TIBBİ LABORATUVAR EL KİTABI EDİTÖRLER
Prof. Dr. SELDA DEMİRTAŞ Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
Doç. Dr. MURAT CAN Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
Yrd. Doç. Dr. BERRAK GÜVEN Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. TIBBİ LABORATUVAR EL KİTABI Editörler ve Yazarlar: Prof. Dr. SELDA DEMİRTAŞ,
Doç. Dr. MURAT CAN, Yrd. Doç. Dr. BERRAK GÜVEN ISBN: 978-605-335-039-2 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.
Yayımcı
: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul
Yayımcı Sertifika No
: 15710
Baskı / Cilt
: No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul
Matbaa Sertifika No
: 12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk Akay Kapak Tasarım
: Cenk Akay
Baskı Tarihi
: Ocak 2014 - İstanbul
NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ. MERKEZ - ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08
www.nobeltip.com
ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87
ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43
ANTALYA Meltem Mah. Dumlupınar Bulv. Başkent Sitesi, B Blok No: 4 Meltem Tel: (0242) 238 15 55
İZMİR Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B Bornova Tel: (0232) 343 10 50
BURSA Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. N: 21/18 Görükle Nilüfer Tel: (0224) 224 60 21
SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
DİYARBAKIR Kurt İsmail Paşa 2. Sokak No: 12/C Ofis Tel: (0412) 228 93 93
BAKÜ / AZERBAYCAN Nesib bey Yusifbeyli Caddesi No: 43 Bakü / Azerbaycan Tel: +994 (0)12 449 9431
ÖNSÖZ
İnsan ömrünün giderek uzadığı günümüzde, hastalıkların taranması ve erken tanısında tıbbi laboratuvarın sağlık alanındaki önemi giderek artmaktadır. Tıbbi laboratuvar; sağlıklı durumda tarama, hastalık durumunda tanı, ayırıcı tanı, prognoz ve tedavinin izlenmesine ilişkin testleri, laboratuvar sonuçlarının tıbbi yorumlarını, klinisyenlere konsültasyonunu içeren, tıp bilimine özgü bir uzmanlık alanıdır. Bu nedenle iyi bir tıbbi laboratuvar çalışanı insan organizmasının anatomik, histolojik ve fizyolojik temel bilgilerine sahip olup, aynı zamanda istatistik, bilgisayar ve test analizleri konusunda da yeterince bilgili olmalıdır. Daha önceki öğrenci derslerimizden edindiğimiz izlenimlerimize göre, bu alanda Türkçe yazılmış klinik bilgileri ve ilgili testleri içeren bir kaynak kitaba büyük bir gereksinim duyulmaktadır. Bu eksikliği giderebilmek için olabildiğince özet bilgiler veren bu kitabı oluşturmaya çalıştık. Amacımız, Tıbbi Laboratuvarda çalışan uzmanlık, doktora, lisans öğrencileri (Tıp, Diş, Eczacılık, Veterinerlik, Biyoloji, Kimya gibi) ile önlisans öğrencileri (Tıbbi Laboratuvar Teknikerliği, Hemşirelik gibi) için gerekli olan tıbbi laboratuvar bilgilerini aktarmaktır. Kitap temel, tıbbi ve klinik laboratuvar olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde laboratuvar malzemeleri ile yöntemlerinin dayandığı bilimsel temeller ve hastalıklar ile ilgili gerekli teorik bilgiler verilmiştir. Bu eserin okuyuculara yararlı olmasını diler, oluşturulmasına katkı sağlayan herkese teşekkürü borç biliriz.
iii
İÇİNDEKİLER
TEMEL LABORATUVAR ..........................................................................1 Laboratuvarda Uyulması Gereken Kurallar ..................................................3 Laboratuvarda Kullanılan Malzemeler ve Cihazlar ......................................3 Kimyasal Malzemeler .....................................................................................11 Laboratuvar Kazaları ......................................................................................12 Laboratuvar Atıkları .......................................................................................14 Uluslararası Birim Sistemi .............................................................................15 Çözeltiler ve Konsantrasyon Kavramları .....................................................16 Saf Su ................................................................................................................19 Asid, Baz, pH Kavramı ve Tampon Çözeltiler ............................................20
TIBBİ LABORATUVAR ..........................................................................23 Tıbbi Laboratuvar ............................................................................................25 Kan Alma .........................................................................................................26 Tıbbi Laboratuvarda Kullanılan Yöntem ve Cihazlar .................................33 - Absorbsiyon Spektroskopisi ......................................................................33 - Spektrofotometre ........................................................................................34 - Otoanalizör..................................................................................................35 - Işığın Saçılmasına Dayanan Teknikler .....................................................38 - Işığın Yayılmasına Dayanan Teknikler ....................................................39 - İmmünkimyasal Yöntemler .......................................................................40 - Kromotografi...............................................................................................43 - Elektroforez .................................................................................................44 - Kan Gazı Analizi .........................................................................................47 - Osmolalite Analizi ......................................................................................49 - İdrar Analizi ................................................................................................50 v
vi - İçindekiler
-
Taş Analizi ...................................................................................................59 Vücut Sıvılarının Analizi ...........................................................................60 Gaita Analizi................................................................................................65 Sperm Analizi..............................................................................................66 Hematolojide Kullanılan Yöntem ve Cihazlar ........................................69 Periferik Yayma ...........................................................................................69 Tam Kan Sayımı ..........................................................................................70 Hematokrit ..................................................................................................72 Eritrosit Sedimentasyon Oranı .................................................................72 Koagulasyon Testleri ..................................................................................73 Kan Grupları ve Tayin Yöntemleri ...........................................................77 Coombs Testi...............................................................................................78 Cross Match.................................................................................................79 Kan Merkezleri............................................................................................79
Laboratuvar İstatistiği ve Uygulamaları .......................................................81 - Temel Laboratuvar İstatistiği.....................................................................81 - İnternal Kalite Kontrol ...............................................................................82 - Eksternal Kalite Kontrol ............................................................................82 Laboratuvar Kitlerinin İncelenmesi .............................................................84 Referans Aralık Analizi ..................................................................................85 Sonuçları Raporlarken Bilinmesi Gereken Değişkenler ............................86 Panik Değerler .................................................................................................89 Laboratuvar Hata Kaynakları ........................................................................90 Tıbbi Laboratuvarın Sertifikasyonu ve Akreditasyonu ..............................90
KLİNİK LABORATUVAR .......................................................................93 Akut Faz Proteinleri........................................................................................94 Kardiyak Belirteçler ........................................................................................95 Lipid Biyokimyası ...........................................................................................97 Karaciğer Biyokimyası ....................................................................................98 Böbrek Biyokimyası ......................................................................................100 Endokrin Sistem ............................................................................................103 Dinamik Endokrin Testler ...........................................................................105 Tiroid Biyokimyası........................................................................................109 Diabetes Mellitus...........................................................................................111
İçindekiler - vii
Kanser Belirteçleri.........................................................................................113 Anemi .............................................................................................................114 Kemik Yapım ve Yıkım Belirteçleri.............................................................115 Konnektif Doku Hastalıkları Belirteçleri ...................................................116 Element Biyokimyası ....................................................................................117 Vitaminler ......................................................................................................119 Oksidan-Antioksidan Sistem ......................................................................120 Gebelik Biyokimyası .....................................................................................122 Yenidoğan Tarama Testleri ..........................................................................123
KAYNAKLAR .........................................................................................126
Temel Laboratuvar - 3
LABORATUVARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR 1.LaboratuvarlarÕn ciddi çalÕúma yapÕlan bir ortam oldu÷u hiçbir zaman akÕldan çÕkarÕlmamalÕdÕr. Laboratuvarda düzeni bozacak veya tehlikeye yol açabilecek úekilde hareket edilmemelidir. 2.Laboratuvarda her zaman beyaz önlük giyilerek çalÕúÕlmalÕdÕr. ÇalÕúmasÕ esnasÕnda önlü÷ün önünün kapalÕ olmasÕna dikkat edilmelidir. 3.Uzun saçlar, sallantÕlÕ takÕlar ve bol elbiseler laboratuvar ortamÕnda tehlikeye yol açacaklarÕndan dolayÕ; saçlar arkada toplanmalÕ, sallantÕlÕ takÕlar çÕkarÕlmalÕ, bol elbise giyilmemelidir. 4.Sözlü veya yazÕlÕ bütün kurallara dikkatle uyulmalÕ, anlaúÕlmayan kÕsÕmlar laboratuvar sorumlularÕna sorulmalÕdÕr. 5.Laboratuvar ortamÕnda yiyecek bulundurmamalÕ ve yemek yenmemelidir. 6.Kirli, çatlak ve kÕrÕk cam eúyalar kullanÕlmamalÕdÕr. 7.Kimyasal ve biyolojik materyallerle çalÕúmalarda mutlaka eldiven kullanÕlmalÕdÕr. Bulaú olan eldivenlerle baúka materyale dokunmamaya özen gösterilmeli, kiúi kendini korurken di÷er çalÕúanlarÕn sa÷lÕ÷ÕnÕ riske atmamalÕdÕr. 8.ÇalÕúmalarda özel bir çözücü belirtilmemiúse, çözücü olarak distile su kullanÕlmalÕdÕr. 9.Laboratuvar çalÕúmalarÕndan çÕkan atÕklar tanÕmlanan kurallar do÷rultusunda uzaklaútÕrÕlmalÕdÕr. 10.Laboratuvar çalÕúmalarÕnÕn bitiminde kullanÕlan tezgahlar ve cam malzemeler mutlaka temiz bÕrakÕlmalÕdÕr. Her çalÕúmadan sonra eller sabunlu su ile yÕkanmalÕdÕr. 11.Laboratuvarda yapÕlan çalÕúmalar her zaman tüm detaylarÕ ile kayÕt altÕna alÕnmalÕdÕr. LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER VE CøHAZLAR Laboratuvarlarda kullanÕlan malzemeler cam ve plastik olmak üzere ikiye ayrÕlÕrlar. Cam Malzemeler: Laboratuvarda kullanÕlan cam malzemeler ço÷unlukla borosilikat camdan imal edilmiútir. Bu nedenle yüksek sÕcaklÕ÷a, korozyona ve ÕsÕ úokuna oldukça dayanÕklÕdÕr. Birçok çalÕúmada tekrar tekrar kullanÕlmalarÕ nedeniyle cam malzemelerin temizli÷ine önem verilmelidir. Önce cam malzeme içinde gözle görülen pislikler, fÕrça veya spatül yardÕmÕyla çÕkarÕlÕr. Daha sonra kirli malzemeler sabunlu suyla yÕkanÕr ve ardÕndan bol su ile durulanÕr. Son olarak distile sudan geçirilip kurumaya bÕrakÕlÕr. Bu iúlemle temizlenemeyen cam malzemeler ise dikromat solüsyonu (6 gr K2Cr2O7 100 ml H2SO4’de çözülür), potasyum permanganat çözeltisi (10 gr KMnO4 ile 10 gr NaOH 100 ml distile suda çözülür) veya kral suyu (3 hacim deriúik HCl ile 1 hacim deriúik HNO3 karÕúÕmÕ) gibi solüsyonlar kullanÕlarak temizlenmelidir. Plastik Malzemeler: Günümüzde laboratuvarlarda kullanÕlan cam malzemelerin ço÷u, yerini tek kullanÕmlÕk plastik malzemeye bÕrakmÕútÕr. Plastik malzemelerin kÕrÕlmamalarÕ ve içlerindeki solüsyonlara iyon vermemeleri en büyük avantajlarÕdÕr. Buna karúÕlÕk bazÕ çözeltilerdeki çözücüleri tutma ve yüzeyine yapÕúan maddeleri bir sonraki çözeltilere aktarma ihtimali bulunur. Laboratuvarda sÕklÕkla kullanÕlan plastik malzemeler polietilen ve polipropilen olmak üzere iki çeúittir. Bu malzemeler asit, alkali, tuz çözeltileri ve di÷er bir çok çözeltilerden etkilenmezler. Yüksek sÕcaklÕklara dayanabilir ve sterilize edilebilirler. Ancak polietilenler, protein, boya, iyot ve pikrik asiti tutmasÕ nedeniyle daha sonraki analizlerde hataya sebep olabilirler.
4 - Tıbbi Laboratuvar El Kitabı
Volümetrik Cam Kaplar Volüm ölçümü laboratuvarlarda en sÕk uygulanan iúlemlerden biridir. Bu amaçla kullanÕlan cam kaplarÕn özellikleri aúa÷Õdaki tabloda anlatÕlmÕútÕr. Volümetrik cam kaplar genellikle ISO (UluslararasÕ Standartlar Organizasyonu) veya DIN (Alman Standartlar Enstitüsü) kalite standartlarÕna göre standardize edilirler. Standardizasyon iúleminde kaplarÕn hassasiyet dereceleri, boúaltma ve bekleme süreleri gibi özellikleri incelenir. Boúaltma süresi, üst noktadan durma noktasÕna kadar geçen süre, bekleme süresi ise boúalma iúleminden sonra camÕn iç cidarÕnda kalan sÕvÕnÕn akmaya devam etti÷i süredir. Hacimsel cam ürünlerin tamamÕ, içlerine aldÕklarÕ sÕvÕ hacmine (In) veya boúalttÕklarÕ sÕvÕ hacmine (Ex) göre kalibre edilirler. Bu nedenle üzerinde “Ex” yazan kaplar belli bir hacmi baúka bir kaba aktarmak amacÕyla kullanÕlÕrken, “In” yazan kaplar ölçülen sÕvÕyÕ saklamak için kullanÕlÕr. Volümetrik cam kaplar kalitesine göre A ve B olmak üzere 2 gruba ayrÕlÕrlar. En yüksek hassasiyet derecesine sahip olan A grubu, A ve AS olmak üzere 2 çeúittir. A ve AS sÕnÕflarÕ aynÕ hata ve tolerans limitlerine sahiptir, aralarÕndaki tek fark boúaltma ve bekleme süreleridir. Volümetrik kaplarda olmasÕ gereken etiket bilgileri x Üretici ismi veya logosu x Nominal kapasite x Birim (ml veya cm3) x Kalibrasyon sÕcaklÕ÷Õ (20 0C) x Kalibrasyon tipi (Ex veya In) x Hata limitleri x SÕnÕfÕ (A, AS veya B) x Standardizasyon çeúidi (ISO vs)
Volümetrik kaplarla sÕvÕ ölçümü iúleminde en önemli nokta menisküsün de÷erlendirilmesidir. Menisküs, sÕvÕlarÕn yüzey geriliminden dolayÕ oluúturdu÷u kavise verilen addÕr. Menisküsün de÷erlendirilmesi aúa÷Õdaki tabloda özetlenmiútir. SÕvÕ molekülleri kendi benzerlerinden daha büyük bir kuvvetle cam yüzeyi tarafÕndan çekilirse, iç bükey bir menisküs oluúur. øç bükey menisküste hacim sÕvÕ seviyesinin en düúük noktasÕnda okunmalÕdÕr. SÕvÕ molekülleri arasÕ birleúme kuvveti, cam yüzey kuvvetinden daha büyükse dÕú bükey bir menüsküs oluúur. Bu durumda hacim sÕvÕ seviyesinin en yüksek seviyesinden okunmalÕdÕr.
Menisküs çizgisinin göz seviyesinde okunmasÕna dikkat edilmelidir, gözle aynÕ hizada okunmayan menisküs yanlÕú sonuç elde edilmesine yol açar.
Temel Laboratuvar - 5
Balon joje, mezür, cam pipetler ve biüretler volümetrik kaplardan sayÕlÕrken, beher, erlenmayer gibi malzemeler ölçüm hassasiyetleri az oldu÷u için volümetrik kap olarak de÷erlendirilmezler. VOLÜMETRøK CAM KAPLAR
KULLANIM ÖZELLøKLERø
ùEKøL Amber
Balon Joje
Mezür (Dereceli Silindir)
Cam pipetler
Biüret
Çözeltilerin hazÕrlanmasÕnda kullanÕlan, dar ve uzun boyunlu, alt kÕsmÕ úiúkince olan de÷iúik hacimlerde cam malzemelerdir. IúÕktan etkilenen solusyonlarÕn ölçülmesi ve saklanmasÕnda koyu renkli olan amber denilen tipleri kullanÕlÕr. Çözelti hazÕrlanacak madde balon joje içine konulduktan sonra, yarÕsÕna kadar distile suyla doldurulur ve çalkalanÕr. Kalibrasyon çizgisinin çok az bir miktar altÕna kadar tekrar doldurulup, balon jojenin ve içindeki çözeltinin sÕcaklÕ÷Õ cam malzemenin referans sÕcaklÕ÷Õna (20 0C) ayarlanÕr. Bu sÕcaklÕkta menisküs çizgisi kalibrasyon çizgisiyle aynÕ seviyeye ulaúana kadar distile su eklenir ve okuma yapÕlÕr. Hacimsel olarak derecelendirilmiú silindirik cam kaplardÕr. KullanÕmÕnda menisküs çizgisine göre doldurma ve okumaya dikkat edilmelidir. Mezürler rutin laboratuvarlarda özellikle 24 saatlik idrar volümlerinin ölçümlerinde sÕklÕkla kullanÕlÕrlar.
Pipetlerin içine sÕvÕ alÕnmasÕ havanÕn emilmesiyle gerçekleúir. Emme iúlemi a÷Õzla yapÕlmamalÕdÕr, mutlaka puar kullanÕlmalÕdÕr. Pipetin hacim çizgisinin yaklaúÕk 5 mm üzerine kadar sÕvÕ çekilir. Pipetin dÕú yüzeyi silinerek kurulanÕr. Pipet göz seviyesinde tutularak, menisküs pipetin kalibrasyon çizgisine ulaúana kadar fazla sÕvÕ boúaltÕlÕr. Daha sonra pipet ucu pipetleme yapÕlacak kabÕn duvarÕna hafif açÕyla yerleútirilerek pipet boúaltÕlÕr. Pipet AS kalite ise pipette kalan sÕvÕnÕn akmasÕ için bekleme süresi gerekmektedir. Ancak bekleme süresinden sonra ucunda sÕvÕ kalsa da, bu miktar kalibrasyonda hesaba katÕldÕ÷Õ için üflenmemelidir. Büretler, titrasyon için kullanÕlÕrlar. Biüretin boúaltma ucunda sÕvÕnÕn akÕúÕnÕ kontrol edebilmek için bir kapama muslu÷u vardÕr. Biüret sÕfÕr iúaretinin üzerinde olacak úekilde doldurulur. Muslu÷u açarak sÕfÕr noktasÕnÕn altÕna düúmeyecek úekilde ayarlama yapÕlÕr. SÕfÕr noktasÕnÕn maksimum 10 mm üzerine kadar titrasyon sÕvÕsÕ ile doldurulur ve menisküse dikkat ederek sÕvÕyÕ sÕfÕr noktasÕndan gerçek seviyesine kadar boúaltÕp, uçta kalan damlalar silinir. Daha sonra muslu÷u çok yavaúça açarak titrasyona baúlanÕr.
6 - Tıbbi Laboratuvar El Kitabı
Volümetrik kaplar dÕúÕnda laboratuvarda sÕk kullanÕlan malzemeler ve bu malzemelerin kullanÕmÕnda dikkat edilecek özellikler aúa÷Õda anlatÕlmÕútÕr. MALZEMELER
Deney Tüpü
Santrifüj Tüpü
Ependorf Tüpü
Tüp Sporu
Tüp Sepeti
Parafilm
Huni
ùEKøL
TANIMI Kimyasal reaksiyonlarÕn gerçekleútirildi÷i veya çözeltilerin konuldu÷u silindirik cam veya plastik tüplerdir. Dibi düz veya yuvarlak olabilir. Vida kapaklÕ olanlarÕ da bulunur. Kimyasal reaksiyonlarÕn gerçekleútirildi÷i veya çözeltilerin konuldu÷u uzun, silindirik, dibi konik olan cam veya plastik tüplerdir.
DøKKAT EDøLMESø GEREKEN HUSUSLAR Santrifüjleme esnasÕnda ince cidarlÕ cam olanlarÕ kÕrÕlabilir. Daha kalÕn cam ve vida kapaklÕ olanlarÕ tercih edilmelidir. Tüp içinde sÕvÕ maddeleri ÕsÕtÕrken tüpün a÷Õz kÕsmÕ deney yapan kiúiye veya baúkasÕna yönlendirilmemelidir, aúÕrÕ ÕsÕnmayla sÕçramayÕ önlemek için tüp sürekli çalkalanmalÕdÕr. Rutin laboratuvarlarda özellikle idrarÕn mikroskobik incelenmesinde, tek kullanÕmlÕk olan plastik tüpler kullanÕlÕr.
Küçük hacimli karÕúÕmlarÕ santrüfüj etmeye yarayan tek kullanÕmlÕk plastik malzemelerdir. Rutin laboratuvarlarda daha çok serum saklanmasÕ için kullanÕlÕrlar. Tüplerin dik durmasÕnÕ sa÷layan plastik veya metalden yapÕlan malzemelerdir.
Üzerinde hacim göstergesi bulunur, sÕzdÕrmaz kapaklÕdÕr. Tüpün a÷zÕna kadar numuneyle doldurulmamasÕna dikkat edilmelidir, çünkü tamamÕ doldurulan tüp donduruldu÷unda kapa÷Õ açÕlÕr.
Tüplerin taúÕnmasÕ, yÕkanmasÕ ve kurutulmasÕnda kullanÕlan metalden yapÕlmÕú malzemelerdir.
YÕkama iúleminde tüpler sepete ters çevrilerek yerleútirilir.
Laboratuvarda tüplerin ve di÷er kaplarÕn a÷ÕzlarÕnÕn kapatÕlmasÕnda kullanÕlan yapÕúkan filmdir. Çözeltilerin süzülmesinde ve dar boyunlu kaplara aktarÕlmasÕnda kullanÕlÕr. Huniye süzgeç ka÷ÕdÕ yerleútirilerek süzme iúlemi de yapÕlabilir.
Organik çözücü (eter, kloroform gibi) bulunan çözeltilerde kapatma iúlemi için kullanÕlmaz. Tuz, asit ve baz çözeltilerinde ise 48 saate kadar dayanÕklÕdÕr.
Plastik tüp sporlarÕ yüksek ÕsÕda dayanÕksÕzdÕrlar. Bu nedenle etüv veya su banyosunda metal tüp sporlarÕ tercih edilmelidir.
KullanÕmdan önce ve sonra distile su ile temizlenmelidir.
Temel Laboratuvar - 7
Beher
Erlenmayer
Pastör pipeti
Otomatik pipetler
Geniú, silindirik, dibi düz de÷iúik hacimlerde cam kaplardÕr. Özellikle çözeltilerin karÕútÕrÕlmasÕnda ve ÕsÕtÕlmasÕnda kullanÕlÕrlar. Çözeltilerin hazÕrlanmasÕnda kullanÕlan, a÷ÕzlarÕ dar oldu÷u için çalkalanmalarÕ kolay olan de÷iúik hacimlerde cam malzemelerdir. Laboratuvarlarda sÕvÕlarÕn transfer edilmesinde ve aktarÕlmalarÕnda sÕklÕkla kullanÕlan plastik malzemelerdir. Küçük miktardaki hacimleri hassas ölçmeye yarayan pipetlerdir. Hacimleri sabit veya ayarlanabilir özelliktedir. Tek kanallÕ ve çok kanallÕ olmak üzere 2 tiptir.
Hassas volüm ölçümlerinde kullanÕlmamalÕdÕr. KullanÕmdan önce ve sonra distile su ile yÕkanÕp temizlenmelidir. IsÕya ve kimyasallara dayanÕklÕdÕr. Hassas volüm ölçümlerinde kullanÕlmamalÕdÕr. KullanÕmdan önce ve sonra distile su ile yÕkanÕp temizlenmelidir. IsÕya ve kimyasallara dayanÕklÕdÕr. Volüm hassasiyeti az oldu÷u için ölçeklendirmede de÷il, titrasyon gibi iúlemlerde kullanÕlmasÕ tercih edilir. Otomatik pipetlerin ölçtü÷ü aralÕ÷Õn dÕúÕnda bir hacim pipetlememelidir. Otomatik pipetle pipetlemede piston sonuna kadar de÷il, kademesine kadar bastÕrÕlmalÕdÕr. Otomatik pipete plastik uçlar tam yerleútirilmeli ve gevúek olmamalÕdÕr. Pipetlerin kalibrasyonu düzenli aralÕklarla yapÕlmalÕdÕr.
Pipetlemek istenen hacim otomatik pipetin pistonunun çevrilmesi yoluyla ayarlanÕr. E÷er pistonu saat yönünde çevirirsek hacim artar, saat yönünün tersine çevirirsek hacim azalÕr. Her pipetin üzerinde pipetleyebildi÷i hacim aralÕ÷Õ yazar. Pipetler bu aralÕ÷Õn dÕúÕnda bir hacmi do÷ru pipetleyemez. Otomatik pipetlerde sÕklÕkla kullanÕlan hacim aralÕklarÕ ise úunlardÕr: 0.5-10 μl, 2-20 μl, 10-100 μl, 20-200 μl, 100-1000 μl ve 1-5 ml’dir. Bu hacim aralÕklarÕna göre pipetlerin ayarlanmasÕna yönelik örnekler aúa÷Õda sunulmuútur.