Kopek ve Kedilerde Kardiyoloji by Nobel Tip Kitabevi Ltd

 KÖPEK VE KEDİLERDE

KARDİYOLOJİ PROF. DR. TARIK BİLAL İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ Avcılar - İstanbul

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

ISBN: 978-975-420-828-3 Bu kitabın, 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası Hükümleri gereğince yazarın yazılı izni olmadan kitabın bir bölümünden alıntı yapılamaz; fotokopi yöntemiyle çoğaltılamaz; resim, şekil, şema, grafik, vb’ler kopya edilemez. Her hakkı Nobel Tıp Kitabevleri Ltd Şti’ne aittir.

Düzenleme:

Nobel Tıp Kitabevleri / Can Gelgeç

Kapak:

Can Gelgeç

Baskı /Cilt:

Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL

 Yazar Hakkında Ali BİLAL ve Zeynep BİLAL’in 5. çocuğu olarak 24. Ekim. 1948 tarihinde Bartın’da doğdum. İlk öğretimi Hendekyanı ilk okulunda, orta öğretimi Bartın Orta Okulunda tamamladıktan sonra Bartın Lisesine yazılarak 19661967 döneminde mezun oldum. Bartın ili, Kozcağız ilçesi, Akıncılar köyünde bir yıl süre ile (1967-1968) öğretmen vekili olarak çalıştım. 3 Eylül 1968 Bartın depreminden sonra Orman İşletme Müdürlüğüne girerek muhasebe servisinde 22 ay süre ile geçici orman işçisi olarak görev yaptım. 1970 yılında girdiğim sınavla Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesini seçerek kayıt yaptırdım ve Haziran 1975’te Veteriner Hekim olarak mezun oldum. Eylül 1975’te Çankırı İli Merkez Veterineri olarak atandım. 1973 yılında kurulmuş bulunan İ.Ü.Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar anabilim dalı araştırma görevliliği sınavına girerek kazandım ve 11 Nisan 1976 gününde atanarak Prof.Dr.Cemal Nadi AYTUĞ’un yanında göreve başladım. Doktora çalışmamı yarıda keserek 1979 yılı aralık ayında Gemlik Askeri Harasına yedek subay eğitimi amacıyla katıldım. Kuleli Askeri Lisesinde 1981 yılı Nisan ayı sonunda tamamlayarak terhis oldum ve fakültedeki görevime döndüm. 1983 yı-

lında doktora çalışmasını tamamladım ve 1986 yılında yardımcı doçent kadrosuna atandım. Fakültemiz 1987 yılı 1 Şubat’ında İ.Ü. Avcılar yerleşkesine taşınmak zorunda kaldı. 1995 yılında doçent ünvanı alabildim. 2000 yılı Mart ayında profesör kadrosuna atandım. Halen İ.Ü.Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim dalında görev yapmaktayım. Bugüne değin Veteriner İç Hastalıkları kapsamına giren konularda 60 adet bilimsel çalışma ve 3 adet doktora tezi yöneticiliğinde bulundum. Fransa ve Almanya’da Veteriner İç Hastalıkları kapsamında çalışmalara ve yabancı dil kurslarına katıldım. Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerine sahibim. 1997 yılından beri Veteriner İç Hastalıkları kapsamında yer alan Veteriner Ultrasonografi, Klinik Muayene Yöntemleri, Laboratuar Tanı, Sığır İç Hastalıkları, Tek Tırnaklıların İç Hastalıkları ve Beslenmesi, Karnivorların İç Hastalıkları, Koyun-Keçilerin İç Hastalıkları ve Beslenmesi, Domuzların İç Hastalıkları ve Beslenmesi, Yeni Doğanların İç Hastalıkları ve Kedi ve Köpeklerin Deri Hastalıkları başlıklı kitapları yazdım. Aralık - 2010 Prof. Dr. Tarık BİLAL Avcılar-İSTANBUL

iii

 Önsöz Hekimliğimizde kalp hastalıkları hayvan türüne özgü niteliktedir. Bu açıdan bakıldığında Köpek Kardiyolojisi (Canine Cardiology) ve Kedi Kardiyolojisinin (Feline Cardiology) Küçük Hayvan Kardiyolojisi başlığı altında (Small Animal Cardiology) toplandığı görülecektir. Bu gerçeklere karşın ülkemiz Veteriner Hekimliği kapsamında konunun gerektiği kadar işlendiği, araştırıldığı ve öğrencilerin eğitildiği söylenemez. İşte bu gerekçelerden yola çıkarak kapsamlı, içeriği farklı ve güncel bir Köpek ve Kedilerde Kardiyoloji başlıklı kitabı yazmayı uygun buldum. Öğrenciler, pratik veteriner hekimler, poliklinik ve hayvan hastanelerinde bu konuda çalışanlar ile akademik personele kaynak teşkil etmesi ve eksikliklerin kısmen de olsa giderilmesi amacıyla kitap hazırlanmıştır. Kitap kardiyovasküler sistem anatomi, fizyoloji ve kan dolaşımı hakkında kısa bilgi verdikten sonra, fiziksel muayeneler, toraks radyografisi, elektrokardiyografi ve ekokardiyografi hakkında kapsamlı bilgi içermektedir. Daha sonra kalp yetersizliği sınıflandırılarak dilatatif kardiyomiyopati ve konjestif kalp yetersizliği başlıkları altında toplanmıştır. Kan basıncı, sendrom şok, kalp kurdu enfestasyonu, kapak hastalıkları, enfektif endokarditis, doğuştan kalp hastalıkları, kedi kardiyomiyopatileri, perikard ve pleura hastalıkları başlıkları altında toplanmıştır. Doğuştan kalp hastalıkları önemine karşın bilerek şekilden yoksun ve teorik olarak kısa tutulmuştur. Kalp yetersizliği sağaltımında kullanılan ilaçlar hem kalp yetersizliği başlığı altında genel olarak toplanmış, hem de yetersizliğin

türleri içinde açıklanarak, beslenme önlemlerine ve bedensel etkinliğe değinilmiştir. Bu durum her bölümün altındaki ilaçlar sadece o hastalıkta kullanılacak anlamında değerlendirilmemelidir. Fiziksel muayeneler yanında oskultasyon, elektrokardiyografi, toraks radyografisi ve anjiografi tanıda önemlidir. Bunlardan anjiografi yapısal tanı için en uygun olan girişimsel yöntemdir. Kardiyoloji fiziksel ve farmakolojik prensiplere dayalı bilim dalıdır. Veteriner Kardiyoloji ise henüz tam gelişmemiş, hayvan türlerine göre temel prensipleri ortaya konmamıştır. Üstelik Beşeri Kardiyoloji ile Veteriner Kardiyoloji kıyaslanamaz. Çok iyi incelenip ortaya konmuş temel prensiplere de sahip değildir. Buna rağmen Beşeri Kardiyolojinin temel prensiplerine dayanır. Ekokardiyografi mükemmel bir girişimsel olmayan tanı tekniğidir. 2-D ekokardiyografi anormal anatomik yapı, renkli Doppler üfürümlere neden olan akım değişikliklerini, turbülensi, mitral regürjitasyonu (regürjitan jet), spektral Doppler ise, basınç değişikliklerini saptamaya yarar. Önceleri yazımda yabancı dillerden dilimize girmiş ve halen kullanılan kardiyoloji terimlerinden yararlanılmıştı. Daha sonra (2008 Eylül) Türk Kardiyoloji Derneği tarafından Prof. Dr.Esmeray Acartürk ve Prof.Dr.Vedat Sansoy tarafından hazırlanan ve Türk Dil Kurumu Tıp Terimleri Kurulu ile birlikte gözden geçirilen Kardiyoloji (Yürek Bilimi) Türkçe Terimler Kılavuzundan yararlanılarak yabancı terimlerin çoğu değiştirilmiştir. Bu Türkçe karşılıklar başlangıçta yadırganabilir. Sözcükleri sıklıkla kulv

Önsöz

lanmamız halinde söz konusu terimler dilimizde yeniden arınma şansına sahip olacak, ileride benimsenecek ve dilimize yerleşerek Türkçe bilgi birikimi kaynağı olacak görüşündeyim. Kılavuzun önsözündeki görüşlere içtenlikle katılıyorum. Ancak dil konusunda benimde söylemek istediğim bazı hususlar söz konusudur. Kişide yurtseverlik anadilini sevmekle başlar. Yabancı dil söz konusu olduğunda konuşmak ve yazmak istediklerinizi kendi dilinizde düşünüp, sonra o dile çevirmek dil bilmek demek değildir. Biliyorum diyebilmek için düşünce ve söylemlerin doğrudan o dilde ifade edilmesi gerekir. Yabancı dil ile üniversite eğitimi yapılmak istenmesi ise aklın alacağı bir olay değil. Akıl ve düşüncenin gelişmesi zorunlu olan üniversitede başkalarının düşünce biçimi ile bu işi yapmak olanaksızdır. Yabancı dilin en iyi öğrenileceği yer anaokuludur. İnsanın kendi dili ile çalışması, düşünmesi, öğrenmesi ve öğretmesi gerekir. Bu nedenle dilimizi kirleten yabancı sözcükleri yazın ve konuşma dilimizden çıkarmak, güzel Türkçemizi bilim dili yapmak, bilgi ve birikimi ile doğruyu yanlıştan ayırabilen aydınların görevidir. İnsanlık tarihi gerçekleri yadsıyarak halk avcılığı ile toplumları bir süre uyutan sahte kahramanların acı ile son bulan öyküleri ile doludur. Bilim ve iletişim çağında hala duygusal, geleneksel koşullanma boyutlarında yaşayarak sorunlara çözüm bulunacağını sanmak kendisini ve çevresini aldatmaktan başka bir anlam ifade etmez. İnsanlar güvenilir bilgiler ile başkalarını ikna edemedikleri konularda inanca sarılırlar. Bilim geliştikçe uygulamalarından doğan bilim dalları ortaya çıkmış, evreni kavrama yeteneğimiz artmış, buna bağlı olarak inanç kavramı içinde yorumladıklarımız günlük yaşamda önemini yitirmiştir. Bu nedenle inanç bilimsel yetersizliğin dışa vurumudur. Bilimsel gerçekler bugüne değin doğru bilinen bazı hususları ve yasakları zamanla yıkacaktır. İnsan dışındaki tüm canlılarda uyarılara karşı verilen tepkiler canlı türünün evrim aşamasındaki düzeyine

uyumlu olarak sistemlerce tek düze ve birbirine benzer yanıtlar şeklindedir. Karanlığın aydınlığa üstünlüğü sürekli olamaz. Dik durabilmek için çalışkan ve üretken olup, haksızlığa direnç göstermek gerekir. Kıt olanaklar ile yetinmeyip öz eleştiri yapmak esastır. İnsan bilgi, yetenek, meziyet ve dirençleri ile başarı kazanır. Çıkara dayalı ve çarpık değer yargılarına sahip insanlar dik duramaz. İpleri başkalarının elinde olanlar yani gerçek kişisel değerlere sahip olmayanlar ayakta kalamaz ve yaşama tutunamaz. Buna karşın kişisel olarak dik durmaya çalışanlar sürekli karalanır. Yalnız bırakılır. Psikolojik sorunlar açısından gruplandırılır. Kişilik ve karakter yoksunu olarak nitelendirilir. Ötekileştirilmeye çalışılır. Çünkü belli bir zaman dilimi boyunca insanları kandırmak, yönlendirmek, baskı altında tutmak ve tehdit etmek olasıdır. Bilim dallarının temel konularını kaynağa dayalı yayınlar teşkil eder. Yayınlar bilim toplumuna mal olduğundan araştırıldığında hepsinin kaynağı elde edilebilir. Bilginin ayrılmaz özelliği bir grup bilim insanı sorumluluğunda yayınlanmış (publicum) olmalarıdır. Kendi içinde bütünlüğe ve sistematiğe sahiptir. Bu nedenlerle bilimsel kitap yazmak kısmen zor iştir. Diğer taraftan okumak insan için bir gereksinimdir. Bu gerçeğe karşın eline hiç kitap almadan ömrünü geçiren milyarlarca insan söz konusudur. İnsanda kendini ifade edebilme ve yazmak güçlü bir arzudur. Dolayısıyla yazmayı öncelikle talepsiz bir arz olarak kabul etmek gerekir. Tüm uğraşıma karşın eksiklerin ve eleştiriye açık birçok noktanın kitapta varlığı kaçınılmazdır. Başlangıca bir adım sayılmasını, bilim için zorunlu olan Türkçe bilgi birikimi kaynağı teşkil etmesini, bilim toplumuna ve Hekimliğimize katkıda bulunmasını dilerim. Saygılarımla. Aralık-2010 Prof.Dr. Tarık BİLAL Avcılar / İSTANBUL

 İçindekiler 3.4.3. Kan Akımının NeurohumoralKontrolü 3.5. Büyük Damarlarda Sistolik Ventriküler Basınç 3.5.1. Ventriküler Diastolik Ve Atrial Basınçlar 3.6. Vasküler Akım 3.7. Damar Tonüsünün Düzenlenmesi

Bölüm 1. KARDİYOVASKÜLER ANATOMİ, FİZYOLOJİ VE KAN DOLAŞIMI(1-29) 1.

Anatomi 1.1. Göğüs Kafesi 1.2. Kalp 1.2.1. Kalbin Topografisi ve Miyokardiumun Formu 1.3. Truncus Pulmonaris, Arteria ve V.Pulmonales 1.4. Aorta, V.Cava Caudalis 1.5. Mediastinum Kardiyovasküler Fizyoloji 2.1. Kardiyovasküler Sistem 2.2. Kardiyovasküler Sistemin Görevleri 2.2.1. Görevlerin Önceliği 2.3. Kardiak Döngü 2.3.1. Sistol 2.3.2. Diastol 2.4. Kardiak çıkış 2.4.1. Ön yük 2.4.2. Art yük 2.5. Starling gücünün rolü 2.6. Kalp Sıklığı 2.6.1. Kalbin Elektriksel Sisteminin Rolü 2.7. Miyokardial Metabolizma 2.8. Kalp Yetersizliğinde Metabolizma 2.9. Miyokardial Kasılabilme Yeteneği 2.10. Hipertrofi 2.10.1. Konsantrik Hipertrofi 2.10.2. Eksantrik Hipertrofi Kan Dolaşımı 3.1. Vasküler Düz Kaslar 3.2. Sabit Akım ve Vasküler Direnç 3.3. Büyük Arterlerde Kan Devinimsel Yapı 3.4. Dolaşımın Neurohumoral Kontrolü 3.4.1. Sistemik Kan Basınç Ve Akımının Neurohumoral Kontrolü 3.4.2. Kan Volümünün Neurohumoral Kontrolü

Bölüm 2. KARDİYOVASKÜLER SİSTEMİN MUAYENESİ (31-47) 1. 2. 3. 4.

Fiziksel Muayene Kalbin Oskültasyonu Kalp Üfürümleri Solunum Sistemi Semptomları

Bölüm 3. RADYOGRAFİK TORAKS MUAYENELERİ (49-72) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

18.

Çekim Teknikleri Kardiak Değerlendirme Kalp Gölge ve Boyutlarının Yorumlanması Radyolojide Yarık Çizgileri Normal Radyolojik Kardiyovasküler Anatomi Kedilerde Kardiak Boyutlar Akciğer Damarlarında Konjesyon Akciğerde Ödem Genel Kalp Büyümesi Sol Ventriküler Dilatasyon Sol Atrial Dilatasyon Sağ Ventriküler Dilatasyon Sağ Atrial Dilatasyon Kronik Dejeneratif Mitral Valvul Hastalıkları Vertebral Kalp Değeri Büyük Damarlarda Değişimler 16.1. Truncus Pulmonaris’de Dilatasyon 16.2. Genişlemiş Aortik Kemer 16.3. Vena Cava Caudalis Perikardial Efüzyon vii

viii

İçindekiler

Bölüm 4. KALP YETERSİZLİĞİ (73-107) 1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

21.

22.

Tanımlama Kalp Yetersizliğinin Sınıflandırılması Kalp Yetersizliğinin Gruplandırılması Kalp Yetersizliğinin Biçimleri Kalp Yetersizliğinde İşlevsel Sınıflandırma 5.1. Sistolik Miyokardial Yetersizlik 5.2. Diastolik İşlev Yetersizliği Kalp Yetersizliğinin Nedenleri Mitral Kapaklarda Endocarditis Aşırı Ventriküler Çalışma Kardiak İçe Akışta Direnç Atrial Genişleme Ventriküler Duvar Hareketi Düşük Kardiak Çıkış Vazokonstrüksiyon Diğer Nedenler Konjestif Sol Kalp Yetersizliği Konjestif Sağ Kalp Yetersizliği Pulmoner Hipertansiyon Kalp Yetersizliğinde Fizyopatoloji Kan Değişkenleri Kalp Yetersizliğinde Genel Sağaltım 20.1. Dolaşım Sistemi Ve Kalp Performansının Onarılması 20.2. Diüretik Sağaltımı 20.3. Venodilatatörler 20.4. Arteriyel Vasodilatatörler 20.5. Beta Blokerler 20.6. Kalsiyum Kanal Blokerleri 20.7. ACE İnhibitörleri 20.8. Pozitif İnotroplar 20.9. Fosfodiesteraz İnhibitörleri 20.10. Negatif İnotroplar 20.11. Kalp Debisi ve Periferik Damar Direnci Üzerinde Etkili İlaçlar Hipertrofik Kardiyomiyopati 21.1. Hipertrofik Kardiyomiyopatide Aortik Tromboemboli Tromboembolinin Engellenmesi

Bölüm 5. RİTİM BOZUKLUKLARININ TANI VE SAĞALTIMI (109-162) 1.

Kalbin İleti Sistemi 1.1. Sinus Düğümü 1.2. Düğümler Arası Yollar 1.3. Atrioventriküler Düğüm 1.4. Atrioventriküler Demetler 1.5. Sol ve Sağ Kol Demetleri

2. 3. 4. 5. 6. 7.

8. 9. 10.

11.

12.

13. 14.

15.

16. 17. 18. 19. 20.

1.6. Kardiak İnnervasyon Kalbin Elektriksel Etkinliği Hücresel Ekinleşebilir Gizli Güç Elektrokardiyografi Derivasyonlar Amaç ve Kullanım Alanı Elektrokardiyografi İzi 7.1. P-QRS-T Dalga Formu 7.1.2. Atrial Aktivasyon 7.1.3. Atrioventriküler İleti Zamanı 7.1.4. Ventriküler Aktivasyon 7.1.5. Ventriküler Repolarizasyon İz Yorumu Aritmiler Normal Sinus İmpuls Oluşumu 10.1. Normal Sinus Ritmi 10.2. Sinus Aritmi Sinus İmpuls Oluşum Bozuklukları 11.1. Sinus Taşikardi 11.2. Sinus Bradıkardi Supraventriküler İmpuls Oluşum Bozuklukları 12.1. Atrial Premature Kompleksler 12.2. Atrial Taşikardi 12.3. Atrial Fibrilasyon Atrioventriküler Junksiyonel Premature Kompleksler Ve Taşikardi Ventriküler İmpuls Oluşum Bozuklukları 14.1. Ventriküler Premature Kompleksler 14.2. Ventriküler Taşikardi 14.3. Supraventriküler Taşikardi 14.4. Ventriküler Fibrilasyon/Flatter İmpuls İleti Bozuklukları 15.1. Sinus Arrest veya Blok 15.2. Sick Sinus Sendrom 15.3. Kalıcı Atrial Standstill 15.4. Wolf-Parkinson-White (WPW) Sendromu Ve Ventricular Pre-excitation 15.5. Atrioventriküler Bloklar 15.5.1. Birinci Derece Atrioventriküler Blok 15.5.2. İkinci Derece Atrioventriküler Blok 15.5.3. Üçüncü Derece Atrioventriküler Blok 15.5.4. Sol Dal Bloğu Kaçış Ritimleri ST Segment ve T Dalgası Değişiklikleri 17.1. ST Segment Değişiklikleri Kalp Ritim Bozukluklarının Sağaltımı 18.1. Antiaritmikler Kardiyovasküler Analeptikler Hız ve Ritim Kontrolü

İçindekiler

Bölüm 6. KÖPEKLERDE EKOKARDİYOGRAFİ (163-190) 1. 2.

4. 5. 6.

Fiziksel ve Teknik Prensipler İki Dimensiyonlu Ekokardiyografi 2.1. Sağ Parasternal Kısa Eksen Kesitler 2.2. Sağ Parasternal Uzun Eksen Kesitler 2.3. Sol Kaudal Apikal Uzun Eksen 2.4. Ventrikül Volümünün Hesaplanması M-Mode Tek Dimensiyonlu Ekokardiyografi 3.1. M-Mode’de Ölçülen Değişkenler 3.1.2. Sol Ventrikül Ejeksiyon Faz Endeksleri 3.1.3. Miyokardial Kalınlık ve İç Çap Ölçümleri Mitral Valvul Değişiklikleri 4.1. Mitral Kapak Sarkması Sol Atrium Dilatasyonu Doppler Ekokardiyografi 6.1. Sürekli Dalga Doppleri 6.2. Aralıklı Dalga Doppleri 6.2.1 Diastolik İçe Akım 6.2.2. Sistolik ve Diastolik Zaman Aralığı Miyokardial Başarım Endeksi 6.3. Renkli Doppler Aort, Truncus pulmonalis, Mitral ve Tricuspital Kapaklarda Akım Hızının Ölçülmesi

Bölüm 7. DİLATATİF KARDİYOMİYOPATİ, PRİMER NEDENSİZ MİYOKARDİAL YETERSİZLİK (191-208) 1. 2. 3. 4.

Tanımlama Kronik Hafif veya Orta Derecede Kalp Yetersizliği İlerlemiş Miyokardial Yetersizlik ve Kalp Yetersizliği Dilatatif Kardiyomiyopatide Tanı 4.1. İz Kaydı 4.2. Torasik Radyografi 4.3. Konvensiyonel Ekokardiyografi 4.3.1. M-Mode Ölçümler 4.3.2. İki Dimensiyonlu B-Mode Ölçümler 4.3.3. Pulse Wave (PW) Doppler Ölçümler 4.3.4. Doku Doppler Modus Ölçümü (TVI) 4.3.5. Dilatative Kardiyomiyopatinin Miyokardial Kalınlıklar, Oda Çapları, Sistolik %FS Ve %EF Üzerine Etkisi 4.3.6. M-Mode ve 2-D Muayenede Sol Atrium ve Aort Oranı 4.3.7. Dilatativ Kardiyomiyopatide Atrium Büyüklüğü ve Aort/Sol atrium oranına Ölçme Şekillerinin Etkisi 4.3.8. V.Cava caudalis ve Vena pulmonaris’in Pulse Wave Doppler Muayenede Akım

7. 8. 9. 10.

Profili 4.3.9. Miyokardial Başarım Endeksi (Mycardial Performance Index, Tei’ye göre MPI) 4.3.10. Pulse Wave, Continius Wave ve Renkli Doppler Ölçümleri Diğer Parametreler 5.1. Doku Doppler Ölçümleri 5.2. Doku Doppler Kullanımı Gelişimi ve Temel Prensipleri Dilatative Kardiyomiyopatide Sağaltım 6.1. Klinik Öncesi Olgular 6.2. Kronik Olgularda Sağaltım 6.3. Fosfodiesteraz İnhibitörleri Akut Miyokardial Enfarktüs Antiaritmik Sağaltımı Bronkodilatatörler Öksürük ve Kesicileri

Bölüm 8. KONJESTİF KALP YETERSİZLİĞİ (209-224) 1. 2. 3. 4.

Normal Dolaşım Kalp Yetersizliğinde Dolaşım Sol Kalp Yetersizliği Sağ Kalp Yetersizliği

Bölüm 9. KAPAK HASTALIKLARI (225-238) 1. 2. 3.

Subvalvuler Aortik Stenozis Mitral Valvul Stenozu Pulmonic Stenozis 3.1. Subvalvular Pulmonic Stenosis

Bölüm 10. ENFEKTİF ENDOKARDİTİS (239-256) 1. 2. 3. 4.

Atrioventriküler Kapakların Anatomisi Akut Enfektif Endokarditis Kronik Atrioventriküler Kapak Hastalıkları Edinsel Valvuler Kardiyopatiler 4.1. Mitral Kapak Yetersizliği 4.2. Aort Kapakları Yetersizliği 4.3. Trikuspital Kapak Yetersizliği 4.4. Pulmoner Kapakçıkların Yetersizliği Valvuler Kardiyopatilerde Kan Devinimsel Değişiklikler

Bölüm 11. DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARI (257-263) 1.

Sık Görülen Defektler 1.1. Ventriküler Septal Defekt 1.2. Atrial Septal Defekt (ASD) ve Kalıcı

İçindekiler Foramen Ovale 1.3. Patent Ductus Arteriosus Botalli 1.4. Aortik Stenosis (AS) ve Pulmonik Stenosis 1.5. Fallot Tetralojisi 1.6. Tricuspital Dysplasia ve Atresia Diğer Kompleks ve Kombine Defektler 2.1. Atrioventriküler Kanal Defektleri 2.2. Persistens Truncus Arteriosus 2.3. Pulmoner Atresia 2.4. Büyük Damarların Transpozisyonu 2.5. Sinus Valsalva ve Aort Anevrizması Genel Yaklaşım

Bölüm 12. KEDİ KARDİYOMİYOPATİLERİ (265-279) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Kedilerde Kardiyomiyopati Hipertrofik Kardiyomiyopati 2.1. Hipertrofik Obstrüktif Kardiyomiyopati Sınıflandırılmamış Kardiyomiyopatiler Restriktif Kardiyomiyopati Sistolik Miyokardial Yetersizlik Taurin Eksikliği Dilate Kardiyomiyopati İdiyopatik Miyokardial Yetersizlik Endokardial Fibroelastozis Aritmojenik Sağ Ventriküler Kardiyomiyopati Arteriyel Tromboemboli

11. 12. 13.

14.

10.1.2. Kan Basıncının Dolaylı Ölçümü Sentral Venöz Basınç Normal Kan Basınç Değerleri Kan Basıncı Patolojik Değişiklikleri 13.1. Hipertansiyon 13.2. Hipertansiyonun Etkileri Hipotansiyon

Bölüm 14. KALP KURDU ENFESTASYONU (301-325) 1. 2. 3. 4.

Köpeklerde Kalp Kurdu Asalak Bulaşı ve Hastalığı Kedilerde Kalp Kurdu Hastalığı Kaval Sendrom Kalp Kurdu İlişkili Klinik Sendromlar 4.1. Eosinofilik Granulomatosis 4.2. Lenfomatoid Granulomatosis

Bölüm 15. SENDROM ŞOK (327-355) 1. 2.

Şok 1.1. Şokun Klinik Aşamaları Şok Sendromunun Sınıflandırılması 2.1. Hipovolemik Şok 2.2. Travmatik Şok 2.3. Kardiyojenik Şok 2.4. Sistemik Yangısal Yanıt Sendromu, Sep tik Şok, Endotoksemik Şok

Bölüm 13. KAN BASINCI (281-299) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

9. 10.

Sistemik, Diastolik ve Ortalama Arteriel Basınçlar Kan Basıncı Eğrisi Basınç Ölçümünün Kullanım Alanları Dolaşımın Düzenlenmesi 4.1. Dolaşımı Düzenleme Merkezi Dolaşımın Kısa Süreli Düzenlenmesi Dolaşımın Orta Süreli Düzenlenmesi Dolaşımın Uzun Süreli Kontrolü Kan Damarlarının İnnervasyonu 8.1. Katekolaminin Reseptör Teorisi 8.2. Önemli Damar Aktif Hormon ve Metabolitler Kan Basıncını Etkileyen Faktörler Kan Basıncı Ölçüm Teknikleri 10.1. Arteriyel Kan Basıncı Ölçüm Teknikleri 10.1.1. Direkt Kan Basıncı Ölçümü

Bölüm 16. PERİKARD VE PLEURA HASTALIKLARI (357-375) 1. 2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

Perikardial Hastalıkları Pleural Sıvı Birikimi Diğer Sıvı Birikimleri Konstriktif Perikardial Hastalıklar Kalpte Pospartal Patolojik Değişiklikler 5.1. Kardial Konjenital Anomaliler 5.2. Enfeksiyona Bağlı Kalp Hastalıkları Alman Kurt Köpeği Yavrularında Kalp Hastalıkları Boxer Kardiyomiyopatisi Kardiak Tümörler Atrial Natriüretik Peptidler Polyglobuli, Polycythemie

Kısaltmalar

KISALTMALAR A A./Aa. = Arteria/Arteriae ACE = Angiotensin-ConvertingEnzyme ACh = Acetylcholine ADH=Antidiüretik hormon (vasopressin) AF = Atrial fibrilasyon AMV = Anterior mitral valvul ANP = Atrial natriuretik peptid ALT = Alanine aminotransferase Ao = Aort kökü AS = Aortik stenosis ASD = Atrial septal defekt AST = Aspartate aminotransferase AP = Alkali fosfataz APc = Atrial premature kompleksler AV = Atrioventriküler kapaklar AVB = Atrio ventriküler blok AVP = Arginin-Vasopressin B B.I.D. = Günde iki kez (twice a day) B-Mode = 2 Dimensiyonlu görüntü (B = brightness) BSA = Vücut yüzeyi BUN = Kan-üre-nitrojeni (blood urea nitrogen) C °C = Grad Celsius (centigrade) Ca = Kalsiyum cAMP = Cyclo adenosinmonofosfat (siklik cAMP konsantrasyonu) CHF = Konjestif kalp yetersizliği (İng. congestive heart failure, Alm. stauungsbedingtes Herzversagen) CK = Kreatin kinaz (CPK, creatine phosphokinase) CK-MB = Kreatin kinaz miyokardial fraksiyonu cm = Santimetre CVP = Sentral venöz basınç CO2 = Karbondioksid COP = Kolloid ozmotik basınç COPD = Kronik obstrüktif pulmoner-akciğer hastalıkları (KOAH) CW-Doppler = Continuous Wave Doppler. Sürekli dalga Doppler’i

D DAP (B) = Diastolik arteriel basınç DCM = Dilatative kardiyomyopathie DNA = Dezoksiribonükleik asit (deoxyribonucleic acid) dL = Desilitre DMV = Diastolik maksimum hız dtA-E = E ve A dalgaları arası zaman dtAo = Aort ejeksiyon zamanı E EDTA = Ethylene diamine tetraacetic acid EDV = End-diastolik hız (velocity) EDV = End-diastolik volüm %EF = Sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu EKG = Elektrokardiyogram, kalp izi ELISA=Enzyme-linked immunosorbent assay et al. = et alii (ve diğerleri) EMS = Elektromekanik sistol EPO = Eritropoietin EPSS= E noktası septal açılımı (separasyon) ESV = End-sistolik volüm ESVI = End-sistolik volüm endeksi ET = Sol ventrikül ejeksiyon zamanı-(ejection time) F F = Fahrenheit fL = Femtoliter (s) %FS = Sol ventrikül fractional shortening (prozentuale systolische Drucmesserverkürzung= yüzde sistolik çap kısalması, Alm.) G g = Gram (s) GFR = Glomerular filtration rate H HCM = Hipertrofik kardiyomiyopati HR = Kalp sıklığı, frekansı (heart rate) HMV = Dakikada kalp volümü HOCM= Hipertrofik obstrüktif kardiyomiyopati İ İÜ = Uluslararası ünite ISACHC= Küçük Hayvan Kalp Sağlığı Komitesi İV = Damar içi (intravenöz) IVCT= İsovolemik kontraksiyon zamanı IVRT = Izovolemik gevşeme zamanı IVS = İnterventriküler septum IVSs= İnterventriküler septumun sistolik kalınlığı

xii

Kısaltmalar

IVSd = Diastolik kalınlığı K kg = Kilogram (s) KOAH (COPD) = Chronic obstructive pulmonary disease L LA = Sol atrium LA/Ao = Sol atrium çapının aort kökü çapına oranı (LAQ/AoQ) LV = Sol ventrikül LVEDD = Sol ventrikül end-diastolik çap LVESD= Sol ventrikül end-sistolik çap LVET= Sol ventrikül ejeksiyon zamanı LVOT = Sol ventrikül çıkış yolu LVPW = Sol ventrikül arka duvarı LVPWd = Sol ventrikül arka duvarı end-diastolik miyokardial kalınlığı LVPWs = Sol ventrikül arka duvarı end-sistolik miyokardial kalınlığı M M. = Musculus M-Mode = Tek dimensiyonlu sonografi (M = Motion) Max. = Maksimum değer MAB = Ortalama arteriyel basınç (the mean arterial pressure) MHz = Megahertz Min. = Minimum değer mL = Mililitre (s) mm = Milimetre (s) mm Hg = Milimetre cıva basıncı (basınç) mmol = Milimol MPI= Miyokardial performans endeksi, miyokardial başarım endeksi (Tei) mRNA = Messenger ribonükleik asit MVP = Mitral valvul prolapsusu MVO2= Miyokardiial oksijen tüketimi N n = Deneklerin sayısı nm = Nanometre (s) nmol = Nannomol NSAID = Nonsteroidal anti-inflamatory drug (s) NSR = Normal sinus ritmi NYHA = New York Heart Association

P PA = Pulmoner arter PAH = Pulmoner arter hipertansiyonu PCR = Polymerase chain reaction PDA = Patent ductus arteriosus Botalli PEP = Pre-ejection period PEP/ET = Oranı PFO = Patent foramen ovale pH = Pondus hydrogenii (H iyon etkinliğinin negatif logaritması) PHONO = Phonokardiogramm PM = Punctum maximum PMI = Point of maximum intensity PMV = Posterior mitral valvul (posterior mitral valve) PO = Ağız yoluyla (per os, orally) PS = Pulmonik stenosis PTA =Persistens truncus arteriosus PU/PD = Polyuria / Polydipsia PW-Doppler = Pulsed Wave Doppler (atımlı dalga Doppleri) Q Q.I.D. = Günde dört kez QS2 = Elektromekanik sistol (EMS) R RA = Sağ atrium (rechtes Atrium) RAAS = Renin-Angiotensin-Aldosteron-Sistem RBC = Eritrosit (red blood cell) RCM = Restriktif kardiyomiyopati RI = Direnç endeksi (resistanz endeks) RNA = Ribonükleik asit RPA = Sağ pulmoner arter (right pulmonay artery) RV = Sağ ventrikül (rechter Ventrikel) RVOT = Sağ ventrikül çıkış yolu S SAB = Sistolik arteriel basınç (systolic arterial pressure-SAP) SAM = Sistolik anterior motion SAS = Subaortik stenosis SD = Standart sapma (standart deviation) S.I.D. = Günde bir kez (once a day) SIRS = Sistemik yangısal yanıt sendromu SPV = Sistolik maksimum hız STI = Sistolik zaman aralığı SV = Vurum volümü (stroke volume)

Kısaltmalar T T.I.D. = Günde üç kez (three times a day) TPD = Total periferik direnç TSV = Total stroke volüm TVI = Doku velocity imaging U USA = United States of America V V./Vv. = Vena/Venae 2-D = İki dimensiyonlu VF = Ventriküler fibrilasyon VHS = Vertebral kalp boyutları-büyüklüğü, (vertebral heart size) VSD = Ventriküler septal defekt Vmax = Maksimum hız Vmin = Minimum hız Vmean = Ortalama hız W WBC = Total lökosit (white blood cell) WHO = Dünya Sağlık Örgütü WPW=Wolf-Parkinson-White sendrom

İŞARETLER α = Alfa (A-alpha) β = Beta (B-beta) δ = Delta ( Δ ) ε = Epsilon ( Σ ) γ = Gamma ( Γ ) κ = Kappa ( Κ ) λ = Lambda μ = Micro σ = Sigma

xiii

º = Derece (degree) % = Yüzde (percent) ~ = Yaklaşık (approximately) = Eşit (equals) > = ‘den büyük (greater than) < = ‘den küçük (less than) ± = Artı, eksi (plus or minus) ≥ = Büyük veya eşit (greater than or equal to) ≤ = Küçük veya eşit (less than or equal to)

SI ÜNİTE (International System of Units) Kolosterol (total kolesterol, LDL-kötü, HDL-iyi kolestrol) 200 mg/dL = 5.2 mmol/L 160 mg/dL = 4.2 mmol/L 130 mg/dL = 3.4 mmol/L 100 mg/dL = 2.6 mmol/L 70 mg/dL = 1.8 mmol/L Trigliserid 100 mg/dL = 1.1 mmol/L 200 mg/dL = 2.2 mmol/L Glikoz 100 mg/dL = 1.1 mmol/L 200 mg/dL = 2.2 mmol/L Creatinine 1 mg/dL = 88.4 μmol/L 2 mg/dL = 177μmol/L 3 mg/dL = 265 μmol/L

4. ALTERNATİF İSİMLER Epinephrine = Adrenalin Norepinephrine = Noradrenalin Isoproterenol = Isoprenaline

Radyografik Toraks Muayeneleri

5. Normal Radyolojik Kardiyovasküler Anatomi Köpek ve kedilerde görünüm farklıdır. Siyah sahalar akciğer loplarını gösterir. Radiolucent bu görünüm loplar içinde aşırı hava olduğunu belgeler. Kalp, aorta, diyafram ve karaciğer belirgin olarak farklıdır. Akciğer sahaları koyu renktedir. Fakat gri akciğer sahaları pulmoner damarları gösterir. Radyografide oda genişlemeleri, pulmoner konjesyon, büyük damar genişlemeleri, kalp kurdundan kaynaklanan patolojik değişiklikler, perikardial veya pleural efüzyon ortaya konur. Toraks radyografisinde kalp saydam olmayan (opak, ışık geçirmez) gölge gibi görülür. Bu gölge miyokardium, perikardium, perikardial sıvı, kapaklar, koroner arter kan ve yağ dokudan ibarettir. Kalp sınırları ve aort net olarak birbirinden ayrılır. Kalp sınırlarındaki sapmalar kalbin belli bölgelerinin genişlemesi olarak değerlendirilir. Sol kalp sınırı sağ kalp sınırına oranla daha düzdür. Kardiak gölgeye D/V bakıda saat 11-1 pozisyonu kranial mediastinum ile karışır. Bu bölgede A.ascendens, transversal aorta ve A.descendens’in (arcus aorticus) başlangıcı yer alır. Aortic kemer vertebralar nedeniyle net olarak ortaya konamaz. Pulmoner arter normalde saat 1-2 pozisyonunda yer alır. Sol atrium genişlediğinde (dila-

tasyon) saat 2-3 pozisyonuna kayar. Normal sol atrium radyolojik olarak ortaya konamaz. Sol ventrikülün lateral sınırı saat 2-3 ve 5 (apex) pozisyonundadır. Sağ ventrikülün lateral sınırı saat 6-12 pozisyonundadır. Sağ atriumun lateral sınırı saat 9-11 pozisyonunda yer alır. Sağlıklı hayvanlarda sağ ventriküler çıkış yolunun (RVOT) yapısı ortaya konamaz. Damarların yapısı LL görüntüde saptanabilir (Şekil 32, 35-Tablo 6-7). Vena cava caudalis diyaframadan geçerek sağ atriuma bağlanır. Diyaframa ve kalp gölgesi arasındaki kısa mesafede ortaya konabilir. Kaudal ve kranial akciğer loplarına ait damarlar radyografide saptanabilir. Akciğer arterleri venlerden daha iyi görülür. Sağ kaudal lober ven V.cava caudalis tarafından karartılır. Laterolateral bakıda vertebralar en üstte olup, kalp gölgesi göğüs kafesi yapısına göre değişken konumdadır. Derin göğüs kafesine sahip köpeklerde kalp kökü dorsalde yer alırken apeks sternumla temastadır. Kalp kökü iki atrium, aort (aortic root) ve ana pulmoner arter köklerini kapsar. Sağ atrium kranialde ve sol atrium kaudalde yer alır. Aort kalp gölgesinin kraniodorsalinden çıkarak toraks vertebralarına kadar uzanarak kemer yapar ve kaudale uzanır. Ana pulmoner arter (main pulmonary artery-MPA) aortanın kaudalinden çıkarak her iki akciğer lobuna dallanır (Şekil 33, 34).

Şekil 31. LL bakıda normal köpek toraksı ve akciğerde venlerin dağılımı (pulmoner venöz dağılım) LL’de siyah nokta carina (O’Grady, M.R., O’Sullivan, M.L. 2010)

KÖPEK VE KEDİLERDE KARDİYOLOJİ

Şekil 32. Sağlıklı köpek toraksının LL (solda) ve DV (sağda) radyolojik görünümü. Akciğer damarları akciğer paranşimi nedeniyle süperimpoze pozisyonda. Hava yolları hava içerdiğinden ve duvarları yumuşak doku ile çevrildiğinden görülebilir. Hava yolları duvarları net olarak belirgin değildir (Martin, M., Corcoran, B. 1997)

Şekil 33. Dorsoventral toraks radyografisinde kardiak gölge saat kadranına göre bölümlendirilerek değerlendirilir. (Martin, M., Corcoran, B. 1997, O’Grady, M.R.,O’Sullivan, M.L. 2010)

Radyografik Toraks Muayeneleri

Normal hava ile dolan akciğer loplarına göre ödem şekillenmiş loplar daha opaktır. Her ikisi arasında kesin sınır ortaya konur. Genel olarak kardiyojenik pulmoner ödemde lober işaretler alınır.

6. Kedilerde Kardiak Boyutlar Kedilerde kalp köpeklerden daha uzun eliptik görünüme sahiptir. LL bakıda kedilerde kalp 2-2.5 interkostal boşluk kadardır. Yaş ilerledikçe daha horizontal (yatay) hal alır (tembel kalp). D/V veya V/D görüntüde kedi kalbi köpek kalbine göre daha oval ve ince yapıdadır. Apeks orta çizgiyi kaudale doğru terk etmiştir.

Şekil 34. Kalp odalarının ve büyük damarlarını D/V pozisyonu (Kittleson, M.D., Kienle, R.D. 1998)

Tablo 6. Dorsoventral toraks radyografisinin değerlendirilmesi (Martin, M., Corcoran, B. 1997) Saat 12-1

AS veya PDA olgularında aortik kemerde dolgunluk belirgin olabilir. İyi alınan radyografilerde A.descendens’in sol köşesi belirgindir. Bu aortik kemerdeki dolgunluk görülebilir.

Saat 1-2

PS, PDA ya da pulmoner arter hipertansiyonuna (PAH) bağlı olarak pulmoner arterde dolgunluk belirgin olabilir.

Saat 2-4

Ventriküler septal defekt (VSD) veya mitral valvul endokardioisisi sonucu ikincil olarak gelişen sol atrial dilatasyondan kaynaklanan hafif dolgunluk bu noktada görülebilir.

Saat 3-5

Sol ventriküler dilatasyondan kaynaklanan kalp sınırının yuvarlaklaşması görülebilir.

Saat 5-9

Sağ ventriküler dilatasyondan kaynaklanan kalp sınırının yuvarlaklaşması görülebilir.

Saat 8-11

Sağ atrial dilatasyondan kaynaklanan dolgunluk görülebilir.

Tablo 7. Saat kadranına göre kalp odaları ve büyük damarlarının pozisyonu (Kittleson, M.D., Kienle, R.D. 1998) Saat 12 pozisyonu

Aortik kemer (A)

Saat 1-2 pozisyonu

Ana pulmoner arter (MPA)

Saat 2-3 pozisyonu

Sol atrium (LAu) genişlediğinde

Saat 3-6 pozisyonu

Sol ventrikül genişlediğinde

Saat 6-12 pozisyonu

Sağ ventrikül

Saat 9-12 pozisyonu

Sağ atrium

KÖPEK VE KEDİLERDE KARDİYOLOJİ

7. Akciğer Damarlarında Konjesyon Pulmoner venöz distensiyonda radyolojik ölçüt; LL bakıda; pulmoner venlerin %75’i kranial akciğer loplarında 4. kostanın 1/3 proksimalinde yer alır. LL bakıda; pulmoner venler kranial akciğer loplarında pulmoner arterden daha uzun dağılır (normalde her ikisi eşittir). CHF’den kaynaklanan pulmoner konjesyon pulmoner venlerde genişleme, interstisyel ödem ve kardiak gölgede genişleme ile nitelendirilir. LL radyografide kranial akciğer loplarının %75’i 4.kostanın proksimal 1/3’ünde yer alır. Kranial akciğer loplarında pulmoner venler, pulmoner arterlerle eşit olarak dağılmıştır.

8. Akciğerde Ödem Kardiyojenik akciğer ödemi akciğer kapiller yatağında kan devinimsel basınç (hidrostatik basınç) artışından ileri gelir. Akciğer venöz dolaşımında basınç artışında Starling gücünün rolü vardır. Akciğer ödemi interstisyumda ve alveollerde anormal sıvı toplanmasıdır. Sıvı kapillerlerden çıkarak öncelikle perivasküler ve peribronşial interstisyel boşlukta toplanır. Peribronşial patern: Hava yollarının içi ve dışı görülebilir. Çünkü sıvı toplanması sadece hava yolları duvarındadır. Alveollerde sıvı toplanmamıştır. Hava yolları (beyaz) ile alveoller arasında (siyah) belirgin radyolojik kontrast farkı mevcuttur. Hava yolları duvarındaki arter ve venler doludur.

Damar gölgelerinin belirginleşmesi veya radyolojide peribronşial kalıp (patern) elde edilir. Sıvı toplanması devam ederek önce alveol duvarlarına ödem ve daha sonra alveoler ödem gelişir. Bu duruma hava bronkogramı veya koalesens pulmoner dansite (cotton-like) adı verilir. Hava ile dolu olması gereken boşluklar sıvı ile doludur. Hava bronkogramı alveoler ödem şekillendiğinde elde edilir. Alveoler ödemin radyografisinde sıvı dolu alveoller ile hava yolları arasında çok net kontrast farkı ortaya konur. Sadece hava yollarının içi görülebilir. Diğer hava yolları koyu renktedir. Çünkü alveoller sıvı ile doludur. Peribronşial patern ve hava bronkogramı pulmoner ödemi doğrular (Şekil 35). Klinikte interstisyel ve alveoler ödem oluşumu beraberce seyreder. Perivasküler ve peribronşial interstisyel boşlukta sıvı kapillerleri terk eder. Bu durumda damarların silüeti belirir. Ödem oluşumu devam ettiğinde alveoler duvarda ve boşlukta birikir. Birçok olguda her ikisinin karışımı söz konusudur. Pamuğa benzer pulmoner dansite elde edilir. Venöz damarlar genişlemiştir. İnterstisyel ödem akciğer damarlarını gölgelendirir (perivasküler patern. Şekil 35). Damarların duvarları ödem sıvısı ile doludur. Bu görünüm hava yollarında kalınlaşma nedenidir. Normal koşullarda 3. jenerasyon bronşlar kıkırdak halka içermediği için radyolojik olarak görülmez. İnterstisyel ödem bulut gibi görülür. Damarlar belirgindir. Damar duvarları ödem sıvısı tarafından maskelenir (peribronşial pulmoner patern). Bu görünüm hava yolu duvarlarında kalınlaşmadan ileri gelir. Alveoler ödemde ise, alveoler boşluklar sıvı ile doludur. Köpeklerde ödem

Şekil 35. Peribronşial patern (solda) ve LL bakıda kalp odalarının oklarla işaretlenmiş genişleme yerleri. (O’Grady, M.R.,O’Sullivan, M.L. 2010)