KEDİ - KÖPEK DERİ HASTALIKLARI Prof. Dr. Tarık Bilal
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Kedi - Köpek Deri Hastalıkları Yazar: Prof. Dr. Tarık Bilal ISBN: 978-605-335-005-7
5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Yayımcı Sertifika No : 15710 Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : 12565 Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Özkan Kaya Kapak Tasarım : Özkan Kaya Baskı Tarihi : Mayıs 2014 - İstanbul
ÖNSÖZ Kedi ve köpeklerde deri hastalıkları 1985 yılından beri yeniden sınıflandırılmış olmasına karşın, dermatoloji kitaplarında farklı başlıklar altında işlenmektedir. Küçük hayvan dermatolojisi terimi kedi ve köpek dermatolojisi ile eş anlamlı kullanılmakla beraber, içerik yönünden farklar söz konusudur. Diğer ev (Heimtierdermatologie) ve laboratuvar hayvanlarının dermatolojik sorunlarını kapsamaz. Köpek (Canine Dermatology) ve kedi (Feline Dermatology) dermatolojik sorunları bile birbirinden farklıdır. Yazarken ortaya çıkan en önemli sorun bu hastalıklarının gruplandırılması olmuş, değişik kaynaklar incelenmek zorunda kalınmış, yine de arzulanan uyum kısmen sağlanabilmiştir. Bazı kitaplar deri hastalıklarını lezyonları türüne göre pruritus’la seyreden hastalıklar, alopezi (Canine and Feline), eroziv ve ülseratif dermatitisler, exfoliative dermatitisler, papular ve nodüler dermatitisler, veziküler ve püstüler dermatitisler, pododermatitis, nazal dermatitis ve depigmentasyon bozuklukları şeklinde gruplandırırken, bazıları da paraziter deri hastalıkları, allerjik ve hipersensivite dermatitisleri, enfeksiyöz dermatitisler, endokrin dermatitisler ve immunolojik-otoimmun deri yangıları şeklinde gruplandırmaktadır. Deri tümörleri, kulak hastalıkları, perianal bölge hastalıkları, pati ve tırnak hastalıkları ve ekzotik pet dermatolojisi beraberce işlenmektedir. Kitapların başlangıç bölümlerinde deri ve kıl örtüsünün yapısı, fizyolojisi, tanı yöntemleri ve ayırıcı tanıda kullanılan yöntemler açıklanmaktadır. Kitapta hastalıkları 9 bölüm altında toplayarak gruplandırdım. Allerjik, ektoparaziter, bakteriyel ve mikotik deri hastalıkları gibi etiyolojik yönden benzer olanları hayvan türüne göre ayırım yapmaksızın bir başlık altında topladım. Deri tümörleri, tırnak, tırnak yatağı ve pati hastalıklarını kitaba koymadım. Deri hastalıkları üzerinde kitap yazma fikri değişik nedenlerden ortaya çıktı. İç Hastalıklar ders notları ve kitaplarında deri hastalıkları başlığı altında işlenen konuların kedi ve köpek dermatolojisi ile ilişkili olmaması, içeriğin eski olması, ilgili terminolojinin yerinde kullanılmaması, eksik bilgi aktarımı ve klinik veteriner hekimlerin kaynak talebidir. Diğer önemli neden yabancı kitapların meslek ile ilişkisi olmayan kişilere olduğu gibi tercüme ettirilerek çeviri editörlüğü başlığı altında piyasaya sürülmesidir. Nitekim bu konuda İngilizce’den çevrilmiş şimdilik bir deri kitabı mevcuttur. Daha açı olanı Veteriner Dermatoloji Semineri ve Kursu adı altında yabancı öğretim üyelerine ülkemiz veteriner fakültelerinde kurs düzenlenebilmesidir. Deri hastalıklarında en önemli güçlük, kuramsal bilgi ile etiyolojik neden ve ayırıcı tanı arasında ilişki kurulamamasıdır. Kaşıntı, kepeklenme ve deride kızarıklığa neden olan benzer birçok hastalık söz konusudur. Ancak ektoparaziter deri hastalıkları gibi tanısı ve sağaltımı kısmen kolay hastalıklar önceliklidir. Sarcoptes ve demodex gibi uyuz hastalıklarının ve mevsime bağlı pire enfestasyonunun öncelikli ele alınmasını öneririm. Kitap öykü, laboratuvar muayeneleri ve teknikleri yanında etiyolojik nedenlere göre gruplandırılmış kedi ve köpek deri hastalıkları bölümlerini içermektedir. İlk baskıdan farklı eklemeler yapılmış ve tanımlamalar elden geldiğince Türkçeleştirilmeye çalışılmıştır. Renkli fotoğraflar değişik kaynaklardan alınmış olup, sadece kedi ve köpek dermatolojisi ile ilişkilidir. Yer alan bilgiler çeşitli bilimsel dergilerde ve dermatoloji kitaplarında yayınlanmış içerikten ibarettir. Ancak hastalıklar ile ilişkili şekillerin kuramsal bilgi veren metinlerle yorumlanabilmesi için klinik deneyime gereksinim vardır.
iv
ÖNSÖZ
İnsan doğduğu toplumun dilini öğrenir. İlk seslerden ve sözcüklerden itibaren hep anadilini öğrenir. Temel eğitim anadilde yapılır. Beyinde düşünce kalıpları, dilbilgisi ve yorumlama yeteneği hep anadil ile gerçekleşir. Kişinin dili onun ruhu, kendisini ve ulusunun tarihini teşkil eder. Dil durağan ve oluşmuş bitmiş bir varlık değildir. Aksine kendini yenileyen, sürekli çoğalan ve zenginleşendir. Devingendir. Düşünce geliştikçe dil de gelişir. Dilimiz diğer dillerden oldukça etkilenmiş ve kirlenmiştir. Sözcük sayısı dilin zenginliğini gösterir. Sözcükler taşıdıkları anlamların zenginliğidir. Dilin güzel ifade edilmesi özgün düşünceler üretmesi, çok kullanılması, bilim teknik ve sanat alanlarında varlığını göstermesi zenginliğini betimler. Dilin zenginliği kişiye güven duygusu aşılar. Kendi dili ile varsıllaşan birey daha fazla söz üretir. Aksi durumda yabancı dillerle eğitim ve öğretim yapma ağırlık kazanır. Çünkü o diller zengin olduğu gibi evrensel niteliktedir. Günlük yaşamda kullanılmayan bir dilin yeterli olduğu iddia edilemez. Bugün üniversitelerimizde çeviri kitaplar okutulmaktadır. Bilimsel çalışmalarımız başkalarının yaptığı çalışmaları taklitten öteye geçmediği için özgün bilimsel varlıktan söz edilemez. Yaratamıyorsanız yok olursunuz prensibinden hareketle Türk ulusu binlerce yıllık güçlü varlığına karşın dünyadaki etkinliğini yitirmek üzeredir. Dilin kirlenmesi bu durumun en önemli nedenlerinden biridir. Özgün düşünceler kişinin kendi benliğinden yani özgün dilinden çıkar. Başka sözcük ve kavramlarla düşünen ezberci anlayış zihnin tembellik nedenidir. Sadece çevirmeye ve başkalarının peşinden koşmaya mecbur kalırsınız. Yabancı terimleri öğrencilerine ezberletmekten çekinmeyen ve test soruları haline getiren bilim adamlarının yaygın olduğu ülkemizde özgün düşünce üretimi ve yeni yaratılanların ortaya çıkması beklenemez. Aydın Türkçenin sadeleşmesi için özen göstermeli, dilimizi kirleten yabancı sözcükleri yazın ve bilim dilinden çıkarmak için çaba sarf etmelidir görüşünden hareketle, egemen güçlerin sopası da olmayacağız, ağız ve dili de. Okumak yazmaktan kısmen kolaydır. İnsanoğlu yaşam boyu okuyan ve yazan iki ayrı beyin olmak zorundadır. Bazıları buna üçüncü olarak beyin dokusunu (konuşmak) da katar. Ancak okumadan yazmak olası değildir. Okumadan yazanlar, yazmaktan okumaya fırsat bulamayanlar olabilir. Kitap gerçekleri görmenin ve vicdan eğitiminin esas aracıdır. Yazı ise, karanlığı aydınlık eyleyen göstergeler düzeneğidir. Bu nedenle “uygarlık kalemin uçundadır” demek hatalı bir yaklaşım olmaz. Üstelik eğitimin sonu da yoktur. Yaşamın her alanını zenginleştirdiği gibi kişiyi de mutlu eder. Konu işlenirken somut verilerden yararlanmak, savunulan düşünceyi inandırıcı kanıtlar ile ortaya koymak, öğrencileri olgu içinde yaşatmak, olayın özünü kavrayacak bilgileri aktarmak ve bütün bunlardan sonuç çıkarmak gerekir. En kötü insan en az öğrenen, cahil kalandır. Kötülüğü kendinden daha çok çevresine ve içinde yaşadığı toplumadır. Avrupa aydınlanmasının kaynağı bilim, teknik, sanat ve eğitimdir. İyi insan olmak öğrenmekle eşittir. Sömürgeci devletler iyi bir eğitim görmeni, öğrenmeni ve bilgilenmeni istemez. Çünkü bilgisizliğimiz, cahilliğimiz ve geri kalmışlığımız onun lehinedir. Bağımlı ülkelerin bütçelerinden eğitime ve bilimsel araştırmalara ayırdığı oran ve öğrenim kapsamının karşılaştırılması sonucunda gerçek ortaya çıkar. Bilim ve teknoloji sonuçlarının uygulanması eğitimli insan ile olanaklıdır. Kitap, Veteriner Hekimlere, öğrencilere ve akademik personele dönük olarak hazırlanmıştır. Yer alabilecek eksikliklerin hoşgörü ve anlayış ile karşılanacağını ümit ederim. Veteriner Hekimlik bilimine katkıda bulunmasını ve ülkemize yararlı olmasını dilerim. Prof. Dr. Tarık BİLAL 1. Nisan. 2013 – İSTANBUL
İÇİNDEKİLER Bölüm 1. Deri Hastalıkları .............. 1 1. Deri Hastalıklarında Muayeneler .................1 2. Öykü (Anamnese) ..........................................2 2.1. Signalment .............................................2 2.2. Yaş ...........................................................2 2.3. Cinsiyet ...................................................3 2.5. Kaşıntı (Pruritus) ...................................3 2.6. Klinik Muayene ......................................4 3. Birincil Deri Lezyonları .................................4 3.1. Makula (Maculae) ..................................4 3.2. Papül (Papula, Papeln) ..........................5 3.3. Plak (Plaques) .........................................6 3.4. Vezikül ve Bulla (Vesicula, Vesikel, Bläschen ve Bullae) ................................7 3.5. Püstüller (Pustulae, Pusteln) ................7 3.6. Kabarcık, Ürtiker, Anjiyoödem (Wheal, Quaddeln, Angioödem) .........8 4. Birincil ve İkincil Deri Lezyonları ...............8 4.1. Alopecia (Kılsızlık) .................................8 4.2. Kızarıklık, Eritrem (Erythema) .............9 4.3. Kepeklenme (Scale, Squame, Schuppen) ..............................................10 4.4. Folliküler Kast’lar (Follicular casts) ....10 4.5. Komedonlar (Comedons) ....................11 4.6. Hiperpigmentasyon (Hyperpigmentation) ...........................11 4.7. Hipopigmentasyon (Hypopigmentation) .............................12 5. İkincil Deri Lezyonları ...............................13 5.1. Epidermal Kollaret (Epidermale Collarette) ..............................................13 5.2. Yara İzi (Cicatrix, Narben)...................14 5.3. Erezyon (Erosion) .................................14 5.4. Ülserler (Ulcers) ....................................15 5.5. Likenifikasyon (Lichenification).........15 5.6. Kabuk (Crust, Croute, Krusten)..........16 5.7. Sinus, Fistül (Sinus, Fistel) ...................16 5.8. Nodül, Düğümcük, Tümör (Nodule, Knoten, Tumor) ....................16 5.9. Kist (Cyst, Zysten)...............................17
5.10. Ekskoriasyon (Excoriation) ...............18 5.11. Çatlak (Fissure) ...................................18 5.12. Hiperkeratoz (Hyperkeratose) ..........18 6. Diğer Deri Lezyonları ..................................18 6.1. Cutaneous Xanthoma (Xanthomatosis) ....................................18 6.2. Calcinosis Cutis .....................................19 6.3. Cutaneous Mucinosis ...........................19 6.4. Cutaneus Amyloidosis..........................20 6.5. Kerion .....................................................20 7. Tanı Yöntemleri ............................................20 7.1. Deri Ve Kılların İnspeksiyonu .............21 7.2. Diaskopie (Diascopy) ...........................22 7.3. Nikolski İşareti (Nikolsky’s Sign) ........22 7.4. Tarama Materyali ..................................22 7.5. Trichogram ............................................22 7.6. Asetat Bant Yöntemi (Scotch test) ......24 7.7. Kazıntının Mikroskopik Muayenesi ..............................................24 7.8. Pratik Sitoloji .........................................26 7.9. Kulaktan Örnek Alma ..........................27 7.10. Mantar Kültürü Amacıyla Örnek .....28 7.11. Wood Lambası.....................................28 7.12. Bakteriyolojik Muayene Amacıyla Örnek Alma........................30 7.13. Allerjik Deri Testleri (İntradermal) .......................................30 7.14. RAST ve ELISA ...................................32 7.15. Patch Test (Epikutantest, Flaster Testi).........................................32 7.16. İmmunfloresans ..................................32 7.17. Panş Biyopsi .........................................32
Bölüm 2. Paraziter Deri Hastalıkları.................... 37 1. 2. 3. 4.
Kedi ve Köpek Pireleri .................................37 Köpeklerde Demodeks Uyuzu....................46 Kedilerde Demodeks ...................................52 Sarkoptes Uyuzu ...........................................56 v
vi
İÇİNDEKİLER
5. Kedilerde Baş Uyuzu, Notoedres Uyuzu ...60 6. Kulak Uyuzu .................................................62 7. Cheyletiellose, Cheyletiellosis ....................65 8. Sonbahar Ot Kurdu Eritremi ......................68 9. Bit Enfestasyonu ...........................................71 10. Keneler ...........................................................73
Bölüm 3. Deri Mantar Hastalıkları.................... 75 1. Dermatophytosis ..........................................75 2. Malessezia Pachydermatis Dermatitisi ....................................................91 3. Cryptococcosis .............................................94 4. Histoplazmozis ..........................................102 5. Blastomycosis ..............................................103 6. Coccidiomycosis.........................................104 7. Sporotrichosis .............................................106 8. Phaeohyphomycosis ..................................109 9. Nocardiosis .................................................110
Bölüm 4. Bakteriyel, Viral ve Protozoer Deri Hastalıkları.................. 113 A. Bakteriyel Deri Hastalıkları ............... 113 1. Enfeksiyon Derinliği ve Bakteri Spektrumu ...................................................113 2. Yüzeysel Enfeksiyon ...................................114 2.1. Pyotravmatik Dermatitis ...................115 2.2. Deri Kıvrım Pyoderması ...................115 3. Yüzeysel Bakteriyel Enfeksiyonlar............117 3.1. İmpetigo (Superficial Pustuler Dermatitis) ...........................................117 3.2. Yüzeysel Pyoderma ............................118 4. Derin Bakteriyel Enfeksiyonlar ..................119 4.1. Lokal Derin Folliculitis ve Furunculosis (Furunkulose) ..............120 4.1.1. Akne ...........................................122 4.2. Generalize Derin Pyoderma ..............124 4.3. Cellulitis (Zellulitis) ............................124 4.3.1. Lokalize Cellulitis .....................124 4.3.2. Generalize Cellulitis .................125 5. Dermatophilosis .........................................127 6. Apse..............................................................127 7. Bakteriyel Paronychia ................................128
8. Aktinomikoz Ve Nokardioz ......................129 9. Mikobakteriyel Deri Hastalıkları ..................................................131 9.1. Deri Tüberkülozu ................................131 9. 2. Atipik Mikobakteriyel Deri Hastalıkları ..........................................132 9.3. Mycobacterium Avium Kompleks ....134 9.4. Kedilerde Lepra ...................................135 9.5. Canine Leproid Granuloma Syndrome ............................................136 9.6. Panniculitis .........................................137 B. Viral Deri Hastalıkları ......................... 138 1. Kedide Çiçek ...............................................138 2. Papillomavirus Enfeksiyonları..................141 3. Feline Calicivirus ........................................145 4. T Hücrelerinin Baskılanması ....................145 C. Protozoer Deri Hastalıkları ................ 146 1. Köpeklerde Leishmaniasis ........................146
Bölüm 5. Allerjik Deri Hastalıkları.................. 155 1. Deri Allerjisi ...............................................155 2. Pire Isırığı Allerjisi Dermatiti ...................158 3. Gıdalardan Kaynaklanan Yan Etkiler ...................................................166 4. Gıda Allerjisi (Hipersensivite) ..................167 5. Atopik Dermatitis.......................................176 6. Kedilerde Atopic Dermatitis ....................189 7. Eozinofilik Granuloma Kompleks ...........194 7.1. Kedilerin Ağrısız Ülseri .....................195 7.2. Eozinofilik Plak ..................................196 7.3. Eozinofilik Granuloma .......................197 7.4. Atipik Formlar .....................................198 8. Allerjik ve İrrite Edici Temas Dermatiti ....................................................203 9. Hipersensitivite Reaksiyonu ....................206 10. Deride İlaç Erupsiyonu..............................207 11. Deride İlaç Reaksiyonları .........................207 12. Yüzeysel Püstüler İlaç Reaksiyonları ..............................................208 13. Bakteriyel Hipersensivite...........................208 14. Hormonel Hipersensivite ..........................208 15. Endoparaziter Hypersensivite ..................208
İÇİNDEKİLER
16. Ürtiker .........................................................209 17. Urticaria ve Angioedema ..........................210 18. Eritrema Multiforme Ve Toksik Epidermal Nekroliz ....................................211
Bölüm 6. Otoimmun Deri Hastalıkları.................. 215 1. Otoimmum Deri Hastalıkları Hakkında Bilgi ............................................215 2. Pemphigus Complex ..................................216 2.1. Canine (Feline) Pemphigus Foliaceus (CPF, FPF) .........................220 2.2. Pemphigus Vulgaris (PV)...................226 2.3. Pemphigus Erythematosus ...............228 2.4. Pemphigus Vegetans ..........................228 2.5. Paraneoplastik Pemphigus (PNP) ...............................229 2.6. Bullous Pemphigoid ............................229 3. Lupus Erythematosus ................................231 3.1. Sistemik Lupus Eritematosus.............231 3.2. Lupus Erythematosus Discoidalis (LED)................................234 3.3. Vesicular Lupus Ve Exfoliative Lupus ....................................................236
Bölüm 7. Endokrin Deri Hastalıkları.................. 239 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Kuşing Sendromu .......................................239 Hipotiroidi .................................................246 Kedide Hipertiroidi ....................................254 Feminizasyon Sendromu ..........................254 Hyperandrogenismus ................................256 Seks Hormonlarından Kaynaklanan Dermatosis ..........................256 6.1. Kastrasyon İlişkili Dermatosis ..........................................256 6.2. Ovarial Dengesizlik ...........................257 6.3. Seks Hormon Dermatosis .................258 6.4. Seks Hormone Dermatosis ...............259 7. İdiyopatikYan Taraf Alopecia’sı ...............259 8. Hipofiz İşlev Yetersizliği ............................260 8.1. Hipofizer Cücelik ................................260 9. Somatotropin İlişkili Dermatosis .............261 10. Akromegalie ................................................261
vii
Bölüm 8. Davranış Bozukluklarından Kaynaklanan Deri Hastalıkları.................. 263 1. Psikojenik Deri Hastalıkları ......................263 2. Yalama Dermatiti ......................................269
Bölüm 9. Doğmasal, Kalıtsal Deri Hastalıkları, Alopecia ve Glukokortikoidler....... 277 1. Familial Canine Dermatomyositis ...........277 2. Ulcerative Dermatitis Syndrom (UDS) ...281 3. Kedilerde Edinsel Deri Frajilite Sendromu ....................................................282 4. Vogt-Koyanagi-Harada Benzeri Sendrom (VKH) .........................................283 5. Acanthosis Nigricans .................................287 6. Dachshund Akantosis Nigricans’ı ............287 7. Bull Terrier’lerde Acrodermatitis .............288 8. Kıl Örtüsü....................................................289 9. Anagen Ve Telogen Defluxion ..................289 10. Doğmasal Hipotrikosis ..............................290 11. Aşırı Kıl Dökümü ......................................291 12. Tıraş Sonrası Alopezi ................................291 13. İdiyopatik Siklik Yan Taraf Alopezisi.......292 14. Dönüşü Mümkün Alopecia ......................292 15. Dönüşü Mümkün Olmayan Alopecia .....292 16. Alopezik Irklar ............................................293 17. Enjeksiyon Reaksiyonu ve Kuduz Aşısı Sonrası Alopecia ...................293 18. Feline Preauricular ve Pinnal Alopecia .......................................................294 19. Alopecia X ..................................................294 20. Pankreatik Paraneoplastik Alopezi ..........295 21. Kedilerde Paraneoplastik Eksfoliatif Dermatitis ................................296 22. Taban Yastıklarında Psoriasiform Dermatitis ............................296 23. Glukokortikoidler ......................................298 24. Steroid Hepatopatisi...................................305 KISALTMALAR ........................................ 309 İNDEKS .................................................... 311
1
Deri Hastalıklar
ayene profili çıkartılarak (ventral, dorsal, sağ profil, sol profil, ekstremitelerin ön ve arkası) ve benzeri şekilde ekstremitelerde değerlendirilerek tanı, ayırıcı tanıya varılmaya çalışılır. Derinin inspeksiyon ve palpasyonu, kaşıntının varlığı, şiddeti, lezyonların niteliği deri hastalıkları açısından avantaj olarak kabul edilir. Buna karşın sistematik deri muayenelerini yapılabilirlik oranı eksiklik olarak değerlendirilir. Dermatoloji olgularına başlangıç şikayeti üzerinden yaklaşılır. Klinik muayene (genel muayene, deri lezyonları, dağılım), testler, geçici tanı ve sağaltım önlemleri şeklinde planlama yapılır. Dermatolojik muayenede birincil ve ikincil lezyon tanımı, lezyonların yayılımı, kaşıntının varlığı (pruritıs), alopecia, nodüller veya otitis yönünden incelenir. Hangi testlerin uygulanması gerektiği ortaya konur. Deri hastalıklarında Gelişim Formu (Novartis-İsviçre) doldurulur. Bu forma hasta sahibin adı, adresi, köpeğin ırkı, yaşı, adı, canlı ağırlığı doldurulur. Fiziksel gelişim kayıt edilir. Kılsızlık, deride koku, yangı, kaşıntı, kazıma hissi, yaşam, dişleme, deride lezyonların skoru kayıt edilir. Deri değişik-
1. Deri Hastalıklarında Muayeneler Öz geçmiş ile ilgili bilgiler (öykü: anamnez), signalment, yaş ve cinsiyetin saptanması yanında genel ve özel dermatolojik muayeneler şeklinde yapılır. Bakıcıya temas, hastalığın süresi hakkında özel sorular, kaşıntı, hayvanın kökeni, dermatolojik sorunların başlama yaşı, lezyonların dağılımı (ventral, dorsal, yüz ve vücutta sağ profil, sol profil, ekstremitelerde sağ ön, sağ arka, sol ön ve sol arka) belirlenen ilk semptomlar, diğer hayvanlarda da benzer sorunların olup, olmadığı gibi genel sorular yöneltilir ve dermatolojik muayene formunda fiziksel muayeneler başlığı altında kayıt tutulur. Köpek ve kediler için hazırlanmış ve çoğaltılmış özel muayene formunda (hayvan sahibinin adı, adresi, telefonu, hayvan hakkında cins, ırk, yaş gibi bilgiler, bakım koşulları, beslenme, aşılamalar, antiparaziter mücadele, hayvanın tımarı), hekimlikle ilgili bilgiler ve dermatolojik detaylandırma yapılır. Belirtilerin ne zaman başladığı, hastalığın nasıl ilerlediği, kaşıntının varlığı, diğer semptomlar (ishal, PU/PD, öksürük), pire kontrolü, yem tüketimi, diğer hayvanların hasta olup, olmadıkları gibi sorular sorulur. Dermatolojik mu1
2
KEDİ KÖPEK DERİ HASTALIKLARI
likleri, kronik mide-bağırsak yangı sorunu olup, olmadığı kayıt edilir. Mevsime bağlı dağılım araştırılır. Paraziter mücadele kayıt edilir. Aylık ve 3 aylık uygulamalar yazılır. Yaşamı, yaşadığı çevre, diğer hayvanlar, bedensel etkinlik, kullanılan şampuan ve lokal uygulamalar yazılır. Beslenmeye ilişkin gelişmeler tutulur. Davranış değişiklikleri sosyal etkinlik, yaşam değişikliği ve aktivite seviyesi yazılır. Uygulanan sağaltım önlemleri kayıt edilir. Daha sonraki adımda fiziksel muayene, laboratuvar testleri, deri kazıntısı, kültür şeklinde devam edilir. Bundan sonraki aşama dermatolojik çalışma olarak nitelendirilir. Muayene sonuçlarına göre tanı konulmaya çalışılır. Allerjik yapı, lumbar dermatitis, kulak sorunu, perianal dermatitis, taban yastıklarını yalama şeklinde gruplandırılır. Pire allerjisi (lumbar dematitis), sarcopes uyuzu veya kulak sorunu (pozitif pedal refleks), yalama (atopic dermatitis) ve gıda allerjisi (perianal dermatitis) şüpheleri taşır. Köpek ve kedilerde birincil ve ikincil deri lezyonlarına bakarak deri hastalıklarını veziküler ve püstüler hastalıklar, eroziv ve ülseratif hastalıklar, papüller (hücresel infiltrasyonun özgün olmayan lezyonu), plaklar, folliküler kastlar, milier dermatitis, komedonlar, likenifikasyon, yangısal olmayan alopezik
hastalıklar, yangısal kaşıntılı alopezik hastalıklar, sellulitis ve drene edilen lezyonlar, nodüler hastalıklar, seboreik hastalıklar, kaşıntılı (pruritic) hastalıklar ve hiper-hipopigmentasyon şeklinde gruplandırılır.
2. Öykü (Anamnese) Deri hastalıkları için özel muayene ve gelişim formu doldurulur.
2.1. Signalment Bazı deri hastalıkları belli cins ve ırklarda ortaya çıkarken, bazı ırk ve melezlerde deri hastalıklarına predispozisyon söz konusudur (Tablo 1).
2.2. Yaş Demodicosis, atopik deri hastalığı ve deri mantar hastalıkları gibi bazı hastalıklar genç köpek veya kedilerde daha çok görülür. Buna karşın endokrinopati ve neoplastik deri hastalıklarına orta yaş veya üstü hayvanlarda meydana gelir. Ektoparaziter deri hastalıkları (Demodicosis hariç) ve gıda alerjisi hemen her yaşta görülür. Özen gösterilmesi gereken husus hangi yaşta ilk deri lezyonlarının şekillenmeye başladığının belirlenmesidir.
Tablo 1. Köpeklerin dermatitis olgularında ırka bağlı dispozisyon Hipotiroidi
Boxer, Cockerspaniel, Labrador, Shar Pei, Dobermann, Teckel (Zwergteckel)
Atopik deri hastalığı
Alman kurt köpeği, İngiliz Bullterrier, İngiliz Setter, Labrador, West Highland White Terrier, Boxer
Akne
Dobermann, Bulldogge, Boxer, Labrador, Danimarka köpeği
Keratinizasyon eksiklikleri
Basset, Cockerspaniel, Irischer Setter, West Highland White Terrier, Springerspaniel
Generalize demodicosis
Cairn Terrier, West Highland White Terrier
Yağ bezleri yangısı
Macar Vizsla, Pudel
Deri Hastalıkları
2.3. Cinsiyet Sertoli hücreli tümör ve hypoöstrogenismus gibi hastalıklar cinsiyete doğrudan bağlıdır. Ovarial dengesizlik ve kastrasyona bağlı deri hastalığı cinsiyete bağlıdır. 2.4. Beslenmeye bağlı mutlak eksiklik (çinko veya vitamin A eksikliği) son derece enderdir. Hazır mamalara katılan ayçiçek yağı keratinizasyon eksikliklerini (defect) en düşük düzeye indirmiş olmakla beraber, bu konuda gıda hipersensivitesi (allerjisi) özel bir öneme sahiptir. İştiha, su alımı, günlük bedensel etkinlik, canlı ağırlık artışı veya azalması, çevre ile olan ilişki araştırılır. Hipotiroidi’li bir dişi köpekte bedensel etkinlik artışına ödün azalmış olup, canlı ağırlık artmıştır. Östrus döngüleri düzensizdir veya anöstrus görülür. Hayvan için bakım koşulları çok anlamlıdır. Tek başına evde yaşayan ve kesinlikle dışarı çıkmayan bir kedi veya köpek için salgınlar ve deri hastalıkları açısından risk söz konusu olmayabilir. Allerjik veya kontakt dermatitis olgularında ise, lezyonların dağılımı önemlidir. Temas dermatitinde lezyonlar ekstremitelerde, abdomen derisinde, sternumda, tasma bölgesinde veya çene altında yerleşir. Akdeniz ülkelerinde görülen Leishmaniasis’e orta Avrupa ülkelerinde çok ender rastlanabildiği gibi, endemik bölgelerden gelen köpeklerde hastalığa rastlanma olasılığı yüksektir.
2.5. Kaşıntı (Pruritus) Kaşıntı; tırmalama, objelere sürtünme (rub), kaşıma (scratch), diş ile ezme (chew), çiğneme, dişleme veya yalama şeklinde ortaya konur. Kaşıntıya duyarlı son organ bilinmemektedir. Deride yangı ve sinir uçları irritasyonunun dışa vurumudur. Kaşıntı duyusu periferik sinir sisteminin A, B ve C lifleri tarafından M.spinalis’e ve buradan da korteksin duyu hücreleri tarafından algılanması sonucunda oluşur. Kedilerde salgılı yalama ve dişle-
1
3
me şeklindedir. Deri hastalıklarının en önemli semptomudur. Hekim ilk deri lezyonlarının bölgesel dağılımını, türünü, kaşıntının varlığını, şiddetini, halen var olup, olmadığını bilmek zorundadır. Sahipleri veya bakıcılar deride oluşan lezyonların seyrinden ziyade kaşıntı ile ilgili bilgilere sahiptir. Kaşıntının döngüsel olup, olmadığı, şiddeti, sezona bağlılığı ve beslenme hakkında bilgiler elde edilir. Pruritus deri veya epidermis yangısından kaynaklanır. Ancak köpeklerde 100’en fazla kaşıntı nedeni ortaya konmuştur. Diğer hayvanlarda kaşıntının varlığı çok önemlidir. Muayene formunda kaşıntı şekli yalama (licking), çiğneme (chewing), sürtme (rubbing) veya kaşıma (scratchig), mevsime bağlılığı ve derecesi (1-10 arasında) skorlandırılarak ifade edilir. Atopik deri hastalıklı köpeklerde hastalığın başlangıcında kaşıntı mevsime bağlı iken, ilerlemiş olgularda yılın her mevsimine yayılır. Atopi’de lezyonlar yüz, kulak kökleri, abdomen ve ekstremite derisindedir. Kaşıntı azdır. Hatta muayene esnasında ortaya konamayabilir. Bu durumda kaşıntıyı doğurmak gerekir. El veya sert bir çubuk ile hayvan kaşınır. Bu esnada aldığı özel durum (kaşıyana yaklaşma, hoşlanma, ağız ve burnu oynatma ve pedal refleks) kaşıntının varlığını belgeler. Sarcoptes uyuzunda kaşıntı başlangıçta daha kuvvetlidir. Süreklidir. En sık görüldüğü hastalıklar uyuz ve pire enfestasyonudur. Demodicosis’de kaşıntı ya hiç yoktur, ya da belli belirsizdir. Diğer köpeklerde kaşınır. Ekstremitelerin alt kısımları, dirsek bölgesi ve kulak köklerinde öncelikle lezyonlar mevcuttur. Uyuz atopiye oranla daha hızlı yayılır. Kaşıntının periferik mediyatörleri histamin, proteazlar, peptidler, arachidonic asit ürünleri ve serotonin’dir. Histamin H1 reseptörleri yoluyla kaşıntıya neden olur. Proteazlar diğer periferik mediyatörler olup, trypsin, chymotrypsin, fibrinolysin ve kallikrein’dir. Eksojen mediyatörler ise ficin, papain ve streptokinaz’dır. Bu enzimlerin kaşıntı doğurucu etkisi onların proteolitik etkinlikleri ile ilişkili değildir. Protezlar
4
KEDİ KÖPEK DERİ HASTALIKLARI
histamin salgılanmasına neden olurlar. Kallikrein en önemli histamin salgılatandır. Deride archidonik asit bileşenlerinin hücre membranında yaptığı değişiklikle ilişkilidir. Prostoglandinler, monohidroksi yağ asitleri ve lökotrieneler yangı ön maddesi yağ asitleridir (Lipid mediyatörler). Prostoglandinler (öncelikle PgE1) histamin ve proteolitik enzimlerin açığa çıkmasını sağlar. Yangı başlatıcı mediyatörler 12-hidroksiökozotetraenik asit, 5- hidroksieikozotetraenik asit ve lökotriene C4, D4 ve E4’tür. Deri kazıntısının mikroskopik muayenesi, epidermal sitoloji, dermatofit kültürü, allerji testleri, deri biyopsisi yapılarak kaşıntının nedenleri araştırılır. Antihistaminikler ve steroidler kullanılır.
2.6. Klinik Muayene 2.6.1. Genel muayene Etraflı, temel klinik muayene yapılır. Ağız boşluğu, kulaklar, yüzeysel lenf düğümleri, kalbin oskültasyonu, abdomenin palpasyonu yapılarak rektal vücut ısısı alınır. Lenfadenopati ve ateş derin pyoderma, demodicosis (pis kokar) olgularında söz konusudur. Sarcoptes uyuzunda canlı ağırlık kaybı ve kaşıntı daima mevcuttur. 2.6.2. Dermatolojik muayene Kıllar ve deri beraberce değerlendirilir. Kıllarda renk değişikliği (kırçıllaşma) yaşa bağlı
olarak ağız çevresi, burun üstü ve gözlerin etrafında gerçekleşirken, patolojik renk ve yapısal değişiklikler endokrin deri hastalıklarının semptomlarıdır. Deri lezyonları birinci ve ikincil olarak gruplandırılır. Birincil deri lezyonları hastalıkları tanımlayıcı iken, ikincil deri lezyonları hastalıkların seyri esnasında gelişir ve deri hastalıklarını belirleyici nitelikte değildir.
3. Birincil Deri Lezyonları Deri hastalıklarının seyri esnasında birincil ve ikicil şeklinde gruplandırılan lezyonlar meydana gelir. Birincil lezyonlar deri hastalıklarının erken ve başlangıç dönemlerinde oluşur. Bazıları geçici ve kısa süreli olup, hızla ortadan kalkar. Deri hastalığı açısından patognomik değildirler. Direkt olarak patolojik değişikliklere bağlı olarak meydana gelirler. Hastalıkların tanısında yardımcı olan, ikicil etkenler tarafından komplike olmamış deri lezyonlarıdır.
3.1. Makula (Maculae) Bölgesel, keskin sınırlı, 1 cm’den küçük ve infiltrasyona maruz kalmamış, iyi sınırlanmış, düz deri lekeleri makula olarak isimlendirilir (Şekil 1). Büyük deri lekeleri (>1 cm) keskin sınırlı olmayabilir. Hiperpigmente macu-
Şekil 1. Küçük, keskin sınırlı deride renk değişikliği (maculae-solda) ve büyük yaygın maculae’lar (Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996)
Deri Hastalıkları
la’larda melanin pigmenti toplanması artmıştır. Epidermal bazal membranda (dermoepidermal bağlantı yerinde) melanositlerin sayısında artış doğmasal ve kesin sınırlı melanin toplanması şeklinde olup, lentigo (Lentiginosis profusa) olarak isimlendirilir. Alt ve üst dudaklarda, P.nasolabiale’de meydana gelir. Kalıtsal deri yangıları Lentigo simplex ve vitiligo, yangısal deri yangıları (allerjiler ve enfeksiyonlar), kanama ve yangısal olaylarda peteşi veya purpura şeklindedir. 3.1.2. Purpura Deri damarlarındaki eritrositlerin damar dışına çıkması sonucu oluşan koyu kırmızı renkte lekelerdir (Şekil 2). Nokta veya mercimek şeklindeki purpurik macula’lar peteşi (petechiae), yaygın kanamalar ekimoz (ecch-
1
5
ymose) ve çizgi şeklindeki kanamalar vibices olarak isimlendirilir. Periferik veya sentral trombositopeni veya sistemik hastalıklara bağlı olarak meydana gelirler. Trombosit purpurası thrombocytopenia’ya bağlı olarak şekillenirken, vasküler purpura nekrotik vasculitis ve bazı sistemik hastalıkların (FIP) seyri esnasında meydana gelir. Pıhtılaşma bozuklukları, zehirlenmeler (Ör. Warfarin) ve damar permeabilitesinde artışa neden olan hastalıklarda (DIC) görülür. Klinikte önemli olan hiperemi ve hemorajilerin birbirinden ayrımıdır.
3.2. Papül (Papula, Papeln) Sınırları kesin olarak belli, soliter yapıda, büyüklükleri 1 cm’ye kadar olan küçük deri şişlikleridir (Şekil 3). Kıl follikülü boşluk ağzı-
Şekil 2. Vascular purpura (ecchymosis-solda) ve multibl hipermelanotik macula’lar (Guaguère, E., Prélaud, P. 1999)
Şekil 3. Papül ve nodül oluşumu (Wilkinson, G.T. 1991)
6
KEDİ KÖPEK DERİ HASTALIKLARI
Şekil 4. Allerjik kontakt dermatitis’in birincil lezyonu eritrematöz papüller (solda) ve kulak kepçesinde soliter yapıda papül (Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996, Harvey, R.G., McKeever, P.J. 2000)
Şekil 5. Urticaria papüllerinden ileri gelen plak oluşumu (solda) ve kedide eosinophilic plaques (Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996, Guaguère, E., Prélaud, P. 1999)
nın keratin döküntüleri ile tıkanması, folliküler veya interfolliküler sahalarda hücrelerin, hücre döküntülerinin veya metabolik artıkların ve sıvının toplanması sonucunda oluşur. Hücresel infiltrasyon patolojik olayların türüne göre değişir. Allerjiler, enfeksiyöz hastalıklar ve neoplazma (Mast cell tumor, cutanes lymphoma) papül ve plak oluşum nedenleridir. Papül oluşumunun en önde gelen nedeni yüzeysel pyoderma olguları olup, nötrofil lökosit infiltrasyonuna maruz kalmıştır. Epidermal papüller squamous cell carcinoma, folliküler papüller kedilerin milier dermatitisinde ve dermal papüller ise allerjik dermatitis (eozinofil lökositler ve mast hücreleri) olgularında gelişir.
Papüller bazen plaklarla beraber olabilir. Folliküler papül oluşumu follikül distrofisi ve keratinizasyon bozukluklarına bağlıdır. Bazı metabolik nedenlerden de papüller meydana gelir [Ör. Calcinosis circumscripta (calcinosis cutis, hyperadrencorticism)]. Lipid ve musin toplanmaları da nedendir. Allerjik kontakt dermatitis olgularında papül birincil lezyon olarak oluşur ve püstüle dönüşmez.
3.3. Plak (Plaques) Düz ve dar veya uzun ve yaygın deri kalınlığında artıştır (Şekil 5). Oluşumun temelinde ödem, papül veya neoplastik olaylar yatar. Ya-
Deri Hastalıkları
lamaya bağlı olarakta plak oluşur. Malessezia pachydermatis enfeksiyonu ve vitamin A’dan kaynaklanan dermatitis olgularında lipid veya kabukların plak benzeri toplanması gerçekleşir. En güzel örneği kedilerde eosinofilik plak oluşumu ve köpeklerde yalama dermatiti ile diğer bir neden iyatrojenik Cushing’dir.
3.4. Vezikül ve Bulla (Vesicula, Vesikel, Bläschen ve Bullae) Derinin yüzeysel tabakalarının çapı 1 cm’den küçük, keskin sınırlı, intersellüler (doku) aralıkta serum nitelikte sıvı toplanmaları vezikül (vesicula) olarak isimlendirilir. Büyük veziküllere (>1 cm) bulla adı verilir (Şekil 6). Viral hastalıklar ve yanıklar yanında otoimmun hastalıklar epidermisde (Pemphigus vulgaris) veya subepidermisde (Epidermolysis bullosa acquisita ve bullous pemphigoid) vezi-
1
7
kül ve bulla oluşum nedenleridir. Otoimmun veya viral hastalıklar ve kontakt dermatitis olgularında veziküler gelişir. Otoimmun hastalıklarda (P.foliaceus) veziküller yüzeyseldir. Bu nedenle ömürleri kısa olup, kolayca parçalanarak ikincil kabuk, eksudat veya erezyon oluşumuna yol açar. Epidermal vezikül oluşumu P.vulgaris ve poxvirus enfeksiyonunda, subepidermal vezikül oluşumu ise, epidermolysis bullosa ve bullous pemphigoid olgularında görülür. İntersellüler epidermal ödeme bağlı olarak çoğunlukla tek bir bulla şeklindedir. Derin bulla’lar (bullösen Pemphigoid) epidermis bazal membranda parçalanmaya yol açar.
3.5. Püstüller (Pustulae, Pusteln) Epidermisin yüzeysel katlarında iyi sınırlanmış, irin (pus: sarı renk) içeren şişliklerdir (Şekil 7). Püstüller folliküler veya interfollikü-
Şekil 6. Bulla’lar (solda) ve bullous pemphigoid (Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996, Hnilica, K.A, 2011)
Şekil 7. Bakteriyel folliculitise bağlı folliküler püstül oluşumu (solda) ve Staphylococcus’tan ileri gelen bir grup büyük püstül (Carlotti, D.N. 1999, Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996)
8
KEDİ KÖPEK DERİ HASTALIKLARI
ler olarak meydana gelir. Nedeni bakteriyel enfeksiyona neden olan folliküler (Staphylococci folliculitis, pyoderma, demodicosis veya dermatophytosis) veya folliküler olmayan (impetigo, T.mentagrophytes, M.persicolor, pemphigus foliaceus) nedenlerdir. İçerik nötrofil lökosit, bakteri, demodeks etkenleri, hücre döküntüleri veya keratinositleri kapsar. Folliküler enfeksiyonlarda yüksek dozda toksin nedeniyle birçok akantosit oluşur (Ör. Pemphigus foliaceus). Püstül oluşan hastalıkların başında pyoderma olguları gelir. Uygulamada en çok demodicosis’te (Demodicosis pustulosa) görülür. Ayrıca deri mantar hastalıkları ve ilaç reaksiyonları da püstülleşebilir. Hemorajik püstül olguları staphylococcus enfeksiyonundan ileri gelir. Bakteriyel folliculitis, acne veya intrafolliküler demodicosis olgularında püstüller oluşur. Allerjik dermatitisler, eozinofilik granuloma kompleksi ve Notoedres cati uyuzu gibi hastalıklarda folliküler ve folliküler olmayan püstüller eozinofil lökositleri de içerir. Genç köpek hastalığında deri lezyonları axiller ve inguinal bölgelerde vesiculopustuler exanthema şeklindedir.
3.6. Kabarcık, Ürtiker, Anjiyoödem (Wheal, Quaddeln, Angioödem) Deride ödem nedeniyle az veya çok sınırlı kalınlık artışına kabarcık adı verilir. Yuvarlak,
oval veya plak benzeri deri kabarçıkları şeklindedir. Allerjik deri testlerinde enjekte edilen allerjen çözeltisinden de ileri gelir. Kabarcıklar birbiri ile birleşerek düzensiz şekiller oluşturabilir. Tip-1 hipersensivite veya ensekt ısırıklarına bağlı olarak meydana gelen vazodilatasyondur. Hızlı bir şekilde oluşur ve birkaç saat içinde kaybolur. Kabarcık epidermis hücreleri arasında ödem oluşumu olup, patolojik değişikliğe neden olmaz. Renksiz veya gül kırmızısı renktedir. Göz kapakları, yüz ve ekstremiteler gibi bütün vücuda yayılan deri ödemi olguları anjiyoödem olarak isimlendirilir. Urtiker (vazodilatasyon) ile ekimotik hemoraji (vasculitis) ayırıcı tanısında diaskopi kullanılır.
4. Birincil ve İkincil Deri Lezyonları 4.1. Alopecia (Kılsızlık) Normalde kıllı olması gereken bölgelerde kılların doğmasal veya edinsel nedenlerle dökülmesine bağlı klinik görünümün tanımlanmasıdır. Tam veya bölgesel, simetrik veya asimetrik, yangı belirtileri ve kaşıntı gösteren veya göstermeyen kıl kayıpları olarak gruplandırılır. Yalama ve kaşıntıya bağlı olduğu gibi edinsel (A.aqusita) veya doğmasal nedenlerden (A.congenitalis) ileri gelir. 1 yaştan küçük köpeklerde doğmasal alopezi simetrik
Şekil 8. Deride lokal ödem-ürtiker oluşumu (Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996, Gross, T.L. ve ark. 2005)
Deri Hastalıkları
olup, doğmasal hiposomatotropizm ile ilişkilidir. Simetrik olmayanı ise demodicosis, pyoderma, dermatophytosis veya allerji ile ilişkili olabilir. Üstelik diffüz yayılmıştır. Genç erişkin köpeklerde yangısal olmayan alopezi folliküler displazi, pyoderma, allerji veya sebaceus adenitis ile ilişkilidir. Kedilerin hipotiroidisi (Feline hypothyroidi), spontan kulak kepçesi alopezisi (spontaneous pinnal alopecia) ve psikojenik alopezi örnektir. Alopeziye klinik yaklaşımda dikkat edilmesi gereken temel kurallar söz konusudur. Yangısal olmayan alopezi: Simetrik, yangısal belirti ve kaşıntı göstermeyen alopezi olgularıdır. Endokrinopatiler (hipotiroidi, Cushing sendromu, cinsiyet hormonları dengesizliği veya hypersomatotropismus), kıl gelişme döngüsü bozuklukları (alopecia X, telogen/anagen faz etkinsizliği, idiyopatik yan taraf alopezisi) veya folliküler displaziler bu gruptandır. Yangısal alopezi: Simetrik olmayan fakat yangı ve kaşıntı belirtileri gösteren alopezidir. Aşırı duyarlılık reaksiyonları, paraziter hastalıklar, kıl folliküllerinin yangısı (demodex, staphylococcus, dermatophytes) veya diğer yangısal reaksiyonlardan (sebadenitis, alopezia areata, vasculopathy, dermatomyositis) ileri gelir. Dermatophytosis, dermatomyositis ve vasculopati olgularında lokal alopecia gelişirken, demodicosis, pyoderma ve dermatophytosis olgularında diffüz alopecia meydana gelir. Alopecia areata: Kıl köklerinin anagen fazı hedef olup, lenfositler kıl kökünü (bulbus) yıkıma maruz bırakır. Sonuçta alopecia gelişir. Baş, boyun ve gluteal bölge derisinde iyi sınırlandırılmış sahalar şeklindedir. Kıllardan yoksundur. Otoimmun hastalıklarda enderdir. Kendine özgü bir sağaltımı bilinmemektedir. Sık, sık alopezik sahanın gerilediği görülür. Bu durumda kıllar yeniden gelişir ve beyaz renktedir. Doğmasal alopecia: Tepeli Çin ve çıplak Meksika köpeğinde alopecia doğmasaldır.
1
9
Alopecia universalis (Şekil 253. Sfenks kedisi: Sphinx cat) kalıtsal nitelikte ve birincil kılların tümünün yokluğu ile nitelendirilir. İkincil kıllar azalmıştır. Kalıtsaldır. Epidermis kalınlaşmıştır. Dermis normaldir. Ter ve yağ bezleri doğrudan deri yüzeyine açılır. Sadece yağ miktarı azalmıştır. Kırışık alın, altın renkte gözler (gold eyes), pati, tırnak uçları ve scrotum’da kıllar ile belirgindir. Ectodermal displazi söz konusudur. Folliküler displazi olgularında ise kıllar siyah renktedir. Sadece D mevkii mutasyona maruz kalmıştır. Diğer faktör kılların sertliğidir. Rottweiler’lerde foliküler musinosis gelişmiştir. Renk seyrelmesi ile nitelendirilen alopezide (color dilution alopecia) siyah veya kahve renkte mutasyon gelişmiştir. Sadece enfekte kıllarda renk açılması vardır. Bakteriyel üreme veya pyoderma edinsel nedenlerdir. Dobermann (blue), Dachshund ve Yorkshire’lerde ortaya konmuştur. Siyah kıllı folliküler displazide ise sadece siyah kıllar etkilenir. Jack Russel, Cavalier King, Basset ve Pointer ırkında saptanmıştır. Folliküler displazide kıl gövdesinde melanin kümelenmeleri ancak mikroskopta ortaya konabilir. Alopecia X: Patogenezi tam olarak bilinmemektedir. Büyüme hormonu sorumlu dermatosis (growth hormon responsive dermatosis), kastrasyon sorumlu dermatosis (castration responsive dermatosis) ve pseudocushing gibi isimlerle de anılır. Poodles, Chows, minyatür Spitz, Spitz ve Samoyed ırkında ortaya konmuştur. Trilostane ve melatonine sağaltımda etkili olabilir. Kastrasyon önerilmelidir. (Alopezi konusunda daha fazla bilgi Bölüm 9’da verilmiştir).
4.2. Kızarıklık, Eritrem (Erythema) Derinin yüzeysel tabakalarında vazodilatasyon sonucunda şekillenen, yangısal deri hastalıkları ilişkili renk değişikliğidir. Lokal veya diffüz yapıda olabilir. Tanıda anlamı yoktur. Ancak deride noktavari kanamalar
10
KEDİ KÖPEK DERİ HASTALIKLARI
(petechiae) ile karıştırılmamalıdır. Generalize eritrem atopik deri hastalığı, gıdayı tolere edememe (food intolerance), ilaçlardan ileri gelen erupsiyonlar, deri enfeksiyonları veya enfestasyonları, lokalize eritrem olguları ise, enfeksiyon veya enfestasyonlara (scabies, demodicosis) ve kontakt dermatitise bağlı olarak meydana gelir.
4.3. Kepeklenme (Scale, Squame, Schuppen) Boynuzlaşan epidermis hücrelerinin üst, üste birikmesi ve kuruyarak sertleşmesidir. Normal koşullarda epitelial keratinizasyon bazal membrandan köken alan epidermal hücrelerin kepek haline geçmesi sonucunda gerçekleşir. Epidermal bazal membran hücresinin epidermisin yaşam belirtisi olan en üst tabakasına (Str.granulosum) ulaşıncaya kadar geçen süre köpeklerde yaklaşık 21 gün kadardır. Keratinizasyon defektlerinde bu süre kısalır ve epidermisin yüzeyindeki hücreler hızla keratinize olarak kepek haline dönüşür. Deride küçük, ince ve beyaz renkte kepeklenme pitiriasis şeklinde kepeklenme (pytiriasiform scales) olarak isimlendirilir (Şekil 9). Bu tür kepeklenme alerjik dermatitis, bazı paraziter deri hastalıkları (Cheyletiellosis, Pediculosis) ve deri mantar
hastalıklarında görülürken, diğer bir kepeklenmede psoriasis şeklinde kepeklenmedir (psoriasiform scales). Bu tür kepeklenmede kepekler kalın ve büyük olup, epiteliotrophic lymphoma, paraneoplastik exfoliatif dermatitis, herpesvirus ilişkili erythema multiforme ve folliculitis olgularında görülür. Deride geniş kepeklenmeler exfoliation olarak isimlendirilir. Kepeklenme olgularında yağ üretiminde de artış söz konusudur. Ektoparaziter, bakteriyel, endokrin ve alerjik dermatitis olgularında kepeklenme ve kıllarda yağlanma ikincil olarak (mural folliculitis) meydana gelir. Hiperkeratoz epidermisin Str.corneum tabakasında kalınlaşmadır. Nasolabial bölge ve taban yastıklarında genellikle meydana gelir. Genç köpek hastalığının hard-pad disease formunda taban yastıklarında ve nasolabial bölgede gelişir (Şekil 11).
4.4. Folliküler Kast’lar (Follicular casts) Kıl kökünü saran tubüler keratin kılıfları olup, folliculitis ile ilişkilidir. Folliküler döküntüler olarakta isimlendirilir. Sebaceus adenitis olgularında trichogramda folliküler kastlar ortaya konur. Semptom olarak folliküler kast’lar ve alopecia mevcuttur (Şekil 10).
Şekil 9. Pytiriasiform kepeklenme (solda) ve akut Otitis externa’ya bağlı hemorajik kabuk oluşumu (Guaguère, E., Prélaud, P. 1999, Wilkinson, G.T., Harvey, R.G. 1996)