Nor Ghiank nov-dec 2016

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 67 TIV 11 -12 (2(38 - 2(39 ƒ Նոյեմբեր - Դեկտեմբեր 2016

PYVANXAGYUTOYUN Հարցազրույց ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆ. «Մեծ ողբերգությունները մայրենի լեզու չունին» ...................................... =` 4 ԳԻՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍ. «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ» ........ =` 6 Գիտաժողով՝ «Սփյուռքի գաղթօջախների ազգային եւ էթնիկ ինքնությունները հանրային տարածքում» ................................................ =` 7 Հայկական համայնքին հանդիպումները Կեռլայի և Տումպրըվենի մեջ ........................................................................ =` 8 ԹՐԱՆՍԻԼՎԱՆԻՈ ՀԱՅԵՐՈՒ ԱՐՀԵՍՏԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳՈՐԳԵՐՈՒ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԵՍ ............................................. =` 9 Կրայովայի թատրոնում Հակոբ Ղազանչյանի բեմադրության մասին ............................................ =` 11 Կամավորությունը Ռումինիայում ............................................................. =` 12 Գոնսթանցա, Սուրբ Ծննդյան համերգ ...................................................... =` 13 Նշվեց Բուխարեստի առաջնորդանիստ Ս. Հրեշտակապետաց տաճարի 101-ամյակը .......................................... =` 14 Ճարտարապետ Պալյան ընտանիքին դամբարանի բացումը. Հաջորդ սերունդներուն պատմվելիք անցյալի պատմական վկայություն մը ...................................................... =` 16

Supliment limba rom`n[

„Ziua minorităților naționale”, o sărbătoare de inimă și suflet ........................ p. 20 „Seara teatrului armenesc”, la Palatul Copiilor Bacău.

O tulburătoare călătorie prin ani și vremuri sumbre .................................... p. 22 Artiști armeni la BIBART ............................................................................... p. 24

Հայր ու որդի ................................................................................................... =` 25 Ս. Ծննդյան և Աստվածհայտնության տոնակատարությունները Ռումինիայի հայոց թեմում .......................................................................... =` 26 Կյանքեն հեռացավ Պոթոշանի հայ համայնքի ղեկավար Վիորիքա Փոփան .......................................................................................... =` 30

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: LAURENțIU ALExANDRU POPESCU

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

Վարուժան Փամպուքչյան

«Ես մաթեմատիկոս եմ և մեկը անոնցմե, ովքեր կաշխատին տեղեկատվական թեքնոլոկիաներու որոլտեն ներս: Պուքրեշի համալսարանի Մաթեմատիկայի ֆաքուլթետի մաթեմատիկայի տոքթոր եմ, նույն համալսարանեն ներս ալ կաշխատիմ սկսած 1990 թվեն: Իմ դասավանդած և դասավանդվող առարկաներն են հետևյալները. Աստղաբանություն, Աստղաֆիզիկա, Մագնիսաջրատինամիքա, Հարաբերականության տեսություն և տիեզերաբանություն, Թվային մեթոտներ, Հաշվիչ համակարգերու ճարտարագիտություն: 1996 թվականեն սկսյալ պատիվը ունիմ Խորհրդարանեն ներս ներկայացնելու ռումանահայ համայնքը (Ռումանիո Հայոց Միությունը) և տեղեկատվական թեքնոլոկիաներու ոլորտեն ներս աշխատողներու շահերը: Այդ ժամանակամիջոցին նախաձեռնած եմ 72 օրինագիծ, որոնցմե շատերը ստացած են օրենքի ուժ, և հեղինակած եմ 1800 ուղղում (որոնցմե շատերը լրիվ փոխած են տվյալ օրենքներու բովանդակությունը և ոգին): 1996-են սկըսյալ Պատգամավորներու պալատեն ներս Ազգային փոքրամասնություններու խմբակցության ղեկավարն եմ, իսկ 2000-2008 թթ. ղեկավարած եմ Պատգամավորներու պալատի Տեղեկատվական և հաղորդակցության թեքնոլոկիաներու հանձնաժողովը՝ զոր ես ինքս եմ ստեղծած և որու անդամն եմ նաև այսօր: Որպես Ռումանիո Հայոց Միության ներկայացուցիչ, Խորհրդարանեն ներս քաղաքական տեսակետեն չեզոք դիրք ընդունած եմ և կկարծեմ, որ իմ պահվածքս կըբնութագրվի փրակմաթիզմով: Կհավատամ,

ՀԱԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ 2016 ԵՐԵՔ ՀԱՅԱԶԳԻ ՊԱՏԳԱՄԱՎՈՐՆԵՐ ՌՈՒՄԱՆԻՈ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԵՆ ՆԵՐՍ Դեկտեմբեր 11-ին Ռումանիո մեջ տեղի ունեցած ընդհանուր ընտրություններուն հայազգի երեք թեկնածուներ ստացած են պատգամավորական մանտաթներ Ռումանիո խորհրդարանի ստորին պալատ՝ Պատգամավորներու պալատեն ներս: Ռումանիո Հայոց Միության փոխնախագահ Վարուժան Փամպուքչյան նոր մանտաթ ստացած է որպես ՌՀՄ ներկայացուցիչ, հավաքելով 4.866 ձայն: Ռումանիո Հայոց Միության նախագահ Վարուժան Ոսկանյան ընտրված է որպես Ռումանիո Ազատականներու և Ժողովրդավարներու Դաշինքի պատգամավոր: Ռումանիո Հայոց Միության Թուլչայի մասնաճյուղի նախագահ Լուչիան Էտուարտ Սիմիոն ընտրված է որպես Սոցիալ-դեմոքրաթական կուսակցության պատգամավոր: Կշնորհավորենք երեք հայորդիները և հաջողություն կմաղթենք անոնց՝ իրենց նոր առաքելության մեջ: որ մարդու ամենեն թանկագին արժեքը ազատությունն է, ազատություն՝ որու մասին գրած եմ իմ պլոկին մեջ:» Վարուժան Ոսկանյան

«Որոշեցի քվեարկել Կարապետ Իպրըիլեանուի անվան գոլեճին մեջ տեղակայված ընտրատեղամասը, որովհետև այն Յաշ քաղաքի բազմաթիվ նշանավոր մարդոց դարբնոցը եղած է: Կուզեմ, որ ատ ազդանշան մը ըլլա այն մասին, թե սույն ընտրությունները և իրենց հետեվանքները պիտի վերահաստատեն` քաղաքացիական մշակույթը: Իմ ձայնս տված եմ զորեղ խորհրդարանի մը համար, վստա-

հելի խորհրդարանի մը համար, խորհրդարանի մը համար՝ որը հանդես գա որպես ժողովրդավարության իրական կեդրոն մը, որը նեցուկ ըլլա Մոլտովան մոռացության չմատնող կառավարության մը, կառավարություն մը՝ որը հարգե Մոլտովայի սոցիալ-տնտեսական զարգացման մասին հանձնառությունը:» Լուչիան Էտուարտ Սիմիոն

«Հատկապես վերջին տարիներու ընթացքին հաճախ լսած եմ, որ իմ մասին կըսեին, թե իբր մարդամոտ չեմ, այն է՝ չափազանց լրջամիտ եմ, ինչը ծիծաղս շարժեց, քանի որ կարելի չէ հավասարության նշան դնել լրջամտության և ոչ մարդամոտ ըլլալու միջև: Ամենևին ոչ: Կհամարձակիմ ըսել, թե հասարակ մարդ մըն եմ, որ շանս ունեցավ ավելի մեծ փորձառություն ձեռք բերել՝ շնորհիվ հետևողականությանը, համառությանը, հետաքըրքրասիրությանը և հնարավորինս շատ գիտելիքներ կուտակելու ցանկությանը, որպեսզի առօրյա իրական խնդիրներուն համար

առավել մեծ թիվով լուծումներ գտնեմ: Պատանեկությունը, գոլեճի ժամանակաշրջանը (հաճախած եմ Սփիրու Հարեթի անվան գոլեճը) անցուցած եմ մեծհորս աչալուրջ հսկողության ներքո: Մեծհայրս՝ անվանի Սարգիսը ժամանակին հայտնի ժամագործ մըն էր, որ ուրիշ 3-4 ժամագործներուն հետ միասին կաշխատեր քաղաքի կեդրոնը՝ «սյունաշարին տակ»: Ուժեղ անձնավորություն մըն էր իմ մեծհայրս, ան գրգռեց գիտության նկատմամբ ծարավս: Սարգիս պապս շատ կկարդար այն ատեն, երբ լավ գիրքերը ձեռքի տակեն կճարվեին: Տուն կբերեր գիրքերու դեզը, արագ կլափեր գիրքերու էջերը և հետո կփորձեր մեզ ալ տանիլ իր աշխարհը...:» 11-12/2016

3

Հարցազրույց

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆ. «Մեծ ողբերգությունները մայրենի լեզու չունին»

Բազմաթիվ արժեքավոր մրցանակներու արժանացած Վարուժան Ոսկանյանը մեր օրերու ամենեն թարգմանված ռումանալեզու գրողներեն մեկն է: Ոչ միայն պատմողական գործիքները, այլև ոճաբանական երևույթները գործի դնելու անոր հմտությունը կվկայե իր բացառիկ տաղանդի և ստեղծագործական եռանդի մասին: Նոյեմբեր 20-ին, Կաուտեամուս գիրքի տոնավաճառի շրջանակեն ներս տեղի ունեցավ Վարուժան Ոսկանյանի հեղինակած և Փոլիռոմ հրատարակչության լույս ընծայած «Պատերազմի զավակներ» վեպի շնորհանդեսը: Մրցանակներու աշխարհին մեջ ռումեն գրականության տեսանելիության, «Շշուկներու մատյան» և «Պատերազմի զավակներ» վեպերու մասին զրու4

11-12/2016

ցեցինք գրող Վարուժան Ոսկանյանին հետ:

Կհամարեք, թե ռումանալեզու գրողներու ստացած մրցանակները, որոնց շարքին է նաև Լեհաստանի մեջ ձեր արժանացած Անկելուս մրցանակը, աշխարհին մեջ ռումեն գրականությունը ավելի տեսանելի՞ կդարձնեն: 2016 թվականը լավ տարի էր աշխարհին մեջ ռումա նական գրականությունը ճանաչելի դարձնելու առումով: Նորման Մանեա արժանացավ Fe­ria­Internacional­del­Libro մրցանակին՝ Կուտալահարայի մեջ, Միրչա Գըրթըրեսքու արժանացավ Gregor­von­Rizzoli մրցանակին՝ Ֆիրենցեյի մեջ, իսկ մեկ տարի առաջ ստացած էր Ավստրիո պետական մրցանակը, Անա Պլանտիանա նշանակվեցավ «Եվ-

րոպացի ազատության բանաստեղծ»՝ Լեհաստանի մեջ: Ինչ կվերաբերի Անկելուս մրցանակին, առաջին անգամը չէ, որ ռումեն գրող մը կառաջադրվի: Այդ ցուցակը կընդգրկե Նորման Մանեան, Տան Լունկուն, Լուչիան Տան Թեոտորվիչը և Քրիսթիան Թեոտորեսքուն: Հարկ է նշել նաև Ռումեն Մշակութային Ինսթիտուտի դերը, որու աջակցությամբ վերջին տասնամյակի ընթացքին թարգմանվեցան հարյուրավոր անուն գիրքեր: Իսկ Անկելուս մրցանակը, գրականության ամենեն կարևոր մրցանակն է Կեդրոնական Եվրոպայի մեջ, այն արդյունքն է Լեհաստանի մեջ «Շշուկներու մատյան» վեպի գրաքննադատներու և ընթերցողներու շրջանին մեջ ունեցած հաջողության: Ի դեպ, նույնպես Լեհաստանի մեջ, «Շշուկներու մատյան»ը առաջադրված էր նաև մեկ այլ կարևոր՝ «Նոր Եվրոպայի դեսպանորդ» մրցանակի համար, սակայն վերջնական ընտրությանը չեմ մասնակցած, քանի որ տեղեկացուցած եմ, որ առարկայական պատճառներով չեմ կրնար մասնակցիլ մրցանակաբաշխությանը:

«Շշուկներու մատյան»ը, զոր որոշ գրաքննադատներ կհամեմատեն Կապրիլ Կարսիա Մարգեսի «Հարյուր տարվա մենություն» վեպին հետ, ահագին մեծ թիվով ընթերցողներ ունի: Ձեր կարծիքով որո՞նք են այս գիր-

քի հաջողության բաղադրիչները: Անկելուսի ժյուրիի պատճառաբանություններեն էին, մեկ կողմե՝ թեմայի խորությունը, իսկ մյուս կողմե՝ թեման ներկայացնող ոճը: Ցեղասպանության թեմային մոտենալը դյուրին չէ: Ահա մրցանակաբաշխության արարողությանը գիրքի իմ ներկայացուցած նկարագրությունը. «Շշուկներու մատյան»ը 20-րդ դարու կենսագրություն մըն է, մարդկությանը բերած անոր բոլոր տառապանքներով՝ համաշխարհային պատերազմները, համակեդրոնացման ճամբարները, հավաքական գերեզմանները, հայրենազրկությունը, ցեղասպանությունները, գաղափարախոսությունները՝ որպես իշխանության գործիք, սեփական ես-ի ապարդյուն փնտռտուքը: Կըսեն, թե «Շշուկներու մատյան«ը հայ ժողովուրդի ինքնության մասին գիրք մըն է, ինչպես նաև անցած դարը հայոց ապրած մեծ ողբերգության նկարագրությունը: Սակայն մեծ ողբերգությունները մայրենի լեզու չունին: Երբոր կնկարագրես այդքան մեծ ողբերգություն մը, ձևով մը կնկարագրես աշխարհի բոլոր մեծ ողբերգությունները: Վեպը կպատմե հայոց համակեդրոնացման ճամբարներու մասին՝ Սուրիո անապատին մեջ, սակայն կհիշեցնե նաև երկրորդ աշխարհամարտի ռազմագերիներու ճամբարներու կամ ալ Վարշավայի կեթոյի մասին: «Շշուկներու մատյան»ը միայն հայերու մասին գիրք մը չէ, այլև պատմութենեն տուժածներու մասին գիրք մըն է: Ամեն ժողովուրդ, ամեն վայր, ամեն ժամանակ ունի իր ուրույն «Շշուկներու մատյան»ը: «Շշուկ-

ներու մատյան»ը աշխարհի ըն- քան լուրջ երանգներ ունի, ինչթերցողներուն ուղղված հրա- պես «Շշուկներու մատյան»ը: վեր մըն է՝ պատկերացնելու Մեծ տառապանքը ձեր նաիրենց սերած ընտանիքի՝ իրենց խընտրա՞ծ թեման է: Մեծ տառապանքը 20-րդ դահամայնքի «Շշուկներու մատյան» րու գերակշռող թեման եղած է: մը: 20-րդ դարն ալ ժառանգած է Ինչպես «Շշուկներու մատյան» սույն զգայնությունը: Չեմ ուվեպը, այնպես ալ «Հարյուր զեր ըսել, թե 20-րդ դարու ընտերևներու խաղը և այլ պատմը- թացքին ավելի մեծ էր տառավածքներ» առակի հատորը թարգ- պանքը, քան նախորդներու: մանվեցան մոտ 25 լեզունե- Սակայն տառապանք պատճարով: Թարգմանություններն ու ռելը կարծես թե դարձած էր մրցանակները առավե՞լ մեծ ու- որոշ պետական իշխանությունշադրություն կհրավիրեն հատոր- ներու և միջազգային քաղաքականության նպատակներեն մեներուն վրա: Թարգմանությունները գիր- կը: Գաղափարախոսությունները քի մը որակը չեն բարձրաց- հաճախ հիմնվեցան վախի ու ներ: Կան արժեքավոր ռումեն տառապանքի վրա: […] Գրակագրողներ, որոնց երկերը դժվար նությունը պարտվածներուն մաթարգմանելի են, ինչես են բա- տուցվող հարգանքի տուրքն է: նաստեղծներ Միրչա Իվընէս- Պարտվողներ, որոնք այսպես՝ քուն և Վիրճիլ Մազիլեդսքուն, գրականության միջոցով մարդառակագիր Շթեֆան Ակոբյա- կության հիշողության մեջ հաղնը, ինչը սակայն ոչինչով կնվա- թողներու կվերածվին: […] զեցնե անոնց գրական արժեքը: Բայց, իհարկե, թարգմանությունները կընդլայնեն տվյալ գիրքի լսարանը և ռումեն գրաՀարցազրույցը վարեց կանությունը առավել ճանչցըԱնտրեա ՊԱՐՊՈՒ ված կդարձնեն: Հետաքրքիր է տեսնել, թե ինչպես տարբեր մշակույթներեն ընթերցողները կմոտենան նույն թեմային: Զոր օրինակ՝ ինչ կվերաբերի աշխարհի ավելի քան 200 քաղաքներուն մեջ զանազան հանրային միջոցառումներուն մասնակցած կամ քննարկման նյութ եղած «Շշուկներու մատյան»ին, ապա զրուցեցինք հատկապես տվյալ վայրի խնդիրներու և ավելի քիչ գիրքի կերպարներու մասին:

Կաուտեամուս գիրքի տոնավաճառի առիթով ընթերցողի սեղանին դրած էք «Պատերազմի զավակներ» վեպը, որը նույն-

11-12/2016

5

ԳԻՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍ. «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ»

Ուրբաթ, Նոյեմբեր 18-ին, Կաուտեամուս գիրքի տոնավաճառի շրջանակեն ներս Մեթեոր Փրես հրատարակչության տաղավարը տեղի ունեցավ Միխաել Հեսեմանի (Michael Hesemann) հեղինակած և Ալեքսանտրա Քաթրինա Չորնեյի ռումաներեն թարգմանությամբ լույս տեսած «Հայկական ցեղասպանությունը» հատորին շնորհանդեսը: Շնորհանդեսին խոսք առավ Ռումանիո մեջ Հայաստանի Հանրապետության մեջ արտակարգ և լիազոր դեսպան՝ Նորին գերազանցություն Համլետ Գասպարյանը, պատմաբան Սորին Անթոխին, Հիսթորիա հանդեսի խմբագրապետ Իոն Մ. Իոնիցըն, քաղաքական մեկնաբան Պետրոս Խորասանճյանը: Մասնակցեցավ նաև Ռումանիո մեջ պապական նվիրակ՝ Նորին սրբազնություն Միկուել արքեպիսկոպոս Մաուրի Պուենտիան: 6

11-12/2016

Ցեղասպանության ուսումնասիրության գործին մեջ Միխաել Հեսեմանը նորագույն աղբյուրներ կավելցնե. ինքնատիպ վավերագրեր՝ Վատիկանի գաղտնի արխիվեն: Այդ վավերագրերը ցնցիչ կերպով կհաստատեն մարդկության դեմ այս ոճրագործության փաստը և

ապացույցն են սպանդը կասեցնելուն ուղղված պապ Բենեդիկտոս XV-ի և անոր դիվանագիտական գերատեսչության հուսահատ ջանքերու, միաժամանակ առանձնանցնելով բարբարոսության դեմ պայքարին մեջ մարդկության պարտությունը:

Գիտաժողով՝ «Սփյուռքի գաղթօջախների ազգային եւ էթնիկ ինքնությունները հանրային տարածքում»

Նոյեմբերի 25-ին Բուխարեստի Բանակի տանը (Cercul Militar) կայացավ «Սփյուռքի գաղթօջախների ազգային եւ էթնիկ ինքնությունները հանրային տարածքում» վերտառությամբ գիտական կոնֆերանս: Կոնֆերանսը «Եվրոպական սփյուռքներ» ցանցային ծրագրի շրջանակներում կազմակերպել էր Հայ Բարեգործական Ընդհանուր միության Եվրոպայի մասնաճյուղը Ռումինիայի Հայոց Միության, Բուխարեստի համալսարանի քաղաքական գիտությունների ֆակուլտետի, Հրեական ուսումնասիրությունների «Գոլդսթայն Գորեն» կենտրոնի, Մշակույթի հունական հիմնադրամի եւ այլ հասարակական ու ուսանողական կազմակերպությունների հետ համագործակցությամբ: Գիտաժողովի նպատակն էր քննության առնել եվրոպական հանրային կյանքում տարբեր սփյուռքներում ազգային եւ էթնիկ ինքնության դրսեւորումները, պահպանման

եւ զարգացման ազդակները եւ խոչընդոտները, այդ ինքնությունների վրա զանազան ներազդեցությունները: Գիտաժողովի բացմանը մասնակցում էին եւ ելույթներ ունեցան Ռումինիայի կառավարությանն առընթեր Միջէթնիկ հարաբերությունների վարչության ղեկավար, պետքարտուղար Ալեդին Ամեթը, ՀԲԸՄ Եվրոպայի մասնաճյուղի ղեկավար Նիկոլա Դավիդյանը (Բրյուսել), տեսաուղերձով՝ ՌՀՄ նախագահ Վարուժան Ոսկանյանը, ՀՀ դեսպանության դեսպանորդ Աշոտ Գրիգորյանը, Եվրոպայի հրեա ուսանողների միության նախագահ Բեննի Ֆիշերը, ֆոտոլրագրող, «Հայերը Ռումինիայում» ֆոտոալբոմի հեղինակ Անդրեա Տընասեն: Հայաստանից հրավիրված հետազոտող Բաբկեն Մաթեւոսյանը հանդես եկավ «Սփյուռքյան ինքնությունը եւ պատմական հիշողության դերը» թեմայով զեկուցմամբ:

Գիտաժողովի նիստերին Եվրոպական սփյուռքների եւ ազգային ինքնության խնդիրների տարբեր ասպեկտներին նվիրված զեկուցումներ կարդացին Միհայ Կիովիանուն/Mihai Chioveanu, Հրեական ուսումնասիրությունների «Գոլդսթայն Գորեն» կենտրոնի դասախոս Ֆելիչիա Վալդմանը, Բուխարեստի համալսարանի դասախոսներ դոկտ. Օանա-Վալենտինա Սուչիուն, դոկտ. Կատերինա Պրադան, Կամելիա Մարիա Կրեչունը եւ այլք: Երեկոյան Բանակի տանը (ի դեպ, ռումինահայ նշանավոր ճարտարապետ Դիմիտրիե Մայմարoլուի գործերից), բացվեց նաեւ եվրոպական սփյուռքների վերաբերյալ լուսանկարչական աշխատանքների ցուցահանդես, որն արդեն ցուցադրվել էր Բրյուսելում, Պլովդիվում, Նեապոլում, Բարսելոնայում եւ Աթենքում: 11-12/2016

7

Հայկական համայնքին հանդիպումները Կեռլայի և Տումպրըվենի մեջ քը ժողվվեցավ Պայա Մարեի, Կեռլայի, Պաքըուի և Թըրկու Օգնայի ներկայացուցիչներուն հետ և համատեղ մասնակցեցան Ռումանիո հայ եկեղեցիներու թեմայով նկարչական ցուցահանդեսին, նկարները գծված ըլլալով 8-14 տարեկան երեխաներու ձեռքերով բոլորն ալ ըլլալով Հոլոշի Սիմոն նկարչական խմբակի անդամներ։ Ձեռնարկը, որ տեղի ունեԹրանսիլվանիո համայնքին Մեկ շաբաթ ետք՝ նոյեմբեր ցավ Տումպրըվենի դպրոցին մեկ մասը նոյեմբեր 13-ին Կեռ- 19-ին, Քլուժ- Նափոքայի հայ մեջ ներառած էր նաևՆիքոլաե լայի մեջ (նախկին Արմենոպո- համայնքը տեղափոխվեցավ Սուչուի վերջին գիրքերու շնորլիս) արդեն 5-րդ անգամ ըլլա- Տումպրըվեն, Էլիսապեթսթատ հանդեսը։ լով ներկա էր բարեկամներու բնակավայր մը՝ վկայագիրը Երբ արևին ճառագայթները հետ հանդիպմանը։Այս հան- ըլլալով 1332-ին իբրև Էպես- դեռևս կդիպչեին Տումպրըվեդիպման ներկա գտնվեցան ոչ ֆալվա, այնտեղ ուր տակավին նի Էլիսապեթ տաճարի գմբեթմիայն Կեռլայի և Քլուժ Նափո- տեղվույն համայնքին հետքե- ներուն, հայերը և տեղվույն քայի հայ համայնքի, այլև հրեա- րը կգոյատևեն։ Նոյեմբերի ա- բնակիչները մասնակցեցան կան համայնքի անդամներ։ րևի պաղ ճառագայթները հա- Հունգարիո Սուրբ ԷլիսապեՁեռնարկը տեղի ունեցավ Կեռ- զիվ կհասնեին Տումպրըվենի թին նվիրված պատարագին։ լայի Մշակույթի Տան մեջ, ուր Apafի դղյակին։ Կառուցված Երեկոն իջավ այս փոքրիկ երաժշտության և պարերու մի- 1552թ-ին այն պատկանած է բնակավայրին վրա՝ անցյալով ջոցով բացահայտվեցավ եր- Թրանսիլվանիո Apafi Mihaly 1 լեցուն գեղեցիկ շենքերը խորակու համայնքներու միջև եղած իշխանին։ Այնուհետև Մարիա սուզվելով մեղմ մթության մեջ։ Թերեզա կայսրուհու կողմե սերտ կապը։ Ձեռնարկին ներկա էին Կեռ- նվիրված ըլլալով Bethlen Gaլայի ներկայիս քաղաքապետ bor-ին դղյակը վաճառվեցավ պրն. Իոան Նեսելեանը, Թրանսիլ- հայերուն։ Տումպրըվենի մեջ Ալինա Ագաֆիցեյ վանիո մասնաճյուղի հայ հա- Քլուժ-Նափոքայի հայ համայնմայնքի նախագահ Իոան Էսթեկարը և Քլուժ-Նափոքայի հրեական համայնքի նախագահ պրն. Ռոպերթ Շվարցը։ Երկու ժամ տևած իրադարձության ներկաները դիտեցին ճոխ բազմամշակութային համերգ-ներկայացում մը, որուն մասնակցեցան Շիրա Հատաշա երգչախումբը Մազել Թովի ղեկավարությամբ, ռումանական, հունգարական պարային համույթներ, նաև Նուռ և Հայաքաղաք հայկական պարային համույթները։ 8

11-12/2016

ԹՐԱՆՍԻԼՎԱՆԻՈ ՀԱՅԵՐՈՒ ԱՐՀԵՍՏԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆԸ. ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳՈՐԳԵՐՈՒ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԵՍ

Հետաքրքիր և շատ սրտամոտ իրադարձություն մը տեղի ունեցավ հայերու կյանքին մեջ Պիսթրիցա-Նըսըուտ մարզային շրջանակեն ներս՝ Պ. Ն. Թանգարանային Համալիրին մեջ, (ցուցահանդեսին բացումը տեղի ունեցավ նոյեմբեր 9-ին Պ. Ն. Թանգարանային Համալիրի Ազգագրական բաժնին մեջ։ Թանգարանային Համալիրի աշխատակազմը համագործակցելով Ռումանիո Հայոց Միության, Քլուժ-Նափոքայի մասնաճյուղի և Կեռլայի Հայ-Կաթոլիկ Ծուխին հետ, կազմակերպեցին և հաջողեցան հայկական գեղեցիկ և ուրույն գորգերու նաև այլ յուրահատուկ զարդերու ցուցահանդես մը բանալ՝ խորագիրը ըլլալով «Թրանսիլվանիո Հայկական Արհեստագործությունը. Հայկական Գորգերու Ցուցահանդես»։

Արտակարգ այս իրադարձության՝ ցուցահանդեսի բացման շրջանակեն ներս, Պիսթրիցացիները և այլ հրավիրյալներ հայտնաբերեցին հայերու քաղաքակրթության և մշակույթի մեկ մասը։ Պիսթրիցայի մեջ

գոյություն ունեցած է հայերու կարևոր համայնքը, որն ալ մոտավորապես 4 տասնամյակ խաղաղ, համատեղ ապրած է սաշ(ծագումով գերմանացի) բնակչության հետ՝ Պիսթրիցայի հին բերդին մեջ և ուրկե

11-12/2016

9

հայերը 48 ժամվա ընթացքին հարկադրաբար հեռացած են, երբ համայնքին անդամներեն մեկը մահացած է խոլերայի պատճառով և մեղադրված,որ բերած է այդ դաժան հիվանդությունը։ Հայ համայնքի ներկայացուցիչ, Պիսթրիցայի թանգարանի տնօրեն, տոքթ. Քորնել Կայու, Պ. Ն. Թանգարանային Համալիրի մենեջեր Ալեքսատրու Կավրիլաշը և ուրիշներ՝ փաստարկներով և օրինակներով խոսեցան ամբողջ մարզի և Պիսթրիցայի մեջ ապրած հայերու պատմության վերաբերյալ, ներառյալ ցուցահանդեսի ցուցանմուշներու արժեքի մասին։ Պ. Ն. Թանգարանային Համալիրի շրջանակեն ներս կարելի էր հիանալ հայկական արժեքավոր նմուշներով՝ինչպես հայկական գորգերը, եկեղեցական իրերը, 17-րդ դարու եկեղեցական հագուստները, 18 և 19-րդ դարերու ոսկե և արծաթե թելերով ասեղնագործությունները, Թրանսիլվանիո հայկական ազգային հագուստները՝ ներառյալ հայկական այբուբենը։ 10

11-12/2016

Իոան Լազըր

Կրայովայի թատրոնում Հակոբ Ղազանչյանի բեմադրության մասին

Նոյեմբերի 27-ին Ռումինիայի Կրայովա քաղաքի Մարին Սորեսկուի անվ. Ազգային թատրոնում կայացավ անտիկ հույն

դրամատուրգ Արիստոֆանի «Ամպեր» ներկայացման պրեմիերան` Երեւանի Պատանի հանդիսատեսի պետական թատրոնի տնօրեն, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Հակոբ Ղազանչյանի բեմադրությամբ: Հայ բեմադրիչին են պատկանում նաեւ պիեսի բեմական տարբերակն ու երաժշտական ձեւավորումը: Գլխավոր դերերում էին Դրագոշ Մըչեշանուն/ Dragoş Măceşanu (Սոկրատես), Նիկոլաե Վիկոլը/Nicolae Vicol (Ստրեպսիադես), Անջել Ռաբաբոկը/Angel Rababoc եւ Կատալին Վիերուն/Cătălin Vieru: Հակոբ Ղազանչյանի բեմադրությունը Կրայովայի այս տարվա մշակութային իրադարձություններից էր: Մինչ այդ նա

«Ամպերը» բեմադրել էր 2003թ. Մակեդոնիայի «Ստոբի» ամֆիթատրոնում: Կրայովայի թատրոնի հետ ստեղծագործական համագործակցությունը նույնպես պատմություն ունի, 2014թ. Կրայովայի Շեքսպիրյան փառատոնին մասնակցել է Երեւանի պետական դրամատիկ թատրոնը, իր հերթին թատրոնի գլխավոր տնօրեն Ալեքսանդրու Բոուրեանուն/Alexandru Boureanu այցելել է Հայաստան Հակոբ Ղազանչյանի կազմակերպած Շեքսպիրյան փառատոնին: Ալեքսանդրու Բոուրեանուի հրավերով «Ամպերի» պրեմիերային ներկա էր նաեւ Հայաստանի դեսպան Համլետ Գասպարյանը:

9-10/2016

11

Կամավորությունը Ռումինիայում

Ողջույն, ես ժենյա Օհանյանն եմ։ Ապրիլ ամսվանից սկսած ապրում եմ Ռումինիայի Տըրգու Սեկուեսկ քաղաքում։ Այս հյուրընկալ երկրում հայտնվել եմ Եվրոպական կամավորական ծրագրի շնորհիվ (EVS)։ 2016թ. փետրվարի վերջին լրանում է ծրագրիս վերջնաժամկետը, հետևաբար անհամբեր սպասում եմ տուն՝ Հայաստան վերադառնալուս։ Ըստ էության, ինձ համար փոքր-ինչ բարդ է խոսել իմ մասին։ Սակայն այս հոդվածում կփորձեմ հակիրճ կերպով ներկայացնել, թե ինչ եմ անում Ռումինիայում, ինչու ընտրեցի հենց այս երկիրն ու տվյալ ծրագիրը։ Նախ, ասեմ որ ինձ համար մեծ դեր խաղաց ծրագրի բնույթը, այն, թե ինչով պետք է զբաղվեմ այստեղ։ Ծրագիրս բնապահպանական ուղղվածություն ունի։ Ինձ համար դա հատկապես հետաքրքիր էր, քանի որ գիտակցում էի, որ պետք է աշխատեմ բոլորովին այլ ոլոր12

11-12/2016

օգտագործված իրերը։ Նույն թեմայի շրջանակներում ամռանն ու աշնանը երեխաների համար կազմակերպել ենք արշավներ բնության գրկում։ Նշեմ, որ Տըրգու Սեկուեսկը գտնվում է Ռումինիայի հենց կենտրոնում, սակայն այստեղ բնակչության գերակշռող մեծամասնությունը հունգարացիներ են կամ, ինչպես իրենք են իրենց անվանում, սեկլերներ։ Սա իսկապես հետաքըրքրական մի փաստ է, քանի որ Տրանսիլվանիայի՝ Ռումինիային միանալուց հետո, տեղի ժողովուրդը պահպանել է իր լեզուն տում՝ իմ մասնագիտությունից ու ավանդույթները՝ այդպես էլ անկախ։ Իսկ մասնագիտությամբ չձուլվելով ռումինացիներին։ Հավելեմ նաև, որ ցանկացած հնագետ-ազգագրագետ եմ։ Այստեղ որպես կամավոր աշ- կամավոր նախևառաջ հանդիսախատում եմ Zold Nap (հունգա- նում է իր սեփական մշակույթի րերեն՝ «Կանաչ արև») կազմա- կրողն ու ներկայացնողը։ Հեկերպությունում, որտեղ տեղի տևաբար, այս փոքրիկ քաղաքում են ունենում տարաբնույթ մի- ես ներկայացնում եմ Հայասջոցառումներ։ Հիմնականում տանը և կազմակերպում հայկաայցելում ենք դպրոցներ՝ երե- կան մշակութային երեկոներ։ Բոլորին խորհուրդ կտամ խաներին սովորեցնելով հոգ տանել բնության մասին, շրջա- անպայման այցելել Տրանսիլվանառության մեջ դնել արդեն նիայի այս գողտրիկ քաղաքը։

Գոնսթանցա, Սուրբ Ծննդյան համերգ Ուրբաթ, դեկտեմբեր 23-ին Գոնսթանցայի ,,Regina Maria” Արվեստի դպրոցի սրահին մեջ, տեղի ունեցավ ՌՀՄ Գոնսթանցայի մասնաճյուղի և նախագահ Լիվիու Մերտինյանի նախաձեռնությամբ Սբ. Ծննդյան համերգ մը՝ մասնավոր նվեր մը ըլլալով գոնսթանցահայերու, երաժշտասերներու, բարեկամներու և հայերը համակրողներու համար։ Համերգին ելույթ ունեցան Պրաշովի Օփերայի մեներգչուհի սոփրանո Սոնյա Ղազարյան, ան կատարեց, ամենուրեք տարածված քրիստոնեական ամենեն սիրված ու ավետիսներու ընտրված փունջ մը, սոփրանո Արմինե Խաչատըրյան ներկաներուն հրամցուց համաշխարհային երգացանկեն պիեսներ, հայ պատարագային երաժշտություն և ռումեն լեզվով ավետիս մը, երիտասարդ բայց արդեն ճանչցված դաշնակահար Արամ Նիցը կատարեց դասական երաժշտության պիեսներ, Միության շրջանակին մեջ առաջին անգամ մեր փոքրիկ Տարիա-Շթեֆանիա Սարգիսյանի կատարմամբ հնչեց դաշնամուրային դասական երաժշտություն։ Դաշնակի նվագակցությամբ մեներգիչներուն աջակցեց Գոնսթանցայի Պետակա Թատրոնի դաշնակահար տկն. Սիլվիա Ցիկմեանու։ Համերգը վարեց Մասնաճյուղի մշակույթի քարտուղար Լուիզա Թերզյան։ Ներկաներու երկարատև ու ջերմ ծափահարություններու ներքո ավարտվեցավ հաջողված այս երեկոն։

Արշալույս Սարգիսյան-Կուրըու

9-10/2016

13

Նշվեց Բուխարեստի առաջնորդանիստ Ս. Հրեշտակապետաց տաճարի 101-ամյակը յի Հայոց Միության նախագահ սենատոր Վարուժան Ոսկանյանը, Ռումինիայի Խորհըրդարանում ազգային փոքրամասնությունները ներկայացնող պատգամավոր Վարուժան Փամբուկչյանը, Թեմի հոգևոր դասը, հարյուրավոր ուխտավորներ Ռումինիայի մի շարք քաղաքներից՝ Կոնստանցա, Պիտեշտ, Ֆոքշան, Թըրկու Օգնա, Գալաց, Բըրըիլա և այլն: Ներկա հավատավոր բազմությանը բաժանվեցին նաև նախապես Ռումինահայոց Թեմի կողմից պատրաստված ու ՌՈՒՄԻՆԻԱՅԻ ՀԱՅՈՑ ԹԵՄ գևորականաց հոգիների հանգըս- տպագրված քարոզթերթիկներ, – Նոյեմբերի 5-ին Հայ Առա- տության համար, որից հետո ուր ընդգրկված էին նյութեր քելական Սուրբ Եկեղեցին տո- եկեղեցու բակում Տաթև սրբա- Սրբոց Հրեշտակապետաց տոնախմբեց Սրբոց Հրեշտակա- զանն օրհնեց մատաղը: Սուրբ նի պատմությունը և խորհուրպետաց տոնը: Ռումինահայու- արարողությանը ներկա էին դը արժ. Տ. Օշական քահանա թյան համար կրկնակի ուրախու- Ռումինիայում ՀՀ արտակարգ Խաչատրյան, Մատաղի խորթյան և հոգևոր ապրումների և լիազոր դեսպան տիար Համ- հուրդը, Հայ Եկեղեցու դերն ու օրեր էին, քանզի նոյեմբերի 6-ին լետ Գասպարյանը, Ռումինիա- նշանակությունը ռումինահայումեծ շուքով նշվեց Բուխարեստի առաջնորդանիստ Սըրբոց Հրեշտակապետաց Մայր Տաճարի 101-ամյակը: Դեռևս շաբաթ օրվանից սկսվել էր հարյուրավոր ուխտավորների երթը դեպի Բուխարեստ քաղաք, ուր տեղի պիտի ունենային տոնական միջոցառումներն ու սրբազան արարողությունները: Նոյեմբերի 6-ին, կիրակի օրը, մատուցվեց տոնական սուրբ Պատարագ՝ ձեռամբ Ռումինիայի Հայոց Թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի: Պատարագի ավարտին կատարվեց հոգեհանգըստյան պաշտոն Ռումինիայի Հայոց Թեմում ծառայած հո14

11-12/2016

թյան կյանքից ներս գերշ. Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյան թեմաներով: Տոնի խորհրդին համահունչ բաժանվեցին նաև սրբանկարներ Հրեշտակապետեր Գաբրիելի ու Միքայելի պատկերներով, որոնք պատրաստվել էին Արաքսի Նեգոսեանուի մեկենասությամբ: Կեսօրին տեղի ունեցավ սիրո ճաշ՝ կազմակերպված Ռումինահայոց Թեմի, Ռումինահայոց Միության և Բուխարեստի Ծխական Խորհրդի կողմից, որին մասնակցեցին ավելի քան 300 ուխտավորներ: Տոնական օրն ամփոփվեց ևս մեկ կարևոր իրադարձությամբ: Հայ Եկեղեցուն և Ռումինահայոց Թեմին տարիներ շարունակ մատուցած իրենց անձնվեր ծառայության, հայասեր և եկեղեցասեր ընթացքի համար առաջնորդական օրհնության գրերով պարգևատրվեցին Արմենուհի Գեորգիուն, Անդրոնակե Վալենտինը և Հրանտ Փափուչյանը: Վերջում, Առաջնորդ Սրբազանն իր հայրական օրհնությունները բերեց ուխտավոր ժողովրդին և մաղթեց, որ Աստված ընդունելի անի ամենքի ուխտը և կատարի բոլորի բարի խնդրանքները, միասնական ու անսասան պահի Հայ Եկեղեցին, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը, Հայաստան և Արցախ աշխարհները, Ռումինիայի Հանրապետությունն ու ռումին ժողովրդին և համայն ռումինահայությանը: Ռումինիայի Հայոց Թեմի Մամլո Դիվան

11-12/2016

15

Ճարտարապետ Պալյան ընտանիքին դամբարանի բացումը. Հաջորդ սերունդներուն պատմվելիք անցյալի պատմական վկայություն մը

Աշնան գալուն հետ անմիջապես 2016թ, հոկտեմբեր 1-ին Ստամպուլի մեջ, շնորհիվ արմատներով Սկյուտարեն Հրաչ և Հակոբ Քըրմըզյան ընտանիքի՝ Հայկական Գերեզմանատունը պիտի պայծառացնե նոր ճարտարապետական զարդ մը

16

9-10/2016

մըզյաններու կողմե՝ իրենց ծնողներու հիշատակին։ Դոլմապահչեի պալատը իր գեղեցկությամբ ու մեծությամբ, Օրթակոյի մզկիթը, որ կարծես ջուրեն կծագի, Պայազիթ թաղամասին մեջ Կրակե Աշտարակը և շատ ուրիշներ և անոնց մեջ Սելիմե-ի հոյակապ շենքերը, որ տակավին գոյություն ունին կառուցված Օսմանյան Կայսրության մայրամուտին և ժամանակակից Թուրքիո սկիզբին և այս բոլորի մասին քի(նաև ուրիշ այլ 150-են ավելի չերը գիտեն, որ կպատկանի շինություններու կողքին), որ հայ տաղանդավոր ճարտարակկրե Պալյան հայ նշանավոր պետներու՝ Պալյան ընտանիքին։ Հայ ճարտարապետներ Պալճարտարապետներու դրոշմը։ յան ընտանիքին անունը սերՊալյան ընտանիքին նվիրված տորեն կապված է Ստամպուդամբարանը սերունդներուն լի ամենեն կարևոր կառույցկնվիրվի Հրաչ և Հակոբ Քըր- ներուն հետ։ Ստեղծագործողի

ամբողջ կարողությունը մեր օրերուն եղած է կառուցել անոնց պատվին և հիշատակին արժանավոր Դամբարան մը։ Սկյուտարին մեջ աշխատանքային շինարարական հրապարակը և Baglarbasi, ndaki մեքենաներու երթևեկության միջև կնշմարվի Հայկական Գերեզմանատունը, ուր և կգտնվին Պալյան ընտանիքին շիրիմները։ Եվ քանի որ պատմությունը չի ներեր, այս սգո հուշարձանները մոռցված էին ժամանակի ընթացքին։ Մեկ կողմ ձգելով, որ Պալյան ընտանիքը կսերի Կայսերիլի գավառեն, հակառակ որ ծառայած են Օսմանյան Պալատներուն, բավական ժամանակ աշխատած են ստվերին տակ, ուրիշները ստանձնած են իրենց իրագործումներու փառքը, իսկ իրենք այդ ժամանակները ճանչցված էին ուղղակի իտալացի Պալյաններ։ Ներկայիս Դոլմապահչեի Պալատին ճամփորդներու ուղեկցորդը ի պատիվ Պալյան ճարտարապետներու հաճախ կըսե, որ այս անունը ժամանակ

մը ետք Ստամպուլին կեդրոնը պիտի արժանավորապես պատվե՝ Պալյանները ունենալով իրենց դամբարանը։ Շնորհակալ ըլլանք Հրաչ և Հակոբ Քըրմըզյաններուն, որ անոնք մեծ թիվով նախագծողներու և ճարտարապետներու հետ մեկտեղ աշխատեցան,և այս հոյակապ ճարտարապետական նախագիծը հասցուցին իր բարի ավարտին։ Վստահաբար այս դամբարանը կառուցելով Հայկական Գերեզմանատունը անվանի պիտի դառնա Ստամպուլին մեջ։ Պզտիկ 6 քառ. մ. մակերես ունեցող տարածքին վրա դամբա-

րանի մուտքին քեզ կդիմավորե Հրաչ Քըրմըզյանին ներկայացուցած շատ հետաքրքիր և հուզիչ պատմությունը քանդակված մարմարին վրա։ «Մորս և հորս երիտասարդությունը կապված է Սկյուտարին հետ , այստեղ ալ անոնք ճանչցած են իրարու։ Հայրս 20 տարեկան մեկնեցավ Ռումանիա, իրմե ետք եկավ և մայրս։Մենք հոն ալ ծնանք (Հրաչ և Հակոբ), իսկ մայրս և հայրս ըլլալով Սկյուտարեն՝ մենք մեր հայրենի ծննդավայրը կսեպենք, որ եղած է Սկյուտարը։ Վերականգնողական աշխատանքներու ընթացքին գտնը-

11-12/2016

17

վեցավ Կարապետ Պալյանին գերեզմանը (Կարթալեն)։ Ամեն տարի այցելության կու գամ վերի գերեզմանատունը թաղված մորաքրոջս շիրիմին։ Ավելի վարը կգտնվի Պալյաններու գերեզմանատեղը։ Ամեն անգամ սարսուռ մը կանցնի մարմինովս, երբ կմտածեմ Պալյան ճարտարապետներու

18

11-12/2016

իսկ արդյունքը կտեսնեք հիմա։ (Հրաչ Քըրմըզյան)[...] Ստամպուլի մեջ Պալյանները 100-են ավելի հոյակապ կառույցներ ունին, որ կկրեն իրենց ստորագրությունը [...]։ Սուլթան Սուլեյմանի գահակալության շրջանին, Ստամպուլին կեդրոնը կառուցվեցավ Հայկական Գերեզմանատունը, որու մեկ անկյունը այսօրվընե կգտնվի Ստամպուլի ամեձգած ժառանգությանը, որ ա- նեն գեղեցիկ Դամբարանը, որը նոնք նվիրած են Ստամպու- կպատկանի ճարտարապետլին։ Չեմ կարծեր, թե բավարար ներու ընտանիքին և ցույց կուէ անոնց հիշատակը պատվե- տա անոնց օրինակելի կյանքը, կմեծարե ու կպատվե անոնց լու համար։ Երկու-երեք տարի հիշատակը։ առաջ նախագիծը սկսավ ուր«Ամենեն մեծ բավականուվագիծի տեսք առնել և իշխա- թյունը այդ իրարու հետ կիսնություններն ալ պատասխա- վելն է»։ (Հրաչ Քըրմըզյան)։ Պրն. Քըրմըզյանը կըսե. «Ես նեցին մեր առաջարկներուն, երջանիկ եմ անձնապես և հպարտ եմ բոլորովս միասին։ Ամբողջ մարդկությունը հիմա կարժեվորե Պալյաններու ստեղծածը։ Ամենեն մեծ բավականությունը այդ իրարու հետ կիսվելն է։ Գեթ հիմա այլևս անոնց չպիտի ըսվի Իտալացի Պալյաններ, այլ Պալյան՝Կայսերցի Հայեր և ոչ միայն գիրքերու մեջ այլև այն պահուն, երբ կապացուցվի անոնց վարպետությունը և մեր երախտագիտությունը»։ Այս նախագիծը իրականացավ Հրաչ և Հակոբ Քըրմըզյաններու ղեկավարությամբ իրենց շուրջը ունենալով Նազարեթ Պինաթ, Դավիթ Aynali, Գևորգ Օզկյարակյոզ և Էլմոն Հանսեր Վերջինս կըսեր, թե Պալյաններու ճարտարապետության մեջ կգտնվին և հայկական ճարտարապետության մոտիվներ և տարրեր, որ պետք է պահպանվին...

Մարիա Էրզյան

2016

NOV-DEC

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Pe 27 Noiembrie 1924 s-a născut Acad. Prof. Dr. Berdj Șant Asgian

Cel care avea să devina una dintre cele mai mari somități ale vieții medicale românești s-a născut la Constanța într-o familie de refugiați armeni. Tatăl său, Onig Asgian a reușit să-și salveze familia și s-au refugiat la Constanța din calea Genocidului din Imperiul Otoman.

Fiul său, Berdj va absolvi prestigiosul liceu tomitan Mircea cel Bătrân și apoi se va orienta către studiul medicinii la Facultatea din Cluj. După absolvire a trecut practic prin toate ierarhiile specifice profesiei sale. A fost medic rezident intern la Cluj, apoi medic secundar, primar, preparator și în cele din urmă, Prof. Universitar. S-a specializat în Franța într-un domeniu deloc facil, electroencefalografie și neuropsihiatrie infantilă. Devine doctor în neurologie în 1969. Se va stabili la Târgu Mureș, unde își va desfășura întreaga sa carieră. În 1984 a fondat Secția de Neuropsihiatrie pentru Copii de la Târgu Mureș. De-a lungul vieții sale a scris și publicat peste 200 de articole de specialitate, 16 monografii, tratate și lucrări medicale, dar a cochetat și cu literatura. A primit numeroase premii și recunoașteri românești și internaționale. Printre cele mai importante sunt Premiul Gheorghe Marinescu al Academiei Române, titlul de Doctor Honoris Causa al Universității din Târgu Mureș și Cluj. În 2003 a fost decorat de către Președintele României cu ordinul Serviciu Credincios în rang de Cavaler. În 1993 a fost ales și membru în Consiliul Științific al Institutului de Sănătate Publică și Cercetări Medicale al Academiei de Științe Medicale. Tot în 1993 a fost ales Membru Corespondent și în 1994 Membru Titular al Academiei de Științe Medicale.

Chiar și după pensionare Profesorul Asgian a constinuat neobosit să-și desfășoare activitatea atât în domeniul medical cât și în plan social. A fost un membru de vază al Comunității Armene (care de altfel i-a decernat și Premiul Uniunii Armenilor în 1993).

S-a stins la 86 de ani după o viață în slujba medicinii. A fost un om deosebit cu niște criterii morale desăvârșite.

Eduard ANTONIAN

Pe 6 decembrie 1928 s-a născut pictorul Ervant Nicogosian

Ervant Nicogosian s-a născut pe 6 decembrie 1928 la Odesa și a decedat pe 26 mai 2014, București. A fost un pictor român de origine armeană. Între 1941 și 1948, pictorul Ervant Nicogosian și familia sa au fost deportați în lagărele din Uniunea Sovietică, trecând prin lagărele: Oranke, Aktiubinsk, Karaganda-Spask, Cocuzecc, Akiatan.

Până la douăzeci și doi de ani, am trăit în lagărele din Kazahstan împreună cu părinții și fratele meu. „Primul lagăr în care am ajuns în miez de vară a fost Oranke. Era o fostă mănăstire de călugări, așezată pe o pajiște imensă, înconjurată de păduri de mesteceni, în apropierea orașului Gorki, Nijni Novgorodul de astăzi. În ea fusese amenajată o pușcărie unde am ajuns după o călătorie de nu mai puțin de 42 de zile”, scrie pictorul Ervant Nicogosian în Marturisiri­VII. Biografia acestui artist conține chinuitoarele suferințe ale unei deportări brutale, bucurii copilărești, frică, lumină, panică, foame, frigul din Stepa Siberiana, boală, moarte, dar dincolo de asta speranța că într-o bună zi, se va ieși din infernul „Arhipelagului Gulag“.

A studiat desenul de mic la Odessa, unde locuia cu familia, dar bazele artei sale le-a primit într-unul din cele 5 lagăre în care a fost închis alături de familie, în perioada 1941-1948.

A urmat Institutul­de­Arte­Plastice­Nicolae­Grigorescu, București, România (1948-1954), clasa Profesorului Camil Ressu, Jean Alexandru Steriadi, Marius Bunescu și Nicolae Dărăscu, unde l-a avut coleg, printre alții, pe Paul Gherasim. https://ro.wikipedia.org/wiki/Ervant_Nicogosian

9-10/2016

19

„Ziua minorităților naționale”, o sărbătoare de inimă și suflet

În fiecare an, pe 18 decembrie, ca urmare a unei hotărâri a ONU, din 1990, se sărbătorește „Ziua Minorităților”, România adoptând o hotarâre similara, în 1998.

Pentru a marca acest eveniment, Uniunea Armenilor din România – Sucursala Bacău a propus derularea proiectului intercultural – interetnic: „Ziua Minorităților din Municipiul Bacau”, finanțat de această uniune și cofinanțat, la inițiativa consilierului local Gabriel Stan, de Primaria Municipiului Ba20

11-12/2016

cău, proiect care s-a concretizat printr-o manifestare inedită, atât prin semnificație, cât și prin participare și desfășurare, ce a avut loc, în avans, marți, 13 decembrie, la Teatrul Municipal „Bacovia”.

Programul a debutat cu vernisajul unor expoziții de vestimentație, costume tradiționale, pictură, ale minorităților care trăiesc în județul Bacău, standuri de carte, fotografii și înscrisuri care atestă istoria, activitatea și contribuția membrilor acestor comunități etnice, la cul-

tura, activitatea economică și socială a orașului.

La sărbătoarea minorităților a fost prezent și Cosmin Necula, primarul Municipiului Bacău, care a adresat un mesaj de felicitare și un salut prietenesc, din partea Primariei Bacău: „De peste 600 de ani trăim aici, împreună, în pace și prietenie, orașul Bacău este deschis pentru toți, indiferent de etnie, cultură, tradiții, limbă. Suntem un oraș european, ancorat și angajat în marile proiecte de construcție europeană. Permanent, Primaria Bacău este deschisă pentru dumneavoastră și vă asigur de sprijinul nostru. Mulțumesc tuturor celor care au inițiat și au dus la bun sfârșit această sărbătoare, vă felicit și vă doresc ani buni cu sănătate”, a spus primarul Cosmin Necula celor prezenți.

Gazda ediției a V-a a „Zilei minorităților din Municipiul Bacău” a fost Vasile Agop, președintele Uniunii Armenilor din România, Filiala Bacău, care a predat ștafeta actorilor – prezentatori ai balului, Corina și Ion Goranda. Întâmpinați cu aplauze, pe scena Teatrului Municipal „Bacovia”, au evoluat membrii formatiei „Zwei Plus”, condusă de Marinel Mihai Todasca, președinte al Forumului Democrat al Germanilor din România – Filiala Bacău, care a interpretat melodii tradiționale și cântece de dragoste, urmată de Grupul de dansuri germane „Ringelreihn”, condus de prof. Simona Baicu.

Partida Romilor „PRO-EUROPA”, Filiala Bacău, a început programul cu imnul romilor, recitaluri la pian, urmate de grupul de fete „Baxtalo”, la care am remarcat

costumele multicolore și măiestria artistică. O prezență numeroasă și un program divers, șezătoare, dansuri, cântece religioase, au fost prezentate de Asociația Maghiarilor Ceangai din Moldova, cu formații din mai multe localități, care au venit și cu produse culinare tradiționale: Fundația „Siret” din Cleja, Ansamblul Folcloric al Ceangailor din Arini, Asociația „Sfântul Ștefan” din Pustiana. Nici italienii nu s-au lăsat mai prejos, Ansamblul

de dansuri tradiționale italiene „Di nuovo insieme” de la Iași a ridicat sala în picioare. A fost un adevărat maraton, desfășurat într-un ritm aproape amețitor, pe scena evoluând formația de muzică „Klezmer” și Corul „Shalom” din Iași, ale Federației Comunităților Evreilor, care au interpretat cântece tradiționale evreiești de sărbători.

Au urmat armenii, care au încheiat spectacolul, după trei ore de muzică, dansuri și colinde, cu me-

lodii armenești ale formației „Frații Dedeian” din București și Ansamblului de dansuri armenești „Hayankaghak”, din Gherla.

Un spectacol extraordinar, care a reliefat talentul tinerilor și copiilor, măiestria profesioniștilor, dar, mai ales, grija pentru păstrarea autenticității folclorului și portului tradițional al fiecărei etnii. dreptatea.ro

11-12/2016

21

„Seara teatrului armenesc”, la Palatul Copiilor Bacău.

O tulburătoare călătorie prin ani și vremuri sumbre

După ce s-au bucurat de „Zilele Filmului Armenesc” în luna septembrie a acestui an, băcăuanii au fost invitați, în debutul lunii noiembrie, la „Seara teatrului armenesc”.

Evenimentul le-a prilejuit întâlnirea cu o nouă pagină din istoria armenilor și a românilor, dar și cu un text literar propus pentru Premiul Nobel. De asemenea, publicul băcăuan a avut ocazia să vizioneze o trupă de tineri actori bucureșteni, care a prezentat marți, 1 noiembrie, pe scena Palatului Copiilor Bacău, spectacolul de teatru „Staipelochian”. Evenimentul a fost organizat de Uniunea Armenilor din România – Sucursala Bacău, în parteneriat cu Primăria Municipiului Bacău și cu Palatul Copiilor Bacău.

Prezentă la eveniment, Irina Margareta Nistor a remarcat faptul că „«Staipelochian» este un spectacol docudrama care reconstru22

9-10/2016

iește viața comunității armenești din România de-a lungul secolului XX. Bunici, emigrare, cafea, război, strămoși, ritualuri, pace, totalitarism, iluzii sunt narate și înscenate cu umor de un povestitor care se reîntoarce prin amintiri în anii copilăriei. Textul dramatic adaptează romanul autorului român de origine armeană Varujan Vosganian «Cartea șoaptelor», o lucrare nominalizată pentru Premiul Nobel pentru Literatură din partea a trei țări: România, Armenia și Israel”.

Deschiderea a fost susținută de Adrian Jicu, lector universitar doctor la Facultatea de Litere a Universității Vasile Alecsandri, din Bacău, critic literar și scriitor, dar și redactor al revistei de cultură „Ateneu”, care a prezentat cartea care a stat la baza acestui spectacol. „În spectacolul «Staipelochian», aparent un nume armenesc, a spus acesta, ne întâlnim nu doar cu

armenii și românii de astăzi, ci și cu chipuri ale armenilor și românilor secolului XX, un secol pe care sperăm, alături de dumneavoastră, să-l înțelegem. Acest spectacol este o dramatizare a romanului «Cartea șoaptelor», o carte identitară pentru România, în care personajele se confruntă pe viață și pe moarte. Dar, ca orice poveste cu armeni, tragismul se împletește cu ironia”, dezvăluie autorii spectacolului. „Staipelochian” este un text jucat de șase fete, șase actrițe cu darul de a te face să vrei să descoperi de ce te tulbură într-atât genocidul armenesc, deși nu e pomenit nicio clipă.

Inspirat de „Cartea șoaptelor”, spectacolul te poartă într-o călătorie prin ani și vremuri sumbre, cu personaje multiple și multă emoție, un arbore genealogic din frânturi de povești, imagini creio-

nate din vorbe și mereu cu gândul că „fotografiile sunt pentru cei care nu apucă să-și ia rămas bun”.

Din distribuția spectacolului au făcut parte Andreea Alexandrescu, Adela Bengescu, Cătălina Bălălău, Teodora Filip, Ana Turcu și Armine Vosganian. Regia spectacolului este semnată de Mihai Alexandru Ion, scenariul poartă semnătura tinerei actrițe Armine Vosganian, fiica scriitorului Varujan Vosganian, autorul romanului „Cartea șoaptelor”, iar scenografia a fost realizată de Andreea-Diana Nistor. Au mai luat parte la realizarea spectacolului Mihaela Vosganian (muzica), Matei Șopterean (lumini) și Vivi Stoleriu (sunet).

Spectacolul „Staipelochian” este produs de Compania „Rampa”, în parteneriat cu Uniunea Armenilor din România.

Compania „Rampa” s-a format în anul 2013, fiind o trupă profesionistă de teatru care pune în

scenă spectacole în parteneriat cu instituții publice și private, deopotrivă în spații convenționale și neconvenționale. Printre membrii trupei se numără absolvenți ai Universității Naționale de Artă Teatrală și Cinematografică „I.L. Caragiale”.

Evenimentul băcăuan „Seara teatrului armenesc” continuă parteneriatul dintre Palatul Copiilor Bacău și Uniunea Armenilor din România – Sucursala Bacău, început în luna septembrie 2016, când ambasadorul Republicii Armenia la București, Excelența Sa Hamlet Gasparian, a vizitat Palatul Copiilor Bacău, la invitația profesorului Gabriel Stan, director al instituției de învățământ nonformal.

Palatul Copiilor s-a implicat în acest proiect civic, cultural și educațional cu speranța că activitățile și tematica lui vor contribui la o mai bună cunoaștere a comu-

nității armene din România. De această dată, elevii și profesorii de la Palatul Copiilor Bacău, dar și publicul larg vor avea ocazia să vizioneze un spectacol de excepție, o piesă de teatru docudrama cu valențe educative și istorice, care reconstruiește viața acestei minorități de-a lungul secolului XX. Este de notorietate faptul că, pe parcursul timpului, comunitatea armenilor din țara noastră a avut o contribuție importantă la modernizarea României.

Proiectul va continua prin organizarea, cu sprijinul Primăriei Municipiului Bacău, a unei suite de evenimente, care vor marca, la Bacău, Ziua Minorităților în România (18 decembrie).

Prof. Gabriel STAN, Directorul­ Palatului­Copiilor­Bacău

9-10/2016

23

Artiști armeni la BIBART

Nersisyan Mariam (Armenia) – „Mercy”

24

Kaianik Adagian – „Amore”

11-12/2016

BIBART este prima Bienală Internațională de Artă care se desfăşoară la Bari şi în Zona Metropolitană începând de la 15 decembrie 2016 şi până la 15 ianuarie 2017.

Este vorba de un proiect care propune într-un mod inteligent şi original dialogul între arta antică şi cea contemporană, trasformând bisericile deseori închise, din centrul vechi al oraşului, în locuri de vernisaj.

Sunt prezenți 156 de artişti (112 în concurs) ce provin din 9 țări: Italia, Argentina, Armenia, Bazilia, Croația, Grecia şi Iraq. Aceştia prezintă un mozaic de 328 de lucrări ce conține: picturi, sculpturi, grafică, video art şi opere în afară de concurs.

BIBART este completată de două expoziţii extraordinare: „De la Postimpresionism la Neorealism: călătorie printre ideile avansate al secolului al XIX-lea” cu opere de Cezane, Renoir, Picasso, Balla, Miro’, Boccioni, Archypenko etc. şi „Les danseuses”, monografia de William Tode, ultimul exponent al neorealismului italian.

BIBART propune şi spectacole de teatru, concerte, proiecții de filme, lansări de cărţi şi performing art. Tema evenimentul BIBART este „Gândirea Omului”, capabilă să genereze idei, să provoace emoții, să înfiripeze legături şi să dezvolte acțiuni. Totodată, să promoveze şi să răspândească arta în toate formele ei, în numele dialogului, a interculturalității şi a multiplicității limbajelor artistice.

Simona Paula DOBRESCU

manga-badanegan

Հայր ու որդի

Մարդ մը մինուճար մանչ մը կ’ունենայ։ Այս մարդը իր մանչին առոք-փառոք կը պահէ, շատ անգամ ալ իրեն կը զրկէ մանչուն համար կ’առնէ։ Ասանկ կը պահէ կը մեծցնէ, օր մըն ալ իրեն փափագին կը հասցնէ։

ՈՒՂՏԱՊԱՆԸ ԵՎ ՆԱՌ ՈՒՂՏԸ

Ուղտապանը մեռնելու ատեն կը խնդրէ, որ Նառ ուղտը բերեն իր քով։ Կը բերեն։ Ուղտապանը կ, ըսէ.–Հաւատարիմ Նառ ուղտս, հիմա ես կը մեռնիմ, կուզեմ քեզմէ շնորհակալ ըլլալ, կը խնդրեմ դուն իմ մեղքերս ներես. ժամանակ եղած է քեզի անօթի ծարաւ ձգած եմ, պատահած է բեռդ ծանրացուցած եմ, կամ ճամփադ երկայն դարձուցած եմ, շատ կը խնդրեմ՝ այս արարմունքներուս համար ներես։ — Իմ տեր ու տիրական,կը պատասխանէ Նառ ուղտը,- ես շատոնց քեզ ներած եմ

նետէ պարկին մեջ, բերանը կը կապէ կը տանի ժայռէն վար կը գլորէ, ետ կը դառնայ։ Ժամանակ կ’անցնի այս մանչն ալ տարիքը կ’առնէ հօրը նման ոտքէն ձեռքէն կ’իննայ։ Ասոր մանչն ալ, որ հայրը իրեն շատ նեղութիուն կը պատճառէ կը բերէ պարկին մեջ կը նետէ հօրը կը տանի, որպեսզի լեռան վրայ ձգէ գայ։ Պարկը լեռան վրայ կը դնէ, կ’ըսէ.

— Հայրիկ, հոս սպասէ, ես կու գամ։ — Հայրը կըսէ,- Մանչս ես գիտեմ ինչու համար ինծի բերած ես հոս; Պարկը տար այն ժայռեն վար գլորէ, այնտեԺամանակ անց հայրը տարիքը կ’առնէ, ձեռքէ ոտքէ ղէն ես ալ իմ հօրս գլորած եմ։ — Մանչը այս որ կը լսէ, կը կ’իննայ չի կրնար աշխատիլ։ վախնայ, չըլլայ որ իր որդին Մանչը կը տեսնէ որ բան մը չի կրնար ընել, իրեն վիզին բեռ ալ ատանկ վարուի իրեն հետ։ դարձած է, երկար չի մտածեր, Կը վերցնէ հօրը, կը շալկէ, կը պարկ մը կ’առնէ, ծեր հորը կը բերէ տուն,կը պահէ, կը խնամէ։

ամեն ինչ, բայց բան մը միտքէս չելլար, չեմ կրնար ներել, երբ կը կենայինք հանգստանալու, արածելու , բեռները վար

կը դնէիր, ինձ կը կապէիր էշուն վիզէն, որ էշը ինձ մեծութիւն ընէ։ Այդ ներելու բ՞ան է։

9-10/2016

25

Ս. Ծննդյան և Աստվածհայտնության տոնակատարությունները Ռումինիայի հայոց թեմում

Հունվարի 5-ի երեկոյան Ռումինայի Հայոց Թեմի բոլոր եկեղեցիներում ղողանջեցին զանգերը՝ ազդարարելով Տիրոջ Ծննդյան փրկարար ավետիսը: Ռումինիայի Հայոց Թեմի առաջնորդ գերշ. Տ. Տաթև եպս. Հակոբյանի տնօրինությամբ ու օրհնությամբ տոնական Ս. Պատարագներ մատուցվեցին ու միջոցառումներ իրականացվեցին գրեթե բոլոր հայաշատ քաղաքներում:

Բուխարեստ – Առաջնորդանիստ Սրբոց Հրեշտակապետաց Մայր Եկեղեցում հունվարի 5-ին Ճրագալույցի Սուրբ Պատարագ մատուցեց Թեմակալ Առաջնորդ գերշ. Տ. Տաթև եպս. Հակոբյանը՝ ներկա հավատավոր բազմությանն ուղղելով իր պատգամն ու ավետելով Տիրոջ Ծննդյան բարի լուրը՝ մասնավորապես նշելով. «Եկեք ուրախությամբ ու ցնծությամբ ընդունենք մեր փրկութեան պարգևը` Մարդացյալ Աստվածորդուն: Նրան ապավինելով, որպես նոր մարդ, արդարությամբ ու եղբայրասիրությամբ կառուցենք մեր վաղվա օրը, վաղվա նոր կյանքը Ռումինահայ գաղութից ներս՝ ամուր պահելով

26

11-12/2016

մեր հավատը, լեզուն և ազգային արժեքները: Տիրոջ օրինակով չպիտի երկնչենք ու վախենանք դժվարություններից ու խոչընդոտներից, այլ ամեն ջանք պիտի ներդնենք նորոգված հավատով մարմնավորելու ու կյանքի կոչելու մեր բոլոր իղձերն ու գալիքի լուսավոր ծրագրերը: Անաղարտ պահենք առաքելական սուրբ հավատքը մեր հայրերի և նրանց օրինակով ստեղծենք մնայուն ու հարատև արժեքներ՝ ի վայելումն ազգիս հայոց: Եկեք աղոթենք Նորածին Փրկչի մսուրի առջև, որ Իր ամենառատ շնորհներով նորոգվեն մարդկային հոգիները և ողորմության, խաղաղության, արդարության ու

ճշմարիտ եղբայրասիրության ճանապարհներով ուղղորդվեն: Աղոթենք, որ Փրկչի Սուրբ Ծննդյան և Աստվածահայտնության խորհրդով երկնային շնորհներն ու պարգևները առատանան աշխարհում` համայն մարդկությանն առաջնորդելով դեպի խաղաղություն և փրկություն: Աղոթենք առ Բարձրյալն Աստված, որ Տերն անսասան ու անխըռով պահի Ռումինիայի Հայոց թեմը, հայ և ռումին ժողովուրդներին, ռումին պետությունը, Հայաստան և Արցախ աշխարհները և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը»: Հունվարի 6-ին Թեմակալ Առաջնորդի կողմից մատուցվեց Ս. Պատարագ՝ հավարտ որի

կատարվեց Ջրօրհնեքի կարգ: Պատարագի արարողությանը մասնակցում էին արժ. Տ. Գրիգոր քահանա Հոլկան, Հայկ սրկ. Ազարյանը, Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարանի ուսանող Ջորջ ուրարակիր Դամիանը, Վահե դպիր Հովակիմյանը, Կարեն դպիր Բուլուտյանը: Պատարագին ներկա էր նաև Ռումինիայում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան տիար Համլետ Գասպարյանը: Նույն օրը երեկոյան Բուխարեստի հայ համայնքի ներկայա-

ցուցիչները մասնակցեցին Ռումինիայի Հայոց Թեմի, Ռումինիայի Հայոց Միության և Բուխարեստի ծխական խորհրդի կողմից կազմակերպված տոնական ճաշկերույթին ու միջոցառմանը, որին ներկա էին Առաջնորդ Սրբազան Հայրը, Ռումինիայում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան տիար Համլետ Գասպարյանը, Ռումինիայի Խորհրդարանում ազգային փոքրամասնությունների ղեկավար, Ռումինահայոց Միության փոխ-

նախագահ տիար Վարուժան Փամբուկչյանը և ուրիշներ: Հունվարի 8-ին Ռումինիայի Հայոց Թեմի և Ռումինիայի Հայոց Միության համատեղ ջանքերի շնորհիվ Բուխարեստի հայ համայնքի երեխաներին այցելեց Ձմեռ Պապը՝ իր հետ բերելով նվերներ ու անուշեղեն:

Կոնստանցա– Կոնստանցայի հայ համայնքում Ս. Ծննդյան միջոցառումները մեկնարկե-

11-12/2016

27

ցին դեռևս 2016թ. դեկտեմբերի 23-ին: Ռումինիայի Հայոց Միության Կոնստանցայի մասնաճյուղի կողմից կազմակերպվեց Ս. Ծննդյանը նվիրված տոնական համերգ, որին մասնակցեցին սոպրանո, երեցկին Արմինե Խաչատրյանը, մեցոսոպրանո Սոնյա Թաթոսյանը, դաշնակահարներ Արամ Մարիուս Նիցան և Դարիա Շտեֆանիա Սարգսյանը: 2017թ. հունվարի 5-ի երեկոյան Ճրագալույցի Ս. Պատարագ մատուցվեց Կոնստանցայի Ս. Մարիամ Աստվածածին եկեղեցում: Պատարագիչն էր ծուխի հոգևոր հովիվ, արժ. Տ. Օշական քհն. Խաչատրյանը: Հավարտ Ս. Պատարագի տեղի ունեցավ տոնական միջոցառում և հանդես, որից հետո համայնքի երեխաներին այցելեց Ձմեռ Պապը՝ իր հետ բերելով բազում նվերներ: Միջոցառումները կազմակերպվել էին Ծխական խորհըրդի և Ռումինիայի Հայերի Միու28

11-12/2016

թյան Կոնստանցայի մասնաճյուղի կողմից՝ օրհնությամբ հոգևոր հովվի: Հունվարի 6-ին մատուցվեց Ս. Պատարագ, որից հետո կատարվեց Ջրօրհնեքի արարողություն և օրհնված ջուրը բաժանվեց հավատացյալ բազմությանը:

դի Ս. Պատարագ մատուցվեց Պիտեշտ քաղաքի Ս. Հովհանես Մկրտիչ եկեղեցում, որից հետո կատարվեց Ջրօրհնեքի կարգ:

Սուչավա – Հունվարի 5-ին և 6-ին Ճրագալույցի և Աստվածահայտնության Պատարագներ մատուցվեցին նաև ՍուչաՊիտեշտ – Հունվարի 7-ին վայի հայոց եկեղեցիներում և ձեռամբ Թեմակալ Առաջնոր- կատարվեց Ջրօրհնեք՝ ձեռամբ

7-ին բոլոր եկեղեցիներում կատարվեց հոգեհանգստյան պաշտոն և աղոթք բարձրացվեց առ Բաքըու – Հունվարի 6-ին Աստված ննջեցյալների հոգիԲաքըու քաղաքում Ս. Պատա- ների խաղաղության ու փրկուրագ մատուցեց արժ. Տ. Ավե- թյան համար: տիս քահանա Մանդալյանը՝ Այնուհետև Թեմի հոգևորակատարելով նաև Ջրօրհնեքի կանաց դասը սկսեց այցելել հակարգ: Ռումինիայի Հայոց Միու- վատավոր զավակների տնեթյան Բաքըուի մասնաճյուղի և Տեր Հոր ջանքերով տեղի ունեցավ նաև միջոցառում, երեխաներին իր այցելությամբ ու նվերներով ուրախացրեց Ձմեռ Պապը: հոգևոր հովիվ արժ. Տ. Թորգոմ քահանա Մանդալյանի:

Բոտոշան – Հունվարի 7-ին Բոտոշանի Ս. Աստվածածին եկեղեցում Ս. Պատարագ մատուցեց հոգևոր հովիվ արժ. Տ. Գրիգոր քահանա Հոլկան՝ կատարելով նաև Ջրօրհնեքի կարգ: Ռումինիայի Հայոց Միության Բոտոշանի մասնաճյուղի կողմից կազմակերպվել էր նաև տոնական միջոցառում և ճաշկերույթ, իսկ վերջում փոքրիկներին այցելեց նաև ձմեռ Պապը: Տիրոջ Ծննդյան տոնը նշվեց նաև Գալաց, Բրըիլա, Թուլչա, Յաշ, Ֆոկշան, Ռոման և Թեմի այլ քաղաքներում: Հունվարի

րը՝ տանելով Փրկչի Ծննդյան ավետիսը, օրհնելով բոլոր ընտանիքներին ու տան բարիքները՝ մաղթելով առողջ, խաղաղ ու օրհնաբեր տարի:

Ռումինիայի Հայոց Թեմի մամլո դիվան

11-12/2016

29

Կյանքեն հեռացավ Պոթոշանի հայ համայնքի ղեկավար Վիորիքա Փոփան

2016թ. դեկտեմբեր 30-ին կյանքեն հեռացավ Պոթոշանի հայ համայնքի ղեկավար Վիորիքա Փոփան։ Ծնած 1938թ. հունվար 22-ին Քորնեա ընտանիքին մեջ, իր ընտանիքը ըլլալով հայկական հին ավանդույթներով, ուր մայրը կսերեր Գրիգորովիչ հին հայկական ընտանիքե մը։ Իր մանկությունը անցուցած է Սուրբ Երրորդություն հայ եկեղեցվո բակը գտնվող իրենց տունին մեջ, ուր իր հորեղբայրը եղած է սարկավագ։ Այնուհետև ամբողջ կյանքը ապրելով հայ եկեղեցվո և համայնքին շուրջը, Վիորիքա Փոփան ամբողջովին նույնացավ ամենքին հետ, որ կկոչվեր հայ ազգային փոքրամասնություն։ 30

11-12/2016

Ան եղած է բարձրաստիճան մտավորական մը։ Զբաղելով գրադարանագիտության ուսումնառությամբ, Վիորիքա Փոփան եղած է տաղանդավոր փաստագրական ֆիլմերու հեղինակ, մասնագետ մը, որ դա-

սակարգած և մշակած է արխիվներու փաստաթուղթերը։ Ան միևնույն ատեն եղած է քաղաքի պատմության համար հայ համայնքի վերաբերյալ շատ մեծ կարևորություն ներկայացնող բոլոր իրական վկայագիր

գանձերու պահապանը, որն ալ ցավոք ներկայիս գրեթե անհետացած է։ Բոլոր այս արժեքները ան փոխանցած է և մյուսներուն։ Վիորիքա Փոփան հրատարակած է և շատ ավելի հաճախ Ֆլորին Էգներին հետ համատեղ նշանակալի թիվով գիրքեր, հոդվածներ Պոթոշանի հայ համայնքի վերաբերյալ։ Ան երեք տասնամյակ եղած է Պոթոշանի հայ համայնքի մշակութային և ոգեղեն կյանքի շարժիչ ուժը։ Անոր կպարտին 1350թ.-ին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցվո փրկությունը, հոյակապ այս կառույցը շնորհիվ ձեռնահաս ղեկավարության կողմե կարգ մը արդյունավետ միջամտություններու մնաց կանգուն։ Վ. Փոփային կպարտին նաև Սուրբ Երրորդություն եկեղեցվո վերանորոգման համար պահանջվող նախագիծի ֆինանսավորումը, այս առիթով իր խնդրանք- դիմու-

մին դրականորեն պա տաս խա նեց ու աջակցեց երեսփոխան Թամարա Չոֆու; 2015թ.-ին Վ. Փոփան Պուքրեշեն զատ ստեղծեց Տիրայր Մարտիկյան առաջին հոգևոր թանգարանը` Սուրբ Աստվածածին եկեղեցվոն կից։ Վ. Փոփան վերջին երկու տասնամյակը եղած է Պոթոշանի հայ համայնքի ճանչցը-

ված ղեկավարը, ըլլալով ՌՀՄ Պոթոշանի մասնաճյուղի նախագահը, նաև Պոթոշանի եկեղեցվո Թաղական խորհուրդի ներկայացուցիչ։ Պոթոշանի հայ համայնքը նույնպես և տեղական համայնքը անոր հիշատակը ընդմիշտ վառ կպահեն։

Պոթոշանի հայ համայնք

11-12/2016

31