ENDOKR NOLOJ DE TEMEL VE KL N K B LG LER
Yazan
Doç. Dr. Betül Uğur Altun Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı
NOBEL TIP K TABEVLER
© 2011 Nobel T p Kitabevleri Ltd. ti. ENDOKR NOLOJ DE TEMEL VE KL N K B LG LER Yazan: Doç. Dr. Betül U ur Altun ISBN: 978-975-420-785-9
Bu kitab n, 5846 ve 2936 say l Fikir ve Sanat Eserleri Yasas Hükümleri gere ince yazar n yaz l izni olmadan bir bölümünden al nt yap lamaz; fotokopi yöntemiyle ço alt lamaz; resim, ekil, ema, grafik, vb.’ler kopya edilemez. Her hakk Nobel T p Kitabevleri Ltd ti’ne aittir.
Düzenleme:
Nobel T p Kitabevleri - Hande Dalsald Çaçur
Kapak:
Hande Dalsald Çaçur
Bask /Cilt:
Nobel Matbaac l k, Had mköy- STANBUL
ÖNSÖZ
Endokrinolojide neler bilinmeli? Bir üst s n r n n olmad n biliyoruz. En yararl kitap “en gerekli bilgileri” içermelidir. Okudu um kitaplardan, literatürlerden, kongrelerde tuttu um notlardan, konular n uzmanlar ile yap lan tart malardan ve klinik deneyimlerimden “en gerekli bilgiler” toplulu u olu turmaya çal t m. Genel dahiliye ve endokrinoloji ile ilgili e itim alanlar kadar di er bölümlerdeki doktor arkada lar m n ve elbette t p fakültesi ö rencilerinin yararlanaca n umdu um bir ba vuru kitab veya çal ma notlar oldu unu dü ünüyorum. Bilim durmadan ilerlemektedir. Bu nedenle yeni ve de i en bilgilerle bu “çal ma notlar ” kitab n n düzenli olarak yenilenmesi gerekecektir. Bu konudaki destek ve önerilerinizi beklemekteyim. Yararl olmas dile iyle. Betül U ur Altun
v
Ç NDEK LER
BÖLÜM 1 ENDOKR NOLOJ DE H POF Z BEZ Giri .........................................................................1 Ön Hipo z Hormonlar ............................................2 Büyüme Hormonu ...............................................3 Prolaktin..............................................................6 Tirotropin ............................................................9 Gonadotropinler ..................................................9 Kortikotropin .....................................................10 Hipotalamo-Hipo zer-Adrenal Aks Yetersizli inin De erlendirilmesi ..............................................10 Ön Hipo z Hipofonksiyonlar ................................12 Hipo zin Geli imsel Anomalileri.......................12 Hipopitüitarizm .................................................15 Sheehan Sendromu ...........................................16 Ön Hipo z Hiperfonksiyonlar ...............................17 Prolaktinoma .....................................................18 Akromegali ........................................................21 Tirotiropinoma...................................................28 Cushing Hastal ..............................................29 Arka Hipo z Hormonlar ........................................30 Antidiüretik Hormon .........................................30 Diabetes nsipidus .............................................32 Uygunsuz Antidiüretik Hormon Sal n m Sendromu .......................................................35
BÖLÜM 2 ENDOKR NOLOJ DE T RO D BEZ Giri .......................................................................39 Tiroi d Fonksiyonlar n n De erlendirilmesi ..............45 Tiroid Fonksiyon Testleri .........................................46 yot Metabolizmas n n De erlendirilmesi ...............46 Tiroid Görüntüleme ................................................47 Tiroid Hastal klar ...................................................47 yot Metabolizmas Sorunlar .............................47 Tiroiditler...........................................................48
Tiroid Hormon Direnç Sendromlar ...................52 Ötiroid Hasta Sendromu ....................................53 Hipotiroidi ........................................................55 - Subklinik Hipotiroidi .......................................55 - A ikar Hipotiroidi ............................................55 - Konjenital Hipotiroidi......................................58 - Miksödem Komas ...........................................59 Hipertiroidi .......................................................59 Subklinik Hipertiroidi ...................................59 Graves Hastal ...........................................59 Tirotoksikozda Tedavi ...................................63 Tirotoksik Kriz ..............................................68 Graves Oftalmopatisi ....................................69 Tirotoksik Periyodik Paralizi ..........................73 Gebelik ve Tiroid Hastal klar ..................................74 Tiroid Kanserleri .....................................................75 Tiroid Nodülleri .................................................78 Diferansiye Tiroid Kanserleri ..............................82 Andiferansiye Tiroid Kanseri ..............................91 Medüller Tiroid Kanseri .....................................92
BÖLÜM 3 ENDOKR NOLOJ DE PANKREAS BEZ Giri .....................................................................101 Diabetes Mellitus..................................................104 Tip 2 Diabetes Mellitus ....................................106 Tip 1 Diabetes Mellitus ....................................111 Diyabet Komplikasyonlar .....................................114 Diyabetik Nöropati ..........................................116 Diyabetik Retinopati ........................................123 Diyabetik Nefropati .........................................125 Diyabetik Makrovasküler Komplikasyonlar ......130 Diyabetin Akut Komplikasyonlar ....................131 Gestasyonel Diyabet .............................................133 Di er Özel Diyabet Tipleri ....................................135 Diyabet Tedavisi ...................................................137 Oral Antidiyabetikler .......................................138 nkretinler ........................................................142 nsülinler .........................................................146 vii
BÖLÜM 4
BÖLÜM 7
ENDOKR NOLOJ DE KEM K METABOL ZMASI
ENDOKR NOLOJ DE ERKEK C NS YET
Giri .....................................................................155 Kemi in De erlendirilmesi ...................................157 Kemik Üzerine Etkili Hormonlar, Faktörler ............157 Kalsiyum Metabolizmas .......................................161 Hipokalsemi ....................................................161 Hiperkalsemi ...................................................164 - Primer Hiperparatiroidi .................................169 Osteoporoz ..........................................................173 - Kemik Yo unlu u Ölçüm Teknikleri ....................175 - Patogenetik Faktörler ..........................................180 - Erkekte Osteoporoz ............................................183 - Osteoporoz Tedavisi ...........................................184 D Vitamini Metabolizmas ....................................191 Osteomalazi ....................................................193 Kemik Matriksinin Primer Hastal klar ...................197 Osteogenezis- mperfekta ................................197 Paget Kemik Hastal ......................................198 Kronik Böbrek Yetersizli i- MineralKemik Hastal .............................................202
Cinsel Geli me ve Puberte ....................................249 Primer Hipogonadizm ..........................................252 Sekonder Hipogonadizm ......................................254 Jinekomasti ...........................................................259
BÖLÜM 8 ENDOKR NOLOJ DE KADIN C NS YET Di i Cinsiyet Geli imi ve Menstrüel Siklus ............263 Amenore ..............................................................265 Hirsutizm .............................................................267 Polikistik Over Sendromu .....................................268 Menopoz ..............................................................273 Gebelik Endokrinolojisi ........................................274 Fetal Endokrinoloji................................................283
BÖLÜM 9 BÖLÜM 5 ENDOKR NOLOJ DE ADRENAL KORTEKS Giri .....................................................................209 Kortizol Metabolizmas .........................................212 Glukokortikoidlerin Etkileri...................................213 Adrenokortikal Hipofonksiyon ..............................215 Primer Adrenokortikal Hipofonksiyon ..............215 Sekonder Adrenokortikal Hipofonksiyon .........217 Addison Krizi ..................................................219 Cushing Sendromu ...............................................221 Subklinik Cushing Sendromu ...........................228 Aldosteron Metabolizmas ....................................229 Hiperaldosteronizm .........................................230 Konjenital Adrenal Hiperplazi ..............................234 Adrenal nsidentalomalar......................................239
BÖLÜM 6 ENDOKR NOLOJ DE ADRENAL MEDULLA Giri .....................................................................241 Paraganglioma ......................................................242 Feokromositoma ...................................................242 viii
ENDOKR NOLOJ DE L P D METABOL ZMASI Genel Bilgiler .......................................................285 Lipoproteinler ve Ateroskleroz ..............................286 Ailesel Hiperkolesterolemiler................................290 Edinsel Hastal klarda Dislipidemiler .....................294 Hipertrigliseridemiler............................................297
BÖLÜM 10 ENDOKR NOLOJ DE YA DOKUSU Obezite ...............................................................303 Ya Dokusu ..........................................................306 G da Al m Sinyalleri ............................................310 Açl k.....................................................................314
BÖLÜM 11 ENDOKR NOLOJ DE P NEAL BEZ Melatonin .............................................................319