Netter Insan Anatomisi Atlasi by Nobel Tip Kitabevi Ltd

12%(/

W×S \D\×QF×O×Ċ×Q×Q DGUHVL

7,3 .ú7$%(9/(5ú

' Q\DGDNL 6HoNLQ 7ÖS <D\ÖQFÖODUÖQÖQ hONHPL]GHNL 7HN <HWNLOLVL Temel Histoloji text & atlas

Klinik Yönleriyle İNSAN EMBRİYOLOJİSİ

Luiz Carlos JUNQUEIRA Jose CARNEIRO Çeviri Editörleri Prof. Dr. Seyhun Solakoğlu Prof. Dr. Yenen Aytekin

Keith L. Moore T.V.N. Persaud Çeviri Editörleri: Prof. Dr. Hakkı Dalçık Prof. Dr. Mehmet Yıldırım

ISNB: 978-975-420-699-9

ISNB: 978-975-420-674-6

ISNB: 978-975-420-541-8

BİYOKİMYA 2. Baskı

TIBBİ FİZYOLOJİ 11. Basım

BÜYÜK TIP SÖZLÜĞÜ 3. Baskı

Editörler Figen Gürdöl Evin Ademoğlu

Guyton & Hall Çeviri Editörleri: Prof. Dr. Hayrünisa Çavuşoğlu Prof. Dr. Berrak Çağlayan Yeğen

Prof. Dr. İsmet Dökmeci Dr. A. Handan Dökmeci

ISNB: 978-975-420-725-5

Feneis’in SİSTEMATİK RESİMLİ ANATOMİ SÖZLÜĞÜ Wolfgang Dauber Çeviri Editörleri Prof. Dr. Mehmet Yıldırım Doç. Dr. Tania Marur

ISNB: 978-975-420-678-4

ISNB: 978-975-420-558-9

Kliniğe Yönelik ANATOMİ

Jawetz, Melnick ve Adelberg TIBBİ MİKROBİYOLOJİ

OBSTETRİK VE JİNEKOLOJİNİN TEMELLERİ

Keith L. Moore • Arthur F. Dalley Çeviri Editörleri: Prof. Dr. Kayıhan Şahinoğlu

Geo. F. Brooks • Karen C. Carroll • Janet S. Butel Stephen A. Morse Çeviri Editörü: Prof. Dr. Osman Şadi Yenen

ISNB: 978-975-420-542-8

ISNB: 978-975-420-756-9

Hacker •Moore • Gambone Çeviri Editörleri Prof. Dr. Cazip Üstün Doç. Dr. İdris Koçak ISNB: 978-975-420-659-3

PROMETHEUS ANATOMİ ATLASI

Genel Anatomi ve Hareket Sistemi (Cilt 1) Michael Schünke • Erik Schulte • Udo Schumacher Markus Voll • Karl Wesker Çeviri Editörleri Dr. Mehmet Yıldırım • Dr. Tania Marur

Baş-Boyun ve İç Organlar (Cilt 2) Michael Schünke • Erik Schulte • Udo Schumacher Markus Voll • Karl Wesker Çeviri Editörü Dr. Mehmet Yıldırım

Baş ve Nöroanatomi (Cilt 3) Michael Schünke • Erik Schulte • Udo Schumacher Markus Voll • Karl Wesker Çeviri Editörleri Dr. Mehmet Yıldırım • Dr. Tania Marur

ISNB: 978-975-420-561-9

ISNB: 978-975-420-662-3

ISNB: 978-975-420-705-7

BİYOKİMYA 5. Baskı

Katzung & Trevor FARMAKOLOJİ

ROBBINS TEMEL PATOLOJİ (BASIC PATHOLOGY)

Prof. Dr. Engin M. Gözükara

Anthony J. Trevor • Bertram G. Katzung Susan B. Masters Çeviri Editörleri: Prof. Dr. A. Gökhan Akkan Uzm. Dr. Sibel Özyazgan Uzm. Dr. Gülay Öner Özgön Uzm. Dr. Nilüfer Kutluata Dr. Selim Afşar

Kumar • Abbas • Fausto • Mitchell Çeviri Editörü Prof. Dr. Uğur Çevikbaş

ISNB: 978-975-420-784-2

ISNB: 978-975-420-655-5

ISNB: 978-975-420-404-9

PEDİYATRİ 4. Baskı Olcay Neyzi Türkan Ertuğrul ISNB: 978-975-420-719-4

İÇ HASTALIKLARI (Cilt 1-2) Editör Prof. Dr. Kemalettin Büyüköztürk Editör Yardımcıları Prof. Dr. Tanju Atamer Prof. Dr. Murat Dilmener Prof. Dr. Faruk Erzengin Prof. Dr. Aldülkadir Kaysı Prof. Dr. Atilla Ökten ISNB: 978-975-420-581-7

CECIL Essentials of MEDICINE (TÜRKÇE) Andreoli • Carpenter • Griggs • Benjamin Çeviri Editörü Doç. Dr. Selçuk MISTIK ISNB: 978-975-420-637-1

Lippincottt’s Illustrated Reviews FARMAKOLOJİ (3. Baskı)

Lippincottt’s Illustrated Reviews MİKROBİYOLOJİ

Richard D. Howland Mary J. Mycek Çeviri Editörü: Prof. Dr. Filiz Onat Doç. Dr. Zafer Gören Doç. Dr. Atila Karaalp

Richard A. Harvey & Pamela A. Champe William A. Strohl Harriet Rouse Bruce D. Fisher Çeviri Editörü: Prof. Dr. Özdem Anğ

ISNB: 978-975-420-714-9

ISNB: 978-975-420-496-4

GENEL CERRAHİ Genişletilmiş 8. Baskı

ANATOMİDE BAŞARI İnsan Anatomisi Çalışma Kitabı

Hemşireler için MİKROBİYOLOJİ

Editörler: Dr. Ünal Değerli Dr. Yeşim Erbil

Prof. Dr. Mehmet Yıldırım

Lippincottt’s Illustrated Reviews Serisinden: BİYOKİMYA (3. Baskı) Pamela C. Champe • Richard A. Harvey Denise R. Ferrierv Çeviri Editörü: Doç. Dr. Engin Ulukaya ISNB: 978-975-420-579-4

Editör Doç. Dr. Mustafa Altındiş ISNB: 978-975-420-746-0

ISNB: 978-975-420-440-3

CERRAHİ GASTROENTEROLOJİ Sekizinci Baskı Editörler Dr. Ünal Değerli Dr. Yeşim Erbil

KLİNİK NÖROANATOMİ (BASKIDA) Richard S. Snell Editör Prof. Dr. Mehmet Yıldırım

Sağlık Yüksek Okulları için RESİMLİ İNSAN ANATOMİSİ Prof. Dr. Mehmet Yıldırım ISNB: 978-975-420-232-X

ISNB: 978-975-420-783-5

Harper BİYOKİMYA

TIBBİ LATİNCE

Robert K. Murray • Daryl K. Granner Peter A. Mayes • Victor W. Rodwell Çeviri Editörleri Nurten Dikmen Tuncay Özgünen

Prof. Dr. Recep Mesut ISNB: 978-975-420-799-6

HEMŞİRELİK HİZMETLERİ IŞIĞINDA HASTANE SÜREÇLERİ (ISO, JCI ve MAGNET Standartları ile Uyumlu) Zehra Alcan • Ayşen Aksoy • Birsel Civil Devrim Eren Tekin • Ruziye Ekim Serpil Özbucak Civil • Türkan Doğar Vildan Çakar

ISNB: 978-975-420-389-X

ISNB: 978-975-420-780-4

İNSAN ANATOMİSİ 6. Baskı Prof. Dr. Mehmet Yıldırım ISNB: 978-975-420-307-5

KLİNİK BECERİLER Sağlığın Değerlendirilmesi, Hasta Bakım ve Takibi

TIBBİ TERMİNOLOJİ Prof. Dr. Recep Mesut ISNB: 978-975-420-794-1

Editörler Prof. Dr. Necmiye Sabuncu Yrd. Doç. Dr. Fatma Akça Ay ISNB: 978-975-420-729-3

BATES FİZİK MUAYENE REHBERİ Lynn S. Bickley Çeviri Editörleri Dr. Halit Özsüt Dr. Cüneyt Tetikkurt Dr. Sezai Vatansever ISNB: 978-975-420-304-0

SAĞLIK UYGULAMALARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BECERİLER

HEMŞİRELER İÇİN FARMAKOLOJİ Ders Notları

Editör Yrd. Doç. Dr. Fatma Akça Ay

Prof. Dr. Esen Dural

ISNB: 978-975-420-788-0

ISNB: 978-975-420-807-8

襤nsan Anatomisi Atlas覺

İnsan Anatomisi Atlası B eşi n c i Ba sk ı

Fra n k H . N e tter, M D

Çeviri Editörü: Prof. Dr. Meserret Cumhur

Frank H. Netter tarafından hazırlanan “İnsan Anatomisi Atlası / Frank H. Netter - Beşinci Baskı”sının bu Türkçe yayını, Elsevier Limited, The Boulevard, Lanford Lane, Kidlington OX15 1GB United Kingdom ile anlaşmalı olarak yayınlanmıştır.

Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

This Turkish edition of the “Atlas of Human Anatomy 5th Edition” by Frank Netter, is published by arrangement with Elsevier Limited, The Boulevard, Langford Lane, Kidlington OX15 1 GB United Kingdom.

Düzenleme: Baskı / Cilt:

Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk Akay Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL

NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. Merkez:

ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 Şubeler:

İSTANBUL (Cerrahpaşa, Kadıköy) - SAMSUN - ELAZIĞ - ANTALYA - BURSA

Yardımcı Editörler John T. Hansen, PhD Lead Editor Professor of Neurobiology and Anatomy Associate Dean for Admissions University of Rochester School of Medicine and Dentistry Rochester, New York

Brion Benninger, MD, MS Department of Surgery Department of Oral & Maxillofacial Surgery Department of Integrated Biosciences Course Director Oregon Health Sciences University Portland, Oregon

Jennifer K. Brueckner, PhD Assistant Dean for Student Affairs University of Kentucky College of Medicine Office of the Dean, Student Affairs Lexington, Kentucky

Stephen W. Carmichael, PhD, DSc International Consultant Professor Emeritus of Anatomy Professor Emeritus of Orthopedic Surgery Mayo Clinic Rochester, Minnesota

Noelle A. Granger, PhD Professor Emeritus Department of Cell and Developmental Biology University of North Carolina at Chapel Hill Chapel Hill, North Carolina

R. Shane Tubbs, MS, PA-C, PhD Pediatric Neurosurgery Children’s Hospital Birmingham, Alabama

Teşekkür

Brion Benninger, MD, MS Eşim Alison ve hayatımızı anlamlı kılan oğlumuz Jack’e destekleri için çok teşekkür ederim. Elsevier firmasına ve burada çalışan Anne Lenehan, Marybeth Thiel ve Linda Van Pelt’e anlayışları ve yol göstericilikleri için teşekkür ederim. Ayrıca Carlos Machado’ya da bu kadar güzel bir ortamda çalışmamı sağladığı için teşekkür ederim. Benim ilk klinik anatomi rehberlerim olan Gerald Tressidor ve Harold Ellis’e (Guy’s Hospital); klinik rehberlerim Peter Bell, Chris Colton ve David deBono’ya özel olarak teşekkürü bir borç bilirim. Geçmişteki ve gelecekteki tüm hastalarım ve öğrencilerime ve anatomiyi hayata geçiren OHSU klinik kolejlerine ayrıca teşekkür ederim (DT, LL). OHSU’da Radyoloji Bölümünde görev yapan tüm meslektaşlarıma teşekkürler. Son olarak; anneme eğitime olan sevgisinden ve babama merakından dolayı teşekkür ederim.

Jennifer K. Brueckner, PhD Nişanlım Kurt, annem Rheba ve babam John’a sabırları, destekleri ve cesaretimi artırmalarından dolayı minnettarım. John Hansen’e benim bu atlasta yer almamı sağlayan nazik davetinden dolayı teşekkür ederim. Ayrıca Kentucky Üniversitesi Tıp Fakültesi 2012 sınıfına katkılarından dolayı teşekkür ederim. Bu kadar harika tıp öğrencileri ile çalıştığım için kendimi çok şanslı hissediyorum. Carlos Machado’ya; sihirli yetenekleriyle hayalimdeki anatomik görüntüleri kağıt üzerinde gerçeğe dönüştürmesinden dolayı minnettarım. Elsevier bünyesinde çalışan tüm personele destekleri ve gösterdikleri sabırlılıktan dolayı teşekkürlerimi ifade etmek isterim. Marybeth Thiel, Anne Lenehan ve Linda Van Pelt’e özel olarak teşekkür ederim.

Stephen W. Carmichael, PhD, DSc Bu baskının hazırlanması sırasındaki destek ve katkılarından dolayı Anne Lenehan ve Elyse O’Grady’ye teşekkür ederim.

Noelle A. Granger, PhD Bu yeni baskının hazırlanması sırasındaki uğraşlarıma destek veren eşim Gene’ye çok minnettarım. Ayrıca bana anatominin güzellik-

lerini ve karmaşıklıklarını gösteren North Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesindeki meslektaşlarım Radyoloji Bölümünün eski başkanı olan James Scatliff, MD ile Anatominin emekli öğretim üyesi O.W. Henson, PhD’a teşekkür ederim. Bu baskının gerçekleşmesi sırasında çok güzel bir ürün ortaya koyan son derece yetenekli Carlos Machado ile Elsevier’in diğer sanatçılarına teşekkür ederim. Tüm Elsevier çalışanlarına; özellikle de Marybeth Thiel ve Anne Lenehan’a liderlik yetenekleri ve sabırlarından dolayı çok teşekkür ederim.

John T. Hansen, PhD Atlasın gelişim sürecinde büyük emekleri olan Marybeth Thiel’e, tüm bilgilerin bir araya gelmesinde büyük katkıları olan Anne Lenehan’a ve basım servislerinin yöneticisi Linda Van Pelt’e atlasın beşinci baskısının her basamağında verdikleri değerli katkılardan dolayı çok teşekkür ederim. Elsevier’in yayın, çizim, düzenleme ve satış ekibi ile birlikte gerçek bir profesyonellik örneği göstermişlerdir. Ayrıca; Rochester’deki eğitici arkadaşlarıma ve tüm geçmişteki ve şu anki öğrencilerime beni düşündüğümden çok daha iyi yerlere getirdikleri için teşekkür ederim. Son olarak, tüm aileme; özellikle de eşim Paula’ya desteklerinden dolayı minnettarım. Eşim Paula’nın sevgisi ve bana verdiği cesaret hayatımda duyduğum en büyük mutluluktur.

R. Shane Tubbs, MS, PA-C, PhD Anne Lenehan, Marybeth Thiel ve Elyse O’Grady’den oluşan Elsevier ekibine minnettarım. Dr. Carlos Machado’nun sanatı çok kıymetli bir katkı olmuştur. Gayretlerim sırasında bana vermiş oldukları destekten dolayı sevgili eşim Susan ve oğlum Isaiah’a çok teşekkür ederim. Bu baskının ortaya çıkması sırasında bana destek olan arkadaşlarım ve meslektaşlarım Drs. W. Jerry Oakes, E. George Salter, Marios Loukas, Arthur McAdams, Mohammadali Shoja ve Aaron-Cohen Gadol’a ayrıca teşekkür ederim. Tanrı ve O’nun mükemmel olarak ortaya çıkardığı insan vücudu olmasaydı, biz anatomistler isimlendirecek veya tarif edecek hiçbir şeye sahip olmazdık.

Önsöz

rank H. Netter, MD’nin İnsan Anatomisi Atlasının beşinci baskısı John T. Hansen’in önderliğinde Brion Benninger, Jennifer K. Brueckner, Stephen W. Carmichael, Noelle A. Granger ve R. Shane Tubbs’tan oluşan danışman editör ekibi tarafından güncellenmiştir. Her birimiz atlasın bir bölümünü güncelledik ve değiştirdik. Bu yeni baskıda, editör ekibi radyolojik görüntüleri güncelledi ve anatomi ile ilgili olan klinik görüntüleri ilave etti. Anatomi biliminin yeni materyallere ihtiyacı olmasından dolayı, Carlos A.G. Machado, MD bu baskıya yeni ve mükemmel şekiller ilave etti. Danışman editör ekibi terminolojiyi güncellemek adına Terminologia Anatomica’ya büyük bir özen gösterdi. Dr. Netter’in olağanüstü şekilleri sayesinde anatomi net, gerçekçi ve klinikle ilişkili olarak ortaya konabildi. Bu sayede anatomideki karmaşıklığın basitleştirilmesi de sağlanmış oldu. Daha önceki baskıların danışman editörleri olan Drs. Sharon Colacino (Oberg) (ilk baskı), Arthur F. Dalley II (ikinci baskı) ve John T. Hansen (üçüncü baskı)’in son derece profesyonelce olan çalışmaları sayesinde bu baskının ortaya çıkabilmesi mümkün olmuştur. Dördüncü baskı Elsevier firması tarafından basılan ilk baskı olup; daha önceki danışman editörlerle birlikte, Anil Walji ve Thomas Gest’in de katkılarını içermektedir. Atlasın tüm bölümlerinde yapılan büyük değişiklikler sayesinde şekiller tekrardan düzenlenmiştir. Bu sayede anatomi eğitimine daha faydalı olunması sağlanmıştır. Ayrıca bazı şekillerdeki işaretlemeler azaltılmış ve tarih içeren klinik resimler atlastan çıkarılmıştır. Her bölümde yer alan şekillerin sıralanması yüzeyel tabakalardan derin tabakalara doğrudur. Üst ve alt ekstremite bölümlerindeki görüntüler, oryantasyonu sağlaması ve radyolojik anatomi ile bütünlük oluşturması açısından değiştirildi. Ayrıca; anatomik oluşumları daha iyi gösterebilmek amacıyla tüm atlastaki pek çok şekil güncellendi. İnsan Anatomisi Atlasının bu yeni baskısının öğrenim hayatınız ve kariyerinin boyunca size yararlı olacağını ve sizi mutlu edeceğini ümit ediyoruz.

İnternet ortamındaki versiyonlar hakkında: Atlasın standart baskısı ve geliştirilmiş uluslar arası baskıları için, www.studentconsult.com web adresine erişimi mümkün hale getirdik. Öğrenci ve fakültelerden gelen geri bildirimler doğrultusunda Netter İnsan Anatomisi Atlasının bu muhteşem siteyi daha da zenginleştirdiğini öğrendik. www.Netteranatomy.com web adresinde mevcut olan tüm seçenekler “Student Consult” adresinde de mevcuttur. Basılmış olan atlastan 80+ şekil ile birlikte 250 klinik şekil editörler tarafından seçilmiş ve bu siteye ilave edilmiştir. Bu şekiller klinik ve radyolojik görüntüler olup hem normal anatomiyi, hem de patolojik durumları göstermektedir. “Student Consult”’taki Netter ile ilgili olan entegrasyon bağlantıları genişletilmiş olup öğrencilerin ve fakültelerin sevdikleri konulara daha rahat ulaşabilmeleri mümkün hale getirilmiştir. İnteraktif Elsevier tarafından düzenlenmiş olan video görüntüleri, Netter’in 3 Boyutlu İnteraktif Anatomi ürünleri ve North Carolina Üniversitesi’nden temin edilmiş olan İnteraktif Diseksiyon Modülleri de Student Consult”ta yer almaktadır. Radyolojik görüntüler, UNC diseksiyon modüllerinden alınan video görüntüleri ve pek çok diğer kaynak internet ortamında mevcut olup ile gösterilmektedir. Netter’in 3 Boyutlu İnteraktif Anatomi videoları ise sembolü ile gösterilmektedir. Atlasın profesyonel baskısı için, internet ortamında yer alan kaynaklar www.netterreference.com web adresinde yer almaktadır. Bu site klinik Netter ürünleri için tasarlanmıştır. İnternet ortamında sunulan atlas; 80+ Netter şeklini, klinik şekilleri ve Netter’in 3 Boyutlu İnteraktif Anatomi video görüntülerini içerecektir. Bu site, Netter’in yeni baskısı ile ilgili uğraşacak olan editör için bir sıçrama noktası oluşturacaktır. Ayrıca, kullanıcılar da gelenekselleşmiş olan Netter görüntülerinin kullanımına bu adresten erişebileceklerdir.

Brion Benninger, MD, MS Jennifer K. Brueckner, PhD Stephen W. Carmichael, PhD, DSc Noelle A. Granger, PhD John T. Hansen, PhD R. Shane Tubbs, MS, PA-C, PhD

Frank H. Netter, MD Photograph by James L. Clayton

Sevgili eşim Vera’ya

Birinci Baskının Önsözü

aklaşık 50 yıldır yaptığım tıp ressamlığı kariyerini bir anlamda tıp camiasının istekleri doğrultusunda hep “ısmarlama işler” şeklinde sürdürdüm. Bu süre içinde çoğu CIBA (şu andaki adıyla NETTER) Tıp İllustrasyonları serisi, bazıları klinik sempozyumlar için olmak üzere 4000’in üzerinde çizim yaptım. Bu resimler tıp biliminin gross anatomi, histoloji, embriyoloji, fizyoloji, patoloji, teşhis yöntemleri, cerrahi ve tedavi teknikleri ve birçok hastalığın klinik tabloları ile ilgiliydi. Buna rağmen yıllar ilerledikçe doktor ve öğrencilerden sadece anatomi atlası üretmem konusundaki istekler gittikçe arttı. Bu nedenle elinizdeki atlas benim fikirlerimden ziyade tıp mesleği mensuplarının istekleri doğrultusunda doğdu. Bu atlasın yıllardır elimde birikmiş olan illustrasyonlardan anatomi için daima geçerli olanları seçerek, onları sistemlere göre düzenleyip sınıflayarak, herbirini sayfa düzenine adapte ederek ve belli bir mantık zinciri içinde düzenleyerek oluşturdum. Gerçekte anatomi değişmez bir bilimdir. Ancak anatomi anlayışımız ve onun klinik önemini yorumlamamız anatomik terminoloji ve nomenklatürde olduğu gibi her geçen gün değişmektedir. Bu arada anatomik terminoloji ve nomenklatür de sürekli değişim içindedir. Tüm bu gelişmeler benim birçok eski resmimi yeniden ele alarak güncelleştirmemi ve birçoğunu da günümüzde gittikçe genişleyen tıbbi ve cerrahi yaklaşımların ışığı altında daha kalıcı olacak biçimde revizyona sokmamı gerekli kıldı. Bunlara ek olarak daha önce yaptığım

illustrasyonların bir bölümünde tıbbi bilgilerin yeteri kadar iyi resim edilemediğini farkederek bu cilt için belli sayıda yeni çizim yaptım. Bu tip atlas oluştururken, karmaşıklık ve basitlik arasında bir uyum sağlamak çok önemlidir. Resimlerin çok karmaşık olması okunma ve anlaşılmalarını zorlaştırabilir. Bunun aksi olarak fazla basit olmaları yapıların ve olayların yeteri kadar iyi tanımlanamamalarına ve hatta yanlış anlaşılmalarına neden olabilir. Bu nedenle resimlerimi çizerken orta derecede gerçeklikte olmalarına ve gereksiz detay içermemelerine özen gösterdim. Öğrenciler ile tıp ve tıpla ilgili meslek mensuplarının, ilustrasyonları anlaşılabilir ve aynı zamanda yararlı ve yol gösterici bulmalarını diliyorum. Yayıncı ve ben, çok değerli ve bilinen anatomistleri de önsözde anmayı uygun bulduk fakat bu kategoriye giren o kadar çok kişi var ki, bir türlü seçim yapamadık. Aklımıza Vesalius, Leonardo da Vinci, William Hunter ve Henry Gray gibi isimler geldi. Bu çok değerli kişiler ne yazık ki hayatta değiller fakat bu atlas ile ilgili yorumları ne olurdu diye çok merak ediyorum. Frank H. Netter, MD (1906–1991)

Frank H. Netter, MD

rank H. Netter 1906 yılında New York’da doğdu. New York Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girmeden önce Art Student’s League ve National Academy of Design’da resim çalışmalarını yürüttü. 1931 yılında üniversiteden Tıp Doktorluğu derecesini aldı. Öğrencilik yılları boyunca yaptığı taslaklar klinisyenler ile tıp fakültesi elemanlarının dikkatini çekti ve böylece Dr. Netter kitap çizimlerine başladı. 1933 yılına kadar cerrahi ile uğraşırken resim çalışmalarını ek bir uğraş olarak yapardı. Daha sonraki yıllarda ise kendini tamamen resme adadı. II. Dünya Savaşında Amerikan ordusunda görev aldıktan sonra CIBA Pharmaceutical Company (şimdi Novartis Pharmaceuticals) ile yıllarca sürecek olan işbirliğine başladı. 45 yıl süren bu ortaklık tüm tıp dünyasına ışık tutacak tıbbi çizimlerin basıldığı eserin ortaya çıkışı ile son buldu. Icon Learning System, Netter Collection’ı 2000 yılının Temmuz ayında aldı ve Dr. Netter’in orijinal çizimlerini güncelleştirdi. Ayrıca bu esere, Dr. Netter’in sitilinde yetişmiş sanatçılar tarafından yapılan yeni çizimleri de ekledi.

Dr. Netter’in çalışmaları, tıbbi konuların çizim kullanarak öğretilmesine en iyi örneklerden bir tanesidir. Dr. Netter tarafından çizilen ve 20.000’den fazla şekil içeren 13 ciltlik Netter Collection of Medical Illustrations, şu ana kadar basılanların içinde en bilinen medikal çalışmadır. ‘Netter İnsan Anatomi Atlası’ ilk kez 1989 yılında basılmıştır. Bu basımda kullanılan anatomik çizimler Netter Collection’dan alınmıştır. Tüm dünyada 11 dile çevrilen atlas, tıp ile ilgilenen pek çok kişi tarafından kullanılmaktadır. Netter çizimleri, sadece estetik açıdan değil aynı zamanda bilgi içeriği açısından da değerlendirilmektedir. 1949’da Dr. Netter’in vurguladığı gibi ‘Bir konuyu aydınlatmak, çizimin en büyük hedefidir. Güzel boyanıp boyanmadığı önemli değildir. Önemli olan konuyu açıklığa kavuşturmasıdır. Eğer bir çizim medikal bir konuya açıklık getiremiyorsa medikal bir çizim olarak hiçbir değeri yoktur.’ Dr. Netter’in planlaması, anlayışı, bakış açısı ve yaklaşımları çizimlerinin içinde saklıdır. Çizimlerini bilimsel açısından değerli kılan da budur. Frank H. Netter. M.D., hekim ve sanatçı, 1991 yılında hayata veda etti.

Çeviri Kurulu ÇEVİRİ EDİTÖRÜ Prof. Dr. Meserret Cumhur Prof. Dr. Salih Murat Akkın İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Anatomi AD

Doç. Dr. H. Selçuk Sürücü Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakükesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mustafa Aldur Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Kayıhan Şahinoğlu İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Afitap Anıl Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Ufuk Şakul Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Anatomi Bilim Dalı

Prof. Dr. Ruhgün Başar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Beliz Taşçıoğlu Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Alp Bayramoğlu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. İbrahim Tekdemir Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Meserret Cumhur Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mürvet Tuncel Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Engin Çalgüner Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Hasan Basri Turgut Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Safiye Çavdar Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Eray Tüccar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Hamdi Çelik Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Aysun Uz Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Deniz Demiryürek Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Aymelek Yalın Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. C. Cem Denk Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Nuran Yener Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mine Ergun Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mehmet Yıldırım İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mehmet Ersoy Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Doç. Dr. Bülent Özdemir Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Nadir Gölekon Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Yrd. Doç. Dr. N. Nuket Mas Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Rabet Gözil Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Yrd. Doç. Dr. İlkan Tatar Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Sezgin İlgi Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Selçuk Tunalı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Cem Kopuz Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Yrd. Doç. Dr. Ragıba Zağyapan Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Hasan Ozan Gülhane Askeri Tıp Akademisi Anatomi AD

Dr. Ceren Günenç Beşer Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Selda Önderoğlu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Dr. Selma Bilgin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Tuncay Peker Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Dr. Burcu Erçakmak Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Can Pelin Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Dr. Ayşegül Fırat Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Mustafa F. Sargon Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Dr. Emine Özkul Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Prof. Dr. Muzaffer Sindel Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi AD

Beşinci Baskının Önsözü

rank H. Netter’in İnsan Anatomisi Atlas’ına anatomi eğitimi alan öğrenciler, hekimler, ve sağlık alanındaki diğer bölümler tarafından gösterilen yoğun ilgi bizi son derece mutlu etmiştir. Atlasın kazandığı beğeni doğrultusunda dördüncü baskının bitmiş olması bu alandaki ihtiyacı karşıladığını göstermektedir. Atlasın beşinci baskısında tüm bölümlerinde yapılan büyük değişiklikler sayesinde şekiller tekrar düzenlenmiş, bazı şekillerde işaretlemeler azaltılıp bazı şekiller atlastan çıkarılmıştır. Üst ve alt ekstremite bölümlerindeki görüntüler radyolojik anatomi ile bütünlük oluşturması açısından değiştirilmiştir. Bu sayede anatomi eğitimine daha faydalı olunması sağlanmıştır.

Diğer baskılarda olduğu gibi resimlerde kullanılan terimler Terminologia Anatomica’ya uygun olarak yazılmıştır. Terminologia Anatomica’da yer almayan terimler ise uygun Latince karşılıkları bulunarak değiştirilmiş veya izahlı bir şekilde yazılmıştır. Beşinci baskının gerçekleşmesinde emeği geçen öğretim üye ve yardımcılarına ayrıca çalışmalarımda bana her türlü desteklerini veren Prof. Dr. Mustafa F. Sargon, Dr. Ayşegül Fırat, Dr. Ceren Günenç Beşer’e ve ayrıca her zaman beni destekleyen ve teşvik eden eşim Radyolog Doç. Dr. Turhan Cumhur’a, değerli katkılarından ve titiz çalışmalarından dolayı Nobel Tıp Kitapevleri yetkililerine ve çalışanlarına şükranlarımı sunarım.

Prof. Dr. Meserret Cumhur Çeviri Editörü

İçindekiler

Bölüm 1

BAŞ VE BOYUN Topografik Anatomi Baş ve Boyun Yüzeyel Yapıları

4-23

Yüzün Yüzeyel Yapıları

24-25

Boyun

26-34

Regio Nasalis (Burun Bölgesi)

35-50

Ağız Bölgesi

51-62

Pharynx (Yutak)

63-73

Tiroid Bezi ve Larynx

74-80

Orbita ve İçindekiler

81-91

Kulak

92-98 115-134

Beynin Kanlanması

135-146

Bölgesel Kesitler

147-148

SIRT VE MEDULLA SPINALIS 149

Kemik ve Ligament’ler

150-156

Medulla Spinalis

157-167

Kaslar ve Sinirler

168-172

Kesitsel Anatomi

173-174

THORAX Topografik Anatomi

175

Glandula Mammaria

176-178

Gövde Duvarı

179-189

Akciğerler

190-204

Cor

205-223

Mediastinum

224-234

Bölgesel Kesitler Transvers Kesit Anatomisi

Bölüm 4

99-114

Kranial ve Servikal Sinirler

Topografik Anatomi

Bölüm 3

2-3

Kemik ve Ligament’ler

Beyin ve Zarları

Bölüm 2

235 236-239

ABDOMEN Topografik Anatomi

240

Gövde Duvarı

241-260

Periton Boşluğu

261-266

Karın İçi Organları (Bağırsaklar)

267-276

Karın İçi Organları (Aksesuar Organlar)

277-282

Karın İçi Organların Kanlanması

283-296

İnervasyon

297-307

Böbrek ve Böbreküstü Bezleri

308-322

Abdominal Kesitler

323-330

Bölüm 5

PELVIS VE PERINEUM Topografik Anatomi Kemik ve Ligament’ler

332-336

Pelvis Döşemesi ve İçindekiler

337-347

Vesica Urinaria

348-351

Mesane: Kadın ve Erkek

352-355

Kadın: Perineum ve Dış Genital Organlar

356-359

Erkek: Perineum ve Dış Genital Organlar

360-367

Genital Organların Homologları

368-369

Testis, Epididymis ve Ductus Deferens Rectum Bölgesel Kesitler

Bölüm 6

371-376 377 378-388

İnervasyon

389-397

Kesitsel Anatomi

398-399

ÜST EKSTREMİTE 400

Yüzeyel Anatomi

401-405

Omuz ve Axilla

406-418

Kol

419-423

Dirsek ve Önkol

424-439

El Bileği ve El

440-459

Nörovasküler Yapılar

460-467

Bölgeler Kesitler

468

ALT EKSTREMİTE Topografik Anatomi

469

Yüzeyel Anatomi

470-473

Kalça ve Uyluk

474-493

Diz

494-500

Bacak

501-510

Ayak Bileği ve Ayak

511-525

Nörovasküler Yapılar

526-530

Bölgeler Kesitler

Bölüm 8

370

Damarlar

Topografik Anatomi

Bölüm 7

331

531

TRANSVERSKESİT ANATOMİSİ Transvers Kesitler İçin Anahtar Şekil Referanslar İndeks

532