelime Öğrenmek ........................................................................................................... 108 Gramer Öğrenmek ......................................................................................................... 109 İngilizce Öğrenme Yöntemleri ...................................................................................... 109 Okumak ve Yazmak ........................................................................................................ 109 Dinlemek ......................................................................................................................... 110 Konuşmak... En Etkili Yöntem ...................................................................................... 111 Yaşamın İçinden Pratik Uygulamalar .......................................................................... 112 KAYNAKLAR .......................................................................................................... 115
- ix -
-x-
İnsanlığın varoluşuyla birlikte gelişen duyguların içinde en önemlileri; aydınlanma, bilgilenme ve hayallerdir. Bunlar insanı; karanlıktan kaçma, aydınlığa ulaşma, bu doğrultuda korkuyu yenme, doğruyu bulma yönünde mücadele etmeye iter. Hekimlik mesleği pozitif bir bilim olarak tanımlansa da çağın gerekleri doğrultusunda ciddi değişimler geçirmektedir. Örneğin ben bugün, öğrenciyken dinlediğim dersleri kendi öğrencilerime anlatmıyor, hocalarımın yaptığı uygulamaları yapmıyorum. Eskiden “usta-çırak işi” diye tanımlanan hekimlik günümüzde bilim, sanat, teknoloji ve bölümler arası işbirliği ile hizmet sunan önemli bir sosyoekonomik kurum haline gelmiştir. Günümüz gelişmeleri doğrultusunda, hekimlik mesleğimizin çeşitli aşamalarında eğitimimize katkıda bulunmak amacıyla çok sayıda kitap yazılmış ve yazılmaktadır. Elinizdeki bu kitap ise, “daha iyi hekim olmak” adına önemli bilgiler içermektedir ve özellikle asistan hekimlerin eğitimleri sırasında karşılaşacakları sorunların çözümünde onlara ciddi şekilde yardımcı olacağı inancındayım. Bu kitap hekimlikte olması gereken çalışma disiplinini açıklamakta, bilimsel yayın, tez, sınav hazırlıkları gibi konularda neler yapılması gerektiğini anlatmakta ve daha iyi hekim olmada, hedefleri belirlemede, sürekli kendini yenilemede gerekli olan temel ilkeleri açıkça ortaya koymaktadır. Bütün bu prensiplerin asistan hekimlere yol gösterici olacağı inancındayım. Bu kitabı büyük emekler sarf ederek yazan Dr. Erhan Ayşan’a özellikle teşekkür ederim. Prof. Dr. Ali Akyüz İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi G. Cerrahi AD Başkanı
- xi -
Kitabı okuduğumda asistanlık yıllarımı ve ilk günlerde çektiğim zorlukları hatırladım. Sorunların çoğunu yalın ve gerçekçi bir yaklaşımla ele alan bu eser, asistan adayı ve asistan hekimlere birçok alanda yol gösterici olacaktır. Kitap sadece asistanlık sorunlarını ele alan bir eser olmayıp tüm yaşamınıza ışık tutacak nitelikte söz ve görüşlere de yer veriyor. “Her daim iyi olmak ile her daim iyi niyetli olmak çok farklı şeylerdir. İlkini yapmak çok sakıncalıdır, ikincisi ise bir erdemdir” sözü bunlardan sadece biri! Zaman zaman öğrenci ve asistanlarıma söylediğim ve birçok eğitimci tarafından da desteklenen “Kimse size zorla bir şey öğretemez. Bizler sadece size niçin öğrenmek zorunda olduğunuzu ve eksikliklerinizi gösterebiliriz, eğitimci olarak en önemli görevimiz sizleri motive edebilmektir” görüşünün kitabın “Öğrenmek ve Hatırlamak” bölümünde detaylı olarak ele alınmış olması beni oldukça sevindirdi. Bu bölümde yer alan “Ne kadar çabalarsanız çabalayın… Eğer istemiyorsa ona asla bir şey öğretemezsiniz”, “En tehlikeli bilgi az bilgidir. Bir konuda hiçbir şey bilmiyorsan, belki hiçbir işe yaramazsın, ama az şey bildiğin işte zarar verme riskin yüksektir”, “Bilgi edinirken önemli olan; bilginin sağlayacağı yararları bilmek değil, bilmemenin vereceği zararın farkında olmaktır” sözleri gerçekten önemli. Az bilgi ile zarar vereceklerinizin, insanlar, hatta sevdikleriniz olabileceğini düşündüğünüzde öğrenmeye neden çok önem vermeniz gerektiğini daha iyi anlayabilirsiniz. Öğrenci, asistan, bölüm başkanı ve öğretim üyelerine büyük katkıları olacağına inandığım bu eseri hazırlayan Dr. Erhan Ayşan’ı tebrik eder, meslek hayatında ve çalışmalarında başarılar dilerim.
Prof. Dr. Cemalettin Ertekin İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Travma ve Acil Cerrahi AD Başkanı
- xii -
Türkiye’de hekimlik yapmak, herhalde dünyanın en güzel ve aynı zamanda en zor görevlerinden biri olsa gerek. Mezuniyet öncesi eğitiminin zorlu basamaklarını birer birer tırmanarak mezun olan hekimin önüne bu kez de TUS olarak tanımlanan ve aşılması gereken uçsuz bucaksız bir okyanus çıkmaktadır. Bu zorlu engeli de aşıp karaya çıktığınız zaman bu kez de, yaşam mücadelesi verebilmek için zorlu doğa koşulları ile eşdeğer olan mezuniyet sonrası uzmanlık eğitimi süreci başlar. Bu uzun ve zahmetli süreçte atacağınız her adım siz asistan hekimler için çok büyük önem taşımaktadır. Özlük haklarınız neleri içermektedir? Görevleriniz ve sorumluluklarınız nelerdir? Nelere dikkat etmeniz gerekir? Bilimsel yayın nasıl yapılır? Tez nasıl hazırlanır? Bir asistan hekim olarak hepiniz bunları bilmek ve gerektiği şekilde uygulamak zorundasınız. Değerli meslektaşım Dr. Erhan Ayşan, sizlere her aşamada kılavuz olacak ve yol gösterecek mükemmel bir çalışma ile karşımıza çıkıyor. Uzun, zahmetli, aynı zamanda titiz bir çalışmanın ürünü olan bu eser çoktandır genç hekimlerimizin beklentisi içinde oldukları ve gereksinimlerini en üst düzeyde karşılayabilecek şekilde hazırlanmış. Genç meslektaşım Erhan Ayşan’ın bu enfes çalışmasını mezuniyet sonrası eğitimde yoğun çaba harcayan tüm asistan kardeşlerime öneririm.
Prof. Dr. Semih BASKAN A.Ü. Tıp Fakültesi
- xiii -
Asistanlık, hayatlarımızın en verimli, en dinamik yıllarını yani ilkbaharını harcadığımız bir dönem. Bir hastaya daha faydalı olmak, bir bilgi, bir işlem, bir ameliyat peşinde koşmak… Olgularımıza eşlik eden beş-altı hasta yakınına detaylı bilgi vermek için tüketilen nefesler. Çok acı ama bazen bu yolda kurban edilen evlilikler. Çocuklarınızın büyümesini izlemenin benzersiz fırsatını kaçırmak. Çoğu günler evimizden daha fazla zamanımızın hastanede geçmesi. Çocuklarımıza “babanız, anneniz ne iş yapıyor” diye sorulduğunda “hastanede nöbet tutar” şeklinde verilen cevap! Gerçekten üç-dört günde bir tuttuğumuz 24 saatlik nöbetin arkasından izin yapmadığımız için devam eden günün 10-15 saatlik çalışmasıyla aralıksız haftalık mesaiyi tamamladığımız günler. Bu kadar yorucu mesaiye vücudumuz, kutsal mesleğimizi bu kadar çok sevmesek inanın dayanamazdı. Bir tarafta meslek aşkı, kariyer, ameliyat, tedavi usulü öğrenmek gibi bir insana daha faydalı olabilmenin çırpınışlarının verdiği o müthiş olumlu duygular; öbür tarafta ailemizi, en yakınlarımızı ihmal ediyor olmamızın ağırlığı... Lütfen düşünün; bir gece saat 24’te ameliyat yaparken gelen bir telefonla babanızı kaybettiğinizin haberini alıyorsunuz... Bu durumdayken bile görevinizi devam ettirmek sorumluluğu ve psikolojik travmanızın ağırlığı arasındaki gel-gitler... Doğumhanede her gün doğan bebekler ve çok emek verdiğimiz halde doğumhanenin alt katındaki morga gönderdiklerimiz! Bütün bunlar asistanlık süresince beynimize kazınıyor. Ve bizler de böylece, hayatı en dramatik şekilde öğreniyoruz! Sonuçta asistanlık dönemi mesleki anlamda en önemli aşamalardan biri. Bu dönemi en kaliteli, en verimli şekilde değerlendirmemiz şart. Bu kitapta, değerli meslektaşım Dr. Ayşan önemli nirengi noktalarını işaret ediyor. Kitap, Dr. Ayşan’ın üslubunu bilmeyenlere yer yer uçuk fikirler (motosikletle ulaşım) gibi de gelebilir. Ancak kim ne derse desin eğitimimize katkısı olan herkese, her emeğe ve ona teşekkür borçluyuz. Ülkemizdeki asistanlarımızın çalışmalarına olumlu katkıları olacağına inandığım bu eseri okumanızı öneririm. Yazara ve tüm meslektaşlarıma sevgi, saygı ve başarılar diliyorum.
Prof. Dr. Recep Güloğlu İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi
- xiv -
Yazar hakkında bilgi 1968 yılında İstanbul’da doğdu. Üniversite öncesi eğitimini İstanbul’da tamamladı. 1988’de İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde başlayan tıp eğitimini 1994’de tamamladı. Aynı yıl, tıpta uzmanlık sınavını kazanarak İstanbul EAH’da Genel Cerrahi uzmanlık eğitimine başladı. Asistanlık dönemi içinde bir süre, Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi bölümünde research fellow olarak çalıştı. 1999’da Genel Cerrahi uzmanı, 2006’da doçent, 2011’de profesör oldu. Halen Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesine Genel Cerrahi AD öğretim üyesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Koordinatörü, Araştırma Merkezi Kurucu Başkanı olarak görev yapmaktadır. Yüze yakın bilimsel yayını, birkaç kitabı ve patentleri mevcuttur. Şimdiye kadar hiçbir hastasından para almamıştır. Allah’a inanır. Eğitim, felsefe, teorik fizikle ilgilenir… ve bir de küçük yaramazı Burak’la.
- xv -
Başlarken Birkaç Söz Eğer bu kitabı satın aldıysanız ya yaptığınız işin doğru olup olmadığını merak eden bir asistan hekimsiniz ya da çok meraklı bir üniversite öğrencisi! Eğer bu kitap size başka biri tarafından tavsiye edildiyse büyük olasılıkla o kişi sizin böyle olduğunuzu düşünüyor. Her iki durum da avantajlısınız. Ve bu her ikimiz için de çok iyi! Sizin açınızdan iyi, çünkü geldiğiniz bu nokta ve çizdiğiniz bu imaj, iyi bir hekim olacağınıza yönelik çok önemli bir ölçüt. Benim açımdan iyi, çünkü her yazar okuyucusunun konuya ilgi duymasını ve kitabının merak ve istek duyularak okunmasını ister. 2000 yılında toplanan 1. Türk Sağlık Eğitim Şurası bir bildirge yayımladı. Bu bildirgenin “Tıp Eğitimindeki Sorunlara Çözüm Önerileri” başlığı altında yer alan 6. maddesinin, b bendi şöyle diyor: “Öğrenciler ayrıntılarla boğulmamalıdır. Onlara sadece, bilinmesi gereken ana ilkeler öğretilmelidir.” Benzer bir toplantı 1993’de İngiltere’de de yapılmıştı. Bu toplantının sonunda İngiliz ulusal sağlık otoritesi olan GMC (General Medical Council), Geleceğin Hekimleri (Tomorrow’s Doctors) isimli resmi bir belge yayımladı. Bu belgede, öğrenci ve asistanlara ağır ve ayrıntılı bilgi yükü yerine üç temel becerinin kazandırılması gerektiği vurgulanmıştı: - Yaşam boyu kendi kendine öğrenme isteği. - Bilgilerin eleştirel gözle irdelenme becerisi. - Bilgilerin kanıta dayalı tıp kavramına uygunluğunu araştırma bilinci. Bu kitap, yukarıda sunulan iki bildirgedeki ilkeler temel alınarak kurgulanmıştır. Amacım; yakın geçmişte bu zor işi (yani asistan hekimliği) yapmış biri olarak, TUS’a hazırlanan öğrenci ve bu sınavda başarılı olmuş asistan hekim kardeşlerime konuyla ilgili gerekli bilgileri aktarmak... Yukarıdaki belgelerde sunulan “yaşam boyu öğrenen” hekim bilincine sahip olmalarına yardımcı olmak... Sonradan fark edecekleri ve büyük olasılıkla da, fark ettiklerinde geç kalacakları bazı gerçekleri onlara “zamanında” iletmek... Onları bekleyen kriterleri baştan kendilerine bildirerek; bilgili (işini iyi yapan) ve belgeli (bilimsel yayınları olan), dolayısıyla nitelikli uzman hekimler olarak yetişmelerine kılavuzluk edebilmektir. Sevgili genç kardeşim; bir hekim olarak olduğumuz yerde sayma lüksümüz yok. Sürekli öğrenmek ve kendimizi geliştirmek zorundayız. Hekimliğin hangi aşamasında olursanız olun, iş materyaliniz “insan”dır. Bu materyal üzerinde çalışırken yanlış yaparsanız; sizden şifa bulmayı bekleyen bir insanın iyileşmemesine ve belki de ölmesine neden olabilirsiniz. - xvi -
Ne yakınlarınız, ne arkadaşlarınız, ne sosyal yaşamınız, ne de başka herhangi bir şey bu bilimi öğrenmenizi engellememelidir. Buna izin vermeye hakkınız yok! Bu kitaba harcadığım zaman ve enerji karşılığında tek beklentim var, o da “insanlara yararlı olmak”... Genç hekim kardeşlerime, onların da hasta insanlara yararlı olması yoluyla...
İstanbul-Beşiktaş, Temmuz 2005 www.erhanaysan.com erhanaysan@hotmail.com
- xvii -
İkinci Baskı İçin Birkaç Söz Bu kitap bana birçok değerli arkadaş kazandırdı. İlk baskıdan sonra geçen birkaç yıl içinde kitabı okuyan ve bu kitabın içeriğini anlattığım seminerleri dinleyen genç hekim arkadaşlarımdan sayısını hatırlamadığım kadar çok e-mail aldım. İçlerinden bir tanesinde bile eleştiri yoktu. Tümü teşekkür ediyor, tümü kitabın kendileri için gerçek bir kılavuz olduğunu söylüyordu. Bütün bu geri dönüşler benim için çok değerliydi. Bir doktorun, genç meslektaşları için yazdığı bir kitaptan, bundan daha fazla ne beklentisi olabilir ki? Geçen zaman içinde, genç meslektaşlarım adına, ben de boş durmadım ve bir ilke imza atarak, asistan hekimleri kapsayan Türkiye’deki ilk bilimsel anket araştırmasını yaptım. Üstelik araştırmada ismi olan benim dışımdaki 10 kişinin tümü asistan ya da asitanlığını henüz bitirmiş genç uzmanlardı. Hepsiyle bu kitap ararcılığıyla tanışmıştık. Birkaçı dışında hiçbirinin ne yüzünü gördüm, ne sesini duydum. Onlarla ortak bilimsel amaçlar için, e-maillerle aracılığıyla yazıştık sadece. Araştırmamızın adı “Türkiye’de asistan hekimler. 11 ilde, 1069 asistan hekim katılımlı anketin sonuçları”idi. Sayın editörün özel daveti üzerine bu çalışmayı, SCI Expanded dizinde ve Türk Tıp Dizininde yer alan “Turkish Journal of Medical Sciences” dergisinin 2008 yılındaki ilk sayısında yayınladık. Çok istememe rağmen, yayımcılık ilkeleri ve yasal düzenlemeler gereği yayın haklarını bu dergiye devrettiğimiz için makaleyi bu kitapta yayınlayamıyorum. Ancak Türkiye’deki asistan hekim profilini ortaya koyan ilk ve tek çalışma olduğu için meraklı okuyucular internetten bu dergiye ulaşarak, web sitemi tıklayarak ya da bana e-mail göndererek makalenin tam metnine ulaşabilirler. Genç doktorlara ve onlar aracılığıyla tüm insanlara yararlı olabilmek dileğiyle.
İstanbul-Çengelköy, Haziran 2009 www.erhanaysan.com erhanaysan@hotmail.com
- xviii -
Üçüncü Baskı İçin Birkaç Söz İlginç bir şekilde, elinizde tuttuğunuz kitap, ilk baskısını yaptığı 2009 yılından beri Türkçe ve İngilizce’de yazılmış tek asistan hekim kitabı olmaya devam ediyor. Tıp doktorları için, akademisyenler için, uzmanlar için, hatta özel hastane hekimleri için bile kitaplar yazılmış ve yazılmaya devam ediyor olmasına rağmen halen asistan hekimler için yazılmış başkaca bir kitap olmaması gerçekten de çok ilginç. Sadece bu durum bile asistan hekimliğin ne denli kötü bir durumda olduğunun göstergesi bence. Asistan hekimler için yazılmış bir kitap, o kitabın yazarının kariyerine bir katkı sağlamaz; bunu biliyor(d) um (nitekim geçen son beş yıl içinde yaşayarak da gördüm). Para kazandırmayacağını ve şöhret sağlamayacağını da biliyor(d)um; dört-beş yıllık geçici bir görev üzerine yazılmış bir kitaptan böyle beklentiler içinde olmak çok da mantıklı değil. Fakat asistan hekimliğin genç doktorların geleceği için ve hatta onların tedavi edecekleri hastaları için olan önemini düşününce bu konuda bir şeyler karalamanın önemini kim yadsıyabilir ki! İşte bana ilginç gelen asıl nokta burası. Asistan yetiştiren bu kadar akademisyen, bu kadar eğitimci, hatta bu kadar tıp eğitimi anabilim dalı varken asistan hekimliğe (diğer adıyla “tıpta uzmanlık öğrencisi”) olan bu ilgisizlik neden? Bu konular şu anda, sevinç ve onurla yazdığım bir önsöz için fazlasıyla derin ve bir o kadar da sıkıcı konular. En iyisi bunları başka bir platforma bırakmak. Daha önceki önsözümde de belirttiğim gibi, bu kitabın bana en büyük faydası; birçok genç doktor arkadaş sağlaması oldu. Bu kitap sayesinde sıklıkla e-maille olmak üzere birçok genç asistan doktorla arkadaş olduk. Bu sayı her geçen gün arttı. O dertli asistanlar şimdilerin uzmanları oldu. Kimi muayenehane açtı, kimi özele geçti, kimi akademisyen oldu. Doçentliğe başvuranlar bile var! İçeriği çok fazla değişmese de bazı küçük eklemeler yaptığım bu yeni baskıda genç doktor kardeşlerime daha fazla yararlı olabilmeyi umuyorum.
İstanbul-Çengelköy, Mart-2013 www.erhanaysan.com erhanaysan@hotmail.com
- xix -
- xx -
Bir insanın yaşamı başkaları adına olduğu oranda değerlidir
Albert Einstein
- xxi -
Sevgili Genç Hekim Kardeşim Hiç kimse sana istemediğin, sevmediğin bir şeyi öğretemez. Eğer sana verilenleri, sadece “öyle gerektiği için” öğreniyorsan bil ki, bu meslek sana mutluluk getirmeyecektir. Dön ve kendine dikkatle bak; hastanı muayene ederken, onun şikayetlerini dinlerken, ameliyat yaparken, bilim okurken… bütün bunlardan keyif alıyor musun? “Hayır” diyorsan, lütfen ısrarcı olma! Ya bu branşı bırakıp bir başkasına geç ya da hekimliği tamamen bırak. Hekim kimliğinle iyi para kazanacağın birçok meslek var; ilaç firmalarında ürün müdürlüğünden, tıbbi malzeme pazarlamaya, danışmanlıktan, halkla ilişkilere ve hatta kalite yöneticiliğine kadar. Şunu bil ki, sevmeden yapılan bir iş asla mutluluk getirmez. Oysa yaşamı, mutlu olmadan devam ettirmek çok güç bir iştir! “Evet” diyorsan, dört elle öğrenme eylemine giriş! Hedefin, daima “daha iyi olmak” olsun. Unutma ki, bir hekim sadece bir yolla daha iyi olabilir: Daha fazla öğrenerek... Öğrenmek, zaman alan ve emek gerektiren bir iştir. Fedakarlık yapmadan, kendinden vermeden, diğerlerinden fazla çalışmadan “daha iyi” olmayı bekleme. Tıp bilimini öğrenirken birinci amacın; gerçek hayatta (yani hasta/olgu ile birebir kaldığında) işine yarayacak bilgileri edinmek olmalıdır. Tıpta uzmanlık eğitiminin (yani asistan hekimliğin) amacı, sana şu dört şeyi katmaktır: Bilgi, beceri, davranış değişikliği ve vizyon. İlk ikisi, senin hekimlik mesleğini yapabilmen için gereken temellerdir. Birçok insan, bu sürecin amacının sana sadece bunları katmak olduğunu sanır. Oysa bu eğitim süreci sana; yeni davranış biçimleri ve yeni bir vizyon da katacaktır. Dört-beş yıllık sürecin sonuna geldiğinde fikirlerinin, yaşam hakkındaki düşüncelerinin, olaylar karşısındaki tepkilerinin ve insanlara yaklaşım tarzının çok değiştiğini fark edeceksin. Bu nedenle lütfen şimdiden geleceğin için karar verme. Bekle, izle ve her şeye açık ol. Sevgili genç kardeşim, lütfen değişime direnç gösterme. Değişmeme konusunda ısrarcı olma. Değiş, çünkü değişmeyen tek şey değişimdir.
- xxii -