Hemşire ve Ebeler için Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi by Nobel Tip Kitabevi Ltd

Hemşire ve Ebeler için

KADIN SAĞLIĞI ve HASTALIKLARI ÖĞRENİM REHBERİ

Editör

Prof. Dr. Anahit Coşkun Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Yazarlar Anahit Coşkun Nezihe Kızılkaya Beji Nevin Hotun Şahin Ümran Yeşiltepe Oskay Gülay Rathfisch Ergül Aslan İlkay Güngör Hülya Demirci Birsen Küçük Dikencik Nesrin Reis

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

ISBN: 978-605-335-015-6 KAS İSKELET GÖRÜNTÜLEME OLGULARI Çeviri Editörü: Prof. Dr. Şefik Güney

5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, ISBN: 978-975-420-793-4 resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem Bu kitabın yapıTürkçe’ye lamaz. çeviri hakkı © The McGraw-Hill Companies tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936

sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Copyright © 2009 McGraw-Hill Companies, Inc. Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Musculoskeletal Imaging Cases Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Jamshid Tehranzadeh ISBN 978-0-07-146542-7 Yayımcı Sertifika No : 15710

Baskı / Cilt

: No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. : NobelGeneral Tıp Kitabevleri Tic. Kanatlı Ltd. Şti. Cad. Kurtini Mevki, Şükrü Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Ömerli Hadımköy İstanbul Yayımcı Sertifika No : 15710 Matbaa Sertifika No Baskı / Cilt : 12565 : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Ömerli Kitabevleri, Özkan Kaya - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : 12565 Kapak Tasarım : Özkan Kaya Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk Akay Baskı Tarihi : Ekim 2013 - İstanbul Yayımcı

Kapak Tasarım Baskı Tarihi

: Cenk Akay : Nisan 2014 - İstanbul

NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ. MERKEZ - ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08

www.nobeltip.com

ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87

ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43

ANTALYA Meltem Mah. Dumlupınar Bulv. Başkent Sitesi, B Blok No: 4 Meltem Tel: (0242) 238 15 55

İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B Bornova Tel: (0232) 343 10 50

BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. N: 21/18 Görükle Nilüfer Tel: (0224) 224 60 21

SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

DİYARBAKIR Kurt İsmail Paşa 2. Sokak No: 12/C Ofis Tel: (0412) 228 93 93

BAKÜ / AZERBAYCAN Nesib bey Yusifbeyli Caddesi No: 43 Bakü / Azerbaycan Tel: +994 (0)12 449 9431

ÖNSÖZ Kadın sağlığı alanında çalışan ebe ve hemşireler, kadının, gebe, lohusa, fetüs ve yenidoğanın sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlığı bozulduğu durumlarda bütünsel yaklaşımla bakım vermekle sorumlu meslek üyeleridir. Bu sorumluluklarını yerine getirmek üzere mezuniyet öncesi ve sonrası iyi eğitim almaları ve donanımlı olmaları gerekmektedir. İşte bu amaçla 2004 yılında sadece kendi öğrencilerimiz için hazırladığımız öğrenim rehberimizi, çeşitli üniversite öğretim elemanları ve öğrencilerden gelen yoğun talep üzerine 2008 yılında güncelleyerek yenileme gereğini duymuştuk. “Androgoji” ilkeleri temelinde nitelikli ve çağdaş eğitim olanakları ile oluşturulan kitabımızın kısa süre içinde tükenmesi, öğrenci ve meslektaşlarımızın gereksinimini gözler önüne sermiştir. Bu kez bilgi ve içerik açısından genişletilmiş, güncellenmiş ve zenginleştirilmiş yeni bir baskı gerekli, hatta zorunlu olmuştur. 1994 Dünya Nüfus Kalkınma Konferansı eylem planından bu yana uluslararası boyutta kadınların güçlendirilmesinin önemi üzerinde durulmuş ve kadının ulaşılabilir en yüksek standartta fiziksel, zihinsel, duygusal ve entelektüel sağlığa sahip olması gereğinin altı çizilmiştir. Ancak bu sayede kadının kendi özeli dışında toplumların da gelişebileceği vurgusu yapılmıştır. İşte “Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi” miz, bu temel ilke ve kavramlardan yola çıkarak hazırlanmış olup güncel ve daha kapsamlı bir boyuta taşınmıştır. Burada temel amacımız, sayıları son yıllarda katlanarak artan hemşirelik/ebelik lisans programı öğrenci ve eğiticilere, mesleki minimum standartları koruyan temel bir kaynak oluşturmaktır. Rehberde, kadın ve üreme sağlığı alanında kapsamlı bilginin yanı sıra klinik öğrenimi kolaylaştıran beceri listelerine de yer verilmiştir. Özverili çalışmalarıyla kitabın kısa sürede kapsamlı ve yüksek standartta hazırlanmasında katkı sağlayan yazar arkadaşlarıma içtenlikle teşekkür ederim. Hazırladığımız rehber kitabın zengin içeriği, bakım ve değerlendirme formları, beceri listeleri, destekleyici temel bilgileri, örnek bakım planlarıyla hemşire ve ebe öğrenci ve eğiticilerine yararlı olması dileğiyle saygılar sunarım. İstanbul, Eylül 2013 Prof. Dr. Anahit COŞKUN iii

İÇİNDEKİLER

1. DERSİN TANIMI, İÇERİĞİ VE YÖNTEMİ...........................................1 Dersin Tanımı, Amaç ve Hedefleri...............................................................3 Dersin İşleyiş Yöntemi.........................................................................................5 Öğrenci Değerlendirme FORMLARI.............................................................7 Kuramsal Ders İçeriği...................................................................................... 10 Ders Kaynak Listesi............................................................................................. 16

2. KADIN SAĞLIĞI İÇİN UYGUN NANDA HEMŞİRELİK TANILARI . ...........................................................................................19 3. DOĞUMHANE UYGULAMASI...........................................................61 Partograf Kullanımı........................................................................................ 64 Doğal Doğuma Destek..................................................................................... 74 İnnatal Dönem Veri Toplama formları.............................................. 78 Beceri Listeleri...................................................................................................... 83 Öğrenci Değerlendirme Formu............................................................... 105

4. PERİNATOLOJİ UYGULAMASI........................................................107 Perinatoloji Hasta Tanılama formları............................................. 111 Örnek Bakım Planları..................................................................................... 119 Beceri Listeleri.................................................................................................... 175 Öğrenci Değerlendirme Formu............................................................... 209

5. JİNEKOLOJİ UYGULAMASI..............................................................211 Jinekoloji Hasta Tanılama formları................................................... 214 Örnek Bakım Planları..................................................................................... 221 Beceri Listeleri.................................................................................................... 279 Öğrenci Değerlendirme Formu............................................................... 305

6. DİĞER KLİNİK ALAN UYGULAMALARI.......................................307 Antenatal Poliklinik Uygulamaları.................................................. 311 Jinekoloji Poliklinik Uygulamaları.................................................... 371 Günübirlik Girişim Uygulamaları........................................................ 373 Aile Planlaması Poliklinik Uygulamaları..................................... 374 İnfertilite Kliniği Uygulamaları.......................................................... 398 Prenatal Tanı Uygulamaları.................................................................... 404 Jinekolojik Onkoloji Kliniği Uygulamaları.................................. 411

7. KLİNİK DIŞI ALAN UYGULAMALARI............................................415 Eğitim modülleri............................................................................................... 418

8. DÖNEM SONU DEĞERLENDİRME..................................................439 KAYNAKÇA..............................................................................................449 İNDEKS.....................................................................................................453

YAZARLAR LİSTESİ

Editör

Prof. Dr. Anahit Coşkun Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Yazarlar Prof. Dr. Anahit Coşkun Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Prof. Dr. Nezihe Kızılkaya Beji İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Dekanı

Doç. Dr. Nevin Hotun Şahin İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.

Doç. Dr. Ümran Yeşiltepe Oskay İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.

Yard. Doç. Dr. Gülay Rathfisch İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.

Doç. Dr. Ergül Aslan İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.

Yard. Doç. Dr. İlkay Güngör İ. Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.B.D.

Yard. Doç. Dr. Hülya Demirci Celal Bayar Üniversitesi Manisa Sağlık Yüksekokulu Ebelik Bölümü

Uzm. Hem. Birsen Küçük Dikencik Doç. Dr. Nesrin Reis Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölüm Başkanı

vii

1 DERSİN TANIMI, İÇERİĞİ VE YÖNTEMİ

DERSİN TANIMI Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği dersi, kadın sağlığı ile ilgili temel kavram, kuram ve ilkeleri inceleyerek, ülke gereksinimleri doğrultusunda, kadının tüm yaşam evreleri boyunca sağlık ve esenliğinin korunması ve geliştirilmesi, aile ve toplumdaki rolünün yükseltilmesi, sağlığın bozulduğu durumlarda bakım gereksinimlerini bütünsel bir yaklaşımla sunulabilmesi için gerekli kuramsal bilgi ve uygulamayı öğretir. Dersin kapsamında üreme sağlığı, perinatal bakım, doğurganlığın düzenlenmesi, infertilite, cinsellik ve cinsel eğitim, üreme organ enfeksiyonları, jinekoloji ve jinekolojik onkoloji hastalıklarında bakım, toplumsal cinsiyet, malpraktis, etik sorunlar, şiddet gibi konular yer almaktadır.

DERSİN AMACI VE HEDEFLER Dersin Amacı Kadın sağlığı ve üreme sağlığı kavramlarını inceleyerek, ülkemizin gereksinimleri doğrultusunda tüm yaşam dönemlerinde kadın ve eş/ailesinin üreme sağlığını koruyup geliştirmek bozulduğu durumlarda bütünsel yaklaşımla bakım gereksinimlerini karşılamak üzere bilgi ve beceri kazanmaktır. Bu dersi alan öğrenciden; 1. Toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde kadının toplumumuzdaki konumunu değerlendirme ve geliştirmesi, 2. Gebelik öncesi, gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde normal/ riskli kadının, fetüsün,yenidoğanın ve ailenin izlem ve bakımını yapabilmesi, 3. Kadının yaşam evrelerine göre üreme sağlık sorunlarını belirleyebilme ve sorunlarını çözümlemede hemşirelik süreci doğrultusunda sağlık bakım planı geliştirebilmesi, 4. Jinekolojik ve obstetrikte malpraktis ve etik konular hakkında bilgi ve beceri kazanması beklenir.

Dersin Hedefleri Bu dersin sonunda öğrenciler, 1. Kadın ve üreme sağlığına ilişkin temel kavramların, ulusal ve uluslararası göstergeleri yorumlar 2. Toplumsal cinsiyet eşitliği kavramını ve kadın sağlığına etkilerini açıklar 3. Kadın üreme sağlığının toplumumuzdaki durumu konusunu yorumlar 4. Kadın sağlığı ve hastalıkları hemşiresinin görevlerini ifade eder 5. Kadının tüm yaşam evrelerini sınıflandırır 6. Kadının tüm yaşam evrelerine özgü bakım gereksinimleri saptar 7. Kadının tüm yaşam evrelerine özgü bakım gereksinimlerine yönelik hemşirelik girişimlerini uygular 8. Kadın ve erkek üreme organları anatomisi ve fizyolojisini anlatır 9. Cinsellik ve cinsel fizyoloji konusunu açıklar 10. Kadına yönelik şiddet konusunu açıklar 11. Gebeliğin oluşumundan doğuma kadar geçen dönemde normal/ riskli gebe ve eş/ailesine bakım vermek konusunu anlatır 12. Gebeliğin oluşumundan doğuma kadar geçen dönemde normal/ riskli gebe ve eş/ailesinin bakımını gerçekleştirir 13. Genetik danışma ve fetal sağlığın değerlendirilmesini açıklar 14. Doğum eyleminde kadının bakım gereksinimlerini tanımlar 15. Doğum eyleminde kadının bakım gereksinimlerini karşılamak üzere bakım planı oluşturur 16. Doğum sonu dönemde normal/riskli lohusa, yenidoğan ve eş/ ailenin bakım gereksinimlerini sınıflandırır 17. Doğum sonu dönemde normal/riskli lohusa, yenidoğan ve eş/ailenin bakım gereksinimlerini karşılamak üzere bakım planı oluşturur 18. Kadının sık görülen jinekolojik sorunları saptar 19. Kadının sık görülen jinekolojik sorunlara yönelik bakımı yönetir 20. Kadın üreme organ tümörlerinde erken tanı-tedaviyi belirler 21. Kadın üreme organ tümörlerinde tanı ve tedaviye yönelik bakımı uygular 22. Topluma, üreme sağlığı konusunda özgün bir sağlık eğitim planı oluşturur 23. İnfertilite ve yardımcı üreme tekniklerini açıklar 24. Doğurganlığın düzenlenmesi ve kontrasepsiyonu anlatır

25. Doğurganlığın düzenlenmesi ve kontrasepsiyona yönelik eğitim modülü geliştirir 26. Jinekolojik ve obstetrikte malpraktis ve etik konuları irdeler

DERSİN İŞLENİŞ YÖNTEMİ Ders, “yetişkin eğitimi” ilke ve yöntemleri dikkate alınarak işlenmektedir. Eğitici dersleri bilgi ve deneyimleri doğrultusunda yürütür. Önerilen grupla tanışma için mutlaka zaman ayrılması, derse ilişkin öğrenicilerin beklentilerinin alınması ve dersin içeriğinin paylaşılması önem taşır. Dersin yürütülmesine ilişkin önerilen yöntem şöyledir: Dersin açılışında öncelikle tanışma ve öğrenci beklentileri belirlenir. Olumlu eğitsel ortamın oluşturulmasına katkıda bulunmak için dersin açılışında öğrencilerle öğretim elemanlarının tanışması sağlanır. Dağıtılması mümkün ise öğretim elemanları ve öğrenciler isimlerini bu yaka kartlarına yazar. Tüm öğretim elemanları ve öğrenciler tanışmasında “kişisel arma” ya da benzeri bir oyun ile sıcak bir tanışma ortamı hazırlanabilir. “Kişisel Arma” etkinliğinde dört soru yer almaktadır. Bu sorular, geçmişte yaşadığınız olumlu bir şey, gelecekle ilgili bir planınız, hobiniz ve sıfatınız olabilir. Tanışma sonrası öğrencileri daha iyi tanımak için yazılı bir tanıtım formu dağıtılır, nasıl doldurulacağı ve ne zaman teslim edileceği konusunda bilgi verilir. Tanıtım formu, fotoğraf ile birlikte, demografik ve ailevi bilgiler, ders başarısı, danışmanlık almak istediği konular, hepatit ve tetanos aşısı yaptırma durumu vb. bilgileri içerir Öğrencilerin “istendik bir kuramsal ve uygulamalı eğitim” konusundaki beklentilerini belirlemek ve değerlendirmek için “küçük grup tartışması” yapılır. Grup sunumları sonunda, dersin amaç ve hedefleriyle karşılaştırılır ve sınırlılıklar belirlenir. Öğrenci ve eğiticinin uyması gereken kurallar, öğrenci beklentileri ve dersin amaç-hedefleri yazılarak sınıfa asılır. Öğrencilere dersin müfredat planı ve işleniş yöntemleri hakkında genel bilgi verilir ve sınıf ortamı tanıtılır. Derse girişte ilgi ve motivasyonu artırmak üzere “ısınmalar” uygulanır. Bu aşamada öğrencilerin aktif rol almaları desteklenir. Ders konularının sunumunda çeşitli eğitim yöntemleri bir arada kullanılır. Bunlar dersin içeriğine uygun olarak sözlü sunum, soru-cevap, beyin fırtınası, küçük grup tar-

tışması, büyük grup tartışması, vaka çalışması, rol yapma, oyun, gösteri (demonstrasyon), uygulama vb. yöntemler olabilir. Derslerde ayrıca çeşitli görsel ve işitsel araç-gereçler bir arada kullanılır ve öğrencilerin derse aktif katılımları sağlanarak deneyimlerinin paylaşımına özen gösterilir. Her ders sonunda, konuyu özetlemek ve ana noktaları tekrarlamak üzere farklı yöntemler kullanılarak “ders özeti” yapılır. Kuramsal ders programı, dönemin başında sınıfa asılır. Bu şekilde öğrencinin programın akışına ilişkin önceden bilgilenmesi sağlanır. Öğrencilere, derse ilişkin kitap ve süreli yayınlardan oluşan bir kaynak listesi verilir ve bu kaynaklara nasıl ulaşabilecekleri belirtilir. Ayrıca kaynak kişi olarak uzman görüşü almak üzere öğretim elemanlarından nasıl yararlanabilecekleri açıklanır. Ders, öğrenci ve eğitici tarafından ayrı ayrı değerlendirilir. • Öğrenci Değerlendirmesi: − Ara değerlendirme: Gereksinime göre bir kaç haftada bir sözlü değerlendirme için zaman ayrılır. − Son değerlendirme: Ders bitiminde sözlü ve yazılı yapılır. (Dört Yapraklı Yonca, sayfa no: 441; Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Dersi Öğrenci Değerlendirme Formu, sayfa no: 442) − Öğrencinin eğiticiyi değerlendirmesi (ilgili üniversitenin öğretim üyesi değerlendirme formu kullanılır) • Eğitici Değerlendirmesi: − Derse devam durumu (kuramsal/klinik uygulama, ilgili üniversitenin yönetmeliği doğrultusunda yapılır) − Ödev değerlendirmesi (teslim zamanı ve niteliği öğretim elemanınca belirlenir.) − Klinik uygulamanın değerlendirmesi (Değerlendirme formları, sayfa no: 8, 105, 209, 305, 403, 412, 437) − Ara ve final sınav sonuçları • Başarı Notunun Hesaplanması: (ilgili üniversitenin lisans öğretimi ve sınav yönetmeliğine göre yapılır) − Klinik uygulama notu − Ödev notu − Ara sınav notu − Final sınav notu

ÖĞRENCİ DEĞERLENDİRME FORMLARI Klinik uygulama alanlarında öğrencilerin uygulamasını değerlendirmek amacıyla her uygulama alanına özgü formlar kullanılmaktadır. Her uygulama alanının farklı bir öğretim elemanı tarafından değerlendirildiği durumlar için uygun olan bu formlara ilgili bölümlerin içinde yer verilmiştir. Aşağıda yer alan form ise, klinik uygulamayı yürüten öğretim elemanı, öğrenci sayısının az olduğu ve uygulamayı dönem boyunca aynı öğretim elemanlarının değerlendirdiği durumlarda kullanılması için önerilmektedir. Bu form klinik uygulamayı ve hemşirelik bakımını değerlendirme amaçlıdır.

KLİNİK ÖĞRENCİ DEĞERLENDİRME FORMU A. Profesyonel Davranışlar

10 Puan

Uygulamaya devam etme ve çalışma saatlerine uyma Kişisel görünüm, okul ve hastane kurallarına uyma Sorumluluk alabilme Güvenilirlik Motivasyon Eleştirilere karşı tutumu Karar verme yeteneği Eksiklerini fark etme, hatalarını düzeltmek için çaba gösterme B. Kişilerarası ilişkiler

10 Puan

Kadın ve eş/ailesi ile sağlıklı ve güven verici bir ilişki kurma Sağlık ekibi üyeleriyle uyumlu ve saygılı ilişki kurma Arkadaşları ile uyum içinde çalışma Öğretim elemanıyla sağlıklı ilişki kurma C. Sağlıklı & Riskli Gebe / Doğum ve Lohusalık Bakımı

20 Puan

Gebenin kabulü, anamnez alma ve gerekli kayıtları doldurma Sağlıklı / riskli gebenin bakım gereksinimlerini karşılayabilme Hayati belirtiler, ÇKS ve kontraksiyon takibi yapma ve kaydetme Leopold manevralarını uygulama Vaginal muayene yapma ve kaydetme Ağrı kontrolü, solunum egzersizlerini öğretme Partograf doldurma, izlem ve değerlendirme Doğum eylemine yardım ve ıkınma eğitimi Plasentanın ayrılma belirtilerini kontrol etme ve uygun teknikle çıkarma Doğumdan sonra fundus masajı, kanama kontrolü, involüsyon izlemi yapma Yenidoğanın bakımı, emzirme ve aile planlaması danışmanlığı yapma Normal / sezaryen doğum yapan lohusanın bakım gereksinimlerini karşılama Sezaryen doğumda preoperatif ve postoperatif bakım verme Lohusada perine bakımı, hijyenik uygulamalar ve diğer temel beceriler devam ediyor

KLİNİK ÖĞRENCİ DEĞERLENDİRME FORMU (DEVAMI) D. Jinekoloji Uygulaması Becerileri

20 Puan

Hasta kabulü, tanılama ve hasta takibi Jinekolojik operasyonlarda preoperatif ve postoperatif bakım verme Taburculuk eğitimi ve diğer kadın sağlığı eğitimleri (KKMM, Kegel, Vaginal Simir vb) Perine bakımı, hijyenik uygulamalar ve diğer temel beceriler E. Doğumhane, Perinatoloji ve Jinekoloji Hastaları Bakım Planı Tanılama Kadın, eşi ve ailesi ve diğer sağlık ekibi üyeleri ile görüşme, kayıtlar Gözlem Teorik bilgi Sorun saptama Planlama ve Uygulama Bakımda öncelikleri saptama Bakımda uygulamaların amacını belirleme Amaca ulaşmak için hemşirelik girişimlerini belirleme ve uygulama Hasta ve ailesinin bakıma katılmasını sağlama Değerlendirme Bakımın etkisini sürekli değerlendirme Gözlem ve verileri kullanarak planda değişiklik yapma Rapor etme Süreç formu hazırlama ve zamanında teslim etme Sağlık Eğitimi (Sağlıklı / hasta kadın ve eş/ailesinin eğitimi) Gereksinimlerini saptama Planlama Uygulama Değerlendirme ÖĞRENCİ: Klinik Eğitici Adı Soyadı:

TOPLAM PUAN Tarih: Öğrenci Adı Soyadı:

40 Puan

KURAMSAL DERS İÇERİĞİ ÜNİTE 1. KADIN VE ÜREME SAĞLIĞINA GENEL BAKIŞ 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6.

Kadın sağlığının önemi Kadın sağlığı ve üreme sağlığı kavramları ve ulusal / uluslararası göstergeler Ülkemizdeki kadın sağlığı hizmetleri Kadın sağlığını etkileyen sosyal ve doğurganlıkla ilgili faktörler Toplumsal cinsiyet Kadın sağlığı ve hastalıkları hemşiresinin rol ve sorumlulukları

ÜNİTE 2. KADIN SAĞLIĞI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Kadın sağlığı boyutuyla stres, anksiyete ve hemşirelik yaklaşımı Beden imgesi ve hemşirelik yaklaşımı Kayıp ve hemşirelik yaklaşımı Kriz ve hemşirelik yaklaşımı

ÜNİTE 3. KADIN VE ERKEK ÜREME ORGANLARININ ANATOMİSİ 3.1. Kadın üreme sistemi 3.1.1. Kemik pelvis 3.1.2. Dış üreme organları 3.1.3. İç üreme organları 3.1.4. Pelvik taban 3.2. Erkek üreme sistemi 3.2.1. Dış üreme organları 3.2.2. İç üreme organları ÜNİTE 4. KADIN VE ERKEK ÜREME ORGANLARININ FİZYOLOJİSİ 4.1. Hormonların üreme fonksiyonu ve yaşam dönemlerindeki yeri 4.1.1. Kadın üreme sistemini etkileyen hipotalamus hormonları 4.1.2. Kadın üreme sistemini etkileyen hipofiz hormonları 4.1.3. Kadın üreme sisteminden salgılanan hormonlar 4.1.4. Kadın üreme siklusu ve nöro-hormonal kontrolü 4.1.5. Mensturasyon hijyeni ve mensturasyonda yaşanan şikayetler ve hemşirelik yaklaşımı 4.2. Erkek üreme fonksiyonu 4.2.1. Testislerde sperm üretimi 4.2.2. Testislerde hormon üretimi devam ediyor

11 ÜNİTE 5. İNSAN ÜREME FİZYOLOJİSİ 5.1. Hücre yapısı ve özellikleri 5.2. Gametogenezis 5.2.1. Oogenezis 5.2.2. Spermatogenezis 5.3. Fertilizasyon süreci 5.4. İmplantasyon süreci 5.5. Plasenta ve işlevleri 5.6. Umbilikal kordon 5.7. Amnion kesesi, sıvısı ve işlevleri 5.8. Embriyonel ve fetal gelişim 5.9. Fetal dolaşım ÜNİTE 6. KADIN YAŞAM EVRELERİ 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5.

İntrauterin yaşam ve çocukluk Adölesan ve puberte Cinsel olgunluk Kilmakteryum ve menopoz İleri yaş

ÜNİTE 7. GEBELİK VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6. 7.7.

Gebeliğe ilişkin terimlerin açıklanması Gebelikte oluşan fizyolojik ve psikolojik değişiklikler Gebelik teşhisi (belirtiler, muayene bulguları ve testler) Gebelik süresi ve beklenen doğum tarihini hesaplama Doğum öncesi izlemler (izlemlerin sıklığı ve sayısı, yapılan işlemler) Doğum öncesi dönemde görülen yakınmalar ve hemşirelik yaklaşımı Doğum öncesi dönemde gebe/fetus ile eşi /ailesine hemşirelik yaklaşımı

ÜNİTE 8. GENETİK DANIŞMANLIK VE FETAL SAĞLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ 8.1. Genetik danışmanlık 8.1.1. Prekonsepsiyonel danışmanlık 8.1.2. Genetik danışmanlık 8.2. Temel genetik kavramlar 8.3. Genetik hastalıkların sınıflandırılması 8.3.1. Tek gen mutasyonu 8.3.2. Kromozom anomalileri 8.3.3. Multifaktöryel kalıtım bozuklukları devam ediyor

12 8.4. Genetik hastalıkların tanılanması 8.4.1. Prenatal tanı yöntemleri (invaziv, noninvaziv) 8.5. Genetik danışmanlıkta hemşirenin rolü 8.6. Fetal sağlığın değerlendirilmesi ve hemşirelik yaklaşımı ÜNİTE 9. NORMAL DOĞUM EYLEMi VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 9.1. Doğum eyleminde rol oynayan faktörler 9.1.1. Doğum yolu 9.1.2. Doğum objesi (fetüs) 9.1.3. Doğumu yapan kuvvet 9.2. Normal doğumun fizyolojisi 9.3. Normal doğumun evreleri ve hemşirelik yaklaşımı 9.4. Doğum ağrısının özellikler ve ağrı kontrolü 9.5. Doğum eyleminde farmakolojik ağrı kontrol yöntemleri ve bakım 9.6. Yenidoğanın ilk değerlendirilmesi ve bakımı ÜNİTE 10. DOĞAL DOĞUM YAKLAŞIMI 10.1. Doğal doğum bilinci 10.2. Doğum korkusu 10.3. Doğum eyleminde hormonal dengenin sürdürülmesi 10.4. Doğal doğum yöntemleri 10.5. Doğal doğumda müdahale ve doğum sürecine etkileri ÜNİTE 11. DOĞUM SONU DÖNEM VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 11.1. Derse giriş 11.2. Doğum sonu dönemde annede oluşan değişiklikler 11.2.1. Genital sistem 11.2.2. Diğer sistemler 11.3. Doğum sonu dönemde hemşirelik bakımı 11.4. Laktasyon fizyolojisi ve emzirme 11.5. Doğum sonu kontrasepsiyon 11.6. Dersin özeti ÜNİTE 12. GEBELİĞİN YOL AÇTIĞI RİSKLİ DURUMLAR 12.1. Gebelikte risk faktörleri 12.2. Erken dönem gebelik komplikasyonları ve hemşirelik yaklaşımı 12.2.1. Düşükler 12.2.2. Hiperemezis gravidarum 12.2.3. Ektopik gebelik 12.2.4. Trofoblastik hastalıklar devam ediyor

13 12.3. Geç dönem gebelik komplikasyonları ve hemşirelik yaklaşımı 12.3.1. Plasenta previa 12.3.2. Ablasyo plasenta 12.3.3. Erken doğum tehdidi 12.3.4. Miad geçmesi 12.3.5 Erken membran ruptürü (EMR) ÜNİTE 13. GEBELİKTE HİPERTANSİF DURUMLAR 13.1. Tanım ve sınıflandırma 13.1.1. Gestasyonel hipertansiyon 13.1.2. Kronik hipertansiyon 13.1.3. Preeklampsi (Hafif ve ağır) 13.1.4. Eklampsi 13.2. Belirtileri 13.3. Oluşum mekanizması 13.4. Tanı ve tedavi yöntemleri 13.5. Hemşirelik yaklaşımı ÜNİTE 14. GEBELİĞİ RİSKLİ HALE GETİREN SAĞLIK SORUNLARI VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 14.1. Diyabetes mellitus ve gebelik 14.2. Kalp hastalığı ve gebelik 14.3. Kan hastalıkları ve gebelik 14.4. Enfeksiyon hastalıkları ve gebelik 14.5. Adölesan gebelikler 14.6. Rh uyuşmazlığı 14.7 İleri yaş gebeliği 14.8. Obesite ve gebelik 14.9. Psikolojik sorunlar ve gebelik ÜNİTE 15. DOĞUM EYLEMİNE İLİŞKİN RİSKLİ DURUMLAR 15.1. Distosiler / doğum güçlükleri 15.2. Doğum yolu ile ilgili riskler 15.3. Fetüs ile ilgili riskler 15.4. Doğumu yapan kuvvet ile ilgili riskler 15.5. Hemşirelik yaklaşımı ÜNİTE 16. DOĞUM SONU SORUNLAR VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 16.1. Postpartum kanamalar ve hemşirelik yaklaşımı 16.2. Postpartum enfeksiyonlar ve hemşirelik yaklaşımı 16.3. Duygusal sorunlar devam ediyor

14 ÜNİTE 17. DOĞURGANLIĞIN DÜZENLENMESİ 17.1. Türkiye’de doğurganlığı düzenleme hizmetlerinin durumu 17.2. Kontraseptif yöntemler 17.3. Acil kontrasepsiyon 17.4. Özel durumlarda kontrasepsiyon 17.5. İnfertilite 17.6. Gebelik sonlandırma ÜNİTE 18. KADIN ÜREME SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 18.1. Jinekolojik kontrollerin kadın sağlığı açısından önemi 18.2. Kadınların jinekolojik muayeneye başvurma nedenleri 18.3. Kadın üreme sisteminin değerlendirilmesi ve hemşirelik yaklaşımı 18.4. Jinekolojik muayene aşamaları 18.5. Jinekolojik değerlendirmede yardımcı testler ve hemşirelik yaklaşımı 18.6. Jinekolojik tedavi yöntemleri ve hemşirelik yaklaşımı ÜNİTE 19. GENİTAL YOL ENFEKSİYONLARI VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 19.1. Vulva enfeksiyonları 19.2. Bartholinitis 19.3. Vajinitis 19.4. Servisitis 19.5. Pelvisin inflamatuar hastalığı (PID) 19.6. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar 19.7. Genital yol enfeksiyonlarından korunmada hemşirelik yaklaşımı ÜNİTE 20. CİNSEL EYLEM FİZYOLOİJİSİ 20.1. Derse giriş 20.2. Cinsellik kavramı 20.3. Cinsel kimlik gelişimi 20.4. Cinsel cevap döngüsü 20.5. Cinsellikle ilgili mitler ve değerler 20.6. İleri yaşta cinsellik 20.7. Cinsel işlev bozukluklarının tanı ve tedavisi 20.8. Cinsel sağlık ve hemşirelik 20.9. Dersin özeti ÜNİTE 21. JİNEKOLOJİK KANAMA, PELVİK AĞRI VE ÜREME ORGAN FİSTÜLLERİ 21.1. Derse giriş 21.2. Anormal uterus kanamaları 21.3. Dismenore ve premenstrual sendrom ve hemşirelik yaklaşımı 21.4. Pelvik ağrı 21.5. Genital fistüller ve hemşirelik yaklaşımı 21.6. Dersin özeti devam ediyor

15 ÜNİTE 22. ÜREME ORGAN YER DEĞİŞİKLİKLERİ 22.1. Derse giriş 22.2. Pelvik organ prolapsusları (POP) 22.3. Pelvik tabanın yapısı 22.4. POP ve hemşirelik yaklaşımı 22.5. Üriner inkontinans sıklığı ve tipleri 22.6. Üriner inkontinansın konservatif ve cerrahi tedavisi 22.7. Üriner inkontinansta hemşirelik yaklaşımı 22.8. Dersin özeti ÜNİTE 23. JİNEKOLOJİK TÜMÖRLER VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI 23.1. Derse giriş 23.2. İyi huylu tümörler ve hemşirelik yaklaşımı 23.3. Jinekolojik kanserler ve hemşirelik yaklaşımı 23.4. Jinekolojik kanserlerden korunma 23.5. Dersin özeti ÜNİTE 24. KADIN SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİNDE MALPRAKTİS VE ETİK SORUNLAR 24.1. Tıbbi malpraktis 24.2. Hemşirelikte malpartis 24.3. Hata riskini artıran durumlar 24.4. Hasta güvenliğine ilişkin girişimler ÜNİTE 25. KADINA YÖNELİK ŞİDDET(KYŞ) 25.1. Derse giriş 25.2. Şiddet türleri ve sıklığı 25.3. Cinsel şiddetin sonuçları 25.4. Şiddete uğrayan kadına yaklaşım 25.5. Kadına yönelik şiddetle mücadelede yapılması gerekenler 25.6. Dersin özeti

DERS KAYNAK LİSTESİ TEMEL KAYNAK KİTAPLAR

• Coşkun A (Ed). (2012). Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği El Kitabı. Koç Üniversitesi Yayınları. İstanbul. ISBN:978-605-62575-6-8 • Taşkın L (2011). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. Genişletilmiş X. Baskı, Adana Nobel Kitapevi, Ankara. • Şirin A (Ed). (2008). Kadın Sağlığı,Bedray Basımevi,İstanbul.

YARDIMCI KAYNAK KİTAPLAR Türkçe Kitaplar

• Beji NK, Yavan T, Dikencik KB ve Ark. (2001). İnfertilite Sorunu, Yardımcı Üreme Teknikleri ve Hemşirelik Yaklaşımı. Beji NK (Ed). İstanbul Üniversitesi Yayını, Rektörlük No: 4274, İstanbul. • Coşkun A, Beji NK ve Ark. (2002). Kadınlarda Üriner İnkontinans ve Hemşirelik Yaklaşımı. Beji NK (Ed). İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4338, Emek Matbaacılık, İstanbul. • Hotun Şahin N (1998). Bir Kilometre Taşı: Menopoz. Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Mezunları Derneği Yayını, İstanbul. • Rathfisch G (2012). Doğal Doğum Felsefesi. Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul.243 sayfa (ISBN:978-975-420-918-1) • http://www.aile.net/agep/klinik/ap/AP_D_1.pdf • Lucas RB (2000), Ürojinekoloji ve Pelvik Relaksasyon, John Hopkins Jinekoloji ve Obstetrik El Kitabı, Ed. NC Lambrou, AN Morse, EE Wallach, Çev. Ed. K. Vicdan, AZ Işık, N Danışman, Atlas Kitapçılık, Ankara, 2000, s.227-238. • Ayhan A, Durukan T, Günalp S, Gürgan T, Önderoğlu LS, Yaralı H, Yüce K(2008). Temel Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi. Güneş Tıp Kitabevi, İstanbul (ISBN:978-975-277-191-8) • Erenus M(2008). Netter Obstetri, Jinekoloji ve Kadın Sağlığı. Çev. Ed. T. Yoldemir, Güneş Tıp Kitabevi, İstanbul 2008. (ISBN: 975-277-128-9) • James DK, Steer PJ, Weiner CP(2008). Yüksek Riskli Gebelikler. Çev. Ed. H. Güner, Güneş Tıp Kitabevi, İstanbul 2008. (ISBN: 9752771741)

İngilizce Kitaplar

• ……..(2003). Nursing Care Of High Risk Maternity Patient And Family. Association Of Women’s Health Obstetric. Lippincott Williams & Wilkins; Cd-Rom Edition.

• Brinsden PR. (Ed). (2005). A Textbook Of In Vıtro Fertılızatıon and Assısted Reproductıon: The Bourn Hall Guıde To Clınıcal and Laboratory Practıce: Includes Bourn Hall Protocols On Cd-Rom, Third Edition (Hardcover). Informa Healthcare; 3 edition: 704 pages. (ISBN-10: 1842142933, ISBN-13: 978-1842142936) • Davidson MR, London M, Ladewig P. (2008). Olds’ Maternal Newborn Nursing & Women’s Health Across the Lifespan, Prentice Hall, Pearson Education Inc. • Disaia PJ, Creasman WT. (2007). Clinical Gynecologic Oncology (Clinical Gynecologic Cncology). Mosby; 7 edition: 832 pages. (ISBN-10: 0323039782 ISBN-13: 978-0323039789) • Dunlop P, Ledger B. (2008) Recent Advances in Obstetrics and Gynaecology 24 (Recent Advances Series). Royal Society of Medicine Press; 1 edition: 304 pages (ISBN-10: 185315699X ISBN-13: 978-1853156991) • Fogel CI, Woods NF. (2008). Women’s Health Care in Advanced Practice Nursing (Hardcover) Springer Publishing Company; New York.1 edition: 736 pages. (ISBN-10: 0826102352 ISBN-13: 978-0826102355) • Fraser DM, Cooper MA. (2009). Myles’ Textbook for Midwives. Churchill Livingstone. • Gabbe SG, Simpson JL, Niebyl JR, Galan H, Goetzl L, Jauniaux RM,, Landon M. (2007). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies Book with Online Access (Obstetrics Normal&Problem Pregnancies. Churchill Livingstone; 5 edition: 1416 pages. (ISBN-10: 0443069301 ISBN-13: 9780443069307) • Gibb D, Arulkumaran S. (2008). Fetal Monitoring in Practice. Churchill Livingstone; 3 edition. (ISBN-10: 0443100047 ISBN-13: 978-0443100048) • Kolander CA., Ballard DR., Chandler CK(2008). Contemporary Women’s Health. Issues for Today and the Future. McGraw Hill Companies New York ISBN: 978-0-07-352965-3 • McKinney ES, James SR, Murray SS, Ashwill J, Mosby. (2007). MaternalChıld Nursıng - Text and Mosby’s Maternal-Newborn & Womens Health Nursıng Vıdeo Skılls. Saunders; 2 edition. (ISBN-10: 1416046690, ISBN-13: 978-1416046691 Hardcover) • Mckinney ES, James SR, Murray SS, Ashwill J (2007). Maternal-Chıld Nursıng - Text And Mosby’s Maternal-Newborn & Womens Health Nursıng Vıdeo Skılls. Saunders; 2 Edition. • Almadrones L A, Huff BC.(2000). Women and cancer: a gynecologic oncology nursing perspective. Jones & Bartlett Publishers. • Murray ML, Huelsmann G, Romo P. (2006). Essentials of Fetal Monitoring. Springer Publishing Company, 3 edition. (ISBN-10: 0826132634 ISBN-13: 978-0826132635)

• Orshan SA. (2007). Maternal, Newborn & Women’s Health Nursing: Comprehensive Care Across The Liıfespan Text & Onlıne Study Guıde. Lippincott Willams & Wilkins. • Orshan SA. (2007). Maternal, Newborn & Women’s Health Nursıng: Comprehensıve Care Across The Lıfespan Text & Onlıne Study Guıde. Lippincott Willams & Wilkins.(ISBN-10: 0781776279, ISBN-13: 9780781776271 Hardcover) • Ricci SS. (2007). Essentials of Maternity Newborn and Women’s Health Nursing. Lippincott Williams & Wilkins. • Schuiling KD. (2005). Women’s Gynecologic Health. Jones & Bartlett Publishers, Hardcover Book: 744 pages. (ISBN-10: 0763747173 ISBN-13: 9780763747176) • Schuiling KD., Likis FE. Women’s Gynecologic Health 2006. Jones Bartlett Publishers, Massachutes. ISBN: 0-7637-4717-3 • Tharpe NR. Farley CL(2008), Clinical Practice Guidelines for Midwifery& Women’s Health. Jones Bartlett Publishers, Massachutes. ISBN: 978-07637-5013-8

SÜRELİ YAYINLAR Türkçe Süreli Yayınlar

• Florence Nigthingale Hemşirelik Dergisi (Önceki Adı İle Hemşirelik Bülteni) • Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi • Perinatoloji Dergisi • Türk Hemşireler Dergisi • Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi • Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi • Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi • Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi • Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi • Diğer dergiler

İngilizce Süreli Yayınlar • • • •

JOGNN (Journal of Obstetric Gynecology and Neonatal Nursing) AWHONN Life Lines Midwifery Journal of Clinical Nursing