Jaargang 40
Tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland •
-
September 2012
r--S �
NATUUR STUD l EG ROEP
dijleland
Regionale werkgroep van Natuurpunt Studie vzw
n atu u rp u nt
St die
De Boomklever
Bestuur •
Driemaandelijks tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland. De
Bart Creemers (voorzitter), Aarschotsesteenweg 420, 3012 Wilsele, 0496-893106
•
Boomklever brengt bijdragen over
Kris Van Scharen (penningmeester), Korbeekstraat 27,
studie en beheer van de biodiver
3061 Leefdaal, 02-7672638
siteit in het Dijleland en verschijnt
•
Bruno Bergmans, Klaverstraat 44, 8000 Brugge, 0498- 760722
•
Joris Menten, W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393
•
Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877
•
Hans Roosen, Abstraat 101, 3090 Overijse, 02-6879518
Redactie
•
Robby Stoks, Ch. De Beriotstraat 32, 3000 Leuven
Hoofdredacteur: Bruno Bergmans
•
Roel Uyttenbroeck, Langeveld 76, 3220 Holsbeek, 0495-628863
•
Gert Vanautgaerden, Tulpenlaan 7, 3052 Blanden, 0477426868
leden: Bart Creemers, Frederik Fluyt, Kelle Moreau en Kris van Scharen
•
Koen Vandenberghe, Blijde Inkomststraat 85/5, 3000 Leuven, 0485162619
•
viermaal per jaar (maart, juni, sep tember, december).
Redactie-adres
André Verboven, Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184
Artikels, foto's en korte bijdragen worden verwacht op het redactiese cretariaat, p/a Bruno Bergmans
Werkgroep vogels •
Algemeen coördinator: Kelle Moreau (kelle.moreau@gmail.com)
•
Watervogeltellingen, Luc Hendrickx( luchendrickx2003@yahoo.
e-mail: bruno.bergmans@scarlet.be Het copyright van de teksten, il lustraties en foto's blijft bij de res
com) •
pectievelijke auteurs, tekenaars en
Trektellingen: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.com)
fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding
Werkgroep zoogdieren •
Archivering waarnemingen: Kelle Moreau
Abonnement
(kelle.moreau@gmail.com)
Geïnteresseerden kunnen
•
V leermuizen: Hans Roosen (roosenhans@yahoo.com)
De Boomklever ontvangen door
•
Hamster: Kris Van Scharen (kris.van.scharen@telenet.be)
overschrijving van 10 € op reke ningnummer 001-1552168-50 van de Natuurstudiegroep Dijleland, met opgave van naam en adres. Een
Werkgroep ongewervelden •
steunabonnement kost 15 € of meer.
Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.com)
Natuurpunt vzw
Natuurpunt is de grootste vereni ging voor natuur en landschap in
Werkgroep planten •
Vlaanderen. Ze telt 87 000 leden en .
Themaverantwoordelijke: Joris Menten (pjoris@advalvas.be)
beheert 17 000 hectare natuurge .
bied. Lid worden van Natuurpunt vzw kan door storting van 24 € op
Website: www.natuurstudiegroepdijleland.be
rekeningnummer 230-0044233-21. www.natuurpunt.be
Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar: dijlevallei-subscribe@yahoogroups.com
Layout: Chantal Deschepper Layout cover: Koloriet Druk: www.Koloriet.info Oplage: 200 ex. v.u.: B. Creemers, Aarschotsesteenweg 420 - 3012 Wilsele
•
lf
L.---
Visioen van een Oost-Europees steppemeer We chrijven een zachte zomeravond eind juni 2012 in de kijk hut van Oud-Heverlee Zuid ... De Huiszwaluwen van de grote kolonie in Korbeek-Dijle -het kerkje staat childerachtig op de achtergrond- vangen hun laat te in ecten. Eventje valk, die al even
worden ze opge chrikt door een Boom
nel al
hij
gekomen i , weer richting pla teau verdwijnt. Met groot lawaai maakt ook de Cetti'
zanger zijn aanwezig
heid kenbaar. Een schelle fluit toon kondigt de Ij vogel aan. Al
een blauwe schicht
chiet
die door de rieteilandje
door
om post te vatten op een riet Cettïs zanger
Een korte vang e
Foto:André Verbove11
halm voor de chuilhut.
ie i onsucce vol en hij verdwijnt weer richting moe
rasbo . Oef, na twee trenge winters had ik eventje gevreesd voor ons mooiste vogeltje. Maar voor de mooi te kerngebieden in de vallei heeft dit haa t tropische juweeltje een goede neu . Ik duim mee voor een ge slaagd broedgeval. Het groene kikkerkoor zwelt aan en dan weerklinken van over de vijver de diepe bastonen van jawel, de Roerdomp. Al een volleerde misthoorn doet het mannetje zijn uiter te be t om een vrouwtje te lokken. Zwart op wit werd er deze zomer nooit een zeker broedbewij geleverd. Maar de aanwezigheid van een zingende Roerdomp het hele broed eizoen door, is toch een heel goed teken. Ook dat andere kleine rietreigertje blijkt van de partij: veel dichter bij de schuilhut weerklinkt er plots iets, dat ik niet beter kan om chrijven als een zwaar verkouden hond: "whouf, whouf, whouf'. Heel eventje vervliegt het mannetje Woudaap een tukje over het riet, om dan weer verder te "blaffen". De Woudaap is niet aan zijn proefstuk toe: in lijn met een gestaag herstel van de broedpopulatie in heel Vlaanderen, heeft hij het ook al enkele jaren perfect naar zijn zin in de prachtige waterrietwil dernis van Oud-Heverlee Zuid. Cettïs zanger
Foto:A/l(iré Verboven De Boomklever
-
september
2012
45
Foto: Gerda F/11yt
\'ro11wtje Brui11e kiekendief i11 het Graafbroek op 25/05/2012
et voor het donker wordt, komen ook de Bruine kiekendieven terug van hun strooptocht. Eerst geeft het mannetje nog een mooie show boven de rietvelden. Dan komt ook het vrouwtje eraan. Ze vallen samen in. Jammer dat hun broedsel uiteindelijk mislukt is. De overvloedige stortregens deze lente zijn daar vermoedelijk niet vreemd aan. Met alle kensoorten van grote waterrietvegetaties aanwezig, waan je je in Oud-Heverlee op zo'n mooie zomeravond eventjes niet zo vlakbij Leuven en Brussel. Het was te mooi om waar te zijn en in werkelijkheid kreeg ik op verschillende zomeravonden de Roer domp en de Woudaap niet te horen of te zien. Deze heimelijke rietreigertjes kunnen zich dan ook goed ver toppen en hebben daar in Oud-Heverlee alle kansen toe. Gelukkig laat de inzet van andere opmerk zame vogelkijker toe om een beeld te reconstrueren van wat "er ruischt in het ranke riet" van Oud-He verlee-Zuid. De beheerder
van al dit moois verdienen een pluim voor het herstel van intacte moerasecosystemen
waar ook kie keurige soorten zich thuisvoelen. De evolutie van de laatste jaren in de Dijlevallei is heel mooi en het ziet ernaar uit dat het nog veel mooier zal worden. Een op Vlaams vlak unieke waarnemers dichtheid laat toe al deze processen in detail te documenteren. De laatste jaren zijn er een paar opvallende evolutie
opgepikt die smaken naar meer. Zo blijven Lepelaars op doortrek steeds langer "plakken",
duiken Kwakken nu niet alleen na, maar ook voor de broedtijd op en ook Purperreigers blijken alles be halve gehaa t om vanuit de Dijlevallei verder te trekken. Als er dan ook een soort opduikt aJs Ralreiger en je weet dat Zwarte ibis en in heel Europa sterk in de lift zitten, dan kan er misschien ooit een rijkdom terugkomen die je nu veeleer zou associëren met een Oost-Europees steppemeer.
Bruno Bergmans Hoofdredacteur De Boomklever 46
De Boomklever
-
september 2012
-
lnseaen
..
Eerste waarneming van het Schitterend i
eheersbeestje
voor het Dijleland Dit zou - als
we
de informatie in Maebe et aL 2008 zouden
volgen - meteen ook de eer te waarneming van de oort in het Dijleland zijn. Echter, op enkele honderden meter van de holle weg liggen enkele reed gekende ne ten van de Zwartrugbo mier (pers. med. El Lommelen). Het is gekend dat een mierenkolonie meerdere nesten We chrijven 26 april 2012. Ik liep door een holle weg in Winksele. De zon cheen, het wa vrij warm - rond 17°(. Er
tond wel een vrij trakk.e zuidenwind. Mijn
oog viel op een grote hoop gehakseld hout. Heel wat bosmieren wriemelden tussen de houtstukjes. Ik keek aandachtiger en zag verschillende lieveheer bee tje tussen de mieren zitten. Eureka! Schitterend lieveheers bee tje! Deze toevallige waarneming van het Schitterend lieve heer bee tje
(Coccinella magnifica) i meteen de eerste
voor het Dijleland. Tot voor kort stond de teller op 27 aangetroffen oorten lieveheer bee tjes in het Dijleland, waarbij de groep van de nep- en dwergkapoentje niet in rekening wordt genomen (Vercoutere et al. 2007). In 2009 en 2011 werd echter het Dertienstippelig lie veheersbeestje
(Hippodamia tredecimp1111ctata) als 28ste
oort gemeld op www.waarnemingen.be. Het Schit terend lieveheersbeestje is nu du de 29 te oort. Voor Vlaanderen staat deze kever op de voorlopige rode lijst in de categorie 'zeldzaam'. Het Schitterend lieveheersbeestje i
een myrmeçofiele
soort. Dat wil zeggen dat hij in onze contreien kan ge vonden worden in de buurt van bosmiernesten. Hij is gespecialiseerd in het prederen van bladluizen die hij vindt door paden van bosmieren naar bladluiskolonies te volgen
(Maebe et aL 2008). De oort is eerder te ver
wachten in heischrale graslanden en heidegebieden - in het Hageland kan je de soort aantreffen in Averbode Bos
kan maken die verbonden zijn door mieren traten. Blijkbaar doet een kolonie dit als een vorm van risicopreiding na verstoring (pers. med. Els Lommelen). De aangetroffen ne ten in de holle weg behoren wellicht tot eenzelfde kolonie. De holle weg in Winksele ziet er op het eerste gezicht niet erg speciaal uit. Integendeel, de bermen zijn erg ver ruigd - getuigen de brandnetelzeeën. T.h.v. de ne ten zijn er weinig struiken en bomen aanwezig. Recent voerde
!GO in opdracht van de gemeente Herent beheerwerken uit (pers. med. Maarten Vanderhallen) waarbij hout verhakseld werd en ter plaatse op hopen werd ge po ten. De vraag i of het beheer voor de mieren en het Schitterend lieveheersbeestje al dan niet moet bijge teld worden? De bouw van een mierennest i
afhankelijk
van licht, warmte en vochtigheid. In een droge, zandige bodem treft men meer vlakke nesten aan - in loofhout bestanden zal de ne tkoepel meer in de hoogte worden gebouwd om zoveel mogelijk warmte op te nemen (pers. med. Françoi Vankerkhoven). In deze holle weg i de bo dem wellicht dicht en vochtig zodat de regeling van de temperatuur binnen het ne t nog sterker zal afhangen van het opvangen van de nodige zonnestralen. De ho pen hakselhout zouden in die zin voordelig kunnen zijn voor mieren, al i daar nog geen onderzoek rond gebeurd (pers. med. François Vankerkhoven). Daarbij komt dat de temperatuur in zo'n hoop hakselhout door het verteringsproces kan oplopen.
& Heide en de Molenheide in Langdorp. Maar blijkbaar
kan dat dus ook op andere plaatsen. In de bewuste holle weg werden - na een nieuw terreinbezoek op 15 mei
2012 - minstens tien (!) mierennesten met variabele grootte gevonden op gemiddeld 13 m van mekaar. In minstens vijf nesten werden meerdere exemplaren van het Schitterend lieveheersbee tje teruggevonden, waar
onder ook een copula. Van drie nesten werd een reek mieren bestudeerd: het bleek om de Zwartrugbosmier
(Formica pratensis) te gaan.
Holle weg i11 Wi11ksele 111et rec/1ts op de voorgro11d ee11 vn11 de 111iere1111este11 (© RLD v::w). De Boomklever
-
september 2012
47
""
:·��� _ ....
Insecten
Tijdens het terreinbezoek voelden die hopen inder daad warm aan. Mogelijk prefereren de mieren dit en koloniseren ze onder meer daarom de hopen haksel hout. Gezien de warmtehuishouding en het op peil houden van de juiste vochtigheid om schimmel te voorkomen belangrijk zijn voor de koepelnesten van bosmieren, valt het af te wachten of deze hopen een duurzaam onderkomen vormen (pers. med. François Vankerkhoven). Daarnaast verteren zo'n hopen vrij nel, geven ze aanrijking en bijgevolg verruiging wat mogelijk het microhabitat van de mieren door de toegenomen beschaduwing uiteindelijk niet be voordeelt. Bij wijze van experiment zou de onmid dellijke omgeving van enkele nesten meermaals per jaar gemaaid kunnen worden - met afvoer van maaisel - om de verruiging te lijf te gaan. Regionaal Landschap Dijleland vzw zal met de gemeente en IGO contact opnemen om de vondsten te melden en om het beheer van de holle weg aan te passen. De landbouwers die de aanpalende percelen in gebruik hebben, zullen door de Vlaamse Landmaatschappij worden gecontacteerd om een beheersovereenkomst af te sluiten. De aanleg van een perceelsrand kan nl. de inspoeling van meststoffen afremmen en bijge volg de verruiging aan de bron aanpakken..
Copula van Schitterend lieveheersbeestje (©RLD vzw).
Opvolging van de populatie en het beheer tijdens de volgende jaren blijft noodzakelijk. De verschillende soorten bosmieren behoren trouwens tot de Vlaams Brabantse koesterburen waardoor ze speciale aan dacht krijgen in het milieu- en natuurbeleid van de provincie en de gemeenten (www.koesterburen.be) Deze toevallige waarneming van deze zeldzame soort geeft aan dat holle wegen een belangrijke rol vervullen in het behoud van onze biodiversiteit, ook in landbouwgebied (De Becker 2001). Met dank aan Johan Bogaert voor de bevestiging van de waarneming en François Vankerkhoven en Els Lommelen voor de determinatie van de bosmieren en het leveren van bijkomende informatie.
Aangetroffen Schitterend lieveheersbeestje. Let op de bolle vorm en de grote zwarte vlekken op de roodoranje dekschilden (© RLD vzw).
Schitterend lieveheersbeestje vergezeld van bosmieren (©RLD vzw)
Bij deze een oproep om uit te kijken naar andere vindplaatsen van bosmiernesten en het Schitterend lieveheersbeestje. Let wel goed op de verschillen met het Zevenstippelig lieveheersbeestje (Coccinella septempunctata)! O.a. op www.stippen.nl vind je informatie over de determinatiekenmerken. Geef je waarneming liefst door via www.waarnemingen.be, graag vergezeld van een of meerdere foto's.
Referenties De Becker,
P. 2001.
Holle wegen in het Dijleland. Veel
meer dan zomaar groene linten. In: Brakona jaarboek
Koen Berwaerts
2000 (red. Adriaensen, K. et al.), pp. 81-82, Leuven. Maebe, K., Dekoninck, W. & Maelfait, J.-P. 2008. Op zoek naar Formica mieren en hun myrmecofielen in het Dijle land. De Boomklever, nr. 1, pp. 2-13. Vercoutere, B., Creemers, B. & Hens, M. 2007. Lieveheers bee tje in het Dijleland. De Boomklever, nr. 1, pp. 24-30.
48
De Boomklever - september 2012
Regionaal Landschap Dijleland vzw E-mail: koen.berwaerts@rld.be Telefoon: 016/40.85.58.
. ············-·····---
Insecten
\. .") _i-
Nachtvlindermonitoring in Jezus-Eik Nachtvlinders wekken al lang mijn interesse, maar ik heb één groot probleem: ik ben geen avond/nachttype maar een ochtendmens. Hoe rijm je zoiets met nachtvlinderonderzoek? Noodgedwongen werd het nachtvlinderproject beperkt tot de dagactieve of de sporadisch verstoorde exemplaren. In 2008 maakte ik op een weekend in de Argonne kennis met de skinnerval van Bernard Misonne. De vangsten hiermee waren spectaculair. Voor de leken onder ons: een skinnerval zet je bij het vallen van de avond aan, je kijkt er niet naar om en 's ochtends ontdek je wat er in zit.
De opstelling
"
Volgens mijn collega'
vlinderaars vang ik sinds
dien beduidend meer nachtvlinder , zelf vind ik dat ik zeker meer micro-nachtvlinder vang. Onze glasplaat
is
tuin
Zoniënwoud
gelegen
op
(Marnixbos)
600m
±
en
i
van
relatief
het
groot
(± 70a) met een grote biodiversiteit aan planten. Sinds de aankoop in 1992 i vrij.
de tuin pesticiden
De tuin wordt zeer extensief beheerd ( met
deze oppervlakte i
dit niet anders mogelijk),
alles wordt minstens één keer per jaar gemaaid. De tuin ligt tu
en andere grote tuinen die bijna
uit ]uitend bestaan uit Toen ik thuis kwam, heb ik er een nagemaakt volgens
grote
steriele
gra vlaktes.
informatie die ik op internet terugvond. De val is een ± vierkante bak met 2 waartu sen een opening in de
chuine gla platen chaduw van de
lamp gelegen, een soort fuik voor vlinders. Sind eind juli 2008 vang ik regelmatig nachtvlinders (± 100-tal avonden per jaar) in onze tuin. Mijn val is stelselmatig geëvolueerd om de vangsten te optimaliseren. Ik startte met een ML 160Watt lamp. Bij dit type lamp heb je geen nood aan een speciale balast. Sinds 2011 ben ik overgestapt naar een kwikdamplamp 125Watt (witgecoated) met ba last omdat Bernard mij jaloers maakte met zijn vangsten. Onlangs heb ik mijn skinnerval uitge rust met een kruis in plexi-glas boven de val, zoals
Een indrukwekkend lijstje Na een kleine 4 jaar nachtvlinder
vangen heb
ik eens opgelijst wat ondertussen in mijn val i terechtgekomen. Van de ± 17.300 gevangen nachtvlinders (die allen terug werden vrijgelaten), heb ik 437 oorten kunnen
bij een RobinsonvaJ, om zo de vlinders die over de
determineren. Een beduidend aantal micro-nacht
lamp licht vliegen te vangen.
vlinders heb ik niet op naam kunnen brengen omdat ik niet over goede determinatiewerken be chik. Recent heb ik mij de pas ver chenen gids over de microlepidoptera aangeschaft en hoop hiermee wat verder te geraken. 324 soorten behoren volgen
de indeling van de
Waring/Town end tot de macro-nad1tvlinder opdeling i niet weten chappelijk en durft wel
(deze een
per auteur te ver chillen). Volgens Waarnemingen.be zijn 10% of 32 soorten van de 324 gevangen oorten zeldzaam of zeer zeldzaam. De Boomklever
- september 2012
49
�
-
. -
. ·�� �� .+.
Insecten
·
·
Macro-nachtvlinders
Soorten
wortelboorder slakrup en bloeddrupje houtboorder pinner pijl taarten een taartje panner
2 1 1 1 3 8 12 120
proce ievlinder tandvlinder uilen
1 15 136
don vlinder vi taartje beervlinders
4 6 15
Totaal
325
De verhouding gelijklopend. Zo 80% be taat uit betreft dit !echt
Zeldzaamheden (in het vet: zeer zeldzaam)
teunisbloempijlstaart eiken-orvlinder, groenige orvlinder berberi panner, dennenbandspanner, getande panner, vals witje, zwarte-w-vlinder beukentandvlinder, esdoorntandvlinder brede-w-uil, bruine groenuil, bruine ikkeluil, donkere jota-uil, eikenvoorjaar uil, eikenweeskind, geelbruine houtuil, gevlekte winteruil, herernietuil, karmozijnrood-wee kind, lichtgrijze uil, lindegouduil, marmer-uil, paddenstoeluil, rietgra uil, roodkopwinteruil, schaaruil, schijnnonvlinder, witte-1-uil bont halmuil tj e,
bonte beer,
spaanse vlag
32 soorten, waarvan 6 zeer zeldzaam
tussen aantal soorten en absolute aantallen gevangen exemparen verloopt niet zien wij in onderstaande grafiek dat van de± 16.000 gevangen macro- nachtvlinders, uilen! Daar waar ongeveer 10% van de soorten zeldzaam, tot zeer zeldzaam zijn, 1,5% van de gevangen vlinders(± 240 exemplaren).
worttll>oordus
bl°"ddrupi••
1"
don>vh ndcr<--=----::;::;� ; >:""'-1 1"
Spreldlnc van aantallen
tandvlindors 5"
De indeling in zeldzaamheidskla en zijn niet op eenvoudige wijze te verklaren en blijken andere elementen mee te pelen dan de ecologi che niche.
5 0 De Boomklever
-
september
2012
7. ·
·•".
Insecten
-
Parels aan de rand van het
Hij wer d jaren ge leden voorafgegaan door het
Zoniënwoud
Karmozijnrood weeskind (Cntoca/a sponsn) waarvan
de status ondertu en van zeer zeldzaam naar zeld zaam i gewij zig d.
Zo vang ik de Schaaruil (Hada plebeja) qua i dagelijks tij dens zijn vliegperiode (zelfs meerdere exemplaren). De waardplant van de rups is paardenbloem en havikskruid. Je zou bijgevolg vermoeden dat deze vlinder zeer algemeen i . Toch ste llen wij va t da t deze vlinder bijna niet in Oo t- en voorkomt. We t-Ylaanderen Deze uil wordt noch in Ne derland, noch in Duitsland als zeldzaam be chouwd.
2 ze ldzame
dat van de Bonte beer (Callimorpha do111inuln).
Mijn val taat gewoon relatief kort (enkele ki lometer) bij een gekende grote populatie waar door ik tijden een goed bonte beetjaar zwerven de exemplaren vang.
oorten komen
Zo ook voor de Schijnnon
"Nacht
vlinder (Pa11thea coenobita).
niet in de veldgid vlinder "
Een ander verhaal i
Deze vlinder komt voor in
van Waring en
Townsend voor:
vochtige naaldbossen. Dit
De Beukentandvlinder
biotoop treffen we niet zo
(Orymonia obliternta) d ie zo
frekwent aan in Vlaande
als zijn naam het verraadt
ren, waar de naaldbomen
gekoppeld i
mee tal
op
de
drogere
aan beuken bossen en bijgevolg geregeld hier in de regio gevangen
bodems werden geplant.
wordt.
exemplaren. Vermoedelijk
Ik
jaarlijks
vang
enkele
zijn deze afkomstig van de naaldboomaanplanten in het Arboretum. Volgen
De Dennenbandspanner (Pungeleria capreolarin) is
G. Ebert, auteur van van "die Schmetterlinge Ba
ook een typische bo -
den -Württemberg" zouden de vlinder
soort
"
.
die zowel in
naald- al
redelijk
uitzwermen en komen ze gemakkelijk op licht.
in loofbos
sen voorkomt. Het i een
zuidelijke
soort
De Lichtgrijze uil (Lithophmze ornitop11s) komt jaarlijk
die met de klimaatop
mijn val opzoeken. Ondanks dat deze vlinder
warming aan het op
aktief i
schuiven is. Vandaar dat hij in Wallonië als zeld
en terug vliegt vanaf februari tot half mei, vang
zaam staat opgelijst en bij on als zeer zeldzaam.
ik deze uitsluitend in het vroege voorjaar. In onze
Overijse, waarvan Jezus-Eik een gehucht is, is één
tuin hebben wij enkele mannelijke boswilgen staan die in het vroege voorjaar veel stuifmeel produceren.
van de zuidelijkste gemeentes van V laanderen, bijgevolg hebben wij het genoegen om als eersten deze soorten te verwelkomen. Een
gelijkaardig
vanaf het najaar, overwintert al vlinder,
verhaal
krijgen wij voor het Eiken weeskind (Catocala promissa)
dat eveneens duidelijk aan een opmars begonnen is om vanuit het zuiden de grotere loofbossen van V laanderen te koloniseren (vijf waarne
mingen in 2011waarvan4 nabij de taalgrens). De Boomklever
-
september
2012
51
:;.
:,�
Biodiversiteit ·-
·7.
Het i bekend dat deze nachtvlinders in het voorjaar op wilgen foerageren en ik waar chijnlijk hieraan de kom t van deze vlinder te danken heb. De rup en leven op eik, die in bosranden taan. De vlinders
Met het verschijnen van het nieuwe boek van Phil Sterling en Mark Parsons "Micro moths of Great Britain and Ireland" met een 800-tal soorten, getekend door dezelfde illustrator als de veldgids voor Nacht
ver preiden zich ver van hun habitat. Volgens
vlinders, namelijk Richard Lewington, hoop ik de
de
gevangen micromotten gemakkelijker op naam te
zouden
Ukrnoth .org.uk mee te
van
rup en
de
zoals
Lithophane-soorten
ver chillende
kunnen brengen.
tot kannibalisme neigen. Ik heb hiervan geen beves tiging gevonden in andere literatuur.
Met dank aan de ploeg achter Waarnemingen.be
In de vlinderval heb ik regelmatig nevenvangsten
stelselmatig deed vergroten.
die mij regelmatig bij tuurde en zo mijn kenru van o.a. schietmotten, wespen, kevers, hommel .
Paul & Krista N uyts paul. nuyts1@telenet.be
Ook Meikevers komen regelmatig de val opzoeken. Indien zij in grote aantal len voorkomen kunnen ze de nachtvlinders in de val erg b�schadigen.
Alle foto's in dit artikel zijn gemankt door de nu rte11r.
Hiernaast een foto van een
nevenvang t:
een
imago van een Gevlekte
Referenties
mierenleeuw.
British mot/15 a11d butterflies, a photographic guide va11 Chris Mn11ley Die Sclunetterlinge Baden -Wiirttemberg van Giinter Ebert Veldgids voor
nchtvlinders van Phil Sterling en Mark Pnrsons
11k111otlis.org.11k v li11dernet.nl wnnrnemi11ge11.be
Gevlekte 111ierenlee11w
De dag- en nachtvlinders van het Dijleland. Deel V: Geometridae
(Spanners)
Zoal in de vorige delen wordt de zeldzaamheid aangeduid als volgt: *
Algemeen
**
Vrij algemeen
Agriopis leucophaearia ([Denis & Schiffermüller], -
***
Zeldzaam
****
Zeer zeldzaam
Kleine voorjaarsspanner
-
**
Agriopis marginaria (Fabricius, - Grote v oorjaarsspanner
-
1777)
**
Acasis viretata (Hübner, 1799) ** Agriopis aurantiaria (Hübner, 1799) -
-
Najaar
panner
-
** Grote voorjaarsspanner
52
De Boomklever
-
september 2012
Foto: CJ1a11tal.Deschepper
1775)
;.;�..-
:,> : ·-·-
Afeis repandata (Linnaeus,
1758)
- Variabele spikkelspanner
-
Ch/oroclystis v-ata (Haworth,
- V-d wergspanner
**
-
1809)
**
Colostygia pectinataria (Knoch, Aleucis distinctata (Herrich-Schäffer,
1839)
***
aescularia
([Deni
Schiffermüller],
&
1781)
K leine groenband panner - * Colotois pennaria (Linnaeus, 1758) - Gepluimde panner - ** Comibaena bajularia ([Denis & Schiffermüller], 1775) - Gevlekte zomervlinder Cosmorhoe ocel/ata (Linnaeus, 1758) - Blauwbandspanner -
- Prunu panner De Prunusspanner werd twee maal waargeno men in on werkgebied: 1 ex. in een telefooncel aan de Sint-Jansberg esteenweg op 10-4-1995 en 1 ex. op 27-4-2008 in Sint-Joris-Winge (W. Veragh tert). Net buiten on werkgebied te Overij e werd op 22-4-2011 eveneens 1 ex. waargenomen (T. De roover). De rup leeft op Sleedoorn en Meidoorn. Alsophila
Biodiversiteit
1775) - Voorjaar boom panner - ** Angerona prunaria (Linnaeus, 1758) - Oranje iepentakvlinder - * Anticollix sparsata (Treit chke, 1828) - Wederikdwerg panner- ** Apeira syringaria (Linnaeus, 1758) - Seringenvlinder - ** Aplocera efformata (Guenée, 1857) Sint-Jan kruidblokspanner - ** Aplocera plagiata (Linnaeus, 1758) - Streepblokspanner - *** Archiearis partheni.as (Linnaeus, 1761) - Oranje berkenspanner - ** Asthena a/bulata (Hufnagel, 1767) - Wit spannertje - Vrij algmeen Biston betularia (Linnaeus, 1758) - Peper-en-zoutvlinder - * B11pa/11s piniaria (Linnaeus, 1758) - Dennenspanner - ** Cabera exanthemata (Scopoli, 1763) - Bruine grijsbandspanner - ** Cabera pusaria (Linnaeus, 1758) - Witte grijbandspanner C ampaea margaritata (Linnaeus, 1761) -Appeltak - * Camptogramma bilineata (Linnaeu , 1758) - 'Gestreepte goudspanner -
*
**
**
Costaconvexa polygrammata (Borkhausen,
1794)
- Wal tro panner - **** Van de zéér zeldzame Walstrospanner werd lechts één exemplaar gevangen: nota bene in de tuin van de auteur op 26-8-2002. ln waarnemin gen.be wordt van deze oort geen enkele andere waamemjng vermeld en in de "Catalogue of the Lepidoptera of Belgium" worden slechts 3 oude waarnemingen (vóór 1980) uit West-Vlaanderen, Luik en Luxemburg vermeld. De rups leeft op verschillende Wal tro oorten, vooral Liggend Walstro. Crocal/is e/ing11 aria (Linnaeu ,
1758) - Kortzuiger 1767)
-
**
Cyclophora albipunctata (Hufnagel,
- Beukenoogspanner Cyclophora linearia (Hübner, 1799) - Gele oog panner - ** Cyclophora punctaria (Linnaeus, 1758) - Gestippelde oogspanner - * Dysstroma truncata (Hufnagel, 1767) - Schimmelspanner *
**
Ecliptopern capitata (Herrich-Schäffer,
1839)
Springzaad panner *** Één exemplaar van de Springzaadspanner werd gevangen in de tuin van de auteur op 26-06-1999. De rups leeft op Groot springzaad. -
-
([Denis & Schiffermüll r], 1775) Marmerspanner - ** Ectropis crepuscularia ([Deni & Schifferrnüller J, 1775) - Gewone spikkelspanner - ** Electrophaes corylata (Thunberg, 1792) - K leine wortelhoutspanner Ematurga atomaria (Linnaeu , 17.58) - Gewone heidespanner ** Ennomos a/niaria (Linnaeus, 175 ) - Geelschouderspanner - ** Ennomos autumnaria (Werneburg, 1859) - ** Epione repandaria (Hufnagel, 1767) - Puntige zoomspanner Epirrhoe alternata (O. F. Müller, 1764) - Gewone bandspanner Ecliptopera
silaceata
--
Gestreepte go11dspn1111er Foto: Cltn11tnl.Descltepper
Chesias legatella ([Denis & Schiffermüller],
1775)
- Herfstbremspanner - *** De Herfstbremspanner werd 1 maal waargenomen in de tuin van de auteur te Heverlee op 28-10-2006 en twee maal in Arboretum, Tervuren door B. en A. Misonne (1 en 5 november 2011). De rups leeft op Brem.
**
-
-
1758) - Klaverspanner * Chloroclysta siterata (Hufnagel, 1767) Papegaaitje - ** Chiasmia clathrata (Linnaeus,
-
-
**
**
De Boomklever
-
september
2012
53
.
--
.
/nseaen
·.
:::<
' l.. �"'.
Epirrita dilutatn -
� ....
r�,
([Deni
& Schiffermüller], 1775)
Herf tspanner - *
Erannis defoliarin (Clerck,
1763)
Leverkleurige panner -**
E11/ithis mellinata (Fabricius, -
Be
-
-
Wortelhout panner
-
1758)
-
*
1758
-Zomervlinder-** Zomeruli11der, Heuerleebos,
, 1758)
**
Eulithis testata (Linnaeus,
1775)-Gele agaatspanner
& Schiffermüller],
Geometra papilionaria Linnaeus,
Gewone agaat panner-**
Eulithis prunata (Linnaeu
([Deni
Gandaritis pyraliata
1787)
entakvlinder -**
Eulithis pop11lata (Linnaeus,
1809)
- Gewone dwergspanner - *
-Grote wintervlinder - *
-
1861
-Guldenroededwergspanner-**
Eupithecia vulgata (Haworth,
1759)
E11choeca nebulata (Scopoli,
Eupithecia virgaureata Doubleday,
17/06/2007 Foto: Bm110 Bergmn11s.
1761)
-Oranje agaat panner-**
Euphyia unangulata (Haworth, 1809) -Scherphoekbandspanner-**
Eupithecia abbreviata Stephens, 1831 -
Voorjaarsdwergspanner - *
Gymnoscelis rufifasciata (Haworth, -
Zwartkamdwergspanner
-
1809)
**
Eupithecia absinthiata (Clerck, 1759) -
Hemistola chrysoprasaria (Esper, 1795)
Egale dwerspanner-**
Eupithecia assimilata Doubleday,
1856
-Tere zomervlinder-*** De Tere zomervlinder kon waargenomen worden in
-Hopdwergspanner-**
Eupithecia centaureata ([Denis & Schiffermüller], 1775)
Tervuren -Moorsel op 08-06-2009 (B & A Misonne) en op 30-07-2011 op de Kesselberg (K. Hansen)
-Zwartvlekdwergspanner-**
Eupithecia icterata (De Villers, 1789) -Oranje dwer panner-**
Hemithea aestivaria (Hübner, 1799)
Eupithecia indigata (Hübner, 1813)
-Kleine zomervlinder-**
-Dennendwergspanner-**
Eupithecia .innotata (Hufnagel,
1767)
-Bijvoetdwerg panner -**
Eupithecia intricata (Zetterstedt,
Horisme tersata
([Denis & Schiffermüller], 1775)
-Egale bosrankspanner -*** 1839)
-Streepjesdwergspanner - *
De Egale bosrankspanner werd 5 maal waarge nomen in Overijse Stad, Tervuren - Moorsel, Leef
Eupithecia pygmaeata (Hübner, 1799) -Hoornbloemdwergspanner- ***
daal en Kortenberg. Waarnemers: F. Fleurbay, F. Van de Meutter, B. & A. Misonne en P. & K. Nuyts. De rups leeft op verschillende soorten Clematis
De Hoornbloemdwergspanner kon slechts twee
(inclusief een aantal tuinsoorten).
maal waargenomen worden: op 22-07-2009 door P. Floré en op 29-10-2011 door J. Robben. Beide waar nemingen gebeurden in Egenhoven Bos.
Hydrelia flammeolaria (Hufnagel, 1767) -
Geel spannertje
-
**
Hydria undulata (Linnaeus, 1758) Eupithecia succenturiata (Linnaeus, 1758) -Witvlakdwerg panner-**
Eupithecia tantillaria Boisduval,
Eupithecia tripunctaria Herrich-Schäffer, 1852 -Schermbloemendwergspanner-**
Eupithecia trisignaria Herrich-Schäffer, 1848 -Drievlekdwerg panner *** R. Meeuwi ontdekte één exemplaar van de Drievlekdwergspanner in de Doode Bemd e op 2407-2009. De rup leeft op Zevenblad en Beren klauw. -
De Boomklever
-
Gegolfde spanner
-
**
Hydriomena furcata (Thunberg, 1784) 1840
- Fijnspardwergspanner- **
54
-
september 2012
-Variabele spanner - *
Hydriomena impluviata ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Groenbandspanner
-
**
Hylaea fasciaria (Linnaeus, 1758) -Rode dennenspanner -**
Hypomecis punctinalis
(Scopoli, 1763)
-Ringspikkelspanner - *
Hypomecis roboraria
([Denis & Schiffermüller], 1775)
-Grote spikkelspanner
-
**
ldaea aversata (Linnaeus, 1758)
�
�?
lnseaen
,..; Jf.. 'it'» .
-Grijze stipspanner -** ldaea biselata (Hufnagel, 1767) -Schildstipspanner -*
Mesoleuca albicillata (Linnaeus, 1758) -Brummelspanner*** Zoal
voor
de
voorgaande soort
is
ook
de
Idaea dimidiate (Hufnagel, 1767) - Ylekstipspanner -**
Brummelspanner
ldaea emarginata (Linnaeus, 1758)
in het Dijleland. De rups leeft op Braam, Fram
- Geblokte stipspanner-**
boo en Bosaardbei.
regelmatig
aan
te
treffen
Idaea fuscovenosa (Goeze, 1781) -Dwergstipspanner -**
Mesotype didymata (Linnaeus, 1758) - Pijlkruidspanner-***
ldaea inquinata(Scopoli, 1763) -Roestige stipspanner-**** De Roestige stipspanner werd slechts éénmaal
De meeste waarnemingen van de Pijlkruidspanner werden verricht in de Doode Bemde (B. & A. Mionne), maar ook in Egenhoven Bo
(M. Nicolai)
waargenomen: binnenshuis door B. en A. Misonne
en in Holsbeek (R. Uyttenbroeck en J. Vandeplas)
op 18-9-1996 in Tervuren Park. De rup leeft op droog
werd deze soort gemeld. Hoewel de naam anders
plantaardig materiaal zoals gevallen bladeren.
doet vermoeden leeft de rups op een reeks krui den en grassen.
Idaea muricata (Hufnagel, 1767) -Geelpurperen spanner-*** De Geelpurperen spanner werd vanaf 2009 jaar
Odontopera bidentata (Clerck, 1759) -Getande spanner -****
lijks waargenomen in Holsbeek, in de Molenbeek
Het Zoniënwoud lijkt de enige plaat in V laams
vallei en in Erps-Kwerps Dorp. In totaal werden 12
Brabant te zijn die een populatie van de Getande
exemplaren waargenomen door R. Uyttenbroeck,
spanner herbergt. B. en A. Misonne nemen de
G. Nijs, W. Veraghtert en P. Moysons, allemaal in
oort regelmatig waar in Tervuren en sporadi ch
de maand juli. De rup leeft op verschillende oor
nemen P. & K. Nuyts de soort eveneens waar in
ten kruidachtige planten.
Overijse. De rups leeft op verscheidene soorten bomen en struiken.
ldaea seriata (Schrank, 1802) -Paardenbloemspanner -*
fodis lactearia (Linnaeus, 1758) - Melkwitte zomervlinder-** Ligdia adustata ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Aangebrande spanner** Lomaspilis marginata (Linnaeus, 1758) -Gerande spanner** Lomographa bimaculata (Fabricius, 1775) -Tweevlekspanner** Lomographa temerata ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Witte schaduwspanner-** Lycia hirtaria (Clerck, 1759) -Dunvlerkspanner -** Macaria alternata ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Donker klaverblaadje* Macaria brunneata (T hunberg, 1784) -Bosbesbruintje ** Macaria liturata (Clerck, 1759) - Gerimpelde spanner -* ** Macaria notata (Linnaeus, 1758) - Klaverblaadje-
Operopthera brumata (Linnaeus, 1758) -Kleine wintervlinder-** Opisthograptis luteolata (Linnaeus, 1758) -Hagendoornvlinder-** Parectropis similaria (Hufnagel, 1767) -Witvlekspikkelspanner-** Pareulype berberata ([Denis & Schiffermüller], 1775) - Berberisspanner -
Pasiphila debiliata (Hübner, 1817) - Bosbesd wergspanner-** Pasiphila rectangulata (Linnaeus, 1758) - Groene dwergspanner-** Peribatodes rhomboidaria ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Taxusspikkelspanner -* Peribatodes secundaria ([Denis & Schiffermüller], 1775) -Geveerde spikkelspanner-** Perizoma alchemillata (Linnaeus, 1758) -Hennepnetelspanner -* Perizoma flavofasciata (T hunberg, 1792) -Silenespanner -*
Macaria wauaria (Linnaeus, 1758) -Zwarte-w-vlinder-*** Hoewel de Zwarte w-vlinder als*** beschouwd wordt, zijn er uit het Dijleland talrijke waarnemin gen, verspreid over het ganse Dijleland . De rup
Petrophora chlorosata (Scopoli, 1763) - Varenspanner**
Phigalia pilosaria ([Deni
& Schiffermüller], 1775)
- Perentak-**
leeft op Ribes soorten.
De Boomklever
-
september
2012
55
�* .:»-.� _ ·, -�
Vogels
""-. �"-!
De Big Jump van de Waterspreeuw De Waterspreeuw
-"A
�l!liir.fii';.._·
(Cinclus cinclus) is een soort die onmiddellijk
beelden
oproept van heldere, klaterende Ardense riviertjes. De waarneming van een juveniel exemplaar langs de Dijle net over de taalgrens in Waver in juli 2012, en kort nadien ook een juveniel op de Laan in Tombeek, veroorzaakten dan ook heel wat commotie. Oudere waarnemers kenden echter nog geruchten van oude
-
$
broedgevallen. Zou het hier dan gaan om een terugkeer die toch iets
minder uit de lucht komt vallen dan eerst gedacht?
Ee11 liistorisclie foto: de eerste juveniele Waterspree11w i11 liet D1jlebekke11 va11 de 21ste eeuw, gekiekt met een iP'1011e. Waver, 20/06/2012. Foto: Mr. Laverd11re.
Het daagt in het zuiden Gezien beide waarnemingen in de zomer van 2012 flirtten met de taalgrens, rees het vermoeden dat een eventueel broedgeval zich waarschijnlijk bij onze zuiderburen zou hebben voorgedaan. Die andere leuke Ardense soort, de Bosbeekjuffer
(Caleopteryx virgo), bleek trouwen ook uit die con treien af te zakken naar onze kant van de taalgrens. Een zoektocht op het Internet leverde een bijzonder mooi artikel van onze Waal e tegenvoeters in de
Onze
zuiderburen
beschikken
nog over
heel
wat interessante informatie. Zo blijken er na het verdwijnen al
broedvogel, toch nog heel wat
winterwaarnemingen te zijn: in de vallei van de Laan in Renipont (volledige overwintering van
een
individu
begin jaren
vanaf
eind
jaren
'90) en langs de
ri de
'80
tot
Fonteny
stroomopwaarts van de bezinking bekken
van
Genappe (2 ex. meerdere keren waargenomen in december 2007 door Emmanuel Vas art). Er i ook de intrigerende waarneming van een exem plaar op 8 maart 2011 op de Dijle in Bou val. Aan Vlaamse kant zijn de waarnemingen tot hiertoe heel wat schaar er. Vogels in het Dijleland meldt !echts 1 overwinteraar op de
Molenbeek in
Korbeek-Lo in 1987.
Bruant Wallon van maart 2012 op (ook steeds te raadplegen via een link op de openingspagina van onze website) waarop dit artikel grotendeel gebaseerd is. Naar aanleiding van de eerste waar neming van een Waterspreeuw in het Dijlebekken sinds jaren (in Bousval in 2011) kwam hier een on gelooflijke lijst van broedgevallen boven water.
fen poging tot reconstructie De schat aan informatie waarover onze Waal e vrienden blijken te be chikken, werpt een heel ander licht op de spectaculaire intrede van de Waterspreeuw afgelopen zomer.
fen schat aan informatie
Zoals we het nu kunnen recon trueren, lijkt het erop dat de Waterspreeuw in de vorige eeuw een zeldzame, maar vermoedelijk wel jaarlijkse
Broedgevallen werden voor het eerst gerappor
(mogelijk zelfs met meerdere koppels) broedvogel
teerd net over de taalgrens in Bossut -Gottechain in
was op ver chillende zijriviertje van de Dijle.
1934 en misschien ook in 1950. Tevens in La Hulpe in 1955, in de vallei van de Train van 1960 tot 1963
Dit i
minder vreemd dan het mis chien op
en in Villers-la-Ville in 1960-1961 en 1967. Op deze
het eerste gezicht lijkt. Ik heb in het zuidelijke
laatste plek broedde de Waterspreeuw langs de
deel van de Vlaamse Dijlevallei (en zeker in de
T hyle (een zijriviertje van de Dijle) ter hoogte van
Laanvallei) altijd al een beetje het gevoel in de
de molen stroomopwaarts van de bekende abdij.
Ardennen te zijn.
Voor het laatst zou de Waterspreeuw hier zelf nog in de jaren '80 gebroed hebben. De Boomklever
-
september
2012
S7
��r.
_'�;"
Vogels
. '"
minder vreemd dan het mi schien op het eer te gezicht lijkt. Ik heb in het zuidelijke deel van de Vlaam e Dijlevallei (en zeker in de Laanvallei) Dit i
altijd al een beetje het gevoel in de Ardennen te zijn. Een zoektocht (zonder ucce ) naar de Purpertreepparelmoervlinder in de buurt van de bron nen van de Dijle in Waal -Brabant 2 jaar geleden leerde dat er ook daar leuke Ardens aandoende stukje zijn met een klein chalig heuvelend land-
Gezien de Waterspreeuw in de winter wel wat durft uitzwerven, is het waarschijnlijk dat enkele Ardense Waterspreeuwen
zo
het
Dijlebekken
herontdekt hebben, het hier goed toeven vonden en zo na een winter zijn gebleven om te broeden. De precieze broedlocatie i
niet gekend, maar in
het licht van alle gegeven is deze hypothese toch veel waarschijnlijker dan dat een juveniele Wa terspreeuw uit de Ardennen zou zijn komen aan waaien om hier op een mooie zomerdag langs de
en en heldere riviertjes. Eigenlijk heeft een Water preeuw niet veel meer nodig dan zuiver water met een rijk voed elaanbod, stap
uitge loten dat het juveniele exemplaar op de
stenen in de rivier om aan het voedsel te geraken en lenige constructie om een nest in te bouwen
vallei.
chap, veel bo
Dijle te gaan zitten. Het i trouwen niet helemaal Laan wijst op een tweede broedgeval in de Laan
(en daarvoor komen menselijke constructie even goed in aanmerking). Onder de taalgrens zijn de
Op het eerste gezicht lijkt onze Vlaam e Dijlevallei
(bij)rivieren duidelijk steniger. Het voorkomen
net
van de Rivierdonderpad op de Nethen i
hier
iets
minder
geschikt
voor
broedende
Waterspreeuwen. Ik ken zelf niet onmiddellijk grote stenen constructie op de zuidelijke Dijle of
zeker niet vreemd aan.
haar bijrivieren die in aanmerking zouden komen. Zoal
uit de recente gegevens blijkt, heeft de
Waterspreeuw het blijkbaar heel lang als broed vogel kunnen volhouden op kleine zijriviertjes in het bovenbekken van de Dijle. De deterioratie van de waterkwaliteit zal deze kleine broedpopulatie toch de genade lag gegeven hebben.
De inventiviteit van vogels is echter niet te onder schatten. Het zou me du niet verwonderen al we in de toekomst overwinterende Waterspreeuwen kunnen tegenkomen op armen van de Dijle in Leuven. En wie weet gaan ze wel ooit de Grote gele kwik staart achterna. Ik ga zeker kijken, moesten ze ooit broeden in de molen van het kasteel van Arenberg of in het Groot begijnhof.
De Bosbeekjuffer achterna
Op de Dijle kan de grote hoeveelheid sediment die
Gelukkig gaat door de zuivering van het afvalwater de waterkwaliteit er terug op vooruit. Het opduiken en
nadien
de spectaculaire expansie
Weidebeekjuffer (Caleopteryx splendens
van -
de
een net
iet minder k.riti che soort) was hiervan de eerste po itieve uitloper. In 2010 verscheen dan plots een populatie Bo beekjuffers op de Dijle net ten zuiden
de zichtbaarheid aanzienlijk vermindert voor een oogjager als de Waterspreeuw wel een beperkende factor zijn. Op haar heldere zijrivieren zoals de Ijse en de Laan zal dit veel minder een probleem zijn. Zo
blijkt
een
grote
stap
voor
vogelkijkend
Dijleland, dus toch maar een kleine stap voor de Waterspreeuw.
van de taalgren . Deze soort stelt heel hoge eisen aan de waterkwaliteit en is een duidelijk signaal dat onze rivieren er merkelijk op vooruit gaan. Of deze Bosbeekjuffer
Bruno Bergmans bruno.bergmans@scarlet.be
het Dijlebekken opnieuw
gekoloniseerd hebben vanuit de Ardennen, dan wel of er teed een kleine restpopulatie aanwezig gebleven is in het bovenbekken i onduidelijk.
Referenties �
Hermand, Philippe. Cela c' est passé près de chez vous : un einde plongeur à Bousval. Le Bruant Wallon
°14
(Mars 2012), p.32-33.
- Chroniques omithologiques du Brabant wallon - décernbre 2007-févrie r 2008. Le Bruant Wallon N°1 (décembre 2008).
-
De Wavrin Hellin. Aves-conta ct, rnessage 72541.
- Devillers, P. et al . (1988): Atlas des oiseaux nicheurs de Belgique. Bruxelles, lnstitut RoyaJ des Sciences
a turelles de Belgique.
- Hens, Maarten. Vogels in het Oijleland. 2001.
58
De Boomklever - september
2012
Foto: Sn111 & Kntrie11 De Bncker-Rei;nders
Visnre11d
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving •
maart 20 1 1
-
mei 20 1 2
-�-� " overzicht
Dit
van
opmerkelijke
en
interessante
vogelwaarnemingel'I -
- ;::J/#
..-.:; ir\-_het_ �...,.-.=a:--
--
-�-
-
-=-==--
beslaat voornamelijk de periode maart - mei 2012. De bestreken regio-omvat de�mëen en-
---
Kortenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg, Overi1se, �ren eri de aangrenzende gebieden. De volgende rubriek zal de periode juni- augustus 2012 omvatten.Waarnemingen worden voor 5 september 2012 ingevoerd op www.waarnemingen.be, of bezorgd aan Kelle Moreau, Meibloempjeslaan 2, bus 3, 8400 Oostende, 0486112.58.77, kei le.moreau@gmail.com.
Waarnemingen van onder meer Patrij , Knobbel
te worden vooraleer ze definitief op de Dijleland e
zwaan, Bergeend, Smient, Krakeend, Slobeend,
lijst kunnen bijgeschreven worden, en worden
Wintertaling,
Pijlstaart,
Tafeleend,
Kuifeend,
du onder voorbehoud gepubliceerd.
Dodaar , Fuut, Aal cholver, Blauwe Reiger, Grote Zilverreiger, Bruine Kiekendief, Blauwe Kiekendief, Slechtvalk,
Havik,
Water nip,
Waterral,
Stormmeeuw,
Kievit,
Zilvermeeuw,
Witgat, Kleine
Mantelmeeuw, Kerkuil, Steenuil, Bo uil, Ransuil, Ijsvogel, Gele
alle
spechten,
Kwikstaart,
Koperwiek,
Cetti's
Veldleeuwerik,
Gra pieper, Zanger,
Grote
Kram vogel, Vuurgoudhaan,
witkoppige Staartmees, Glanskop, Matkop, Kuifmees, Zwarte Mees, Roek, P utter, Sijs, Kneu, Goudvink, Appelvink,
Geelgor , Rietgor
en alle
exoten
werden niet in dit verslag opgenomen maar wel verwerkt. In een aantal gevallen gaat het hierbij om bijzondere broedvogelsoorten, waarover in een volgende Boomklever afzonderlijk zal worden
Gebiedsafkortingen WLS=Wil ele/ Vijver Bellefroid, LP= Kes el-Lo/Leopold park, AVP= Heverlee/Abdij van Park, ZW =Oud-Heverlee/Zoete Water , OHN=Oud-Heverlee/ N, OHZ=Oud-Heverlee/ Z, Oppem= weilanden tu en Bogaarden traat (Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en GB, GB= Neerij e/Grote Bron (deel Doode Bemde), KV == eerijse/Kliniekvijvers (deel Doode Bemde), SAR =Sint-Agatha-Rode/ Grootbroek en Tervuren/ KMMA =Koninklijk Mu eum voor Midden-Afrika.
bericht. Waarnemingen die op www.waarnemingen.be al
onzeker werden gelabeld of waar niet tot
Kwartel Cot11rnix cot11mix waren
opvallend
chaar
tijdens
het
exacte soortdeterminatie kon worden overgegaan,
Kwartels
werden voor dit overzicht niet weerhouden. In
voorjaar van 2012. De enige waarnemingen betroffen
het fenologisch overzicht werden voor elke oort
een opvliegend ex. op 1/05 en een zp op 4/05 te
de twee eerste waarnemingsdata op verschillende
Korbeek-Dijle/plateau (R. Stok , F. Yandeputte), een
plaat en opgenomen, tenzij het bij de eer te waar
zp te Leefdaal/plateau op 23/05
neming om (een) doortrekker(s) ging. Meerdere
telkens een zp te Erp /Doren veld op 24, 29 en 31/05
waarnemingen dienen door het Belgisch Avifau
(P. Standaert, M. Mergaert , A. Smet ) en een zp te
nistisch Homologatiecomité (BAHC) beoordeeld
Bertem/Koeheide op 2 /05 (G. Bley ).
De Boomklever
-
O.
_
_ .----
--:::-r-�-
-
Kempeneer ),
september
2012
59
-=
-
-=-==== _::....,.._
> ·"
}·
Vogels
Grauwe Gans
Anser n11ser
Er werden voor de periode maart-mei 2012 83 waar nemingen van Grauwe Ganzen ontvangen van onge veer alle grotere vijver uit de regio (versch. waarn.). Het ging in alle gevaJlen over groepjes van 1 - 5 ex.
Kolgans
Anser a/bifrons
3 & 6/03 1 ex. re p. te OHZ en OH/Ormendaal
(L. Hendrickx, P. Moyson )
Zomertaling
Anns querqueduln
Foto: Mnrc Nol/et
Zwnrte zee-eend
De eer te Zomertalingen voor 2012 waren 2 ex. in de Doode Bemde op 11/03 (T. De Smedt). Nadien wer den maar lief t 119 waarnemingen van deze soort ontvangen
(veel
dubbelwaarnemingen;
versch.
waarn.). Een beknopt overzicht per waarnemings plaat (incl. dubbeltellingen): SAR: lm op 14/03, 2 ex. op 25/03, lm op 3/04, lm op 1/05 (I. Nel, M Walravens, E. Etienne, J. Kempeneers e.a.) AVP : 52 waarnemingen tss. 16/03 & 5/04, max. 3mlv op 17-18/03 (versch. waarn.) NGB : resp. 2mlv, 2mlv, lmlv & 2mlv op 17-18, 25/03,1/04,5/04 (L. Hendrickx, 1. Nel,]. Nysten, M. Walravens) OHZ: 27 waarnemingen tss. 17/03 & 23/05 (versch. waarn.), max. 2m2v op 17/03 (L. Hendrickx, I.
el)
Heverlee/Lange taart : 3 ex. op 19/03, lm op 17/05 (G. Vanautgaerden, R. Uyttenbroeck,
L. Smout) Neerij e/W van dorp: 2 ex. op 23/03
Q. De Meirsman) LP : 4m op 23/03 (R. Gysbertsen,S. Goethals) NK V: 16 waarnemingen tss. 25/03 & 28/05 (versch. waarn.), max. 2m2v op 8-9/04 (J. Willemyns, 1. Nel, K. van Scharen, R. Van Cleuvenbergen) Tervuren/KMMA: 2v op 31/03 (K. van Scha ren)
In de 21e eeuw werd tot nog toe slechts é�n keer een waarneming van Zwarte Zee-eend opgete kend in het Dijleland (1 v
+
1 le win op 1/11/07
te NGB). Dit voorjaar kwam daar verandering in met eerst een vrouwtje op 13/03 te SAR (A. Smets) en vervolgens een le win mannetje op 17 /03 te LP (K. Leysen e.a.). Beide ex. bleven slechts kort ter plaatse, maar het mannetje kon later op 17 /03 worden herontdekt te AV P (K. Moreau), waar
hij
tot op 31/03 aanwezig bleef (versch. waarn.). Tij dens de namiddag van 18/03 werd deze vogel echter niet opgemerkt te
AVP,
maar werd er wel
een ex. aangetroffen te W LS/Z (B. Creemers). Zeer waarschijnlijk betrof dit ook dezelfde vogel.
Krooneend
11/03
Zwarte Zee-eend Melanitta nigra
Netta rufina
1 ad m te SAR (G. Dodeur, S. Benisch, J.
Brilduiker Bucephala c/angula 1v te AVP (F. Fluyt, D. von 24/03
Werne)
Rutten, M. Walravens e.a.) 15/04
1 ad m te Kwerp /vijvers (E. Malfait)
Nonnetje Mergellus albel/us
06/05
1 ex. te Overij e/Meer van Genval
1-6/03
(H. P aque )
60
De Boomklever
-
lmlv te SAR
(1.
Nel, K. van Scharen, P.
Goubau, P. Moysons e.a.)
september 2012
·�
.
� ··;r, .
"�.' .
Vogels
�·": : .
.1 �
• . ,...., _
...
Roerdomp Botaurus stellaris
Grote Zaagbek Mergus merganser
1 ex. 0 te ZW U. Rutten) 21/03 el) 1 ex. te SAR (1. 11/04 25-26, 28 & 31/05 1 ex. te OHZ (H. Roosen, R. Stoks, R. U yttenbroek)
lv te Overij e/Meer van Genval (
1/03
.
V. Bulteau)
Geoorde Fuut Podiceps nigricollis 07/03
2 ex. te LP (B. Zurings)
19 & 21/0
resp. 1 & 2 ex. te SAR (H. Vandevoorde,
K. van Scharen, D. von Werne, M. Walraven ) 08/05
2 ad zom te OHN (R. Gy bert en)
11/05
3 ad zom te LP (E. Toorman, M. Abt )
Ooievaar Ciconia ciconia 12 ex. NO te Herent
06/03
3 ex. NO te Meerbeek (P. Moy ons)
09/03
7 ex. tpl te Pécrot/Grand Pré (M. Wal
U.
ravens), 6 ex. N te Heverlee/Lange taart 12/03
(F. De Schampelaere) 1 ex. NO te SAR (1. Nel), 4 ex. tpl te Ke sel-Lo/centrum (G. Huygelen)
Purperreiger Ardea purpurea
15-16/03 4 ex. in de Doode Bemde (K. Trappe
05/04
1 ex. te SAR (M. Walravens)
10/04
1 ad te Overij e (JB Sepulchre)
nier )
16-26/05 1 ad te SAR (L. Hendrickx, J. Nysten, l. Nel e.v.a.), op 17 /05 werd vermoedelijk deze vogel ook opgemerkt tijden
Vantrappen)
04/03
Nysten)
17/03
1 ex. NO te Korbeek-Dijle
18/03
1 ex. NO te Leefdaal/ plateau (K. van
Q.
Scharen) en Leuven/centrum (F. Fluyt),
een zuidwaartse
1 ex. tpl te Pécrot/Grand Pré
beweging over NGB (A. Smet )
Q.
Tay
mans) en dan N te SAR (I. Nel e.a.) 20/03
. Goet-
1 ex. tpl te Pécrot/Grand Pré ( ghebeur)
Kleine Zilverreiger Egretta garzetta
24/03
3 ex. NW te LP (R. Gysbert en)
9-11/05 1 ex. te SAR (M. O'Briain, A. Smet ,
26/03
1 ex. tpl en dan N te LP (R. Van de Moer,
L. Hendrickx e.a.), een enkele
B. Verstraete)
waarnemer meldde hier 2 ex. op 9/11
28/03
1 ex. NW te Bertem/dorp (E. Malfait)
(S. Debrus)
02/04
2 ex. NW te LP (R. Gysbert en)
07/04
Ralreiger Ardeola ralloides
14/04
Op 13/05 werd voor de tweede maal ooit een Ralreiger (adult zomerkleed) ontdekt in het Dijle land, namelijk te AVP
Q.
Ny ten). De vogel bleef
hier tot op 17/05 aanwezig en kon tijdens zijn ver
verbleef ook op deze locatie (met voorkeur voor exact dezelfde hoek van het gebied), zo recent al 8-10/05/2011. Uiteraard is het erg verleidelijk te denken dat het in beide jaren om hetzelfde ex. ging (of hoe groot kan toeval zijn?).
Kwak Nycticorax nycticorax Met
waarnemingen
van
gebrachte Kwak op 6/05
een
niet
op
leeftijd
O. De Cock) en een eerste
zomer (2e kj) op 29/05 (G. Ryken, S. Debrus, E. De
1 ex. Z te SAR (G. Fluyt), 2 x 1 ex.
0 te
LP (R. Gysbert en) 17/04
1 ex. tpl en dan NO te Leuven/centrum (P. Floré)
30/04
1 ex. tpl te OHZ (K. Berwaert ) en dan NO over OHN
blijf door minstens 65 andere waarnemers wor den opgetekend. Het eerste ex. voor het Dijleland
10 ex. ZW te Duisburg (A. De Greve)
Q. Rutten), 2 ex. NO te LP
(R. Gysbert en) 01/05
1 ex. 0 te NKV (B. W illaert)
04-06/05 1 ex. tpl te OHZ (G. Vanautgaerden, R. Stoks, J. Nysten, F. Turkelboom e.a.) 06/05
2 ex. over Oppem (S. De Backer, K. Reyn ders), later 2 ex. tpl te OHZ
Q. Rutten)
08/05
1 ex. NO te OHN (R. Gy bert en)
20/05
3 ex. N te OHZ (1. Nel,]. Ny ten)
27/05
3 ex. W
+
4 ex. ZO te SAR (R. Stok , L.
Hendrickx, 1. Nel) 29/05
2 ex. tpl te SAR
U. Kempeneer
)
30-31/05 1 ex. tpl te SAR (R. Polfliet, E. De Clercq)
Clerq e.a.) werd de recente traditie van Kwakken te SAR verder gezet.
De Boomklever
-
september
20 12
61
-" .-
.
; :
Vogels
. J�"
Zwarte Wouw Milvus migrans 1 8, 2 1 , 28 & 30/04 resp. 1 ex. tpl, 1 ex. Z, 1 ex. N & 1 ex. over SAR (E. Zvar, G. Ryken, 1. Nel, L. Hendrickx, A. Verboven, L. Van Hellemont)
28/04, 1 & 23/05 re p. 1 ex. Z, 2 ex. N & 1 ex. tpl te plateau Leefdaal - Korbeek-Dijle (J. Nysten, F. F luyt, T. Vandezande, J. Buy , S. F eys) 28/04
1 ex. NO te Sint-Joris-Weert (R. Stoks)
30/04
1 ex. te Wilsele/dorp (P. Standaert)
0 1 /05
1 ex. 0 over de Doode Bemde (K. van Scharen)
09/05
{J. Lambrechts, E. Meert)
Foto: Erik A. Toor111n11
F1111t
Zwarte Ooievaar Ciconin nigra 25/04
1 ex. te Wil ele-P utkapel/dorp
Grauwe Kiekendief Circus pygargus
1 ad 0 over Bierbeek/Meerdaalwoud
15/04
1 v 0 te SAR
(H. Blockx)
28/04
lm tpl te Leefdaal/plateau
30/04
2 ex. tpl te Bertem/Koeheide (G. Bleys)
04/05
1 ex. NO te Tervuren/KMMA (C. Carels)
(I. Nel, L. Hendrickx)
(1. Nel, T. Vandezande) Ruigpootbuizerd Buteo lagopus
Lepelaar Platalea leucorodia
07/03
(1. Nel, A. Smet , M. Naliet, G. Ryken e.a.)
1 ad zom te OHZ (M. Walravens, H.
5/05
1 le win te Leefdaal/plateau
Roo en, D. von Werne, 1. Nel,
Visarend Pandion haliaetus
E. Le Dode, J. Ny ten)
De eerste Visarend voor 201 2 vloog reeds op 24/03
Rode Wouw Milvus milvus 16/03
over Blanden (D. Capart). Vanuit SAR (incl. Néthen/
19 ex. (!!!, en dan nog in 1 groep) N te Leef
daal/plateau
O. Denonville)
+
1 ex. over Overijse/Ter
lanenveld (R. Felix); het ab urd hoge aantal van 1 9 ex. lijkt erg ongeloofwaardig maar kadert mooi binnen de ma
ale doortrek van deze soort die op deze dag over
grote delen van Vlaanderen werd gedocumenteerd 07/03
2 ex.
Marbaise) werden er tus en 2/04 en 3 1 /05 63 waar nemingen van 1 -2 Vi arenden ontvangen {veel dub beltellingen). Verder waren er meldingen van 1 ex. boven de Vaalbeekvallei (Oud-Heverlee) op 6/04 {J. Denonville), 1 ex. te NGB op 26/ 05 (L. Hendrickx) en 1 ex. te OHZ op 28/05 (R. Stoks, H. Blockx).
te Leefdaal/plateau (G. Ryken),
1 ex. over Tervuren/Zoniënwoud
(P. Vandevondele) 08/03
1 ex. tpl te Korbeek-Dijle/plateau (P. Standaert)
09/03
1 ex. NO te Neerijse/Ganzeman
1 9/03
1 ex. tpl te Oud-Heverlee (ts 1eerdaalwoud en
+
1 ex. tpl te Leefdaal /Yoervallei (K. van Scharen) Kouterbo ) (M. De Beenhouwer, M. Van Opstal) 31/03-1/04 1 ex. tpl op het plateau Leefdaal Korbeek-Dijle (J. Nysten, H. Roo en) 03/04
1 ex. over Everberg (S. Fey )
1 5/04
1 ex. 0 te OHN (1. Nel)
20/04
1 ex. tpl te Erp /Dorenveld (R. Guelinckx)
25/04
1 ex. 0 te LP (B. Ver traete)
Boomvalk Fa/co subbuteo
30/04
1 2e kj 0 te Leefdaal/plateau (0. von Weme)
01/05
De eerste Boomvalken voor 201 2 vlogen op 1 4/04
1 ex. NO te Leefdaal/plateau (J. Ny ten)
03/05
0 te SAR (1. Nel) 1 ex. 0 te Ke el-Lo/Ke elberg (T. Yandezande)
te OHZ (L. Hendrickx, F. Vandeputte) en op 1 5/04
08/05 1 /05 62
1 ex.
1 ex. over SAR (G. Fluyt)
De Boomklever
-
september 2012
Visnrend
Foto: Sam & Katrien De Bncker-Rei;nders
te SAR (K. van Scharen). De grootste concentraties werden dit jaar te OHZ genoteerd, met bv. 10 ex. op 4/05 en 9 ex. op 1 3/05
(I. Nel, Y. Coatanéa).
t
.,.
··� -' . �" . '
Vogels
Kwartelkoning Crex crex
Smelleken Fa/co columbarius lv te Erp /Dorenveld (A. Smet )
Op 10/05 werden maar lief t twee Kwartelkonin
23/03
1m 0 te plateau Sterrebeek - Moor el (A. Smets)
gen gehoord te Meerbeek (A. Smet , E. Malfait, L.
28/03
1 ex.NO te plateau Sterrebeek-Moorsel
Hendrickx e.a.), waarvan er enkel op 11/05 nog
11/03
(A. Smet , 0. Hendrick) 08/04
lv tpl te SAR (M. WaJravens, L. Hendrickx, I.Nel)
15/04
1 ex. tpl te Leefdaa1/Duivendelle (L. Hendrickx)
29/04
lm N te Leefdaal/plateau (F. Fluyt, j. Ny ten)
min tens één aanwezig wa (I.Nel, R. Stoks, J. Ny ten e.a.). Zeer verassend was dat dezelfde ontdek ker op 24/05 alweer een roepende Kwartelkoning aantrof in het besproken gebied, ditmaal te Erp / Dorenveld (A. Smets). Strikt genomen betreft het hier de eerste gevallen van deze soort in de regio in de 21e eeuw, want waarnemingen van een ex. van
Kraanvogel Grus grus 02/03
7 ex. 0 te Tervuren/KMMA (S. Cooleman)
03/03
27 ex.NO te OH/OrmendaaJ (S. Claey ), 3 ex. tpl te P écrot/Grand P ré (]. Dandois),
28/05 tot 8/06/2008 te P ellenberg en een vangst op 29/09/2010 te Hoeilaart dienen net buiten de regio grenzen te worden gesitueerd.
7 ex. tpl te Leefdaal/ plateau (J.Nysten) 04/03
50 ex.NO te Meerbeek (P. De Groef), 12 ex.NO te Heverlee/Langestaart
(F. Fluyt), 44 ex.NO te Everberg/Rotte Gaten (P. Moy ons), 7 ex.NO te LeefdaaJ/ plateau (1.Nel), 45 ex.NO te LeefdaaJ/ Voervallei (K. van Scharen) 06/03
3 ex.NO te Korbeek-Dijle/plateau, Bertem/Koeheide en Winksele (G. Bleys, A. Van de Laer, S. Ghijsen), 38 ex. tpl en dan
0 te Veltem-Bei em (B. Lauken ),
2 ex.NO te AVP (T. Vandezande)
09/03
9 ex. 0 te Tervuren/ KMMA
10/03
9 ex.NO te Kortenberg/Merode (R. Ghij en)
11/03
32 ex.NO te Winkele (S. De Backer,
(S. Cooleman)
Scholekster Haematopus ostralegus Er waren vier plekken met waarnemingen van Scholekster tijden
het voorjaar van 2012: Haa ro
de/ industrie (telkens 1 ex. op 4-5, 27, 29-30/03, 4,
& 17/05; 1. Nel, D. von Weme, J. Nysten, T. Vandezande), SAR (resp. 2 ex. tpl & 1 ex. N op 6/03 & 28/04; P. Moysons, L. Hendrickx, A. Verboven), AV P (resp. 1 & 2 ex. op 12/03 & 11/05; J. Van Tonder, F. Fluyt) en Sint-Jori -Weert (1 ex. 0 op 10, 19, 23, 28/04
26/05; R. Stoks).
KI uut Recu roirostra avosetta 12/05
1 ex. te AVP (L. Hendrickx)
K. Reynders)
13/03
40 ex.NO te Meerbeek (P. De Groef)
15/03
3 ex.NO te plateau Sterrebeek- Moor el (A. Smets)
24/03
50 ex.NO te Bertem/dorp (S. De Backer, K. Reynders)
25/03
22 ex.NO te LP (R. Gysbertsen)
26/03
14 ex.NO te Bierbeek/MolenbeekvaJlei (D. von Werne)
29/03
30 ex.NO te Heverlee/Arenberg (T. Ceulemans)
08/04
1 ex.NO te SAR en de Doode Bemde
Goudplevier Pluvialis apricaria Het wa
een goed voorjaar voor doortrekkende
Goudplevieren in het Dijleland, met de hoofdmoot van de waarnemingen op het plateaucomplex van Leefdaal en Korbeek-Dijle. Hier werden de volgen de gevallen genoteerd: 3 ex. tpl op 3/03 (].Ny ten), 32 ex. tpl op 4/03 (1. Nel), 3 ex. tpl op 9/03 (E. Toor man), 21 ex.N op 10/03 (K. Moreau), 10 ex. tpl
+
4
ex.NO op 17/03 (]. Ny ten), 1 ex. aud op 18/03 (]. Nysten) en 6 ex. tpl en dan Z op 8/04 (L. Hendrickx,
(O. Dupont, L. Hendrickx, M. Walravens,
R. Stoks). De grootste aantallen werden echter boven
Y. Coatanéa)
Leuven/centrum uit de lucht gehaald, met resp. 61, 2, 205 & 14 ex.NO op 4, 17, 18/03 & 1/04 (F. Fluyt). Overige waarnemingen vonden plaats te SAR (22 ex. N op 18/03; 1. Nel), op het plateau Sterrebeek -Moor el (5 ex.NO op 27/03; A. Smet ) en Bertem/ Koeheide (1 ex.NO op 8/04; ]. De Rycke).
Bontbekplevier Charadrius hinticuln 8 & 16/04
Krnn11vogel
telken 1 ex. te Heverlee/ Lange taart (J. Buy , B. Willaert)
Foto: /o/Jn11 Nyste11 De Boomklever
-
september 2012
63
.·' ...·� . ... ;_���,' . "..
Vogels
Grutto Limosa limosa 31/03
5 ex.N te SAR
(1.Nel, L. Hendrickx)
31/03-01/04' >
4 ex. te OHZ (L. Hendrickx, R. Stoks,
R. Ghijsen, H. Roosen e.a.) 07 /04
1 ex. te OHZ (B. Creemers)
1.Nel) Op 31/03 en 1/04 moet er te ?HZ een k�� en en . gaan van meer dan vier Grutto s ge �eest ZlJn, aan 11/05
4 ex. te OHZ (R. Uyttenbroeck,
gezien verschillende waarnemers tijdens deze da Foto: A11dré Verbove11
Cetli's zn11ger
gen verschillende aantalcombinaties v� zomer- en winterkleden doorgaven, alsook verschillende com binaties van kleurringen bij telkens één ex.
Kleine Plevier Charadrius dubius De eerste Kleine Plevier voor 2012 werd op 26/03
Om hoe
veel ex. het in totaal ging is dus niet duidelijk.
waargenomen te Heverlee/Langestaart (G. Vanau tgaerden, R. Uyttenbroeck), waar de soort nadien nog werd aangetroffen op 11, 16-17, 30/04 en 19/05 (E. Toorman, B. Willaert, P. Goubau). Op 27/03 trok
Zwarte Ruiter Tringa erythropus 6-9, 27 & 29/04 resp. 1 ad win, 1 ad zom & 1 ad zom te
een ex. naarNO over het plateau Sterrebeek- Moor-
OHZ (K. Moreau, M. Walravens,
el (A. Smets). Alle andere gevallen kwamen van
L. Hendrickx, D. von Weme e.a.)
OHZ, met 47 waarnemingen van maximaal 7 ex. op 18 data tussen 28/03 en 30/05 (versch. waarn.).
Tureluur Tringa totanus
Bonte Strandloper Calidris alpina 8/03
1 ex. te SAR/Vette Weide (A. Smets)
1-2/04
2
1 ex. over Bierbeek/Mollendaalwoud 1 ex. over SAR
+
1 ex. over & 2 ex.NO
te SAR (S. De Backer, K. Reynders,
1.Nel,
J.Nysten)
(P. Collaerts) 09/04
resp. 1 ex. tpl
ex. te OHZ (L. Hendrickx, I. el, H. Roosen e.a.)
Wulp Numenius arquata 13/03
15/03 & 1/04
1/04
1/04-30/05 30 waarnemingen van 1-3 ex. op 16 data
(F. Van Hove)
te SAR (versch. waarn.) 9/05
Regenwulp Numenius phaeopus 27 /03
2 ex.NO te plateau Sterrebeek - Moorsel
28/04
0. Hendrick) 1 ex. NO te SAR (L. Hendrickx, A. Verboven)
29/04
1 ex. tpl te Leefdaal/plateau
(A. Smets,
05/05
O.Nysten) 2 ex. ZO te Leefdaal/plateau (J.Nysten)
10/05
1 ex.
0 te Erps/Dorenveld (A. Smets)
1 ex. teNK V (R. Stoks)
1 ex. te Leefdaal/plateau (R. Stoks)
14-15/05 1 ex. te AVP (B. Willaert,
J. Rutten,
F. Vandeputte e.a.)
Groenpootruiter Tringa nebularia Groenpootruiters werden in de besproken peri ode op drie plekken in het Dijleland aangetroffen. De meeste gevallen kwamen van de ondergelopen weilanden van OHZ, waar na 3 vroege ex. op 2/04 (K. van Scharen) nog groepjes van 1
-
3 ex. werden
waargenomen op 24 data tussen 17/04 en het einde van mei (versch. waam.). Te SAR werden de vol gende waarnemingen opgetekend : 1 ex.N op 7 /04 (M. Walravens), 1 ex. in de Vette Weide op 11/04 Nel), 1 ex.N op 18/05 Hendrickx,
1. Nel,
(1.
(1. Nel), 8 ex.N op 27/05 (L.
K. Moreau) en 1 ex. N op 28/05
(L. Hendrickx). Op 14-15/05 verbleven dan nog 2 Kievit
64
De Boomklever - september 2012
ex. te AVP (versch. waarn.). Foto: Gerda Fluyt
'f::t
• •�
4,,_
Vogels
-�:"'?.
;._.
Kleine Burgemeester
Larus glaucoides
Na een winter waarin ongewoon grote aantallen Kleine Burgemee ters werden waargenomen in NW-Europa dook er op 5/03 zowaar ook eentje op in het Dijleland (verm. 2e winter) (K. A
elman, N.
Bouvin). Plaats van het gebeuren wa
Tervuren/
KMMA, en de waarneming werd vergezeld van enkele duidelijke bewijsfoto' . Het gaat hier om een nieuwe soort voor het Dijleland,maar de vogel bleef helaas niet lang genoeg ter plaat e opdat meerdere waarnemers deze oort zouden kunnen bij chrijven Foto: L11c Hendrickx
Grutto
op hun regiolij t.
Tringa glareola
Bosruiter
Bo ruiter waren tijden het voorjaar van 2012 enkel voor OHZ weggelegd, met re p. 1,2 & 4 ex. op 2728/04, 29/04-1/05 & 18/05 (L. Hendrickx, J. Nys ten,J. Rutten e.a.). Houtsnip
Scolopax rusticola
Waarnemingen buiten de broedgebieden: 16/03
1 vondst van een vers gestorven ex. te Kes el-Lo/centrum (B. Verstraete)
26/03
1 ex. 0 over het plateau van Sterrebeek Moorsel (A. Smets)
Kemphaan
Philomachus pugnax
17/03
2 ex. te OHZ (L. Hendrickx,1. Nel,]. Nysten)
26/03
6 ex. NO te plateau Sterrebeek-Moor el (A. Smets)
2,4-5,7&8/04 resp. 1,1,6& 1 ex. te OHZ (K. van Scharen,E. Toorman,J. Rutten e.a.) 19/05
1v te NKV
20/05
1v te OHZ (L. Hendrickx)
Dwergmeeuw
28/05
Hydrocoloeus minutus
1 2e zom te OHZ (R. Stoks)
lchthyaetus melanocephalus
Zwartkopmeeuw
09/05
1 2e kj te SAR (A. Smet ,L. Hendrickx)
Geelpootmeeuw
7/03
Larus michahellis
1 ex. te SAR (K. van Scharen, 1. Nel)
Pontische Meeuw
04/03
(F. Van den Abbeele)
Larus cachinnans
1 3e winter te SAR (R. Stoks)
Grote Mantelmeeuw
Larus marinus
De 16e Grote Mantelmeeuw voor het Dijleland pleister de op 22/04 te Loonbeek/Ganspoel (K. van Scharen).
Foto: Axel Smets
Visdief
Visdief
Sterna hirundo
Het blijft een mysterie waar de pleisterende Vi die ven van SAR vandaan komen ... ook dit voorjaar kon de soort daar weer met grote regelmaat worden waargenomen. Het eerste ex. foerageerde hier op 18/04 (I. Nel),waarop tot het einde van de periode nog 57 waarnemingen van 1-2 ex. werden doorgege ven (versch. waarn.). Zwarte Stem
28/04
Chlidonias niger
2 ad zom te AVP (K. Gielen, G. Grootaer , D. von Weme e.a.)
2,4,5, 18, 19,25&27/05 re p. 3,2, 1, 1,2, 1& 3 ex. te SAR (ver ch. waarn.) 2/05
1 ad zom te LP (P. Smet )
23/05
2 ex. te Tervuren/KMMA (C. Willis)
27&28/05 resp. 3&2 ex. te NGB (L. Hendrickx, F. Hollander,J. Nysten)
Witwangstem
Chlidonias hybridus
28/04,12&27/05 resp. 1, 1&5 ad zom te SAR (L. Hendrickx, M. O'Briain, H. Blockx e.a.)
De Boomklever
-
september
2012
65
·"11 '.'\ .�'� .::1
!
:
Voae/s 6
·'
Zomertortel Streptopelia turtur
1 vroeg ex. aud te Sint-Agatha-Rode/
14/0-l
De Hoek (I. Nel) 1 ex. te LeefdaaJ/plateau (F. Fluyt)
02/05
1 ex. te Korbeek-Dijle/plateau (1. Nel)
09/05
1 ex. te plateau Sterrebeek
18/05
-
Moorsel (L. Boon)
Velduil Asio flmnmeus
Bezoeken aan de twee grote plateaucomplexen van de regio leverden in de periode maart - begin april . nog steed waarnemingen van Velduilen op. Te Erp /Dorenveld ging het om resp. 1, 1, 3, 4, 8 (!), 4, 6, 9 (!) & 1 ex. op 1, 3, 4, 6, 9, 10, 11, 12 & 30/03 (M. Mergaert , P. Moy on , K. Lossy, A. Smets e.a.), op het plateau LeefdaaJ - Korbeek-Dijle om resp. 2, 5, 1, 3 & 2 ex. op 2, 3, 27/03, 3 & 10/04 (R. Stoks, J. Kempeneers, T. Ceulemans, H. Roosen). Draaihals Jynx torquilln
1 ex. te Moorsel (op gazon in tuin,
1/05
gefotografeerd) (0. Chrispeels) Middelste Bonte Specht Dendrocopos medius
Een waarneming buiten de Dijlelandse boskemen be trof een ex. (mogelijk twee) te Tombeek/ Laanvallei op 18/03 (H. Roo en).
resp. 1 ex tpl & 1 ex. NO te plateau
Sterrebeek - Moor el (A. Smets) Engelse Kwikstaart Motacilla (flava) flavissima
2m te Everberg/Vrebos (M. O'Briain)
29/04
1, 7 & 9/05 lm te Korbeek-Dijle/ plateau (D. von Weme, J. Nysten, R. Stoks, 1. Nel) Noordse Kwikstaart Motacilla (flava) thunbergi
oord
e
Kwikstaarten werden tijdens het voorjaar
van 2012 bijna uitsluitend waargenomen op het plateaucomplex van LeefdaaJ - Korbeek-Dijle, met re p. 1, 3, 3 & 4 ex. op 28/04, 30/04-1/05, 4/05 & 5/05 te Korbeek-Dijle (R. Stoks, J. Kempeneers, M. Walraven e.a.) en resp. 2, 20, 78 (!!) en 1 ex. op 4, 6, 7 & 8/05 te LeefdaaJ
O. Nysten, J. Pelckmans, R.
Stoks, K. van Scharen e.a.). Verder was er nog een waarneming van lm te Haasrode/zandgroeve op 9/05 (D. von Werne).
24/03
1 ad m te OHZ (H. Roo en)
15/04
1 ex. te SAR (R. Stoks)
24/04
1 ex. te OHZ (K. van Scharen)
De Boomklever
-
De eerste Boompieper voor 2012 werd op 27/03 ge hoord te OHN (S. Peten), waar nadien ook op 28/04 nog een overtrekkend ex. werd waargenomen
O.
Rutten, 1. Nel). Andere doortrekkers werden opge tekend op het plateau van Leefdaal - Korbeek-Dijle (resp. 1, 1, 1, 8 & 1 ex. op 22, 27, 29/04, 1 & 7/05; Stoks) en te Haasrode - Bierbeek (telkens 1 ex. op 1 & 3/05; D. von Werne, E. Zvar). Een pleisteraar verbleef op 28/03 te Tervuren/Zoniënwoud (0. Beek) en in het Militair Domein van Meerdaalwoud werden vanaf 14/04 2 zp genoteerd (B. Creemers, G. Bleys, J. Buys e.a.). Waterpieper Anthus spinoletta
september 2012
�
De periode 1/03 - 21/04 leverde in de Dijlelan se komgronden nog 71 waarnemingen van Waterpie pers op (versch. waarn.) De grootste groep betrof 115 ex. op een slaapplaats te Pécrot/ vijver op 11/03 (M. Walravens), het laatste ex. zat op 21/04 te OHZ (R. Stoks). Klapekster Lanius excubitor
Na een goed Dijlelands winterseizoen voor Klapek sters werden tijdens de eerste helft van de bespro ken periode nog 14 waarnemingen van deze soort ontvangen. Te Oud-Heverlee ging het hierbij om 1 ex. te Ormendaal op 3/03
Rouwkwikstaart Motacilla (alba) yarrellii
66
Boompieper Anthus trivia/is
D. von Werne, G. Bleys, F. Fluyt, T. Vandezande, R.
Boomleeuwerik Lullula arborea
11 & 14/03
Foto: Gerda F/11yt
Grote Gele Kwikstaart
(T. Ceulemans) en 1 ex.
te OHZ op 9/04 (R. Stoks, D. von Werne), te SAR werd telkens 1 ex. waargenomen op 10/03 (H. Roo sen), 6-9 en 11/04
(I. Nel, H. Roosen,
M. Walravens,
L. Hendrickx). Verder was er nog een ex. op 30/03 te Neerijse/Zingende Wind (H. Roosen).
't°:•' . . ' ' ''':�
.
Nachtegaal Luscinia megarhynchos
Spotvogel Hippo/ais icterinn
22 & 28/04 1 zp te Wijgmaal/Wijgmaalbroek (T. Vandenberghe, B. Creemers) 28/04 1 zp te SAR (L. Hendrickx, A. Verboven) 2 & 13/05 1 zp te OHZ (S. De Backer, K. Reynders, I. Nel) 28/05 1 zp te Sint-Agatha-Rode/Laanvallei thv Rodebo (F. Fluyt)
3/05
Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus 06/04
1 ad m te Veltem-Bei em/Kastanjebo (R. & S. Ghij en) 07/04 1 ad m te Kessel-Lo/Kesselberg (K. Han en) 09 & 29/04 1 ad m te Heverlee/Groeneweg (A. Verboven) 22/04 1 ad m te Haa rode/ dorp (0. Razinkova)
Paapje Saxicola rubetra De eer te Paapje voor 2012 ver chenen op 28/04 op de plateaus van Korbeek-Dijle (2 ex.; J. Ny ten) en Leefdaal (min. 5 ex.; 1. el, R. Stoks). Nadien wa ren er op dit plateaucomplex nog 23 waarnemingen van 1-3 ex. op 7 data tus en 30/04 en 7/05 (versch. waarn.). Te Bertem/Koeheide werd telkens 1 ex. ge noteerd op 29/04 en 17/05 (G. Bley ).
Tapuit Oenanthe oenanthe Er werden tijden het voorjaar van 2012 85 waar nemingen van Tapuiten ontvangen vanuit het Dij leland (versch. waarn.). De vroeg te waarneming betrof 2m te Leefdaal/plateau op 8/04 (R. Stok ) en de hoogste aantallen hadden betrekking op telkens 7 ex. te Leefdaal/plateau op 1/05 (R. Stoks) en te Erps/Dorenveld op 4/05 (F. Wyns).
Beflijster Turdus torquatus 6, 7, 8, 9 & 13/04 resp. 3m2v, 4 ex., 7 ex., 4 ex. & lm te Bertem/Koeheide (G. Bleys, E. Malfait e.a.) 7/04 & 5/05 telkens 1 ex. te Korbeek-Dijle/ plateau (F. Rarnpelbergh, J. Nysten) 10 & 12/04 resp. lm & 2 ex. te Heverlee/ Zwanenberg (G. Bleys) 11/04 1v te SAR (I. Nel) 13/04 5 ex. te Vossem (H. Roosen) 16/04 2mlv te plateau Sterrebeek - Moorsel (O. Hendrick) 29/04 & 2/05 resp. 1 ex. & lm te Leefdaal/plateau (J. Nysten, G. Ryken)
Rietzanger Acrocephalus schoenobaenus 1, 4, 6, 8, 12, 28/04 & 24/05 telkens 1 zp te SAR (L. Hendrickx, 1. Nel, M. Walraven e.a.) 1-2, 20/04 & 19-20/05 telkens 1 zp te OHZ (L. Hendrickx, I. Nel, J. Nysten e.a.) 15/04 1 zp te Pécrot/vijver (F. Van Hove)
Vogels
·.
,, . ...
.
1 zp te plateau Sterrebeek- Moorsel (0. Hendrick) 9, 12 & 25/05 1 zp te Winksele (R. & S. Ghij en, G. Bley ) 11/05 1 zp te Bertem/Koe heide (G. Bley ) 14-15/05 re p. 1 & 2 ex. te Neerijse/Ganzeman (B. Pa au, V. Daem , I. Nel) 1 zp te Leefdaal/plateau (S. Fey , 23 & 26-28/05 J. Ny ten, K. Moreau) 1 zp te Heverlee/Bremstraat (G. Bley ) 24/05 27/05 3 ex. te Erp /Dorenveld (F. Wyn , R. De Boom, D. von Werne), 1 zp te LP (S. Goethal ) 29-30/05 1 zp te Wil ele/dorp (P. Standaert e.a.) 30/05 1 ex. te SAR (P. Standaert) 1 zp te Duisburg (H. Roo en) 31/05
Braamsluiper Sylvia currucn Braarnsluipers werden tijdens de voorjaarsmaanden van 2012 opvallend vaak waargenomen, met geval len te OHZ (de eer te voor 2012 op 22/04, gevolgd door 1 zp op 5/05; J. Rutten, I. Nel, M. Walraven ), Haa rode/indu trie (re p. 1 zp, 2 ex., 1 zp & 1 zp op 27, 28/04, 7 & 15/05; D. von Weme, J. Kempeneer e.a.), Bertem/Koeheide (telken 1 zp op 29, 30/04 & 3/05; J. Buys, G. Bleys), Haa rode/zandgroeve (1 zp op 29/04-1/05; D. von Werne), Oud-Heverlee/ dorp (1 zp op 29/04; D. von Werne), Heverlee/ 0 (1 zp op 30/04. J. Daems), Leefdaal/plateau (1 zp op 30/04; R. Stoks), Wilsele/dorp (1 zp op 30/04; W. Claes), Winksele (telken 1 zp op 1/05 & 16/04; R. Ghij en, S. Ghijsen), Bierbeek/Builoog (1 zp op 2/05; D. von Werne), plateau Sterrebeek-Moorsel (1 zp op 3/05; 0. Hendrick), SAR (1 zp op 6/05; H. Roo en, 1. el), Leuven/centrum (telkens 1 zp op 9, 11, 14 & 15/05, E. Toorman, M. Van Op tal, M. De Beenhouwer) en Huldenberg/Laanvallei - Molenveld (1 zp op 26/05. F. Fluyt).
Fluiter Phylloscopus sibilntrix Na de eer te Fluiter voor 2012 op 28/04 te Hever leebos (R. Uyttenbroeck) werd de oort achtereen volgens doorgegeven vanuit Meerdaalwoud (1 zp te Everzwijnbad op 29/04; G. Bley ), Bertem/Eikenbo (1 zp op 30/04; G. Bleys), Moorsel (1 zp op 30/04; C. Willis), Tervuren/park KMMA (1 zp op 3/05; C. Willis) en Tervuren/Zoniënwoud (1 zp op 20/05; JF Van der Donckt).
Bonte Vliegenvanger Ficeduln hypolericn 2/05
1 ex. (kort zingend) te Heverlee/ Arenberg (B. Willaert)
De Boomklever
- september 2012
67
·\···
Vogels
...
··;,,) " .
r..
Grauwe Vliegenvanger Muscicnpa striata 2 /04 14/05
1 ex. te OHN (J. Rutten, 1. Nel,
Om de schrijnende toestand van deze soort te schet
T. Vandezande)
sen geven we alle waarnemingen weer: 2 ex. te Leef
1 ex. te Neerij e/Ganzeman (B. Pa au,
daal/plateau op 1/03 (J. Denonville), resp. 20 ex. en
. Daem ), 1 zp te Meerdaalwoud/ 20/05
Ringmus Passer montanus
5 ex. te Erps/Dorenveld op 4 en 6/03 (P. Moysons),
Militair Domein (R. Stoks)
6 ex. te Everberg/Vrebos op 12/03 (A. Smets) en 1
1 zp te Sint-Jori -Weert/Meerdaalwoud
ex. te Blanden op 18/03 (K. Moreau).
(R. Stok )
Keep Fringilla montifringilla Buidelmees Remiz pendulinus 28-29/03 2 ex. te AV P (A. Smet , K. van Scharen)
Na de laatste maartwaarneming op 20/03 in Mol lendaalwoud (lm; G. Vanautgaerden) werd op 24/04 een relatief laat mannetje genoteerd te Haa rode/ zandgroeve (J. Kempeneer ).
Europese Kanarie Serinus serinus 21/03
1 zp te Wilsele-Putkapel/Kwade Hoek (J. De Rycke)
29/04
1 ex. 0 te Oud-Heverlee/centrum (J. Rutten)
Kleine Barmsijs Carduelis cabaret 20 & 25/03 01/05
resp. 2 & 1 ex. te OHZ (J. Rutten) een zeer laat mannetje te Meerdaalwoud / Militair Domein (B. Willaert)
barmsijs sp. Carduelis cabaretlflammea 02/03
1 ex. te Sint-Joris-Weert/rand Meerdaalwoud (G. Bleys)
03/03
2 ex. te Kessel-Lo/Kesselberg ' (J. Lambrechts)
09/03
4 ex. te Vaalbeek/Militair Domein Meerdaal (S. De Backer & K. Reynders)
11/03 Buide/mees
Foto: Axel Smets
1 ex. aud te Leuven/centrum (F. Fluyt)
Grauwe Gors Emberiza calandra De enige maartwaarneming had betrekking op 5 ex.
Wielewaal Oriolus oriolus 2 /04 06/05
1 zp te Wijgmaal/Wijgmaalbroek
mei leverden in dit gebied nog op 12 data waarne
(B. Creemers)
mingen op (versch. waarn.), waarbij enkel op 24/05
3 zp te Erps-Kwerps/Silsombos
meer dan 1 ex. werd geobserveerd (3 ex.; A. Smets).
(E. L' Amiral, T. Neirynck)
Op het plateaucomplex van Leefdaal en Korbeek
13 & 1 /OS 1 zp te Erps-Kwerp /Molenbeekvallei 23/05 25/05
te Erps/Dorenveld op 12/03 (H. Roosen). April en
Dijle waren er waarnemingen van 2 zp op 4/04, 1
(M. Vandervelpen)
ex. op 28-29/04 en 2 ex. op 7 /05 (S. Feys, R. Stoks, J.
1 zp te Heverlee/Egenhovenbos
Nysten e.a.). Verrassender waren nog eens een ex. te
(B. Willaert), 1 ex. over OHN (K. Van Overtveld)
Haasrode/zandgroeve op 10/05 (D. von Werne) en
1 zp te Bertem/Eikenbos (G. Bleys)
2 ex. te Meerbeek op 24/05 (PM De Iemos Esteves).
25, 27 & 29-29/05 resp. 1 zp, 2 ex. & 2 ex. te SAR
(T. Vandezande, R. Polfliet, L. Hendrickx e.a.) 25-27 & 31/05 1 zp te SAR/Vette Weide (G. Fluyt, J. Ny ten, J. Buys, J. Kempeneer e.a.) 31/05
1 zp te Bierbeek/ Meerdaalwoud (G. Bley )
68
De Boomklever
Ortolaan Emberiza hortulana 29/04 & 6-7 /05
Leefdaal - Korbeek-Dijle (F. Fluyt, J. Pelckmans, K. van Scharen)
-
september 2012
resp. 1 ex. en lm op het plateau
� ..
� :·
•.;,/. -
.
Vogels .
Fenologie Soort
Eerste data
Aantal+ Locatie
Waarnemers
-1
Wespendief
30/04
1 ex. N Sint-Agatha-Rode
B. Bergman
Pernis apivorus
01/05
1 ex. NO te Leefdaal
J. Nysten
Bruine Kiekendief
06/03
1v NO te Leefdaal
J. Denonville
Circus aeruginosus
17/03
1 ex. te OHZ
l. Nel
Oeverloper
06/04
1 ex. te ZW
J. Denonville
Actitis hypoleucos
27/04
1 ex. te OHZ
P. Standaert, L. Hendrickx, K. van Scharen
Koekoek
05/04
1 ex. te NKV, 1 ex. te OHZ
M. Walraven , L. Hendrickx
Cuculus canorus
08/04
2 ex. te SAR
M. Walr a v en , L. Hendrickx, 1.
Gierzwaluw
05/04
1 ex. te OHZ (zéér vroeg)
1.
Apus apus
11/04
1
Oeverzwaluw
01/04
5 ex. te OHZ
R. Stoks
Riparia riparia
07/04
8 ex. te SAR
B. Creemer , H. Roo en
Boerenzwaluw
12/03
1 ex. N te SAR
H. Blockx
Hirundo rustica
14/03
1 ex. te SAR
l. Nel
Huiszwaluw
31/03
1 ex. te LP
B. Verstraete
Delichon urbicum
05/04
1 ex. te OHZ
1.
Gele Kwikstaart
04/04
1 ex. te Leefdaal/plateau
S. Fey
Motacilla flava
05/04
1 ex. over OHN
M. Walravens
Blauwborst
20/03
1 ex. te OH
S. Peten
Luscinia svecica
21/03
1 ex. te SAR
S. Debru
Zwarte Roodstaart
14/03
lm te Moor el
A. Smet
Phoenicurus ochruros
16/03
lm te AV P
J. Daems
Roodborsttapuit
04/03
1m Korbeek-Dijle, 1v Moor el
L. Hendnckx, j. Vantrappen, j. ly ten, 0. Hendnck
Saxicola rubicola
13/03
2rn
Sprinkhaanzanger
14/04
1 zp te NKV
W. Clae
Locustella naevia
20/04
1 zp te OHZ
G. Bley
Kleine Karekiet
10/04
1 ex. te Heverlee
B. Notebaert
Acrocephalus scirpaceus
14/04
1 ex. te Pécrot, 1 ex. te OHZ
J. Dandoi , L. Hendrickx
Bosrietzanger
29/04
1 zp te OHZ
J. Kempeneer
Acrocephalus palustris
30/04
1 zp te SAR
1.
Nel
Tuinfluiter
28/03
1 zp te Overij e (vroeg!!)
1.
Nel
Sylvia borin
11/04
1 zp te Winksele
R. Ghij en
Zwartkop
20/03
1 zp te OHZ
J. Rutten
Sylvia atricapilla
24/03
1 zp te Overijse/stad
JB Sepulchre
Grasmus
16/04
1 ex. te Moor el/plateau
0. Hendrick
Sylvia communis
20/04
1 ex. Erps, 1 ex. Neerij e
R. Guelinckx, G. Bley
Tjiftjaf
09/03
Everberg (2), SAR, Leefdaal
P. Moy on A. Smet , 1.
Phylloscopus collybita
10/03
1
Fitis
25/03
1 zp te OHZ
J. Rutten
Phylloscopus trochilus
26/03
2 ex. te Heverlee
T. Meekers
ex. te Leuven/centrum
te OHN
LP
el
Nel
F. Fluyt
Nel
S. De Backer, K. Reynder
,
el, K. van Scharen
H. Clae
Samenstelling Kelle Morea11, kelle.morea11@gmail.com De Boomklever
-
september
2012
69
Uit
de oude do�� ., }�
>L
Dijlevallei 18 augustus '79
Lijst der waarnemingen: Fuut, Dodaars, Aal cholver, Blauwe reiger, Knobbelzwaan, Wilde eend, Winter taling, Kuifeend, Tafeleend, Buizerd, Wespendief, Fazant, Waterhoen, Meerkoet, Oeverloper, Witgatje, Kokmeeuw, Zwarte stern, Houtduif, Turkse tortel,
Al je onder taand excursiever lag lee t -we schrij
Tortelduif, Grote bonte specht, Huis-, Oever- en
ven de zomer van 1979-, blijkt er toch heel wat ten
Boerenzwaluw, Witte kwikstaart, Klapekster, Gras
goede gekeerd in de Dijlevallei. Nu kun je tenminste
mus,
buiten komen zonder voor een pak hagel te moeten
Roodborst, Merel, Zanglijster, Groenling, Huismus,
vrezen ...
Spreeuw, Wielewaal, V laamse gaai, Ekster, Zwarte
Zwartkop,
T jiftjaf,
Grauwe vliegenvanger,
kraai. Ver terkt door 3 Hagelanders trokken we met z'n ne genen door de Dijlevallei. Eerst naar Oud-Heverlee
Dirk Costrop
waar we o.a. een Zwarte zwaan (?) en 2 Wintertalin gen te zien kregen. Daarna trokken we naar Neerijse
De Boomklever, jaargang 7, nummer 4, oktober 1979
kliniek waar de eersten een Buteo spec. vliegensvlug tu en de bomen door zagen vluchten. Op de vijver zelf waren enkele jagers Ju tig aan 't knallen (t.t.z. hun geweren) zodat eenden en hagel
Een bijzonder interessante recente toevoeging aan
bijna rond onze oren vlogen. Buiten een drietal Wit
waarnemingen.be zijn de streeplijsten, waarbij je
gatje wa er niet veel meer te zien zodat we maar
voor een bepaald gebied kunt aangeven wat je bij
eerij e grote bron doormarcheerden (langs
een bepaald bezoek allemaal gezien hebt. Als je hier
zo een toffe weg met netel voor de korte broeken
boven de streeplijst-avant-la-lettre bekijkt, is er op 33
natuurlijk!). Helaa
jaar in de Dijlevallei ook heel wat in minder goede
naar
bleken daar net de jagers van
de kliniekvijver aangekomen te zijn zodat we weer
zin veranderd. Je zou tegenwoordig al heel goed
een vrijwel lege vijver (uitgezonderd 23 Knobbel
moeten zoeken om op een mooie zomerdag nog zo
zwanen) te zien kregen. Daarna wandelden we nog
wel Tortelduif (Zomertortel), Wielewaal als Grauwe
wat rond in de omgeving, met o.a. Grauwe vliegen
vliegenvanger waar te nemen. En wat te zeggen van
vanger en Reuzenbalsemien.
de Klapekster? In 1979 was het blijkbaar nog zo van
Later gingen er nog enkelen naar SAR waar 2 Aalschol ver , een Zwarte tem, nog wat roofvogel en, natuur lijk een hele troep jagers waargenomen werden. Door de toch vrije mooie waarnemingen werd deze dag dan toch nog niet helemaal "verknald" door de jagers. 70
De Boomklever
-
september 2012
zelfsprekend dat deze toenmalige broedvogel(!) in augustus in de vallei aanwezig was, dat hij niet eens een bijzondere vermelding in het excursieverslag waard was. Zeggen dat nu een Klapekster in augus tus meteen alle knipperlichten zou doen branden.
... _.,
Uif de oude doos . �·
Oog in oog met
De
verplaat ingen gebeuren
niet
zigzaggewij ,
maar wel in rechte lijn. Hierdoor ben ik op een be paald ogenblik zeer dicht genaderd zodat ik hoop
de koning
hem na de volgende roep te kunnen verra sen. Het i
ondertu
en 21h40: in het westen tapelen
zich dreigende regenwolken op en de vogel roept vlakbij. Ik weet dat ik het ri ico loop de vogel te doen opvliegen, maar haa t me, zonder me veel te Maandag 8 juni 1998 wordt er op de vogellijn een
bekommeren om het geluid dat ik maak in het lan
Grijskop-purperkoet (de onder et van de Ka pische
ge gra , in de richting van de roepende vogel, enkele
Zee) gemeld aan de bezinking bekken
te Tienen.
tappen verder !echts, maar... niet te zien. Ik be luit
en enkele regen
het dan maar op te geven en de vogel verder ru tig
dagen in, een droge avond gunden besluit ik het er
te laten rondlopen tot plot , een twintigtal meter ver
En vermit de weergoden on , tu
maar een op te wagen. Maar het wordt helaa niets;
derop in het verlengde van de verplaat ing richting,
na bijna twee uur peurwerk lang de dijken en op
een kleine vogel in de top van een zuringplant mijn
de vijver wordt het bee tje niet gevonden. Bij het
aandacht trekt. En ja, het onverwachte gebeurt dan
wegrijden ontmoet ik Erwin C. die me vertelt dat de
toch nog: het i
vogel zich erg veel verplaat t, telkens op een andere
me er aan dat de vogel elk ogenblik weer in de be
plek opduikt en daarna weer poorloos verdwijnt.
groeiing zou verdwijnen en blijf onbeweeglijk al ge
een Kwartelkoning. Ik verwachtte
fa cineerd naar de prachtige vogel taren. De vogel heeft de grootte van een for e merel. De mooie grijze De avond i nog jong en ik be luit op de terugweg
hal en borst doen meteen aan rallen denken. Boven
nog even lang te lopen op de plek in Heverlee waar
op de kop met de vlee kleurige vrij for e bek heeft
de vorige week een mannetje van de erg zeldzaam
hij twee donkere kruinstrepen die bij frontaal zicht
geworden Kwartelkoning (Crex crex) te horen was.
goed opvallen. Vanaf het oog en op de hal heeft hij
Al
opnieuw kon horen zou
enkele kastanjebruine vlekken maar een duidelijk
dat de Tiense mi lukking wat doen vergeten. Vorige
ononderbroken treep vormt dit niet. Ook de verti
vrijdag wa vanaf 23 uur bijna onafgebroken zijn ka
cale wit-bruine trepen op de flanken doen aan ral
rakteristieke roep, die men inderdaad het best kan
len denken. In het oog pringend is verder ook de
vergelijken met het raspen van een kam over een
rug en vleugeldekveren met een typi ch ge chubd
metalen blikje, te horen. Hij riep de die dag al, maar
patroon, gevormd door bleekbruine dekveertje met
minder vaak, van in de vooravond maar de on
een donker centrum. De poten zijn niet zo goed te
danks liet de chuwe vogel zich niet zien. Sommige
zien door de bladeren van de plant, maar ze hebben
ik de vogel nog een
vogelaars probeerden het later in de nacht zelfs met
wel duidelijk een bleke kleur. Minuten verlopen en
zaklampen en alhoewel ze tot op minder dan twee
de vogel blijft wonderlijk genoeg rustig zitten. Af en
meter van de roepende vogel naderden: de Kwartel
toe pikt hij even aan de plant of rekt zich wat ver
koning bleef du aan het oog onttrokken.
der uit - hij heeft dan duidelijk een vrij lange hal -waarbij hij met de plant wat op en neer wiebelt. Al om beter te zien wat voor vreemd wezen daar naar
Ik maak me dus maar weinig illusies om een glimp
hem toe schuifelt ... Ik besef stilaan dat hier iet echt
van de vogel op te vangen. Vrij snel hoor ik inder
uitzonderlijks gebeurt en waag het er op om een voet
daad het roepende mannetje opnieuw maar ik stel
te verplaat en. Dan nog één en nog één. Voetje voor
ook vast dat de vogel zich verplaatst. Meteen denk
voetje, de kijker onafgebroken voor de ogen zodat ik
ik dat de kansen om hem even te zien wel groter
helemaal niet zie waar ik loop. Steed. dichterbij gaat
zouden zijn wanneer ik de lopende vogel op zijn
het en de Kwartelkoning doet al of hij mij niet ziet.
verplaatsingen over het terrein "op de voet" zou
Ik chat onze af tand op maximum tien meter en nog
proberen volgen. De vogel roept nu ongeveer
teeds zit de vogel rustig rond te kijken.
om de tien minuten. Het terrein speelt echter in zijn voordeel; hoog gras, opgeschoten klaver en hogere zuringplanten, ruimte genoeg voor een Kwartelkoning om zich ongezien te verplaatsen.
De Boomklever
·
september 2012
71
·�"
..
Uit de oude doos.; .
"�
Uiteindelijk ben ik tot op hoogstens vijf meter ge
Hoe moet ik deze ontmoeting nu begrijpen? Er
naderd en slecht
is bij mij achteraf enige twijfel of de vogel die ik
enkele hoge bruingroene zuring
planten cheiden ons nog. Oog in oog sta ik nu met
zag het roepende mannetje was. De koptekening
de koning, de Kwartelkoning dan nog wel. Nog vele
was niet echt typisch en ondermeer de grijze oog
minuten verlopen en de hele tijd dat de vogel daar
streep was zeker niet opvallend. Verder is er het
op de uitkijk zit heeft hij geen enkele keer zijn roep
feit dat deze vogel niet één keer riep. Bovendien i
laten horen maar nu maakt hij enkele zachte "tik" -
het haast onmogelijk dat deze vogel te voorschijn
geluidje die wellichte enkel op die korte afstand zijn
kwam op dergelijke afstand van de plaats waar ik
te horen.Blijkbaar heb ik stilaan de voor de Kwar
hem laatst hoorde en dat hij bijgevolg in ongeveer
telkoning "individuele afstand" bereikt want dan nu
één minuut ruim twintig meter zou afgelegd heb
begint hij wat onru tiger heen en weer te bewegen, hij poept nog even - al om alle balla t kwijt te raken - , rekt zich wat uit en vliegt dan plots op. Ik krijg dus ook nog eens de kans om mooi zijn korte, schom melende vlucht te zien waarbij de kastanjebruine bovenvleugel meteen opvalt. Twintig meter verder valt hij opnieuw in en ver dwijnt meteen tu sen de planten. Zoals de vogel breek ook ik onmiddellijk de ontmoeting af en loop _nel terug weg van die plek. Een blik op mijn uurwerk leert me dat de hele "stille audiëntie" ruim vijftien minuten heeft geduurd. Een unieke
ben in het hoge gras. Tenslotte heb ik de vogel niet in de zuringplant zien omhoogkruipen. Hij zat er duidelijk al en wie weet hoe lang. Mogelijk was de vogel die ik zag dus een wijfje en wa het roepende mannetje op weg naar haar zodat ik hem heb ingehaald en "voorbijgestoken". Achteraf vernam ik dat min stens één andere waarnemer ook een tweede vlie gende kwartelkoning zag op enige afstand van het roepende mannetje. De kansen op een broedgeval verhogen .. ! .
ervaring en voor mij beslist de meest onverwach te en de tot dusver mooiste waarneming uit mijn bijna veertig jaar vogelaarsleven.
Kris van Scharen
De Boomklever, jaargang 26, nummer 2,
Gaan we in de prachtige hooilanden van de Doode Bemde ooit terug oog in oog kunnen staan met de Kwakkelkoning, volgens Wortelaers in de jaren
'40
nog een jaarlijkse broedvogel?
Foto: Freek Fluyt. 72
De Boomklever
-
september 2012
..
.
Uit de oude doos f•,
.'.
Trektelling: 30/ 10/'83 Voor wie de smaak van het trektellen nog te pakken moet krijgen...
Ondertu
6h45: de wekker breekt bruu k een vroegochtendlijke
Zo koud al het straks wa , zo warm i het nu en ook
droom af en ik weet dat het weer zover is: trektelling,
de vogels schijnen dit door te hebben; er i trek van
voor de derde maal in 4 weken. Om uiteenlopende
het normale grut; Vink, Veldleeuwerik, Koperwiek,
en horen we het gefluit van een overvlie
gende Goudplevier.
redenen flopten de 2 vorige afleveringen en al ik
Zanglijster, Grote lij ter, T jakkers, Houtduif, Roek,
een buiten kijk, zakt mijn goe ting tot op het peil
Graspieper, Keep, ...
van de thermometer: het vrie t namelijk dat het Ook 3 Heggemussen komen hoog over en we horen
kraakt.
een Kruisbek. Een vrouwtje Sperwer komt ook nog Toch volk aan het tation en ik neem ze du (nood
even lang en schiet omhoog in de top van een Beuk
gedwongen?) maar "op sleeptouw" naar het trek
waarna ze uit on gezichtsveld verdwijnt.
telpunt. Daar aangekomen zijn we het allemaal
Vermit het nu werkelijk uit tekend weer is geworden,
over de 3 volgende punten eens na een goed uur
vatten we toch maar vlug de alternatieve tocht
geduld geoefend te hebben: weinig trek, veel mist
achter de trektelling aan en hierop worden mop
en - la t but not least - koude tenen. Toch één
jes verteld, chocolade en beukennootjes gegeten,
lichtpunt in deze koude ellende: het verre "kru
eksterpluimen geraapt en een Buizerd, mannetje
kru-kru" van een Zwarte
Grote bonte specht, en een Putter opgemerkt.
pecht. De alternatieve
tocht wordt dan toch maar ingela t, maar even plot
afgelast wegens te veel mist. Te voet terug
dan maar en onderweg al een eer te interessant item: een dode Eikelmui .
Herwig Blockx Net boven en direct prijs: een vrouwtje Blauwe kiek jaagt de akkers af en laat zich geruime tijd bewonderen.
De Boomklever, jaargang 12, 1111mmer 1, januari 1984
Een sfeerbeeld van de trektelpost aan de Bredeweg. Voor meer info zie: www.natu11rst11diegroepdijleland.be/trek.ht111 en Foto: Eric Malfait.
onze activiteitenkalender achteraan. De Boomklever
-
september
2012
73
?.
Uit de oude doos ' �"' -"'-·-
•,
Watergentiaan (Nymphoides peltata)
Dit najaar was er op één van de vijvers van het AVP een grote oppervlakte bedekt met deze plant. (Herwig Blockx) De Boomklever, jaargang
Afgelopen zomer dook deze beauty terug op aan het Zoet Water. Het begin van een herkolonisatie van de Dijlevallei? Foto: Bruno Bergmans,
28/07/2012, l,oet Water, Oud-Heverlee.
74
De Boomklever
-
september 2012
J J,
nummer
J ,januari
1983
AFSPRAAK ACTIVITEITEN Abdij van Park Sint-Janspoort
Voormiddag: vroege vogels, wandelen of symposium •
7u30 en 8u00: Dauwtrap vogelwandeling ontbijt:€ 6, inschrijven voor 27 september: 016 25 25 19 of npob@natuurpunt.be vanaf lOuOO: start recreatieve wandelingen
•
10u30: Symposium: Natuur in stad en dorp
Heverlee
Deelname · aan de
rond de vijvers met gidsen i.s.m. de Vogelwerkgroep Oost-Brabant. Aansluitend •
Geldenaaksebaan,
Walk for Nature: € 1 per persoon of€ 2 per gezin voor
max. 8 km. Starten kan tot 15u30
leden van Natuurpunt of partnerorganisaties
Dit gaat door in de Norbertuspoort. Plaats: Abdij van Park, Heverlee, ingang langs Geldenaaksebaan, Heverlee Aanmelden: npob@natuurpunt.be, 016 25 25 19
€ 3 per persoon of€ 6 per gezin
Namiddag: wandelen met het hele gezin •
Niet-leden betalen
t.v.v.
Vanaf 13u30: individueel of in gezinsverband wandelen via verschillende uitgestippelde circuits met landschapsposten in de namiddag. Diverse wandelroutes: korte route in omgeving van Abdij en vijvers, langere route via 'Den Duivel' naar Sint Albertuscollege met bezoek aan een rijke natuureducatieve infrastructuur... Starten kan tot 15u30.
Reservatenfonds Aankoop natuurgebieden in Oost-Brabant De Abdij van Park 1s te bereiken met bus Lij n 4 Herent-Haasrode en
•
Zoektocht voor de jeugd vanaf 13u30
•
14u30: één gegidste wandeling: Natuurexploratie in en om het parkdomein onder
Lijn 5 Wakkerzeel-Vaalbeek
www.delijn.be
leiding van natuurgids Mia Brugmans i.s.m. de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud. Vertrek: St. Janspoort •
Voor parking verwijzen
Doorlopend: mogelijkheid tot museumbezoek. Stand van Leuvens Historisch Genootschap, Vrienden van Abdij van Park met uitleg over deze unieke erfgoedsite die op nominatie werelderfgoed staat en over de wijze waarop cultuur en natuur en vrijwilligerswerk elkaar hier ontmoeten Inschrijvingen en vertrek: Abdij van Park, St.-Janspoort, Geldenaaksebaan, Heverlee Er zijn ter plekke verschillende stands over het gebied, natuur in Oost- en Midden-Brabant, de werking van Natuurpunt en de partnerorganisaties Doorlopend dranken en hapjes
Een organisatie van Natuurpunt Oost-Brabant en Natuurpunt-afdeling Leuven I.s.m. de Stad Leuven, Vrienden van de Abdij van Park, de Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud, de Bijenbond en Heemtuin van de Abdij, het Leuvens Historisch Genootschap, het Sint-Albertuscollege en de provincie Vlaams-Brabant
natuurpu�!ven 1111 �--� f:i-�
LHG
� 5-R)1 .�"
we naar de Philipssite, aangegeven door wegwiJZers
. •,or.
. :.·;, Activiteiten
��
Activiteiten Ane activiteiten van de Natuurstudiegroep Dijleland en eventuele wijzigingen zullen ook aangekondigd worden via de Dijlevallei-maillijst (http://groups.yahoo.com/group/Dijlevallei/).
Zondag 30 september 2012
Zaterdag 17 november 2012
Walk for Nature
Watervogeltelling
Wandelen
voor
meer
biodiver iteit
op
de
Een voormiddagexcursie lang
de belangrijk te
Europe e erfgoed ite Abdij van Park in Heverlee
watervogelgebieden in de Dijlevallei om de over
Afspraak: St-Jan poort, Geldenaaksebaan te Heverlee
winterende watervogel in kaart te brengen.
Programma: doorlopend programma van 7u30 tot 17u; meer info: zie kadertekst
Afspraak: 8u30, station van Oud-Heverlee Leiding: Luc Hendrickx (/uchendrickx2003@yahoo.com, 0477192835)
Zondag 7 oktober 2012
Simultaantrektelling
Zondag 2 december 2012
Dé kan
Monitoring Sleedoornpage
op het
pectaculaire vogeltrekgebeuren
met eigen ogen te observeren.
Afspraak: trektelpo t
Bredeweg
te
Leefdaal:
http://www.natuur tudiegroepdijleland.be/trek.htm
Leiding: Frederik Fluyt ( frederik.fluyt@gmnil.com, 0479920172) Lo van de beide imultaantellingen zal deze telpost ook de mee te andere weekend van september tot half november bemand worden. Kort na zon opgang i de be te tijd tot het einde van de voormiddag, maar bij goede roofvogeltrek wordt er ook 's namiddags doorgeteld. Som
zullen ook de telposten aan het
Pomp tation van Meerbeek en aan het Sanatorium van Tombeek bemand worden. Alle resultaten ver chijnen op trektellen.nl
Sleedoornpage op de Koeheide om de populatie dynarniek van deze soort op lange termijn op te volgen.
Afspraak: 14u, aan het einde van de Bremstraat in Heverlee
Leiding: Bart Creemer 0496893106)
(bart.creemers@gmail.com,
Zaterdag 15 december 2011
Watervogeltelling Een voormiddagexcursie langs de belangrijkste watervogelgebieden in de Dijlevallei om de over
Zaterdag I 3 oktober 20 I 2
Watervogeltelling Een voormiddagexcur ie lang
Een narniddagexcur ie op zoek naar eitje van de
de belangrijkste
winterende watervogels in kaart te brengen.
Afspraak: 8u30, station van Oud-Heverlee Leiding: Luc Hendrickx (/uchendrickx2003@yahoo.com, 0477192835)
watervogelgebieden in de Dijlevallei om de over winterende watervogel in kaart te brengen.
Afspraak: u30, tation van Oud-Heverlee Leiding: Luc Hendrickx (/11chendrickx2003@yahoo.com, 0477192835)
Determinatieavond Wilde bijen Determineren van wilde bijen met behulp van de microscoop Afspraak : Ecohuis, Provinciaal
Zondag 21 oktober 2012
Domein van Kessel-Lo
Simultaantrektelling
Leiding: Koen Vandenberghe (koen.vandenberghe@gmail.com, 0485162619).
Dé kan
op het
pectaculaire vogeltrekgebeuren
met eigen ogen te ob erveren.
Afspraak: trektelpo t Bredeweg te Leefdaal: Leiding: Frederik Fluyt (jrederik.Jluyt@gmail.com, 0479920172) 76
De Boomklever
-
september 2012
F 1111. t/1 fl1 , ii<"PI'"'
Deze avonden zullen aangekondigd worden via de Dijlevallei-maillij t: http://groups.yahoo.com/group /Dijlevallei /.
1
En toen vroeg Bruno, onze hoofdredacteur, ''schrijf nog eens een stukje voor Actueel" ''Actueel, ah ja over Oud-Heverlee-Zuid misschien met de Roerdompen, Woudaapjes en andere Bruine Kieken!?""Nee, sorry maar daarover handelt al mijn editoriaal""Hmm, dan misschien over de langdurig pleisterende Lepelaars in Sint Agatha-Rode?""Kan ook niet want daarover heeft Luc een bijdrage voor de Boomkle ver in voorbereiding': "Visdiefjes?" probeerde ik nog voorzichtig" Staan in Kelle's overzicht!" Tja, dan wist ik het even ook niet meer."
Maar, moet het hier zo nodig over zeldzamere vogels gaan? Ik kan me namelijk best inbeelden dat Yann Coatanéa ook erg gelukkig moet geweest zijn toen hij op 5 augustus maar liefst 5 Kanaaljuffers zag in Hoeilaart. Wellicht iets minder gelukkig was de vervaagde waarnemer van een onzekere maar wél gefotografeerde Lichte Koekoekshommel. En wat te denken over de eveneens lichtjes vervaagde waar nemer die volgens waarnemingen.be op een vervaagd moment 5 Muurhagedissen zag in een vervaagd gebied? Heerlijk toch!? Wordt vervaagd. Kris van Scharen
De Boomklever
-
september 20 12
Inhoud •
1
--
•
EDITORIAAL
45
INSECTEN Eerste waarneming van het Schitterend lieveheersbeestje voor het Dijle/and
47
Nachtvlindermonitoring in jezus-Eik
49
De dag- en nachtvlinders van het Dijle/and
53
VOGELS De Big Jump van de Waterspreeuw
57
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dij/eva/lei en omgeving
59
UIT DE OUDE DOOS Dij/eva/lei 18 augustus '79
70
Oog in oog met de koning
71
Trektel/ing: 301101'83
73
Watergentiaan (Nymphoides peltata)
74
ACTIVITEITEN Walk for Nature
75
Activiteiten
76
-
tl f . '' , :- • q " 1 � fl, , . ' ) ' ai;,.-.� - r. ". H ' ·., ' �· .... ,1".· -·
r-
•
•
Coverfoto: Tjiftjaf Foto: Gerda Fluyt
•