Netter Nรถroloji
Netter Nöroloji Editör
H. Royden Jones, Jr, MD Jaime Ortiz-Pation Chair in Neurology Lahey Clinic Clinical Professor of Neurology Harvard Medical School
Resimler: Frank H. Netter, MD Katkıda bulunan ressamlar John A. Craig, MD Carlos A. G. Machado, MD James A. Perkins, MS, MFA Sinir sistemi görüntülemesinde ortak editör Richard A. Baker, MD Emeritus Chair Department of Radiology Lahey Clinic
Çeviri Editörü Doç. Dr. Ülkü Türk Börü
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2012 NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. Netter Nöroloji Çeviri Editörü: Doç. Dr. Ülkü Türk Börü ISBN: 978-975-420-968-6 Netter’s Neurology Copyright © 2005 Icon Learning Systems LLC. H. Royden Jones ISBN 1-929007-06-X Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı Icon Learning Systems LLC. tarafından Nobel Tıp Kitabevleri’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Düzenleme: Nobel Tıp Kitabevleri Selçuk Ertürk Kapak: Özkan Kaya Baskı / Cilt: Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08
ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Başkent Sit. B Blok. No: 4 Meltem-Antalya Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. No: 21/18 Görükle, Nilüfer-Bursa Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 2/ F Bornova-İzmir SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
İTHAF Sevgili Karım Mary Norman Jones
Mary her zaman benim çeşitli akademik çalışmalarımın sadık ve vefalı destekçisi olmuştur. Onların başlangıcı Mayo'daki günlerimde ilk büyük araştırma projeme dayanabilir. Mary'ye aşkı, dört muhteşem çocuğumuza kendini adadığı, arkadaşlığı ve özellikle iki Netter ciltini de içeren projelerimde verdiği desteği için teşekkür etmeye kelimeler yetmez. Palm Beach'te 1982-1985 yılları arasında Frank ve ben Sinir Sistemi'nin ikinci kısmını yazmak için bir araya geldiğimiz zamanlarda Mary de Frank Netter'in yeteneklerine hayran kaldı.
v
YAZAR HAKKINDA Dr. H. Royden Jones, Jr, New Jersey'de doğdu, Kuzey Plainfield ve Point Pleasent Sahili'nde büyüdü. Tufts Koleji'nden Fen Fakültesi Diploması ile mezun oldu. Tufts dekanının (merhum) önerisi ile tıp eğitimi için Northvvestem Üniversitesi'ne gitti. Orada iken Mary Elizabeth Norman ile tanıştı ve evlendi. Dr. Jones, Philadelphia General Hospital'da stajyer olarak görev görev yaptı. Northvvestem'de bir dahiliyeci onu Mayo'da iç hastalıkları yapması için teşvik etti. Bu dönemde nöroloji rotasyonu içindeki nörolojik bilimlere olan ilgisi yeniden arttı ve Mayo nöroloji programına geçti. Bu deneyimi Birleşik Devletler Ordusu Sağlık Birimi'ndeki görevi nedeniyle kesintiye uğradı. Bu görevinde Almanya Bad Cannstatt'ta 5. Genel Hastane Nöroloji Klinik Şefi oldu. Dr.Jones görevini tamamladıktan sonra 1972'den beri nöroloji kadrosunda bulunduğu, Lahey Kliniği'ne girmek için Boston'a gitti. Burada eğitim ve nöroloji departmanları şefliği, personel komitesi, tıp ve tıbbi uzmanlıklar bölümünde yönetim kurulu üyeliği gibi çeşitli idari görevlerde hizmet etti. Nöroloji eğitimi Dr. Jones'un her zaman en çok ilgi duyduğu şey oldu. Lahey'e geldikten sonra Boston Şehri Hastanesi'nin nöroloji eğitim kadrosuna katıldı ve mükemmel bir eğitici olan Dr. Norman Geschvvind ona liderlik etti. Burada Harvard'dan klinik eğitmen olarak ilk teklifini aldı. 1978'de Dr. Jones'tan Mayo'da Dr. Ed Lambert ile yaptığı çalışmalar nedeniyle Boston Çocuk Hastanesi'nde çocuk elektromiyografi laboratuarını geliştirmesi istendi. Burada Harvard Tıp Fakültesi ile ilişkisi devam etti, bu da daha sonra orada Klinik Nöroloji Profesörü olmasına neden oldu. İlk çalışmaları beyin damar hastalıkları üzerine oldu. Bununla birlikte Boston Çocuk Hastanesi'ndeki deneyimleri nedeniyle, Dr. Jones tüm dikkatini çocukluk çağı nöromuskuler hastalıklarına, Lambert-Eaton miyastenik sendromuna, katı adam semdromuna ve erişkinlerde immün kaynaklı motor nöropati çeşitlerine odakladı. Dr. Jones, Netter'in Sinir Sistemi'nde 2. Kısım olan Nörolojik ve Nöromuskuler Hastalıklar'ı (Cilt 1) düzenlemiştir. Buna Klinik Pediatrik Elektromiyografiyi düzenleyen Dr. Bolton ve Dr. Harper ile çocuk nörolojisinden arkadaşları olan ve Yenidoğanlarda, Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Nörolojik Bozukluklar'ı düzenleyen Dr. De Vivi ve Dr. Darras da yardım etti. Amerika Nöroloji ve Psikiyatri Kürsüsü'nde yönetici olarak görev yaptı ve bu görevde 8. yılını tamamladı. Mezuniyet Sonrası Tıp Eğitimi Akreditasyon Kurulu Uzmanlık Değerlendirme Komitesi üyesi oldu ve America Tıp Fakülteleri Birliği'nde Amerika Nöroloji Akademisi'ni temsil etti. Dr. Jones 2004'ün sonlarında tüm bölgesel ve ulusal idari görevlerini bırakıp nöroloji ile ilgilenmeyi planladı ve daha fazla eğitim ve klinik araştırma için yeniden klinikte ve elektromiyografi laboratuarında hasta görmeye başladı. Diğer taraftan eşi Mary; dört çocuğu Roy, Kate, Fred, David; ve torunları Erik, Kristin, Kendall ve Sam ile ilgilenmek istedi. H.Royden Jones, Jr, MD Jaime Ortiz-Patino Kürsüsü, Nöroloji Lahey Kliniği Burlington, Massachusetts
vii
ÖNSÖZ Yaşamım boyunca nörolojide olağan üstü gelişmeler tahminlerin ötesinde oldu. Birkaçına bakarsak: En etkileyicilerinden birisi Awakenings'te Dr.Oliver Sach tarafından Parkinson Hastalığı'nda yeni farmakolojik yaklaşımların derin beyin stimülasyonu kadar etkili olduğunun ve mucizevi değişimlerin görüldüğünün bildirilmesidir. Bir diğeri ise merkezi ve periferik sinir sisteminde miyastenia gravis ve edinilmiş demiyelinizan polinöropati gibi hastalıklarda otoimmün patofzyolojinin gösterilmesidir. Bu hastaları tam anlamı ile ayağa kaldıran yeni ve alışılmışın dışında başarılı tedavi yaklaşımların gelişmesine öncülük etti. Derinlemesine yapılan nörofizyolojik teknikler, özellikle yeni ve etkili antikonvülzan tedavilerle durmayan nöbetleri olan ve sosyal yaşamı kötü etkilenen hastalarda cerrahi tedavinin rolünün artmasını sağladı. Son 10 yılda bazı etkin profilaktik tedaviler ile multpl sklerozun şifresi çözüldü; buna rağmen hastalığın erken döneminde etkili olabilecek yenilikçi ölçümlere ihtiyaç vardır. Yeni bulunan ilaçlar sayesinde psikiyatrideki arkadaşalar depresyon ve affektif bozukluklara yönelik spesifik ve etkin yeni ilaçlara sahiptir. Nöroradyolojide direk karotis anjiografisi ve pnömoensefalografinin yerine geçen bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonansın bulunması iki bilim adamı grubunun Nobel'i tanımasına sebep oldu. Yeni ince kataterler sayesinde küçük damarlara girilip trombolitik tedavi verilmeye ve direkt olarak berry anevrizmasının içine tel koyulmaya başlandı. Pozitron emiysyon tomografisinin artık çeşitli nöbetleri ve nörodejeneratif hastalıkları anlamada önemli rolü oldu. Spongioform ensefalopati çok önceden tanımlanmasına rağmen, Prusiner'ın prionların hastalığa sebep olabileciğini gösterdiği konsepti bir nörologa Nobel ödülü gitmesine sebep oldu. Bununla birlikte Alzheimer Hastalığı ve prion hastalıkları da dahil olmak üzere bir çok nörodejeneratif ve sinir sisteminin biyokimyasal bozukluğunun etkin tedavisi yoktur. İstekli ve ileriye dönük birçok patofizyolojik çalışmalar yeni ve etkin tedavilerin bulunmasına öncülük edecektir, insan immün yetmezlik virüsü (HIV) pandemisi ortaya çıkınca bütün merkezi sinir sistemini etkileme potansiyeli bizi şaşırttı; 60 yıl önce penisilinle sitiliz ortadan kaldırıldığından beri ilk defa hem santral hem de periferik sinir sistemini beraber etkileyen nörolojik hastalığa şahit olduk. Bu kötü epidemi medikal endüstriyel komplekslerdeki araştırıcılarımızın engin görüşlerini vurguladı. 10 yıldan daha uzun süredir yeni gelişen edinilmiş immün yetmezlik sendromu hastası değerlendirmediğimizi kanıtlayan değişik tedaviler geliştirdiler. Lou Gehrig hastalığı, amiyotrofik lateral skleroz, en büyük mücadeleyi verdiğimiz hastalıktır. Bu hastalık ve spinoserebellar ataksi gibi diğer nörodejeneratif hastalıklar hastalarda sırasıyla güç ve denge kaybına neden olur. Tüm nörologlar bu kompleks sorunların çözümünü sabırsızlıkla beklemektedir; biz de bunun yakın zamanda hızlanacağını umuyoruz. Başarılı olmak için çalışma arkadaşlarımıza DNA devrimi çerçevesinde ortaya çıkan keşifler tarafından yardım edilecektir; bu bulguların özellikle çocuk nörolojisi çerçevesinde genetik bozukluğu olan birçok hastamıza büyük yardımı olabilir. Nörolojiye olan ilgim Chicago'da Noethvvestern Üniversitesi'nde birbiriyle bağlantılı iki olay sonrasında başladı. Bunların ilki çok bilgili bir nöroanatomici ve eğitici olan Ray Snider'dır. Onda karmaşık klinik konularla ilgili teşvik edici eğitimsel bir hediye vardı. İkincisi ise Frank H. Netter'in muhteşem sanatçılığı ve onun ilk Sinir Sistemi Resimler
ix
ÖNSÖZ koleksiyonudur. Dr.Netter'in hünerli eserleri vücudun bu en karmaşık sistemini daha kolay ve net olarak kavramamı sağladı. Frank Netter kısa sürede benim tıp kahramanlarım arasında birinci oldu. O zamanlar iyi birer arkadaş olmamız şöyle dursun bir gün Dr Netter ile yakın çalışma fırsatını bulacağımı hayal bile edemezdim. O, birkaç hekimin başarıyla taşıyabileceği özel bir kariyere sahiptir. Çalışma arkadaşlarım bana sık sık Dr. Netter'le çalışmaya nasıl başladığımı sorarlar. 1978'de San Francisco'da Amerika Tıp Birliği toplantısında Dr. Netter'in eserleri sergileniyorken oradan not alarak geçiyordum ve tesadüfen CIBA(şimdiki adıyla Novartis) Eczacılık'a ait standı ziyaret ettim. O zamanlar Frank Netter dünyanın en prestijli tıbbi sanatçısıydı. Ben safça CIBA temsilcisine Dr. Netter'in mononöropatiler üzerine Klinik Sempozyum yapmayı düşünüp düşünmediğini sordum. Birkaç ay sonra Frank Netter'den fikirlerimi detaylıca belirtmemi rica eden bir mektup aldım, kısa süre sonra Frank'in Palm Beach'teki stüdyosunda bu tıbbi sanatın simgesi ile sigara içiyordum. Bu toplantıda Frank benimle çeşitli klinik tabloları tartıştı. Sonra konunun resimlerini nasıl tasarlaması gerektiği ile ilgili önerilerimi sordu. Dr. Netter her zaman elindeki konuya uygun tıbbi konuyu tamamen anlamayı isterdi. Her konuyu resmetmek için en uygun yere birlikte karar verdik. Normal bir günde 12 ile 15 adet potansiyel konu buluyorduk, Frank planladığı taslak ile ilgili notlar alıyordu sonra onları bana gönderiyordu. Onu resim yaparken izlemeyi sevmeme karşın amatör olduğumdan dolayı yapabilir miyim diye sormadım. Çünkü bu anın bir şeyler oluşturmaya çalışan bir sanatçı için çok özel olduğunu biliyordum. Güne genelde sabah saat 7 civarında başlardık. Netter resimlerinin devam eden ilgiye göre düzenlenmesine rağmen, ara sıra yeni bilgiler bunları eskitebiliyor. Örneğin, 1950'lerin ortasında torasik çıkış sendromu ile ilgili 20 adet resim çizdi. Ardından bu durumun genellikle geceleri olan, arara gelen uyuşukluk ve ellerde dikenlenme gibi bulguların sebebi olabileceğini düşündü. Sonraki yıllarda Mayo Klinik ve Oueens Square'de elektromiyografi kullanıma girdiği zaman asıl problemin median sinirin bilek düzeyinde tuzaklanması olduğu (karpal tünel sendromu), servikal kosta ile ilişkisi olmadığı gösterildi. Frank, torasik çıkış sendromu resimlerinden çok gurur duyuyordu ve onlardan birini yayınlamaması için çok ricada bulundum ama şimdi bilimsel olarak nadiren ilgi görüyor. Sinir Sistemi 2. Kısım, Nöroloijk ve Nöromuskuler Hastalıklar 10 yılı aşkın süreden sonra oluştu. Bu, özellikle 'beyin dekadında' nörolojik bilimlerdeki büyük değişikliklere bağlıdır. Bu değişimlerin bir kısmından daha önceki paragraflarda bahsedildi, leon Learning System Netter'in resimlerini yayınlama izni alıp bu nöroloji kitabı için yardım istediklerinde daha fazla heyecanlanamazdım. Nöroloji klinik bilimlerden en iyi ayarlanabileni olduğu için her bölüme klinik olguları ekleyerek kitaba hayat vermek istedim. Bu vakaların bir kısmı benim kendi hastam diğerleri de Lahey'deki diğer yazar arkadaşlarımın hastalarıdır. Bunu yaparken de ben ve arkadaşlarım nöroloji öğrencilerine tıp eğitiminin başındaki herhangi birisi, bir dost ya da düz bir doktor olup olmadığını konusunda özel alaka göstermek istiyorum. Biz bu vaka yönteminin hikaye ve muayeneyi vurgulayacağını, öğrencileri deneyimli bir uzman kadar aydınlatacağını düşünüyoruz. Muhtemelen buradaki hastaların bir kısmı anlayışlı okuyucularımızın iyi dostları olacaklar.
x
ÖNSÖZ Nöroloji ve nörobilimler sürekli geliştiği için klasik Netter resimlerinin bir kısmını yenilemeye ihtiyaç duyduk. Bu önemli görevde yeni ressam arkadaşlarım göz doktoru olan John A. Craig ve kardiyolog Dr. Carlos A.G. Machado, Dr. Frank Netter'in izinden giderek resimlerin aslına uygun olarak yenilenmesinde yardım ettiler. Bu muhteşem ve yetenekli sanatçı ve doktorları tanımak bir onurdur. Arkadaşlarım ve ben bu kitabın nöroloji "öğrencilerine" profesyonel yaşamlarının her döneminde kullanışlı bir kaynak olmasını umuyoruz. Bunun ötesinde biz Frank Netter'in sanat eserlerinin nörolojik bilimlerde sonsuza dek uyarıcı alanlar arasına gireceğini, yeni bir tıp öğrencisi neslini teşvik edeceğini ve bunun nesilden nesile böyle gideceğini hissediyoruz. H.Royden Jones Burlington ve Boston, Massachusetts
xi
Frank H. Netter, MD Frank H. Netter 1906'da New York'ta doğdu. Tıp fakültesine gitmeden önce New York Üniversitesi'nde Sanat Öğrenciliği Ligi'nde ve Ulusal Sanat Akademisi'nde sanat öğrenimi gördü ve 1931 'de tıp doktoru unvanı aldı. Öğrencilik yıllarında Dr. Netter'in defterindeki taslaklar tıp fakültesinin ve diğer doktorların dikkatini çekti ve ona makale ve kitaplara resim çizerek gelirini artırmasına izin verdiler. 1933 yılında cerrahi çalışmasını yaparken bir yandan da resim çizmeye devam etti ama o cerrahiyi bıraktı ve tüm zamanını sanata adamayı seçti, ikinci Dünya Savaşı'nda Birleşik Devletler Ordusu'nda görev yaptıktan sonra Dr. Netter CIBA Eczacılık Şirketi (şimdiki adı ile Novartis) ile birlikte çalışmaya başladı. Bu 45 yıllık birliktelik dünya genelinde doktorların ve tıp profesörlerinin bildiği tıbbi sanat ile ilgili alışılmışın dışında bir koleksiyonla sonuçlandı. Icon Learning System 2000 yılında Netter'in Kolleksiyonu'nu aldı ve Dr. Netter'in orijinal resimlerini yenilemeye ve Dr. Netter'in stiline göre çalışan ressamlar tarafından yeni resimlerin yapılmasına devam etti. Dr. Netter'in eserleri tıbbi kavramların öğretilmesinde resimlerin kullanılmasının en iyi örneğidir. Dr. Netter'in 20000'den fazla resim içeren, 13 kitaptan oluşan, Netter'in Tıbbi Resimler Koleksiyon'u yayınlanmış en ünlü tıbbi eserlerden birisi olmaya devam etmektedir. İnsan Anatomisi Atlası Netter'in Kolleksiyonu'ndan resimler içermekte olup ilk kez 1989'da yayınlandı. Şimdi 11 dile çevrilen ve tüm dünyada tıp öğrencileri tarafından tercih edilen bir anatomi atlasıdır. Netter'in resimleri artistik kalitesinden ziyade içeriği nedeniyle takdir edilmektedir. Netter'in 1949'da dediği gibi"... resimlerin amacı bir konuyu aydınlatmaktır. Bir resim tıbbi bir konuyu açıklamaya yardım etmiyorsa bunun ne kadar güzel boyandığının, konuyu ne kadar ince ve zekice yorumladığının ve maliyetinin ne kadar düşük olduğunun önemi yoktur." Dr. Netter'in planlaması, fikirleri, bakış açısı ve yaklaşımı onun resimlerini entelektüel olarak değerli yapan şeydir. Dr. Frank H. Netter, hekim ve ressam, 1991 'de öldü.
TEŞEKKÜR Öğretmenlerimden bazılarına teşekkür etmek benim için çok önemli. Bunlardan ilki her zaman benim akadamik ilgimi teşvik eden sevgili annem ve babamdır. Lisede çok özel bir öğretmen olan Albert A. Surina ile tanıştım. Onun kimya dersleri benim hukuk yerine bilimin peşinde koşmama ve kariyer yapmama neden oldu. Tufts'a öğrenci olarak girdiğimde aile doktorum Dr. Leonard Williams'ın kariyerimde özel bir yeri vardır. "Doc Willie" tıpta kariyer yaparken bana güven verdi. Organik kimya hocam, "Pop" Dolman, kolej kariyerimi en iyi yönlendiren kişidir; bir bakıma onun eğitim yaklaşımı, en önemli tıp öncesi dersidir, her hikaye alındığında nörolojik değerlendirmede ayırıcı tanıya giderken sebebi kolay bulmaya alt yapı hazırladı. Clitton Emery, Tufts Dekan'ı, Northwestern Üniversitesi'ne gitmem için beni teşvik etti. "Köylü bir New England'h" olmak yerine ufkumu genişletmem gerektiğini söyledi. Northvvestem Üniversitesi tıp fakültesinde Dr. Ray Snider, nöroanatomi hocam, birinci sınıfa klinik tıbbı getiren ilk klinik öncesi bilim adamıdır. Onun zorlu ve düşünceli dersleri ve sınavları sinir sistemini yaşamımın bir parçası yaptı ve bu alanda kariyer yapmamı düşünmemi sağladı. Daha sonra mükemmel bir kardiyolog olan Dr. Martin Brendfonbrenner ile çalışma fırsatı buldum, 1 yılımı onunla geçirme ayrıcalığına sahip oldum ve en iyi klinik araştırmalarına ve eğitimlerine katıldım. Nöroloji, kariyer planlarım arasında arka planda kaldı. Son olarak Evanston Hastanesi'nde Dr. Franklin Kiser beni Mayo'ya gitmem için teşvik etti ve orada tıp kariyerim gerçekten kutsanmış oldu. Mayo, birkaçından bahsettiğim zaman kesinlikle yanlarında tembel kalacağımı bildiğim çok iyi klinisyen ve klinik araştırıcılarla doluydu. Bunlardan en önde gelenleri benim ilk nöroloji görevlilerim ya da Boston'da dedikleri gibi vizitlerim Dr. Peter J. Dyck'tir. Ocak 1965'te dahiliyede 3 yıl geçirdikten sonra kendimi kardiyolog olmaya adadım. Bununla birlikte 6 haftalık nöroloji rotasyonundayken Dr. Corbin nöroloji kariyeri için Dr. Robert G. Siekert ile konuşmam için beni teşvik etti. Böylece benim tıp fakültesindeki ilk ilgi alanım tekrar hayata döndü. Bir kez bu kararı verdikten sonra nöroloji biliminin en iyileri ile çalışma fırsatı buldum. Bunların en önde gelenleri Don Klas, Ed Lambert ve onlarım meşhur nörofizyoloji laboratuarı ile Dr. Donald Mulder, Dr. Norman Goldstein ve Dr. Bili Kames'tir. En etkileyici olanı iyi bir dost ve iş arkadaşı olan Dr. Bob Siekert'tir. Peter Dyck yaklaşık 40 yıldır sural sinir biyopsilerimize bakıyor ve halen telefonla konsültasyon yapabiliyorum. Böyle mükemmel örnek alınacak bir arkadaşa sahip olmayı başka kimse hayal edemezdi. Bana yıllar boyunca çalışmalarımda destek veren tüm arkadaşlarıma teşekkür etmek isterim. Bunların arasında 20 yılın üzerinde şefliğimizi yapan Dr. Steve Kott, beyin cerrahisi şefi Steve Freiberg, onun selefi Dr. Charles Fager ve Lahey'in ilk nöroradyoloğu olan ve bana bu kitap ile Sinir Sistemi'nin 2. Kısım'da nöroradyografik resimlerin sağlanmasında yardım eden Dr. Dick Baker vardır. Eski şef yönetim memurumuz olan Dr. Robert Wise genç, esprili ve güvenilir bir nörologa destek oldu ve böylece 1979'da Lahey'de tam gün çalışırken Boston Çocuk Hastanesi'ne geçtiğim zaman özellikle elektromiyografi laboratuarı kurmama imkan sağladı. Nörobilimler için sarf ettiğimiz eforun 30 yıldan uzun süredir kuvvetli bir şekilde büyümesini görmek büyük bir zevkti. Şu an Lahey'de şef yönetim memuru olan Dr David Barret'e devam eden desteği ve dostluğundan dolayı çok minnettarım. Bahsedilmesi gereken birçok kişi var ama yeterli boşluğum yok bu yüzden bu arkadaşlarıma çok teşekkür edeceğim, gezinti balo oldu! H. Royden Jones, Jr, MD Burlington ve Boston, Massachusetts
xiii
KATKIDA BULUNANLAR Katkıda bulunanların hepsi aksi belirtilmediği takdirde Lahey Kliniği Tıp Merkezi ile bağlantılıdır.
Editör H. Royden Jones, Jr, MD Emeritus Chairman, Department of Neurology and Division of Medical Specialties Clinical Professor of Neurology, Harvard Medical School Director EMG Lab, Children’s Hospital Boston Yardımcı Editör Richard A. Baker, MD Diagnostic Radiologist Lecturer on Radiology, Harvard Medical School Associate Clinical Professor of Radiology, Tufts University School of Medicine Yardımcı Editörler Gregory Allam, MD Department of Neurology Ted M. Burns, MD Assistant Professor Department of Neurology University of Virginia Ann Camac, MD Department of Neurology Claudia J. Chaves, MD Director of Multiple Sclerosis Clinic Department of Neurology Stephen R. Freidberg, MD Chair, Department of Neurosurgery Kinan K. Hreib, MD, PhD Director Stroke Service Assistant Clinical Professor, Tufts University James A. Russell, DO Director of Muscular Dystrophy Association Clinic Vice Chairman, Department of Neurology
Monique M. Ryan, MB BS, MMed, FRACP Former Fellow in Clinical Neurophysiology/Electromyography and Neuromuscular Disorders Senior Lecturer Discipline of Pediatrics and Child Health University of Sydney Jayashri Srinivasan, MBBS, PhD, MRCP Department of Neurology Yuval Zabar, MD Director, Center for Memory and Cognitive Disorders Department of Neurology Katkıda Bulunan Yazarlar Lloyd M. Alderson, MD, DSc Department of Neurosurgery Timothy D. Anderson, MD Senior Staff Department of Otolaryngology Diana Apetauerova, MD Department of Neurology Jeffrey E. Arle, MD, PhD Director, Functional Neurosurgery Department of Neurosurgery Peter J. Catalano, MD, FACS Chairman, Department of Otolaryngology Associate Professor of Otolaryngology, Boston University Ellen Choi, BS Senior Medical Student, Tufts University Medical School Department of Otolaryngology, Head and Neck Surgery
xv
KATKIDA BULUNANLAR Donald E. Craven, MD Chair, Department of Infectious Diseases Professor of Medicine, Tufts University School of Medicine
N. George Kasparyan, MD, PhD Director of Hand Surgery Assistant Professor of Orthopedics, Boston University, School of Medicine
Carlos A. David, MD Director Cerebrovascular Surgery Co-Director Skull Base Surgery Department of Neurology Clinical Assistant Professor, Tufts University School of Medicine
Kenneth Lakritz, MD Department of Psychiatry and Behavioral Medicine
Peter K. Dempsey, MD Department of Neurosurgery Francesco G. De Rosa, MD Assistant Clinical Professor Infectious Diseases, University of Turin Robert A. Duncan, MD, MPM Senior Staff Physician Center for Infections Diseases Jennifer A. Grillo, MD Former Fellow in Clinical Neurophysiology/Electromyography and Neuromuscular Disorders Staff Neurologist, Holy Family Hospital Paul T. Gross, MD Chair, Department of Neurology Clinical Professor of Neurology, Tufts University Jose A. Gutrecht, MD, MSc Department of Neurology Aaron C. Heide, MD Director of Stroke Services Department of Neurology Valley Medical Center Alice A. Hunter, MD Department of Orthopaedic Surgery Allison Gudis Jackson, MS CCC-SLP Speech-Language Pathologist Department of Otolaryngology Edward R. Jewell, MD Chair, Department of Vascular Surgery
xvi
Marie C. Lucey, BS, PT Physical Therapist Center for Balance and Mobility, Gordon College Subu N. Magge, MD Department of Neurosurgery Steven W. Margles, MD Department of Orthopaedic Surgery, Section of Hand Surgery Assistant Clinical Professor, Department of Orthopaedic Surgery, Boston University John Markman, MD Department of Anesthesiology and Neurology Ippolit C. A. Matjucha, MD Neuro-ophthalmologist Department of Ophthalmology Daniel P. McQuillen, MD Department of Infectious Disease Assistant Professor, Tufts University School of Medicine Michael P. McQuillen, MD, MA Professor of Neurology and of the Medical Humanities University of Rochester, School of Medicine and Dentistry Eva M. Michalakis, MS CCC-SLP Clinical Director of Speech, Voice, Swallowing Department of Otolaryngology Mary Anne Muriello, MD Department of Neurology Associate Professor of Clinical Neurology, Tufts University School of Medicine
KATKIDA BULUNANLAR Winnie Ooi, MD, MPH, DMD Travel and Tropical Medicine Clinic Department of Infectious Diseases Joel M. Oster, MD Director of Epilepsy and EEG Department of Neurology E. Prather Palmer, MD Staff Physician Department of Neurology Kevin B. Raftery, MD Department of Vascular Surgery Edward Tarlov, MD Department of Neurosurgery Eric T. Tolo, MD Orthopaedic Surgeon Division of Hand and Upper Extremity Surgery Department of Orthopaedic Surgery
Robert J. Updaw II Senior Medical Student, Medical School of Ohio Michal Vytopil, MD Fellow in Clinical Neurophysiology/ Electromyography and Neuromuscular Disorders Department of Neurology Harold J. Welch, MD Senior Vascular Surgeon Department of Vascular Surgery Judith White, MD, PhD Head, Section of Vestibular and Balance Disorders Head and Neck Institute, The Cleveland Clinic
xvii
ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ Bu kitabın çeviri editörlüğünü yapmak bana büyük bir zevk verdi. Netter’in güzel resimlerine bir kez daha hayran kaldım. İnancım odur ki, bu kitap özellikle nöroloji eğitimi alan asistanlar ve uzmanlara gerçekten faydalı olacaktır. Bu kitabın çevrisi ile Türk tıbbına yapılacak en ufak katkı bizim için büyük bir mutluluk olacaktır.
Doç. Dr. Ülkü Türk Börü İstanbul
xix
İÇİNDEKİLER I. NÖROLOJİK MUAYENE Kinan K. Hreib, Yardımcı Editör Bölüm Bölüm 1. Nörolojik Muayene ...............................................................................................2 Kinan K. Hreib ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 2. Bilişsel İşlevler ve Konuşmanın Değerlendirilmesi............................................40 Kinan K. Hreib
II. NÖRO-OFTALMOLOJİ H. Royden Jones, Jr, Yardımcı Editör Bölüm 3. Retina ve Optik Sinir ..........................................................................................54 Ippolit C. A. Matjucha ve Robert J. Updaw II Bölüm 4. Optik Kiazma, Optik Traktus, Lateral Genikulat Nükleus ve Optik Radyasyon....64 Ippolit C. A. Matjucha ve Robert J. Updaw II Bölüm 5. Birincil Görme Korteksi ......................................................................................72 Ippolit C. A. Matjucha ve Robert J. Updaw II Bölüm 6. Kraniyal Sinir III: Okülomotor (Occulomotor) Sinir.............................................77 Ippolit C. A. Matjucha Bölüm 7. Kraniyal Sinir IV: Trohlear (Trochlear) ...............................................................85 Ippolit C. A. Matjucha Bölüm 8. Kraniyal Sinir VI: Abdusens (Abducens) ............................................................89 Ippolit C. A. Matjucha
III. KRANİYAL SİNİRLER Kinan K. Hreib, Yardımcı Editör Bölüm 9. Kraniyal Sinir I: Olfaktor (Olfactory) ...................................................................96 Michal Vytopil ve H. Royden Jones Bölüm 10. Kraniyal Sinir V: Trigeminal............................................................................101 Michal Vytopil ve Edward Tarlov Bölüm 11. Kraniyal Sinir VII: Fasiyal (Facial) ..................................................................112 Michal Vytopil, Peter J. Catalano ve H. Royden Jones Bölüm 12. Kraniyal Sinir VIII: Vestibuler (Vestibular) ......................................................126 Kinan K. Hreib, Judith White ve Marie C. Lucey Bölüm 13. Kraniyal Sinir VIII: Oditor (Auditory) ...............................................................134 Ellen Choi ve Peter J. Catalano
xxi
İÇİNDEKİLER Bölüm 14. Kraniyal Sinir IX, Glossofarengeal ve Kraniyal Sinir X, Vagus: Yutma..........143 Eva M. Michalakis, Allison Gudis Jackson ve Peter J. Catalano Bölüm 15. Kraniyal Sinir X, Vagus: Ses Bozuklukları .....................................................153 Timothy D. Anderson Bölüm 16. Kraniyal Sinir XI. Spinal Aksesor (Accessory) ...............................................157 Michal Vytopil ve H. Royden Jones, J Bölüm 17. Kraniyal Sinir XII: Hipoglossal (Hypoglossal) Sinir ........................................163 Michal Vytopil ve H. Royden Jones, Jr
IV. BAŞ AĞRISI Ann Camac, Yardımcı Editör Bölüm 18. Birincil ve İkincil Baş Ağrısı............................................................................188 Jose A. Gutrecht ve Edward Tarlov
V. BEYİN DAMAR HASTALIKLARI Claudia J. Chaves, Yardımcı Editör Bölüm 19. Beyin ve Meninkslerin Arterleri ......................................................................188 Aaron C. Heide ve Claudia J. Chaves Bölüm 20. İskemik İnme ..................................................................................................195 Claudia J. Chaves ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 21. Ekstrakranial Karotisarter Aterosklerozunda Endarterektomi ........................218 Edward R. Jevvell, Harold J. Welch ve Kevin B. Raftery Bölüm 22. Serebral Venöz Tromboz ...............................................................................223 Gregory Allam Bölüm 23. İntraserebral Kanama.....................................................................................234 Kinan K. Hreib ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 24. Serebral Anevrizmalar ve Subaraknoid Kanama ...........................................248 Carlos A. David
VI. EPİLEPSİ VE SENKOP Gregory Allam, Yardımcı Editör Bölüm 25. Epilepsi ve Senkop.........................................................................................264 Joel M. Oster, Jose A. Gutrecht ve Paul T. Gross Bölüm 26. Epilepside Cerrahi Tedavi..............................................................................281 Jeffrey E. Arle
xxii
İÇİNDEKİLER VII. UYKU BOZUKLUKLARI Gregory Allam, Yardımcı Editör Bölüm 27. Uyku Bozuklukları ..........................................................................................288 Paul T. Gross
VIII. BİLİNÇ BOZUKLUKLARI Gregory Allam, Yardımcı Editör Bölüm 28. Koma ..............................................................................................................296 Gregory Allam Bölüm 29. Kafa İçi Basınç Artması ve Serebral Herniasyon ..........................................307 Gregory Allam Bölüm 30. Beyin Ölümü ..................................................................................................316 Gregory Allam
IX. BELLEK VE BİLİŞSEL BOZUKLUKLAR Yuval Zabar, Yardımcı Editör Bölüm 31. Akut Bilişsel ve Davranışsal Bozukluklar.......................................................322 Yuval Zabar Bölüm 32. Alzheimer Hastalığı........................................................................................327 Yuval Zabar Bölüm 33. Lewy Cisimcikli Demans (Lewy Body Demans).............................................347 Yuval Zabar Bölüm 34. Frontotemporal Demans ................................................................................351 Yuval Zabar Bölüm 35. Vasküler Demans...........................................................................................356 Yuval Zabar Bölüm 36. Bulaşıcı Spongiyoform Ensefalopati ..............................................................360 Yuval Zabar
X. PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR Yuval Zabar ve H. Royden Jones, Jr, Yardımcı Editörler Bölüm 37. Major Depresyon............................................................................................366 Kenneth Lakritz Bölüm 38. İki Uçlu Mizaç Bozukluğu ..............................................................................369 Kenneth Lakritz
xxiii
İÇİNDEKİLER Bölüm 39. Şizofreni .........................................................................................................372 Kenneth Lakritz Bölüm 40. Obsesif-Kompulsif Bozukluk ..........................................................................375 Kenneth Lakritz Bölüm 41. Panik Bozukluk...............................................................................................378 Kenneth Lakritz Bölüm 42. Distimi.............................................................................................................381 Kenneth Lakritz Bölüm 43. Borderline Kişilik Bozukluğu ..........................................................................384 Kenneth Lakritz Bölüm 44. Dikkat Bozukluğu ...........................................................................................387 Kenneth Lakritz Bölüm 45. Alkol ve Madde Kullanımı ..............................................................................390 Kenneth Lakritz Bölüm 46. Deliryum .........................................................................................................399 Kenneth Lakritz
XI. HAREKET BOZUKLUKLARI Ann Camac, Yardımcı Editör Bölüm 47. Parkinson Hastalığı........................................................................................402 Diana Apetauerova Bölüm 48. Atipik Parkinson Benzeri Sendromlar ............................................................414 Diana Apetauerova Bölüm 49. Tremorlar........................................................................................................422 E. Prather Palmer Bölüm 50. İlaca Bağlı Hareket Bozuklukları....................................................................432 Diana Apetauerova Bölüm 51. Distoni ............................................................................................................438 E. Prather Palmer Bölüm 52. Miyoklonus .....................................................................................................447 Diana Apetauerova Bölüm 53. Kore................................................................................................................453 Diana Apetauerova
xxiv
İÇİNDEKİLER Bölüm 54. Tik Bozuklukları..............................................................................................460 E. Prather Palmer Bölüm 55. Wilson Hastalığı .............................................................................................466 E. Prather Palmer Bölüm 56. Psikojenik Hareket Bozuklukları.....................................................................472 E. Prather Palmer Bölüm 57. Hareket Bozukluklarında Cerrahi Tedavi .......................................................475 Jeffrey E. Arle
XII. YÜRÜYÜŞ BOZUKLUKLARI VE BAŞ DÖNMESİ Kinan K. Hreib, Yardımcı Editör Bölüm 58. Yürüyüş Bozuklukları.....................................................................................480 Kinan K. Hreib
XIII. MİYELOPATİLER Ann Camac, Yardımcı Editör Bölüm 59. Miyelopatilere Anatomik Bakış.......................................................................492 Ann Camac ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 60. Akut Miyelopatiler...........................................................................................503 Ann Camac ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 61. Kronik Miyelopatiler........................................................................................514 Ann Camac ve H. Royden Jones, Jr
XIV. MS VE DİĞER DEMİYELİNİZAN HASTALIKLAR Ann Camac, Yardımcı Editör Bölüm 62. Multiple Skleroz ve Akut Dissemine Ensefalomiyelit .....................................538 Mary Anne Muriello, H. Royden Jones ve Claudia J. Chaves
XV. ENFEKSİYON HASTALIKLARI Claudia J. Chaves, Yardımcı Editör Bölüm 63. Bakteriyel Menenjit.........................................................................................560 Donald E. Craven, Francesco G. De Rosa, Daniel P. McOuillen ve Robert A. Duncan Bölüm 64. Parameningeal Enfeksiyonlar ........................................................................566 Donald E. Craven, Francesco G. De Rosa ve H. Royden Jones Bölüm 65. Nörosifiliz........................................................................................................570 Daniel P. McQuillen
xxv
İÇİNDEKİLER Bölüm 66. Sinir Sisteminin Viral Enfeksiyonları ..............................................................574 Francesco G. De Rosa, Daniel P. McOuillen, Donald E. Craven, John Markman ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 67. Beyin ve Omuriliğin Tüberkülozu...................................................................583 Daniel P. McOuillen Bölüm 68. Bağışıklık Sistemi Baskılanmış Bireylerde Enfeksiyonlar..............................586 Donald E. Craven, Francesco G. De Rosa, Daniel P. McOuillen ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 69. Tetanoz ..........................................................................................................594 H. Royden Jones, Jr Bölüm 70. Çocuk Felci ....................................................................................................597 Daniel P. McOuillen ve Micheal P. McOuillen
XVI. NÖRO-ONKOLOJİ H. Royden Jones, Jr, Yardımcı Editör Bölüm 71. Nöroonkolojide Ayırıcı Tanı............................................................................604 H. Royden Jones, Jr, Peter K. Dempsey ve Lloyd M. Alderson Bölüm 72. Malign Beyin Tümörleri..................................................................................611 Peter K. Dempsey ve Lloyd M. Alderson Bölüm 73. Selim Beyin Tümörleri....................................................................................622 Peter K. Dempsey ve Lloyd M. Alderson Bölüm 74. Omurilik Tümörleri .........................................................................................635 Peter K. Dempsey ve Lloyd M. Alderson ve H. Royden Jones, Jr
XVII. BEYİN VE OMURİLİK TRAVMALARI Stephen R. Freidberg, Yardımcı Editör Bölüm 75. Beyin Travması ..............................................................................................644 Carlos A. David Bölüm 76. Omurga ve Omurilik Travması .......................................................................658 Stephen R. Freidberg ve Subu N. Magge
XVIII. RADİKÜLOPATİLER Stephen R. Freidberg, Yardımcı Editör Bölüm 77. Servikal Radikülopati .....................................................................................672 Subu N. Magge ve Stephen R. Freidberg Bölüm 78. Lomber Radikülopati......................................................................................679 Stephen R. Freidberg ve Subu N. Magge
xxvi
İÇİNDEKİLER Bölüm 79. Lomber Spinal Stenoz....................................................................................691 H. Royden Jones, Jr ve Stephen R. Freidberg Bölüm 80. Romatolojik, Fonksiyonel ve Psikosomatik Bel Ağrısı ...................................694 H. Royden Jones, Jr
XIX. PLEKSOPATİLER Ted M. Burns, Yardımcı Editör Bölüm 81. Brakiyal Pleksus ve Brakiyal Pleksus Hastalıkları .........................................700 Ted M. Burns ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 82. Lumbosakral Pleksopati.................................................................................708 Ted M. Burns ve Monique M. Ryan
XX. MONONÖROPATİLER James A. Russell, Yardımcı Editör Bölüm 83. Mononöropatilerin Gözden Geçirilmesi .........................................................716 N. George Kasparyan ve James A. Russell Bölüm 84. Üst Ekstiremitede Görülen Mononöropatiler .................................................726 Steven W. Margles ve James A. Russell Bölüm 85. Omuz Ağrısı ve Zayıflığı İle Ortaya Çıkan Mononöropatiler .........................741 Alice A. Hunter ve James. A. Russell Bölüm 86. Alt Ekstremite Güçsüzlüğü Yapan Mononöropatiler.....................................746 Eric T. Tolo, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 87. Alt Ekstremitenin Birincil Duyusal Nöropatileri...............................................757 N. George Kasparyan ve James A. Russell
XXI. MOTOR NÖRON HASTALIKLARI James. A. Russell, Yardımcı Editör Bölüm 88. Motor Nöron Hastalıklarının Gözden Geçirilmesi..........................................764 James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 89. Kol ve Bacakları Tutan Alt Motor Nöron Hastalığı.........................................777 James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 90. Primer Lateral Skleroz: Ekstiremitelerde Üst Motor Nöron Belirtileri Gösteren Motor Nöron Hastalığı .....................................................................................783 James A. Russell
xxvii
İÇİNDEKİLER Bölüm 91. Motor Nöron Hastalığı: Bulber, Baş Düşmesi ve Solunum Tutulumu İle Ortaya Çıkanlar................................................................................................................789 James A. Russell Bölüm 92. Katılaşmış Adam Sendromu..........................................................................794 Ted. M. Burns ve H. Royden Jones, Jr
XXII. POLİNÖROPATİLER VE OTONOMİK BOZUKLUKLAR James A. Russell, Yardımcı Editör Bölüm 93. Periferik Sinir Hastalıklarının Gözden Geçirilmesi.........................................800 Ted M. Burns ve James A. Russell Bölüm 94. Aksonal Polinöropatiler ..................................................................................808 Jennifer A. Grillo, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 95. Edinilmiş Demiyelinizan Poliradikülonöropatiler: Guillain-Barre Sendromu ve Kronik İnflamatuar Demiyelinizan Poliradikülonöropati ..............................................818 Ted M. Burns, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 96. Multifokal Nöropatiler .....................................................................................827 Monique M. Ryan, Ted M. Burns, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 97. Duysal Nöropati ve Nöronopati......................................................................834 Jennifer A. Grillo, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 98. Lepra (Hansen Hastalığı)...............................................................................839 Jayashri Srinivasan ve Winnie Ooi Bölüm 99. Otonom Sinir Sistemi Bozuklukları.................................................................843 Ted M. Burns, Jayashri Srinivasan ve James A Russell
XXIII. NÖROMÜSKÜLER BİLEŞKE HASTALIKLARI Ted M. Burns, Yardımcı Editör Bölüm 100. Nöromusküler Bileşke Anatomisi ve Fizyolojisi ...........................................850 Monique M. Ryan Bölüm 101. Lambert-Eaton Myastenik Sendromu...........................................................858 Ted M. Burns ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 102. Myastenia Gravis .........................................................................................864 Ted M. Burns, Monique M. Ryan ve H. Royden Jones, Jr
xxviii
İÇİNDEKİLER XXIV. MİYOPATİLER James A. Russeil, Yardımcı Editör Bölüm 103. Kas Hastalıklarının Gözden Geçirilmesi ......................................................872 James A. Russeil ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 104. Akut veya Subakut Gelişen Proksimal veya Jeneralize Güçsüzlük Yapan Miyopatiler ............................................................................................................884 Jayashri Srinivasan, James A. Russeil ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 105. Miyopatler; Kronik Proksimal veya Generalize Güçsüzlük Oluşturanlar.....892 Jayashri Srinivasan, James A. Russell ve H. Royden Jones, Jr Bölüm 106. Distal Miyopatiler..........................................................................................906 Monique M. Ryan ve James A. Russell Bölüm 107. Kanalopatiler: Epizodik Güçsüzlüğe Neden Olan Miyopatiler.....................909 Monique M. Ryan ve James A. Russell Bölüm 108. Egzersiz Tahamülsüzlüğü Gösteren Miyopatiler ........................................914 Monique M. Ryan ve James A. Russell
DİZİN ..............................................................................................................................923
xxix