Endüstriyel Kimyasallar
Çevre & Meslek Toksikolojisi: Tehlikeli madde olaylarına yaklaşım; mesleki maruziyetin değerlendirilmesi, toksik etkiler ve fiziksel bulgular ile ilgili açıklamalar; 500’den fazla bilinen endüstriyel kimyasalın işyeri maruziyet limitleri
Antidotlar & İlaç Tedavisi
Terapötik İlaçlar & Antidotlar: Önceki iki bölümde tartışılan terapötik ilaçların ve antidotların farmakolojisi, endikasyonları, advers etkileri, ilaç etkileşimleri, tavsiye edilen dozları ve formulasyonlarının açıklaması
Bilinen Zehirler & İlaçlar
Spesifik Zehirler & İlaçlar: Tanı & Tedavi: Spesifik ilaç ve zehirlerin her birinin toksik dozu ve düzeyi, zehirlenmenin patofizyolojisi, klinik bulguları, tanı ve spesifik tedavisini kapsayan alfabetik liste
Acil Tedavi
Kapsamlı Değerlendirme & Tedavi: Koma, nöbetler, şok ve zehirlenmenin diğer sık karşılaşılan komplikasyonlarının değerlendirilmesi ve tedavisine, gastrik dekontaminasyonun ve diyaliz işlemlerinin yerinde kullanımına adım adım yaklaşım
İndeks: Kitapta bahsedilen ilaçlar, kimyasallar, klinik tabloların alfabetik dizini İndeks
Beşinci baskı
ZEHİRLENMELER & İLAÇ AŞIRI DOZU California Poison Control System’in akademisyenleri, uzmanları ve personeli tarafından
Editör Kent R. Olson, MD, FACEP, FACMT, FAACT Clinical Professor of Medicine, Pediatrics, and Pharmacy, University of California, San Francisco; Medical Director, Califronia Poison Control System, San Francisco Division Çeviri Editörü Prof. Dr. Vahide Savcı Uludağ Üniveritesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Yardımcı Editörler Ilene B. Anderson, PharmD ClinicalProfessor of Pharmacy, University of California, San Francisco; Senior Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division
Richard F. Clark, MD, FACEP Professor of Medicine, University of California, San Diego; Director, Division of Medical Toxicology and Medical Director, California Poison Control System, San Diego Division
NealL. Benowitz, MD Professor of Medicine and Chief, Division of Clinical Pharmacology and Toxicology, University of California, San Francisco; Associate Medical Director, California Poison Control System, San Francisco Division
Thomas E. Kearney, PharmD, ABAT Professor of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco; Managing Director, California Polson Control System, San Francisco Division
Paul D. Blance, MD, MSPH Professor of Medicine and Chief, Division of Occupational and Environmental Medicine, University of California, San Francisco
John D.Osterloh,MD, MS Chief Medical Officer, Division of Laboratory Sciences, National Center for Environmental Health, Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta, Georgia
Lange Medical Boks/McGraw-Hill Medical Publishing Division New York Chicago San Francisco Lisbon London Madrid Mexico City Milan New Delhi San Juan Seoul Singapore Sydney Toronto
© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. ZEHİRLENMELER & İLAÇ AŞIRI DOZU Çeviri Editörü: Prof. Dr. Vahide Savcı ISBN: 978-975-420-907-5 Bu kitabın Türkçe’ye çeviri hakkı © The McGraw-Hill Companies tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Copyright © 2007 McGraw-Hill Companies, Inc. Poisoning And Drug Overdose Kent R. Olson, MD, FACEP, FACMT, FAACT ISBN-13: 978-0-07-144333-3
Düzenleme: Baskı / Cilt:
Nobel Tıp Kitabevleri Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17
SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03
CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58
ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43
KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08
www.nobeltip.com
ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Altıparmak Cad. Burç Pasajı, Bursa Tel: (0224) 224 60 21
İÇİNDEKİLER Yazarlar.........................................................................................................................vi Çeviren Yazarlar......................................................................................................................xviii Önsöz........................................................................................................................xxiii Bölüm I. Kapsamlı Değerlendirme & Tedavi...........................................................1 Bu bölüm koma, nöbetler, şok ve zehirlenmenin diğer sık karşılaşılan komplikasyonlarının değerlendirilmesi ve tedavisine, gastrik dekontaminasyonun ve diyaliz işlemlerinin yerinde kullanımına adım adım yaklaşım sunar. Bölüm II. Spesifik Zehirler & İlaçlar: Tanı & Tedavi..............................................68 Bu bölüm spesifik ilaç ve zehirlerin alfabetik listesidir; her bir maddenin toksik dozu ve düzeyi, zehirlenmenin patofizyolojisi, klinik bulguları, tanı ve spesifik tedavisini kapsar. Bölüm III. Terapötik İlaçlar & Antidotlar........................................................... 398 Bu bölümde, I. ve II. bölümlerde tartışılan terapötik ilaçların ve antidotların farmakolojisi, endikasyonları, advers etkileri, ilaç etkileşimleri, tavsiye edilen dozları ve formulasyonları açıklanır. Çevre & Meslek Toksikolojisi................................................................................. 514 Bu bölümde tehlikeli madde olaylarına yaklaşım; mesleki maruziyetin değerlendirilmesi, toksik etkiler ve fiziksel bulgular ile ilgili açıklamalar; 500’den fazla bilinen endüstriyel kimyasalın işyeri maruziyet limitleri yer alır. İndeks........................................................................................................................ 653 Kitapta bahsedilen ilaçlar, kimyasallar, klinik tabloların alfabetik dizinini içerir.
vi
Yazarlar
Timothy E. Albertson, MD, PhD Professor of Medicine, Medical Pharmacology and Toxicology, University of California Medical Center, Davis; Medical Director, California Poison Control System, Sacramento Division tealbertson@ucdavis.edu Bölüm II: Amfetaminler; Barbitüratlar; Dekstrometorfan; Opiyatlar ve Opiyoidler Judith A. Alsop, PharmD, DABAT Associate Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Clinical Professor of Medicine, School of Medicine, University of California, Davis jalsop@calpoison.org Bölüm II: Bitkiler; Bölüm III: Metoklopramid; Ondansetron; Potasyum Ilene B. Anderson, PharmD Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Senior Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division iba@calpoison.org Bölüm II: Botulizm; Kafur ve Diğer Esansiyel Yağlar; Etilen Glikol ve Diğer Glikoller; Lomotil ve Diğer Antidiyareikler; Metanol; Varfarin ve Bağlantılı Rodentisitler John Balmes, MD Professor, Department of Medicine, University of California, San Francisco; Chief, Division of Occupational and Environmental Medicine, San Francisco General Hospital Jbalmes@medsfgh.ucsf.edu Bölüm II: Asbestoz; Formaldehit; Gazlar, İrritan; Küf Mantarları; Fosgen; Sülfür Dioksit Neal L. Benowitz, MD Professor of Medicine and Chief, Division of Clinical Pharmacology and Toxicology, University of California, San Francisco; Associate Medical Director, California Poison Control System, San Francisco Division nbenowitz@medsfgh.ucsf.edu Bölüm II: Anestezikler, Lokal; Antiaritmik İlaçlar; Antidepresanlar, Genel (Nonsiklik); Antidepresanlar; Trisiklik; Beta-Adrenerjik Blokerler; Kalsiyum Antagonistleri; Kardiyak Glikozidler; Klorokin ve Diğer Aminokinolinler; Kokain; Ergot Türevleri; Lityum; Marihuana; Monoamin Oksidaz İnhibitörleri; Nikotin; Nitratlar ve Nitritler; Nitroprussid; Fensiklidin (PCP)ve Ketamni; Psödoefedrin, Fenilefrin ve Diğer Dekonjestanlar; Kinidin ve Diğer Tip IA Antiaritmik İlaçlar; Kinin; Vacor (PNU); Bölüm III: Dopamin; Epinefrin; Norepinefrin David P. Betten Assistant Clinical Professor, Department of Emergency Medicine, College of Human Medicine, Mishigan State University, East Lansing davebetten@yahoo.com Bölüm II: Kolşisin
vii
Kathleen Birnbaum, PharmD Toxicology Management Specialist, Department of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco kbirnbaum@calpoison.org Bölüm III: İnsülin; Lökovorin Kalsiyum Paul D. Blanc, MD, MSPH Professor of Medicine, and Chief, Division of Occupational and Environmental Medicine, University of California, San Francisco Paul.blanc@ucsf.edu Bölüm II: Karbon Disülfür; Siyanür; İzosiyanatlar; Manganez; Metal Dumanı Ateşi; Methemoglobinemi; Nitrojen Oksitler; Bölüm IV: Mesleki Kimyasala Maruz Kalmış Hastanın Değerlendirilmesi; Sanayi ve Meslek Kimyasallarının Toksisite Riskleri Stephen C. Born, MD, MPH Associate Clinical Profesor, Division of Occupational and Environmental Medicine, University of California, San Francisco sborn@sfghoem.ucsf.edu Bölüm II: Dioksinler; Etilen Oksit Alan Buchwald, MD Consultant in Medical Toxicology and medical Director, Occupational Health Center, Dominican Santa Cruz Hospital, Santa Cruz, California Albuchwald955@pol.net Bölüm II: Bakır Cindy Burkardt Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division cburkhardt@calpoison.org Bölüm III: DTPA; Sodyum Tiyosülfat Chris Camileri, DO Attending Physician, University of California Davis Medical Center, Sacramento Bölüm II: Benzen F. Lee Cantrell, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Diego and San Francisco; Interim Director, California Poison Control System, San Diego Division fcantrel@ucsd.edu Bölüm II: Tiroid Hormonları; Bölüm III: Siproheptadin; Folik asit; İnamrinon (eski adıyla Amrinon) Terry Carlson, PharmD Toxicology Management Specialist, California Poison Control System,Fresno/Madera Division tcarlson@calpoison.org Bölüm III: Nalokson ve Nalmefen
viii
Richard F. Clark, MD Professor of Medicine, University of California, San Diego; Director, Division of Medical Toxicology, University of California Medical Center, San Diego; Medical Director, California Poison Control System, San Diego Division rfclark@ucsd.edu Bölüm II: Himenoptera; Kaplan Balığı ve Diğer Su Kabukluları; Örümcekler; Yılan Isırmaları; Bölüm III: Antivenom, Çıngıraklı Yılan; Antivenom, Karadul Örümceği; Antivenom, Mercan Yılanı ve Ekzotik Antivenomlar Matthew D. Cook Assitant Clinical Professor, Medical Toxicology Fellow, and Attending Physician, Department of Emergency Medicine, University of California Medical Center, San Diego mattkook@yahoo.com Bölüm II: Fosfor Delia A. Dempsey, MD, MS Assistant Adjunt Professor of Pediatrics, Medicine, and Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco; Assistant Medical Director, California Poison Control System, San Francisco Division ddempsey@medsfgh.ucsf.edu Bölüm I: Pediatrik Hastalarda Özel Faktörler; Bölüm II: Bromürler; Metil Bromür; Pentaklorofenol ve Dinitrofenol Jo Ellen Dyer, PharmD Clinical Professor, Department of Pharmacy, University of California, San Francisco; Senior Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division Jdyer@calpoison.org Bölüm I: İlaç Yardımlı Saldırının Değerlendirilmesinde Dikkate Alınması Gereken Özel Noktalar; Bölüm II: Sodyum Azid; Gama-Hidroksibütirat (GHB) Andrew Erdman, MD Clinical Pharmacology Fellow, University of California, San Francisco andrewerdman@sbcglobal.net Bölüm II: İzoniazid (INH) Gary W. Everson, PharmD Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Fresno/Madera Division geverson@calpoison.org Bölüm II: Fenol Ve Bileşikleri; Bölüm III: Mannitol Jeffrey Fay, PharmD Assistant Clinical Professor, Department of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Fresno/Madera Division jfay@calpoison.org Bölüm II: Vazodilatörler
ix
Thomas J. Ferguson, MD, PhD Associate Clinical Professor of Internal Medicine, University of California, Davis; Medical Director, Cowell Student Health Center, University of California, Davis tjferguson@ucdavis.edu Bölüm II: Krom; Talyum Frederic Fung, MD, MS Clinical Professor of Occupational Medicine, University of California, Irvine; Medical Director, Occupational Medicine Department and Toxicology Services, Sharp Rees-Stealy Medical Group, San Diego, California Fred.fung@sharp.com Bölüm II: Karbon Tetraklorür ve Kloroform Mark J. Galbo, MS Environmental Toxicologist, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Poison Information Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division mjgalbo@calpoison.org Bölüm II: Naftalin ve Paraklorobenzen; Savaş Ajanları-Kimyasal Fabian Garza, PharmD School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Fresno/Madera Division fgarza@calpoison.org Bölüm III: Metilen Mavisi Richard J. Geller, MD, MPH Associate Clinical Professor of Emergency Medicine, University of California, San Francisco; Medical Director California Poison Control System, Fresno/Madera Division Bölüm II: Disülfiram; Parakuat ve Dikuat; Selenyum; BölümIII: Atropin ve Glikopirolat; Pralidoksim (2-PAM) & Diğer Oksimler Robert L. Goldberg, MD, FACOEM Director,Occupational and Enviromental Medicine Residency Program; Health Sciences Associate Clinical Professor of medicine, Department of Medicine, University of California, San Francisco Robert.goldberg@ucsf.edu BölümII: Poliklorinli Bifeniller (PKBler) Colin S. Goto, MD Assistant Clinical Professor of Pediatrics, University of California, San Diego; Attending Physician, Division of Emergency Medicine, Children’s Hospital and Health Center, San Diego, California cgoto@chsd@org Bölüm II: Hidrokarbonlar
x
Christine A. Haller, MD Assistant Professor of Medicine and Laboratory Medicine, University of California, San Francisco; California Poison Control System, San Francisco Division; San Francisco General Hospital dchaller@worldnet.att.net Bölüm II: Kafein; Bitkisel ve Alternatif Ürünler; Bölüm III: L-karnitin (Levokarnitin); Silimarin veya Devedikeni Sütü (Silibum Marianum) Jennefer Hannum, MD Medical Toxicology Fellow, Department of Emergency Medicine, University of California Medical Center, San Diego jhannum@ucsd.edu Bölüm II: Hidrojen Florür ve Hidroflorik Asit; Metilen Klorür; Bölüm III: Kalsiyum Sandra Hayashi, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division shayashi@calpoison.org Bölüm II: Anjiotensin Blokerleri ve ADE İnhibitörleri; Bölüm III: Prusya Mavisi Patricia Hess Hiatt, BS Administrative Operations Manager, California Poison Control System, San Francisco Division phiatt@calpoison.org Bölüm IV: Sanayi ve Mesleki Kimyasalların Toksisite Riskleri Raymond Ho, PharmD Toxycology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division rho@calpoison.org Bölüm III: Botulismus Antitoksini David L. Irons, PharmD Toxicology Management Specialist, Department of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco dirons@calpoison.org Bölüm II: Vitaminler; Bölüm III: Deferoksamin Leslie M. Israel, DO, MPH Associate Clinical Professor of Occupational Medicine, University of California, Irvine lisrael@uci.edu Bölüm II: Kadmiyum
xi
Thomas E. Kearney, PharmD, DABAT Professor of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco, Managing Director, California Poison Control System, San Francisco Divisiob pcctk@calpoison.org Bölüm II: Karbamazepin ve Okskarbazin; Valproik Asit; Bölüm III: Giriş; Asetilsistein (N-Asetilsistein [NAC]); Apomorfin; Benzodiazepinler (Diazepam; Lorazepam ve Midazolam); Benztropin; Bikarbonat; Sodyum; Botulinum Antitoksini; Bretilyum; Bromokriptin; Aktif Karbon; Simetidin ve Diğer H2 reseptör Blokerleri; Dandrolen; Diazoksid; Digoksin-Spesifik Antikorlar; Difenhidramin; Esmolol; Etanol; Fomepizol (4-Metilpirazol, 4-MP); Glukagon; Glukoz; Haloperidol ve Droperidol; İzoproterenol; Labetolol; Lidokain; Metokarbamol; Morfin; Nöromuskuler Blokerler; Nikotinamid (Niasinamid); Nitroprussid; Oktreotid; Penisilamin; pentobarbital; Fenobarbital; Fentolamin; Fizyostigmin ve Neostigmin; Propranolol; protamin; Pridoksin (Vitamin B6); Tiamin (Vitamin B1); Vitamin K1 (Fitonadion) Susan Kim, PharmD Professor of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco, Senior Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division susank@calpoison.org Bölüm II: Antidiyabetik ajanlar, Antineoplastik Ajanlar; Beta-2 Adrenerjik Uyaranlar; Gıda Zehirlenmesi; Bakteriyel; Gıda Zehirlenmesi: Balık ve Su Kabukluları; Denizanası ve Diğer Cnidaria’lar; Salisilatlar; Kas Gevşeticiler Lada Kokan, MD Attending Physicisn, Emergency Department, Kaiser Permanente, San Francisco, California Lada.kokan@telus.net Bölüm II: Monoaminoksidaz İnhibitörleri Michael J. Kosnett, MD, MPH Associate Clinical Professor of Medicine, Department of Clinical Pharmacology and Toxicology, University of Colorado Health Sciences Center, Denver Michael.kosnett@uchsc.edu Bölüm II: Arsenik; Arsin; Bakır; Cıva; Bölüm III: BAL (Dimerkaprol); EDTA, Kalsiyum (kalsiyum Disodyum EDTA, Kalsiyum Disodyum Edetate, Kalsiyum Disodyum Versenate); Süksimer (DMSA); Unitiol (DMPS) Grant D. Lackey, PharmD, PhD, CSPI, FASCP Assitant Clinical Professor of Medicine, University of California, Davis; Assitant Clinical Professor of Medicine, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Sacramento Division glackey@calpoison.org Bölüm II: Antipsikotik İlaçlar, Fenotiazin Dahil; Bölüm III: Fenitoin ve Fosfenitoin
xii
Chi-Leung Lal, PharmD Assistant Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco; Assitant Clinical Professor of Medicine, University of California Medical Center, Davis; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Sacramento Division ciai@calpoison.org Bölüm II: Borik asit, Boratlar ve Boron John P. PharmD Clinical Professor of Medicine, University of California, Davis; Assitant Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Sacramento Division jlamb@calpoison.org BölümII: Piretrin ve Piretroidler Darren H. Lew, PharmD Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Fresno/Madera Division dlew@calpoison.org Bölüm II: Klorlu Hidrokarbon Pestisitler Jon Lorett, PharmD Toxicology Management Specialist, Department of Clinical Pharmacy, University of California, San Francisco jlorett@calpoison.org Bölüm II: İpeka Şurubu; Bölüm III: İpeka Şurubu Binh T. Ly, MD Associate Clinical Professor of medicine, Associate Director; Emergency Medicine Residency Program; Associate Director, Medical Toxicology Fellowship Program, Division of Medical Toxicology, Deparetment of Emergency Medicine, University of California, San Diego bly@ucsd.edu Bölüm II: Hidrojen Florür ve Hidroflorik Asit; Metilen Klorür; Bölüm III: Kalsiyum Richard Lynton, MD Staff Physician, VA Medical center, Sacramento; Assistant Clinical Professor, University of California, Davis School of medicine Richard.lynton@med.va.gov Bölüm III: Propofol Beth H. Manning, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division bmanning@calpoison.org Bölüm II: Antikolinerjikler; Antihistaminikler
xiii
Antony S. Manoguerra, PharmD Professor of Clinical Pharmacy and Associate Dean, University of California, San Diego amanoguerra@ucsd.edu Bölüm II: Demir Kathy Marquardt, PharmD, DABAT Associate Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Associate Clinical professor, School of medicine, University of California, Davis; Senior Toxicology management Specialist, California Poison Control System, Sacramento Division kmarquardt@calpoison.org Bölüm II: Mantarlar; Mantarlar, Amatoksin,Tipi Michael J. Matteucci, MD Assistant Clinical Professor and Medical Toxicology Fellow; Department of Medicine, University of California, San Diego; Attending Physician, University of California Medical Center, San Diego; Attending Physician, Naval Medical Center, San Diego mmatteucci@ucsd.edu Bölüm II: İzopropil Alkol Kathryn H. Meler, PharmD Assiatant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division kmeler@calpoison.org Bölüm II: Dapson; Florür; Magnezyum; Bölüm III: Hidroksikobalamin Eileen Morentz Poison Information Provider, California Poison Control System, San Francisco Division morentz@calpoison.org Bölüm II: Toksik olmayan veya Az toksik Ev Ürünleri Walter H. Mullen, PharmD Assistant Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, Califronia Poison Control System, San Francisco Division wmullen@calposion.org Bölüm II: Kostik ve Korozif Ajanlar; İyodür; Bölüm III: Flumazenil; Sodyum ve Amil Nitrit Stephen W. Munday, MD, MPH, MS Assistant Clinical Professor, Department of Family and Preventive Medicine; University of California, San Diego; Assistant Director of Outpatient Medicine, Medical Toxicologist, Sharp ReesStealy Medical Group, San Diego, California Stephen.munday@sharp.com Bölüm II: Hidrojen Sülfür
xiv
Nancy G. Murphy, MD Medical Toxicology Fellow, Department of Clinical Pharmacology and experimental Therapeutics, University of California, San Francisco Nancy.murhphy@iwk.nshealth.ca Bölüm II: Anestezikler, Lokal; Kalsiyum Antagonistleri; Kokain Steve Offerman, MD Assistant Professor, Deparment of Emergency Medicine, University of California, Davis Steve.offerman@gmail.com Bölüm II: Floroasetat Kent R. Olson, MD, FACEP, FACMT, FAACT Clinical professor of Medicine, Pediatrics, and Pharmacy, University of California, San Francisco; Medical Director, California Poison Control System, San Francisco Division olson@calpoison.org Bölüm I: Acil Değerlendirme ve Tedavi; Bölüm II: Asetaminofen; Karbonmonoksit; Oksalik Asit; Fosfin ve Fosfitler; Duman İnhalasyonu; Teofilin; Bölüm III: Oksijen ve Hiperbarik Oksijen; Bölüm IV: Tehlikeli Madde Olaylarında Acil Tıbbi Yanıt; Sanayi ve Meslek Kimyasallarının Toksisite Riskleri Michael A. O’Malley, MD, MPH Associate Clinical Professor, School of medicine, University of California, Davis maomalley@ucdavis.edu Bölüm II: Klorofenoksi Herbisitler Cyrus Rangan, MD Assistant Medical Director, California Poison Control System, San Francisco Division; Director, Toxics Epidemiology Program, Los Angeles County Department of Health Services; Attending Staff, Children’s Hospital, Los Angeles crangan@calpoison.org Bölüm II: Klonidin ve Benzeri İlaçlar Freda M. Rowley, PharmD Asistant Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division frowley@calpoison.org Bölüm II: Antikonvülzanlar, Yeni; Bölüm III: İyodür (Potasyum İyodür; KI) Thomas R. Sands, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco, Associate Clinical Professor, School of Medicine, University of California, Davis; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Sacramento Division tsands@calpoison.org Bölüm II: Bromatlar; Kloratlar
xv
Aaron Schneir, MD Assistant Professor, Division of Medical Toxicology, Departmnet of Emergency Medicine, University of California Medical Center, San Diego aschneir@ucsd.edu Bölüm II: Nitröz Oksit Jay Schrader, CPhT Poison Information Provider, California Poison Control System, San Francisco Division jschrader@calpoison.org Bölüm II: Toksik olmayan ve Az Toksik Ev Ürünleri Kerry Schwarz, PharmD Toxicology Management Specialist, California Poison Control System San Diego Division kschwarz@calpoison.org Bölüm II: Antiseptik ve Dezenfektanlar Craig Smollin, MD Medical Toxicology Fellow, California Poison Control System San Francisco Division Bölüm II: Glifosat; Fenitoin Karl A. Sporer, MD Associate Clinical Professor, University of California, San Francisco; Attending Physicisn, San Francisco General Hospital ksporer@sfghed.ucsf.edu Bölüm II: Tetanoz Jeffrey R. Suchard, MD, FACEP Assistant Clinical Profssor, Director of Medical Toxicology, Department of Emergency Medicine, University of California Medical Center, Irvine jsuchard@uci.edu Bölüm II: Örümcekler Winnie W. Tai, PharmD Assistant Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San Francisco Division tai@calpoison.org Bölüm II: Metaldehit; Nonsteroidal Anti-İnflamatuvar İlaçlar David A. Tanen, MD Assistant Program Director and Research Director, Emergency Medicine Department, Naval Medical Center, San Diego, California dtanen@yahoo.com Bölüm II: Organofosforlu ve Karbamatlı İnsektisitler; Savaş Ajanları-Biyolojik; Savaş Ajanları-Kimyasal
xvi
John H. Tegzes, VMD Associate Professor, College of Veterinary Medicine, Western University of Health Sciences, Pomona, California jtegzes@westernu.edu Bölüm III: Tetanoz Toksoidi ve İmmün Globulin R. Steven Tharratt, MD, MPVM Professor of Medicine and Anesthesiology, University of California, Davis; Associate Medical Director, California Poison Control System, Sacramento Division rstharratt@ucdavis.edu Bölüm II: Amonyak; Klor; Bölüm IV: Tehlikeli Madde Olaylarında Acil Tıbbi Yanıt Josef G. Thundiyil, MD, MPH Medical Toxicology Fellow, California Poison Control System, San Francisco Division Bölüm II: Freonlar ve Halonlar; Trikloretan, Trikloretilen ve Tetrakloretilen Ben T. Tsutaoka, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, San DFrancisco Division btsutaoka@calpoison.org Bölüm II: Benzodiazepinler; Sedatif-Hiponotik İlaçlar; Bölüm III: Vazopressin Rais Vohra, MD Toxicology Fellow, Department f Emergency Medicine, University of California Medical Center, San Diego; California Poison Control System, San Diego Division raisvohra@hotmail.com Bölüm II: Antimon ve Stibin Michael J. Walsh, PharmD Assistant Clinical Professor, School of Pharmacy, University of California, San Francisco; Toxicology Management Specialist, California Posion Control System, Sacramento Division mwalsh@calpoison.org Bölüm II: Deterjanlar Janet Weiss, MD Director of Toxicology, TheToxDoc, Berkeley, California Toxdoc@yahoo.com Bölüm II: Etilen Dibromür; Toluen ve Ksilen R. David West, PharmD Toxicology Management Specialist, California Poison Control System, Fresno/Madera Division dwest@calpoison.org Bölüm III: Magnezyum
xvii
Timothy J. Wiegand, MD Medical Toxicology Fellow, California Poison Control System, San Francisco Division Bölüm II: Diüretikler; Lityum; Fensiklidin ve Ketamin Saralyn R. Williams, MD Associate Clinical Professor of Medicine, Division of Medical Toxicology, University of California, San Diego; Assistant Medical Director, California Poison Control System, San Diego Division srwilliams@ucsd.edu Bölüm II: Etanol; Striknin Olga F. Woo, PharmD Associate Clinical Professor of Pharmacy, University of California, San Francisco 2tao.olga@gmail.com Bölüm II: Antibakteriyel Ajanlar; Antiviral ve Antiretroviral Ajanlar; Baryum Lisa Wu, MD Medical Toxicology Fellow, Department of Clinical Pharmacology, University of California, San Francisco Lisawu5@hotmail.com Bölüm II: Amantadin; Lizerjik Asit Dietilamid (LSD) ve Diğer Halusinojenler Evan T. Wythe, MD Associate Director, Eden Emergency Medical Group, Castro Valley, California wythe@sbcglobal.net Bölüm II: Radyasyon (İyonize)
xviii
Çeviren Yazarlar Prof. Dr. Gürayten Ozyurt Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı (Emekli Öğretim Üyesi) Bölüm I: Kapsamlı Değerlendirme ve Tedavi; Acil Değerlendirme ve Tedavi; Pediyatrik Hastalarda Özel Faktörler; İlaç-Yardımlı Saldırının Değerlendirilmesinde Dikkate Alınması Gereken Özel Noktalar; Bölüm IV: Tehlikeli Madde Olaylarında Acil Tıbbi Yanıt; Mesleki Kimyasal Maruziyetinde Hastanın Değerlendirilmesi; Sanayi ve Meslek Kimyasallarının Toksisite Riskleri Prof. Dr. Sibel Göksel Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm II: Asetaminofen; Amantadin; Amonyak; Amfetaminler; Anestezikler, Lokal; Anjiotensin Blokerleri ve ADE İnhibitörleri; Antiaritmik İlaçlar; Antibakteriyel Ajanlar; Antikolinerjikler; Antikonvülzanlar, Yeni; Antidepresanlar, Genel (Nonsiklik); Antidepresanlar, Trisiklik; Antidiyabetik İlaçlar; Antihistaminikler; Antimon ve Stibin; Antineoplastik Ajanlar; Antipsikotik İlaçlar, Fenotiazinler Dahil; Antiseptik ve Dezenfektanlar; Antiviral ve Antiretroviral Ajanlar; Arsenik; Arsin; Asbestoz; Sodyum Azid; Barbitüratlar; Baryum; Benzen; Benzodiazepiler; Beta-Adrenerjik Blokerler; Beta-Adrenerjik Uyarıcılar; Borik Asit, Boratlar ve Boron; Botulizm; Bromatlar; Bromürler; Kadmiyum; Kafein; Kalsiyum Antagonistleri; Kafur ve Diğer Esansiyel Yağlar; Karbamazepin ve Okskarbazepin; Karbon Disülfür; Karbon Monoksit; Karbon Tetraklorür ve Kloroform; Kardiyak Glikozidler; Kostik ve Korozif Ajanlar; Kloratlar; Klorlu Hidrokarbon Pestisitler; Klor; Klorofenoksi Hebisitler; Klorokin ve Diğer Aminokinolinler; Krom; Klonidin ve Benzeri İlaçlar; Kokain; Kolşisin; Bakır; Siyanür; Dapson; Deterjanlar; Dekstrometorfan; Dioksinler; Disülfiram; Diüretikler; Ergot Türevleri; Etanol; Etilen Dibromür; Etien Glikol ve Diğer Glikoller; Etilen Oksit; Florür; Floroasetat; Gıda Zehirlenmesi: Bakteriyel; Gıda Zehirlenmesi: Balık ve Su Kabukluları; Formaldehit; Freonlar ve Halonlar; GamaHidroksi Butirat; Gazlari İrritan; Glifosat; Bitkisel ve Alternatif Ürünler; Hidrokarbonlar; Hidrojen Florür ve Hidroflorik Asit; Hidroje Sülfür; Himenoptera; İyot; İpeka Şurubu; Demir; İzosiyanatlar; İzoniazid; İzopropil Alkol; Deniz Anası ve Diğer Cnidaria’lar; Kurşun; Kaplan Balığı ve Diğer Scorpaenida’lar; Lityum; Lomotil ve Diğer Antidiyareikler; Lizerjik Asit Dietilamid (LSD) ve Diğer Halusinojenler; Prof. Dr. Vahide Savcı Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm II: Magnezyum; Manganez; Marihuana; Cıva; Metaldehit; Metal Dumanı Ateşi; Metanol; Methemoglobinemi; Metil Bromür; Metilen Klorür; Küf Mantarları; Monoamin Oksidaz İnhibitörleri; Mantarlar: Amatoksin-Tipi; Mantarlar; Naftalin ve Paradiklorobenzen; Nikotin; Nitratlar ve Nitritler; Nitrojen Oksitler; Nitroprussid; Nitröz Oksit; Nonsteroidal Antiinflamatuvar İlaçlar; Toksik Olmayan veya Az Toksik Ev Ürünleri; Opiyatlar ve Opiyoidler; Organofosforlu ve Karbamat İnsektisitler; Oksalik Asit; İndeks
xix
Doç. Dr. M. Sertaç Yılmaz Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm II: Parakuat ve Dikuat; Paraklorofenol ve Dinitrofenol;Fensiklidin ve Ketamin; Fenol ve Benzeri Bileşikler; Fenitoin; Fosgen; Fosfin ve Fosfitler; Fosfor; Bitkiler; Poliklorlu Bifeniller; Psödoefedrin, Fenilefrin ve Diğer Dekonjestanlar; Piretrinler ve Piretroidler; Kinidin ve Diğer Tip IA Antiaritmik İlaçlar; Kinin; Radyasyon (İyonize); Salisilatlar; Örümcekler; Sedatif-Hipnotik İlaçlar; Selenyum; Kas Gevşeticiler; Duman İnhalasyonu; Yılan Isırmaları; Akrepler; Striknin; Sülfür Dioksit; Tetanoz; Talyum; Teofilin; Tiroid Hormonu; Toluen ve Ksilen; Trikloretan; Trikloretilen ve Tetrakloretilen; Vacor (PNU); Valproik Asit; Vazodilatörler; Vitaminler; Savaş Ajanları-Biyolojik; Savaş AjanlarıKimyasal; Varfarin ve Bağlantılı Rodentisitler Doç. Dr. Sibel Taş Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı Bölüm II: Tablo II-18 (bitkilerin genel isimleri, botanik isimleri ve toksisitelerinin yer aldığı tablo) Uzm. Dr. Cenk Coşkun Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm II: Tablo II-59. Farmakokinetik Özellikler Prof. Dr. Levent R. Büyükuysal Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm III: İlaçlar ve Antidotlar; Asetilsistein; Antivenomlar; Apomorfin; Atropin ve Glikopirolat; Aktif Karbon; BAL (Dimerkaprol); Benzodiazepinler; Benztropin; Sodyum Bikarbonat; Botulinum Antitoksini; Bretilyum; Bromokriptn; Kalsiyum; L-Karnitin; Simetidin ve Diğer H2 Blokerleri, Sşproheptadin; Dandrolen; Deferoksamin; Diazoksit; Digoksin-Spesifik Antikorlar; Dopamin; DTPA; Kalsiyum EDTA; Epinefrin; Esmolol; Etanol; Flumazenil; Folik Asit; Fomepizol; Glukagon; Glukoz; Haloperidol ve Droperidol; Hidroksikobalamin; İnamrinon; İnsülin; İyodür (Potasyum İyodür); İzoproterenol; İpeka Şurubu; Labetolol; Lökovorin Kalsiyum; Lidokain; Magnezyum; Mannitol; Metokarbamol; Metilen Mavisi; Metoklopramid; Morfin; Nalokson ve Nalmefen; Nöromuskuler Blokerler; Nikotinamid; Sodyum ve Amil Nitrit; Nitroprussid; Norepinefrin; Oktreotid; Ondansetron; Oksijen ve Hiperbarik Oksijen; Penisilamin; Pentobarbital; Fenobarbital; Fentolamin; Fizyostigmin ve Neostigmin; Potasyum; Pralidoksim ve Diğer Oksimler; Propofol; Propranolol; Protamin; Prusya Mavisi; Piridoksin; Silimarin (Deve Dikeni Sütü); Süksimer (DMSA); Tetanoz Toksoidi ve İmmümglobulin; Tiamin; Sodyum Tiosülfat; Unitiol (DMPS); Vazopressin; Vitamin K1 Doç. Dr. Gökhan Göktalay Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Bölüm IV: Tablo IV-4: Endüstriyel ve Mesleki Kimyasallar İçin Sağlık Risk Özetleri
Önsöz (Kent R. Olson) Zehirlenmeler & İlaç Aşırı Dozu, zehirlenmeler ve ilaç aşırı dozunun tanı ve tedavisine yönelik pratik tavsiyeler ve yaygın kulanılan sanayi kimyasallarına ait kısa ve öz bilgi sunar. Kitap, her biri sağ kenarda siyah sekme ile işaretlenmiş dört bölüm ve indeksten oluşmaktadır. Bölüm I, koma, hipotansiyon ve diğer sık karşılaşılan komplikasyonları içeren ilk acil değerlendirme; fiziksel ve laboratuar tanı; zehirlerin dekontaminasyon ve eliminasyon yöntemleri ile okuyucuyu yönlendirir. Bölüm II, yaklaşık 150 yaygın ilaç ve zehirlerle ilgili ayrıntılı bilgi sunar. Bölüm III, yaklaşık 60 antidot ve terapötik ilacın kullanımı ve yan etkilerini açıklar. Bölüm IV, kimyasal saçılma ve mesleki kimyasal maruziyetin tıbbi yönetimiyle ilgili bilgi verir ve 500’den fazla kimyasalın tablosunu içerir. İndeks ayrıntılı ve yer yer çapraz referanslama ile hazırlanmıştır. Kitap, okuyucunun bir bölümden diğerine hızlı geçisini ve her bir bölümde gerekli bilgiyi edinmesini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Örneğin, izoniazid entoksikasyonu ile gelen bir hastanın yönetiminde, okuyucu Bölüm II’de izoniazid zehirlenmesi ile ilgili spesifik bilgiye ulaşacak, Bölüm I’de gastrointestinal sistemin dekontaminasyonu ve nöbetler gibi komplikasyonların tedavisi için pratik tavsiyeler ve Bölüm III’de antidot olarak kullanılan piridoksinin dozu ve yan etkilerine yönelik ayrıntılı açıklamalar bulacaktır.
xxi
TEŞEKKÜR Bu kitabın ilk ve ikinci baskılarının başarısı, San Francisco Bay Area Regional Poison Control Center personeli, akademisyenleri ve uzmanlarının ortak çabaları olmadan mümkün olmazdı. Kendilerine derin bir minnet duymaktayım. Başlangıçtan itibaren, kitap, Zehir Merkezimiz için ve yine Zehir Merkezimiz tarafından hazırlanan bir proje olmuştur; sonuç olarak kitabın satışının tüm telif hakları herhangi bir editör veya yazara değil, Merkez’in faaliyet fonuna yönlendirilmiştir. Ocak 1997’de dört bağımsız zehir kontrol merkezi, University of California, San Francisco idaresinde faaliyet gösteren California Poison Control System’i oluşturmak üzere birleştiler. Üçüncü ve dördüncü baskılarıyla kitap yeni yazar ve editörlerin dahil olduğu bizim eyalet çapındaki sistemimizin bir projesi haline dönüşmüştür. Beşinci baskının tüm yazar ve editörleri adına, kitabın ilk dört baskısına katkıda bulunan herkese içten teşekkürlerimi sunuyorum: Timothy E. A lbertson, MD, PhD (3. ve 4. baskı) Judith A. Alsop, PharmD (3. ve 4. baskı) llene Brewer Anderson, PharmD (1., 2, 3. ve 4. baskı) Margaret Atterbury, MD (1. baskı) Georgeanne M. Backman (1. baskı) John Balmes, MD (2., 3. ve 4. baskı) Shireen Banerji, PharmD (4. baskı) James David Barry,MD (4. baskı) Charles E.Becker,MD (1. ve 2. baskı) Neal L. Benowitz, MD (1., 2., 3. ve 4. baskı) Bruce Bernard, MD (1 baskı) Kathleen Birnbaum, PharmD (4. baskı) Paul D. Blance, MD, MSPH (1., 2., 3. ve 4. baskı) Stephen Born, MD (4. baskı) Donna E. Foliart,MD, MPH (1st baskı) Frederick Fung, MD (4. baskı) Mark J. Galbo, MS (2., 3. ve 4. baskı) Fabian Garza, PharmD (4. baskı) Rick Geller, MD (3. ve 4. baskı) Colin Goto, MD (4. baskı) Gail M.Gullickson, MD (1. baskı) Christine A.Hailer, MD (3. ve 4. baskı) Patricia H. Hiatt,BS (1., 2., 3. ve 4. baskı) B. Zane Horowitz, MD (3. baskı) Yao-min Hung,MD (4. baskı) Leslie Isreal, DO, MPH (4. baskı) Gerald Joe, PharmD (2. ve 3. baskı) Jeffrey A. Jones,MPH, CIH (1. baskı) Thomas E.Kearney, PharmD (2. ve 3. baskı) Kathryn H.Keller, PharmD (1.,2., 3. ve 4. baskı)
Michael T. Kelley, MD (1. baskı) Susan Y. Kim, PharmD (1.,2., 3. ve 4. baskı) Michael Kosnett, MD (2., 3. ve 4. baskı) Amy Kunihiro MD (4. baskı) Grant D.Lackey, PharmD (4. baskı) Chi-Leung Lai, PharmD (4. baskı) Rita Lam, PharmD (4. baskı) Shelly Lam, PharmD (4. baskı) John P. Lamb, PharmD (4. baskı) Belle L. Lee, PharmD (1. baskı) Darrem Lew, PharmD (4. baskı) Christopher R. Brown, MD (3. baskı) Randall G. Browning, MD, MPH (3. baskı) James F. Buchanan, PharmD (1. baskı) Alan Buchwald, MD (3. ve 4. baskı) F. Lee Cantrell, PharmD (4. baskı) Terry Carlson, Pharm D (4. baskı) Gregory Cham, MD (4. baskı) Chulathida Chomchal,MD (4. baskı) Summon Chomchai, MD (4. baskı) Richard F. Clark,MD (3. ve 4. baskı) Delia Dempsey, MD (2., 3. ve 4. baskı) Chris Dutra, MD (1. baskı) Jo Ellen Oyer, PharmD (2.,3. ve 4. baskı) Brent R. Ekins, PharmD (3. baskı) Andrew Erdman, MD (4. baskı) Gary Everson, PharmD (4. baskı) Thomas J.Ferguson, MD, PhD (3. ve 4. baskı) Stephen W. Munday, MD, MPH, MS (4. baskı) Frank J. Mycroft, PhD, MPH (1.,2. ve 3. baskı)
xxii
Steve Offerman, MD (4. baskı) Kent A. Olson, MD (1., 2., 3. ve 4. baskı) Michael O’Malley, MD, MPH (3. ve 4. baskı) Gary Joseph Ordog, MD (3. baskı) John D.Osterloh, MD (1.,2. ve 3. baskı) Gary Pasternak,MD (1. baskı) Manish Patel, MD (4. baskı) Paul D.Pearigen, MD (3. baskı) Cyrus Rangan, MD (4. baskı) Brett A. Roth, MD {3. baskı) Freda M.Rowley, PharmD (4. baskı) Thomas A.Sands, PharmD (4. baskı) Aaron Schnier,MD (4. baskı) Jay Schrader (4. baskı) Kerry Schwarz, PharmD (4. baskı) Dennis J. Shusterman, MD, MPH (3. ve 4. baskı) Karl A. Sporer, MD {2., 3. ve 4. baskı) Jeffrey R. Suchard, MD (4. baskı) Winnie W.Tai, PharmD (4. baskı) David A. Tanen, MD (4. baskı) S. Alan Tani, PharmD (2. ve 3. baskı) John H. Tegzes, VMD (4. baskı) R. Steven Tharratt, MD (4. baskı)
Diane Liu, MD, MPH (2. ve 3. baskı) Binh T. Ly, MD (4. baskı) Richard Lynton ,MD (4. baskı) Beth Manning, PharmD (4. baskı) Anthony S. Manoguerra, PharmD (3. baskı) Kathy Marquardt, PharmD (4. baskı) Timothy D. McCarthy, PharmD (1., 2. ve 3. baskı) Howard E.McKinney, PharmD (1. baskı) Kathryn H.Meier, PharmD (2., 3. ve 4. baskı) Michael A.Miller, MD (4. baskı) Eileen Morentz (4. baskı) Walter Mullen, PharmD (3. ve 4. baskı) Ben Tsutaoka, PharmD (4. baskı) Mary Tweig, MD (1. baskı) Peter H. Wald, MD, MPH (1., 3. ve 4. baskı) Michael J. Walsh, PharmD (4. baskı) Janet S. Weiss, MD (3. ve 4. baskı) A. David West, PharmD (4. baskı) Saralyn R. Williams, MD (3. ve 4. baskı) Olga F.Woo, PharmD (1., 2.,3. ve 4. baskı) Evan T. Wythe, MD (1., 2.,3. ve 4. baskı) Peter Yip, MD (1. baskı) Shoshana Zevin, MD (3. baskı)
Ayrıca sayısız yorum ve önerileri için çalışma arkadaşlarımız ve öğrencilerimize ve her baskının daha iyi olmasına katkıda bulundukları için McGraw-Hill çalışanlarına minnettarız. Kent R. Olson, MD, FACEP, FACMT, FAACT San Firancisco, California Temmuz 2006
xxiii
Önsöz (Vahide Savcı) Zehirlenmeler & İlaç Aşırı Dozu kitabının çeviri editörü olma sorumluluğunu üstlenmemde etkili olan temel faktörler, kitabın dört temel bölümünün biribirini tamamlar biçimde hazırlanmış olması, bölümler içinde sürekli olarak konuyla ilgili diğer sayfalara yapılan atıflar ve kitabın bütününde gözetilen alfabetik sıralama sayesinde okuyucunun gerekli bilgiye erişiminin kolaylaştırılması ve bilgilerin pratik kullanıma yönelik öz ve özet olarak sunulmasıdır. Kitapta sunulan bilgilerin genellikle acil durumlarda kullanılması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, bu tasarımın planlanan kullanıma uygunluğu göze çarpacaktır. Çeviri sırasında, kitabın bu özgün yapısının korunması için gereken özen gösterilmiş, tüm ilaç ve molekül adları, sadece konu başlığı olarak değil, tablolardaki yerleşimler de gözetilerek, Türkçe olarak yeniden sıralanmıştır. Dolayısıyla, kitabın elinizdeki hali sayfa tasarımı olarak orijinal kitaptan farklıdır. Tüm sayfa ve tabloların yerlerinin değişmesiyle birlikte, her sayfada yapılan atıflar da yeni tasarıma uygun hale getirilmiştir. Oldukça zorlu, zaman ve enerji tüketen bu tasarım çalışması sonrasında hala bazı küçük alfabetik sıralama hataları ya da sayfa göndermelerinde yanlışlar olabileceğinden, okuyucunun böyle durumlarda indekse yönelmesi tavsiye edilir. Kitap, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaşam koşulları ve sağlık sistemi yapılanmasına göre oluşturulduğundan, bölümlerde sıklıkla bu sistem tarafından kullanılan algoritmalar, ilgili kurum ve kuruluşların adres ve telefon numaraları, bazı ilaçların ticari isimleri yer almaktadır. Çeviri sırasında bu özellikler korunmuş, ayrıca ülkemizdeki ulusal ve bölgesel zehir danışma merkezlerinin adres ve telefonlarının yer aldığı bir liste, sayfa 67’ye yerleştirilmiştir. Bölümlerde, gerekli olduğunda, ulusal zehir danışma merkezimizin telefon numarası yazılmıştır. Çevirinin yapıldığı sırada, ülkemizde ticari olarak bulunmayan bazı ilaçların yanına bu açıklama ayrıca yerleştirilmiştir. Yine, Türkçe’ye tam olarak çevrilemeyen bitki, toksin veya diğer molekül adları orijinal haliyle bırakılmıştır. Özellikle, Bölüm IV’de yer alan kurum ve kuruluş adları, toksisiteyi tanımlayan bazı ifadeler, toksisite/sağlık risklerini gösteren harf ya da kısaltmalar, özgün haliyle bırakılmış, ancak bunlara ait açıklamalar da sıkça tekrarlanmıştır. Bilginin yarılanma ömrünün çok kısa olduğu bir çağda yaşamaktayız. Tıp alanındaki bilgilerimiz de buna paralel olarak hızla değişerek yenilenmektedir. Bu nedenle, bu kitapta yer alan bilgiler doğrultusunda hareket ederken, okuyucunun ilacın endikasyonu, kontrendikasyonu, doz ve veriliş yolu gibi kullanımı ile ilgili bilgileri bir başka güvenilir kaynaktan da doğrulamasını öneririm. Bir kılavuz niteliğindeki bu el kitabının, ülkemizde, özellikle acil yaklaşımların gerekli olduğu alanlarda görev yapan tüm sağlık çalışanlarına yardımcı olacağını umuyor, kitabın çevirisinde her türlü çaba ve özeni gösteren tüm meslektaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
1: KAPSAMLI DEĞERLENDİRME ve TEDAVİ
1
BÖLÜM I. Kapsamlı Değerlendirme ve Tedavi
u ACİL DEĞERLENDİRME VE TEDAVİ Kent R Olson MD Akut hastalık belirtileri göstermeseler bile, zehirlenen tüm hastalar, yaşamı tehtid eden bir durum söz konusuymuş gibi tedavi edilmelidir. Şekil I -1, acil değerlendirme ve tedavi basamaklarının yer aldığı kontrol listesini göstermektedir. Her acil basamak için, daha ayrıntılı tanı ve tedavi bilgilerine ulaşılabilecek sayfaların numaraları parantezler içinde kaynak olarak verilmiştir. Zehirlenme şüphesi olan olgularda, uygun müdahale için kontrol listesi hızla gözden geçirilir ve gerekli olan yaşam kurtarıcı tedaviye başlanır. Daha fazla bilgiye gereksinim duyulan basamaklarda, ilgili konunun daha ayrıntılı olarak tartışıldığı, kaynak gösterilmiş olan sayfaya gidilir. Kontrol listesi, her ne kadar ardışık bir düzen gösterse de, çoğu basamak aynı anda uygulanabilir (örn. havayolu yönetimi, nalokson ve dekstroz uygulanması ve gastrik lavaj).
HAVAYOLU I. Değerlendirme. Yüksek doz ilaç alımı veya zehirlenmeye bağlı olarak gerçekleşen ölüme en sık katkısı olan faktör havayolunu koruyan reflekslerin kaybıdır ki, bunu gevşek dilin geriye kaçması, mide içeriğinin akciğerlere aspirasyonu nedeniyle havayolunun obstrüksiyonu ve solunumun durması izler. Zehirlenen tüm hastaların havayolunun tehlikede olacağından şüphe edilmelidir. A. Uyanık ve konuşan hastalar, havayolu refleksleri büyük olasılıkla sağlam olsa da, yakından izlenmelidir. Çünkü zehirlenme tablosunun kötüleşmesiyle birlikte havayolu kontrolu hızla kaybolabilir. B. Letarjik ve kapalı hastada, öksürük ve öğürme refleksleri hastanın havayolunu koruduğunun bir göstergesi olabilir. Herhangi bir bozulma varsa, en iyisi endotrakeal entübasyon uygulamaktır (aşağıya bakınız). II. Tedavi. Havayolu uygun hale getirilir ve gerekiyorsa endotrakeal entübasyon uygulanır. Nalokson’un (bakınız s 472) ve Flumazenil’in (bakınız s 441) erken kullanılması, opiat ve benzodiazepinle zehirlenmiş hastayı uyanık hale getirebilir ve endotrakeal entübasyon gereksinimini ortadan kaldırabilir (Not: Flumazenil, nöbetleri tetikleyeceğinden, seçilmiş durumlar dışında önerilmez.) A. Hastanın konumu ve hava yolunun temizlenmesi 1. Havayolu konumunu uygun hale getirmek için, gevşek dil öne çekilerek olabilecek en fazla havayolu açıklığı sağlanır. Aşağıdaki teknikler faydalı olacaktır. Dikkat: Eğer boyunda zedelenmeden şüpheleniliyorsa, boyun hareket ettirilmemelidir. a. Boynu öne doğru gevşeterek, başı arkaya iterek, baş ve boyun “koklama’’ konumuna getirilir. b. Boynu gevşetmeden veya germeden, dilin öne hareketini sağlamak için “Jaw Trust’’ manevrası uygulanır. Herbir elin parmakları kulağın altında mandibula açısına yerleştirilerek çene öne doğru itilir (Bu hareket, çene ekleminde ağrılı bir uyaran yaratır ve buna verilen yanıt hastanın koma derinliğini gösterir.) c. Hasta baş aşağıya ve sol yan konumuna getirilerek, dilin öne doğru konumlanması ve sekresyon ve kusmuğun ağız dışına yönlendirilmesi sağlanır. 2. Eğer havayolu hala açık değilse, orofarinks kontrol edilir ve herhangi bir tıkaç veya sekresyon aspiratörle, Magill forsepsle ya da parmakla süpürülerek.
2
ZEHİRLENMELER & İLAÇ AŞIRI DOZU
HAVAYOLU (s 1) • Öksürük/öğürme refleksini kontrol et. • Hastayı uygun pozisyona getir. • Havayolunu temizle.
Endotrakeal entübasyon? (s 4)
SOLUNUM (s 5) • Arteryal kan gazlarını ölç. • Maske ile yardım et. • Oksijen ver.
Solunum yetmezliği? (s 5) Hipoksi? (s 6) Bronkospazm? (s 7)
DOLAŞIM (s 8) • Kan basıncı/nabız ölç. • EKG izle. • Damar yolunu aç. • Rutin kan incelemelerini yap.
Bradikardi/AV Blok? (s 8) Uzamış QRS internali? (s 9) Taşikardi? (s 12) Ventriküler aritmiler? (s 13) Hipotansiyon? (s15) Ciddi hipertansiyon? (s17)
MENTAL DURUM BOZUKLUĞU (s 18) • Hipoglisemi açısından incele/tedavi et. • Rektal vücut sıcaklığını ölç. • Organik nedenleri düşün. • Nöbetleri tedavi et. • Ajitasyonu kontrol altına al.
Şekil I-2. Acil değerlendirme ve tedavi işlemlerinin kontrol listesi
Koma veya stupor? (s 18) Hipotermi? (s 19) Hipertermi? (s 20)
3
1: KAPSAMLI DEĞERLENDİRME ve TEDAVİ
Nöbetler? (s 22) Ajitasyon? (s 23)
DİĞER KOMPLİKASYONLAR (s 25) • İdrar miyoglobini ölç. • Allerji hikayesini sorgula.
Distoni veya rijidite? (s 25) Rabdomiyoliz? (s 26) Allerji veya anaflaksi? (s 27)
ZEHİRLENME TANISI (s 28) • Fizik muayene yap. • Temel laboratuvar testlerini uygula.
Osmolar gap ? (s31) Anyongap asidozu? (s 32) Hiper/hipoglisemi? (s 33) Hiper/hiponatremi? (s 34) Hiper/hipokalemi? (s 36) Renal yetmezlik? (s 38) Karaciğer yetmezliği? (s 39) Toksikoloji taraması? (s 39) Batın röntgeni? (s 42)
DEKONTAMİNASYON (s 46) • Deri ve gözleri yıka. • Kustur veya gastrik lavaj uygula. • Aktif karbon veya müshil ver.
Tehlikeli materyaller? (s 20)
ELİMİNASYONUN ARTIRILMASI s52 • Hemodiyaliz. • Hemoperfüzyon. • Tekrar-doz aktif karbon ver.
HASTANIN YERLEŞTİRİLMESİ (s 55) • Toksikoloji konsültasyonu yap. • Psikososyal değerlendirme yap.
Bölgesel zehir danışma konsültasyonu (114 nolu Sağlık Bakanlığı Hattı)
4
ZEHİRLENMELER & İLAÇ AŞIRI DOZU
Şekil I-2. Endotrakeal entübasyon için iki yol. A: Nazotrakeal entübasyon B: Orotrakeal entübasyon 3. Havayolu açıklığı, yapay orofaringeal veya nazofaringeal havayolu gereçleri ile de sürdürülebilir. Bu gereçler dili kaldırmak ve öne doğru itmek için, ağızdan ve burundan yerleştirilir. Bunlar sadece geçici çözümlerdir. Eğer bir hasta yapay havayolunu tolere edebiliyorsa, muhtemelen endotrakeal tübe gereksinimi vardır. B. Eğer bu işlem için eğitilmiş personel varsa endotrakeal entübasyon uygulanır. Trakea entübasyonu, aspirasyonu ve obstrüksiyonu önleyerek ve mekanik yardımcı ventilasyona izin vererek havayolunun korunmasında en geçerli işlemdir. Fakat basit bir işlem değildir, sadece eğitimi ve deneyimi olan kişilerce uygulanmalıdır. Komplikasyonları, akciğerlere aspirasyona neden olan kusma, orofarinks, nazofarinks ve larinkse lokal travma, özafagus veya ana bronşlara yanlış entübasyon, nöromusküler blokerlerle solunum durdurulduktan sonra hastanın entübe edilememesidir. Endotrakeal entübasyon için iki yol vardır: nazotrakeal ve orotrakeal. 1. Nazotrakeal entübasyon. Nazotrakeal entübasyonda ‘körleme’ teknik kullanarak (Şekil I-2A), yumuşak, esnek tüp burundan trakeaya geçirilir. a. Avantajları 1. Bilinçli hastada nöromuskuler paralizi gerektirmeden, uygulanabilir. 2. Orotrakeal tüpden daha kolay tolere edilebilir. b. Dezavantajları 1. Nazal mukozada perforasyon ve burun kanaması. 2. Bilinci kapalı hastada kusmanın uyarılması. 3. Hasta mutlaka spontan solumalıdır. 4. Anterior larinks nedeniyle, anatomik olarak infantlarda daha zordur. 2. Orotrakeal entübasyon. Orotrakeal entübasyonda, tüp direkt görüşle ağızdan trakeaya geçirilir (Şekil 1-2B). a. Teknik b. Avantajları 1. Direkt görüş altında uygulandığından, yanlış özafagus entübasyonu sık olmaz. 2. Kanama riski neredeyse yoktur. 3. Hastanın spontan solumasını gerektirmez. 4. Başarı oranı nazotrakeal yoldakinden daha yüksektir. c. Dezavantajları 1. Sıklıkla nöromusküler paralizi gerektirdiğinden, eğer entübasyon başarılı olmazsa, ölümcül solunum durması riski oluşturur. 2. Eğer hastada boyun travması varsa, boyun manipulasyonu gerektirdiğinden, spinal kord hasarına neden olabilir.
1: KAPSAMLI DEĞERLENDİRME ve TEDAVİ
5
SOLUNUM Solunum güçlükleri, havayolu problemleri ile birlikte, zehirlenmiş veya yüksek doz ilaç almış kişilerdeki en büyük morbidite ve ölüm nedenidir. Hastalarda şu komplikasyonların biri veya birden fazlası görülebilir: solunum yetmezliği, hipoksi veya bronkospazm. I. Solunum yetmezliği A. Değerlendirme. Solunum yetmezliğinin, solunum kaslarının yetmezliği, solunumun merkezi depresyonu, ağır pnömoni ve akciğer ödemi gibi birden fazla nedeni vardır. İlaç ve toksinlerin neden olduğu solunum yetmezliği ve neden olan mekanizmaların örnekleri Tablo I-1de sıralanmıştır. B. Komplikasyonları. Zehirlenen hastalarda solunum yetmezliği en sık ölüm nedenidir. 1. Hipoksi, beyin hasarı, kalp aritmileri ve kardiyak arreste neden olur. 2. Hiperkarbi, özellikle yüksek dozda salisilat ve trisiklik antidepresan almış hastalarda, aritmilere de yol açabilen, asidozla sonlanır. C. Ayırıcı tanı. Aşağıdaki seçenekler sırasıyla elenir. 1. Bakteriyel veya viral pnömoni. 2. Viral ensefalit veya myelit (örn., polio). 3. Travmatik veya iskemik spinal kord veya merkez sinir sistemi (MSS) hasarı. 4. Göğüs duvarı kaslarında rijidite yapan tetanoz. 5. Pnömotoraks. D. Tedavi. Arteryel kan gazı ölçümleri yapılır. Hastanın pCO2 düzeylerinden, ventilasyonunun yeterli olup olmadığı hızlıca tahmin edilir. Yüksek seviyelerde seyreden veya yükselmeye devam eden pCO2 (örn., > 60 mm Hg) değerleriyle birlikte ağrılı uyaranlara alınan yanıtın azalması, kontrollü solunum gereksiniminin bir göstergesidir. Kontrollü solunuma başlamak için, hastanın apneik hale gelmesi veya pCO2 değerlerinin 60 mm Hg üzerine çıkması beklenmemelidir. 1. Mekanik ventilatör kullanıma hazır oluncaya dek, balon-valv- maske cihazı veya balonvalv-endotrakeal tüple elle yardımcı solunum yapılır. 2. Eğer halihazırda yapılmamışsa, endotrakeal entübasyon uygulanır. 3. Ventilatör, tidal volüm (15 ml/kg), sayı (12-15 soluk/dakika), ve oksijen yoğunluğu (başlangıçta %30-35) için programlandırılır. Ventilatör ayarlarının hastaya uygunluğu, sık aralıklarla ölçülecek arteryel kan gazı değerlerine göre izlenir. a. Eğer hastada spontan solunum varsa, ventilatör spontan solunuma izin verecek ve sadece aralıklı zorunlu solunum yaptıracak şekilde (genellikle 10-12 soluk/dakika) ayarlanır. b. Eğer tüp sadece havayolu açıklığını korumak amacıyla yerleştirilmişse, hasta havaoksijen karışımı ile spontan solunuma bırakılabilir (T- parçası).
TABLO I-1. SOLUNUM YETMEZLİĞİ NEDENİ OLAN BAZI İLAÇ VE TOKSİNLERa Solunum kaslarının felci Solunum merkezinin depresyonu Botulinum toksini (botulismus) Antihistaminikler Nikotin Barbitüratlar Nöromuskuler blokerler Gama hidroksibutirat (GHB) Organofosforlar ve karbamatlar Etanol ve alkol Saksitoksin (‘red tide’) Fenotiyazinler ve antipsikotikler Savaş sinir gazları Klonidin ve diğer sempatolitikler Striknin ve tetanoz (kas rijiditesi) Opioidler Tetradotoksin Sedatif-hipnotikler Yılan zehirleri Trisiklik antidepresanlar a Olson KR, Pentel PR , Kelly MT: Physical assesment and differantial diagnosis of the poisoned patient, Med Toxicol 1987:252’den kısmen, izin alınarak, uyarlanmıştır.
6
ZEHİRLENMELER & İLAÇ AŞIRI DOZU
II. Hipoksi.
A. Değerlendirme. Hipoksi nedeni olan ilaç ve toksin örnekleri Tablo I-2 de sıralanmıştır. Aşağıda sayılan koşullar hipoksiye neden olabilirler: 1. Çevre havasında yetersiz oksijen olması (örn., oksijenin inert gazlarla yer değiştirmesi) 2. Oksijenin akciğerlerden emiliminin azalması (örn., pnömoni ve akciğer ödemi sonucu) a. Pnömoni. Yüksek doz ilaç alan hastalarda pnömoninin belli başlı nedeni, mide içeriğinin akciğere aspirasyonudur. Pnömoniye yabancı materyal veya bakterinin intravenöz enjeksiyonu, petrol ürünlerinin aspirasyonu veya irritan gazların inhalasyonu da neden olabilir. b. Akciğer ödemi. Kimyasal pnömoniye neden olan tüm ajanlar (örn., irritan gazlar ve hidrokarbonlar) akciğer ödemine de neden olabilirler. Bu koşullarda genellikle akciğer kapillerlerinde permeabilite bozukluğu ve sonucunda nonkardiyojenik akciğer ödemi (erişkin solunum distress sendromu [ARDS]) olur. Nonkardiyojenik akciğer ödeminde, pulmoner kapiller köşe (wedge) basıncı (sol ventrikülün dolma basıncını yansıtan) genel olarak normal veya düşük olur. Tersine olarak, kardiyak depresan ilaçların neden olduğu kardiyojenik akciğer ödemi, yükselmiş pulmoner kapiller köşe basıncı ve düşük kalp debisi ile karakterizedir. 3. Hücre hipoksisi, normal arteryel kan gazı değerlerine rağmen görülebilir. a. Karbonmonoksit zehirlenmesi (bakınız s 241) ve methemoglobinemi (s 292), oksijenin hemoglobine bağlanmasını (ve dolayısıyla, kanın oksijen taşıma kapasitesini) ciddi ölçüde sınırlar ama pO2 değerleri değişmez, çünkü rutin kan gazı ölçümleri, kanın gerçek oksijen içeriğini değil plazmadaki erimiş oksijeni ölçer. Böyle durumlarda, ko-oksimetre kullanarak (pO2den hesaplamayarak) oksijen satürasyonunun direkt ölçülmesi, düşen oksihemoglobin satürasyonunu ortaya çıkaracaktır. Not: Pulse oksimetri (nabız oksimetresi), yanıltıcı biçimde, normal veya normale yakın sonuç verir ve güvenilir değildir. b. Siyanür (s 351) ve hidrojen sülfür zehirlenmesi (s 217) hücrenin oksijeni kullanmasını bozarak, dokuların oksijen alımını azaltır ve venöz kandaki oksijen satürasyonunun anormal yükselmesine yol açar.
TABLO I-2. SEÇİLMİŞ HİPOKSİ NEDENLERİa İnert gazlar Pnömoni veya non kardiyojenik akciğer ödemi Karbonmonoksit Cıva buharı Metan ve propan Duman inhalasyonu Nitrojen Etilen glikol Kardiyojenik akciğer ödemi Etklorvinil (i.v. ve oral) Beta reseptör antagonistleri Fosgen Kinidin, prokainamid Gastrik içeriğin aspirasyonu ve disopiramid Hidrokarbonların aspirasyonu Trisiklik antidepresanlar Klorin ve diğer irritan gazlar Verapamil Kokain Hücre Hipoksisi Metal buharları (‘’metal buharı ateşi’’) Hidrojen sülfür Nitrojen dioksit Karbonmonoksit Opioidler Methemoglobinemi Paraquat Siyanür Salisilatlar Sulfhemoglobinemi Sedatif-hipnotik ilaçlar a
Tablo I-1 e de bakınız. B. Komplikasyonlar. Belirgin veya kalıcı hipoksi, beyin hasarı ve kardiyak aritmilerle sonuçlanır.