ยาเป็ นปั จจัยที่สาคัญในการดารงชีวิต เนื่องจากการเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็ นวงจรชีวิตมนุษย์ ยาเป็ นปั จจัยในการเยียวยา ความเจ็บไข้ ได้ ป่วย การใช้ ยาอย่างถูกต้ องเหมาะสมมีคณ ุ อนันต์ ในทางตรงกันข้ าม ยามีโทษมหันต์ เมื่อใช้ ยาอย่างไม่ถกู ต้ อง ซึง่ อาจเกิดจากการขาดองค์ความรู้ หรื อด้ วยสารพัดเหตุปัจจัย เจ็บไข้ ต้องใช้ ยาทุกครั ง้ จริ งรรอ ด้ วยความเช่ อว่ า ยาใช้ รักษาโรคภัยไข้ เจ็บ คนเจ็บไข้ ได้ ป่วยจึงต้ องใช้ ยารักษา ซึง่ อาจเป็ นยากิน ยาอม ยาฉีด ยาทา ยาประคบ ยาสูดดม หรื อยาสวนทวาร
เวลาเจ็บไข้ ร่างกายของคนเรามีกลไกในการเยียวยาด้ วยภูมิต้านทานของร่างกาย เช่น การเจ็บไข้ ทาให้ ร่างกายอ่อนเพลีย อวัยวะส่วนที่บาดเจ็บไม่อาจใช้ งานได้ ตามปกติ การพักผ่อนที่เพียงพอ การพักการ ใช้ อวัยวะส่วนที่บาดเจ็บ เพื่อให้ เซลล์เนื ้อเยื่อที่ได้ รับบาดเจ็บมีเวลาซ่อมแซมระยะหนึง่ อาจเป็ นวันหรื อสัปดาห์ พยาธิ สภาพที่เป็ นนันอาจหายได้ ้ เอง โรคบางอย่าง เช่น การติดเชื ้อไวรัส ทาให้ เป็ นหวัด คัดจมูก เจ็บคอ การพักผ่อนที่เพียงพอ การดื่มน ้าอุ่นบ่อยๆ การหลีก เลี่ยงไม่อยู่ในสภาพที่อากาศไม่ถ่ายเท การเลือกกินอาหารที่เหมาะสม กินผัก ผลไม้ อาการจะทุเลาลงได้
ปั จจัยที่มีความสาคัญต่ อการเจ็บไข้ ได้ ป่วยที่ต้องคานึงเป็ นอันดับแรก คือ การปฏิบตั ิตนเมื่อเจ็บไข้ ได้ ป่วย เพราะช่วยให้ โรคไม่กาเริบ ภูมิต้านทานของร่างกายสามารถทางานได้ ดี มีประสิทธิภาพ การดารงวิถีชีวิตที่ถกู สุขลักษณะ หลีกเลี่ยงอบายมุข เช่น สูบบุหรี่ ดื่มสุรา เสพยาเสพติด ระมัดระวังการเกิดอุบตั ิเหตุ เป็ นสิ่งสาคัญที่สดุ ในการป้องกันการเจ็บไข้ ได้ ป่วย
อย่ างไรก็ดี การเจ็บไข้ ได้ ป่วยรลายเร่ องต้ องใช้ ยา เน่ องจากภูมิค้ ุมกันธรรมชาติไม่ สามารถเยียวยาใร้ ทเุ ลารรอรายได้ เช่น การติดเชื ้อแบคทีเรี ยที่รุนแรง ต้ องให้ ยาปฏิชีวนะที่สามารถกาจัดเชื ้อแบคทีเรี ยนันได้ ้ การให้ ยาต้ านอักเสบเพื่อลดอาการบวมและปวด การให้ ยาลดน ้ามูกเพื่อให้ หายใจโล่ง การให้ ยาแก้ อาการคลื่นไส้ อาเจียน เพื่อให้ ดื่มน ้าและกินอาหารได้ การให้ ยาลดอาการท้ องเดิน เพื่อลดการสูญเสียน ้าและเกลือแร่ของร่างกาย การให้ ยานอนหลับเพื่อให้ คนไข้ ได้ พกั ผ่อน การให้ ยาคลายเครี ยด เพื่อให้ สขุ ภาพจิตดีขึ ้น ซึง่ ส่งผลดีต่อสุขภาพกาย
จากความเชื่อว่าเจ็บไข้ ได้ ป่วยต้ องใช้ ยารักษา ทาให้ คนไข้ ญาติและแม้ แต่ผ้ ใู ห้ การรักษาพยาบาล มักมุง่ เรื่ องการใช้ ยาเป็ นอันดับแรก ส่งผลให้ มีการใช้ ยามากเกินความจาเป็ น และบางครัง้ ละเลยข้ อปฏิบตั ิ ในการดารงชีวิต ซึง่ มีความสาคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน
การใช้ ยาแก้ อกั เสบที่ไม่เหมาะสม ยาปฏิชีวนะหรื อที่ประชาชนเรี ยกว่า “ยาแก้ อกั เสบ” ซึง่ ใช้ รักษาเมื่อติดเชื ้อแบคทีเรี ย มีการใช้ อย่าง ไม่สมเหตุสมผล ด้ วยความเข้ าใจผิดของประชาชน และบางครัง้ แพทย์อาจให้ เผื่อไว้ ก่อน เนื่องจากไม่มีเวลา ตรวจประเมินคนไข้ อย่างละเอียด และไม่สะดวกในการนัดตรวจติดตามอาการเปลี่ยนแปลงของคนไข้ อาการไข้ หวัด คัดจมูก มักเกิดจากภูมิแพ้ หรื อบางรายเกิดจากเชื ้อไวรัส ซึง่ ไม่จาเป็ นต้ องให้ ยาปฏิชีวนะ อาการท้ องเดินที่เกิดจากเชื ้อแบคทีเรี ยมีจานวนไม่มาก เมื่อเกิดอาการดังกล่าว คนไข้ ส่วนหนึง่ จะซื ้อ ยาปฏิชีวนะมากินเอง และบ่อยครัง้ ได้ รับยาปฏิชีวนะจากหมอ แม้ จะเจ็บไข้ จากเชื ้อแบคทีเรี ย การให้ ยาปฏิชีวนะที่ไม่เหมาะสม ก็ไม่สามารถทาลายเชื ้อแบคทีเรี ยได้ ประชาชนจานวนไม่น้อย เกิดอาการอักเสบ เช่น ได้ รับบาดเจ็บฟกช ้า ปวดและบวมตามร่างกาย ซึง่ ไม่ได้ เกิดจากการติดเชื ้อ แต่เป็ นปฏิกิริยาตอบสนองร่างกาย หากจะให้ ยาต้ องใช้ ยา “ต้ านอักเสบ” ไม่ใช่ “ยาแก้ อกั เสบ”
แบ่ งปั นยากัน จะเป็ นด้ วยความเอื ้อเฟื อ้ และหวังดี คนไข้ บางคนจะแบ่งปั นยาให้ ญาติหรื อเพื่อนพ้ อง เมื่อพบว่ามีอาการเจ็บไข้ เช่นเดียวกับตนเอง บางคนที่มีสิทธิเบิกยาได้ โดยไม่เสียเงิน จะขอยาจากหมอไปเผื่อคนอื่น โดยบอกหมอว่า อาการยังไม่หาย หรื อโดยการเบิกยาจากต่างโรงพยาบาล ซึง่ แพทย์ไม่สามารถตรวจสอบได้ บางครัง้ คนไข้ ได้ ยามาจานวนมาก กินยังไม่หมด อาการเจ็บไข้ หายดี จึงเก็บยาไว้ และ เอามากินเองภายหลังเมื่อมีอาการ หรื อเอาไปแบ่งปั นให้ คนอื่น ซึง่ อาจเป็ นยาที่เสื่อมสภาพ เพราะยาหมดอายุ หรื อเกิดจากการเก็บรักษาไม่ดี เช่น ยาถูกความชื ้น ถูกแสงแดด หรื อ ได้ รับความร้ อน ยาบางอย่างต้ องเก็บในที่เย็น หรื อยาปนเปื อ้ นสิ่งสกปรกและเชื ้อโรค
ประชาชนส่วนใหญ่ของประเทศมีสิทธิเบิกค่ารักษาพยาบาลและ ค่ายาได้ ซึง่ นับว่าเป็ นโชคดีของประชาชนคนไทย ในการ เข้ าถึงบริการสาธารณสุข และการได้ รับการบริบาลเมื่อเจ็บไข้ ได้ ป่วย สิทธิต่างๆ ประกอบด้ วยสิทธิจากหลักประกันสุขภาพถ้ วนหน้ า สิทธิสวัสดิการข้ าราชการ สิทธิประกันสังคม สิทธิจากกองทุนสวัสดิการ แรงงาน สิทธิจากบริษัทประกันชีวิต ประกันอุบตั ิเหตุ ประกันภัยอุบตั ิเหตุ จากรถ เป็ นต้ น
การได้ รับยาฟรี ทาให้ ประชาชนบางส่วนเชื่อว่าเป็ นยา ที่ไม่ใช่ยาที่ดีที่สดุ ทาให้ ขาดความมัน่ ใจ เมื่ออาการไม่ดีขึ ้น จึงหาโอกาสเปลี่ยนยาใหม่ ซึง่ หลายครัง้ ไม่ใช่ประสิทธิภาพ ของยาไม่ดี แต่การเจ็บไข้ ต้องใช้ เวลารักษาอย่างต่อเนื่อง ปั ญหาจากคนไข้ ได้ รับยาฟรี ทาให้ มีการเบิกยาและ ใช้ ไม่หมด ขอเปลี่ยนยาใหม่ บางรายยอมเสียเงินส่วนเกิน เพื่อให้ ได้ รับยาที่แพงกว่า แม้ เบิกไม่ได้
พึงตระหนักว่า ยาเป็ นเพียงปั จจัยหนึง่ ในการรักษาโรคภัยไข้ เจ็บ ทุกวันนี ้คนไทยเข้ าถึงยาได้ ง่าย และในภาพรวมระดับชาติ คนไทยใช้ ยามากเกินความจาเป็ น และมีจานวนไม่น้อยที่ใช้ ยาไม่สมเหตุสมผล อาการข้ างเคียงที่เกิดจากยา บางครัง้ แพทย์และคนไข้ ไม่ใส่ใจเท่าที่ควร และเพิม่ ยาตัวใหม่เพื่อแก้ อาการ ซึง่ อาจเกิดผลอาการข้ างเคียงต่อเนื่องเป็ นลูกโซ่ การปรั บพฤติกรรม มีความสาคัญมากเม่ อเจ็บไข้ ได้ ป่วย และพฤติกรรมที่ถูกสุขลักษณะ ยังเป็ นการสร้ าง เสริมสุขภาพและป้องกันโรคที่ดีด้วย
การใช้ ยาที่ปลอดภัย เม่ อคนเจ็บไข้ ได้ ป่วยได้ ยาจากรมอรรอว่ าซอ้ ยามากินเอง ควรปฏิบัตดิ ังนี ้ 1. อ่านชื่อยาจากฉลาก ซองยา เม็ดยา ถ้ าสามารถทราบทังชื ้ ่อยาที่เป็ นชื่อการค้ า และชื่อยาจากสารประกอบตัวยา จะยิ่งดี เพราะยาจากสารประกอบตัวยาอย่างเดียวกัน อาจมีชื่อการค้ าหลายชื่อ ตามที่บริษัทยาแต่ละบริษัทตัง้ อ่ านวิธีใช้ อาการข้ างเคียงที่อาจเกิดขึ ้นได้ รวมทังวิ ้ ธีเก็บรักษายา เช่น เก็บไว้ ในที่เย็น อุณหภูมิต่ากว่า 25 องศาเซลเซียส เก็บไว้ ในซองกันแสง (ซึง่ มักเป็ นซองทึบสีน ้าตาล) เก็บไว้ ในตู้เย็น และที่สาคัญเก็บไว้ ให้ พ้นมือเด็ก เพื่อป้องกันเด็กนายาไปเล่นหรื อนายาไปกิน อ่ านวันเดอนปี ที่ยารมดอายุ ซึง่ จะระบุไว้ ที่ซองยา หรื อฟอยล์ห้ มุ เม็ดยา ถ้ าระบุไม่ตรงกัน ให้ ใช้ วนั ที่ถึงก่อนเป็ น วันหมดอายุ
การใช้ ยาที่ปลอดภัย
2. เก็บยาไว้ ในซองเดิม อย่าเอามารวมกัน หรื อหยิบยาเก่าไปใส่ในซองยาใหม่ ถ้ ายาอยู่ในฟอยล์ ห้ ามแกะออกจากฟอยล์มาเก็บใส่ซองหรื อใส่กล่องยา เมื่อถึงเวลากินจึงแกะออกจากฟอยล์เท่านัน้ ถ้ าแกะยาออกจากฟอยล์มาทิ ้งไว้ นานๆ ยาจะเสื่อมคุณภาพได้ 3. หากกินยาใดแล้ วมีอาการข้ างเคียง เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ ใจสัน่ ท้ องเดิน ท้ องผูก ปั สสาวะขัด เป็ นผื่นคัน ให้ รีบกลับมาแจ้ งแพทย์ เพื่อวินิจฉัยว่า เกิดจากอาการข้ างเคียงของยา อาการแพ้ ยา หรื อเป็ นอาการของโรค ที่ไม่เกี่ยวกับยา รากเกิดจากอาการแพ้ ยา แพทย์ มักจะทาบัตรช่ อยาที่แพ้ ใร้ ควรจาช่ อยาที่แพ้ ใร้ ได้ บอกญาติรรอ ผู้ดแู ลใร้ ทราบ รวมทัง้ พกบัตรแพ้ ยาติดตัวเสมอ และแจ้ งแพทย์ ทกุ ครั ง้ ว่ าตัวเองแพ้ ยาอะไร
การใช้ ยาที่ปลอดภัย
4. กินยาตรงตามที่หมอสัง่ ทังขนาดยา ้ เวลากิน จานวน วันที่กิน ต้ องกินยาให้ หมดชุดหรื อไม่ หรื อหยุดยาได้ เมื่อ อาการทุเลา 5. เมื่อไปหาหมอ ควรจดรายชื่อยาที่กินเป็ นประจา เช่น ยารักษาโรคเรื อ้ รัง และแจ้ งให้ พยาบาลและหมอทราบ รวมทังยาวิ ้ ตามิน ยาสมุนไพร ยาจีน ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ซื ้อกินเอง เพราะอาจมีผลเกิดปฏิกิริยากับยาที่ หมอจะให้
ที่มา : หมอชาวบ้ าน ปี ที่ 38 มีนาคม 2560