Ειρήνη / Peace by National Theatre of Northern Greece

ΚΡΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Αριστοφάνης

Eιρήνη

2013

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ Μένη Λυσαρίδου

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γιάννης Βούρος

ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Φίλιππος Γράψας ΜΕΛΗ Δημήτρης Χαλκιάς Γιώργος Κιουρτσίδης Άννα Χατζησοφιά Γρηγόρης Βαλτινός Γιάννης Χρυσούλης

Το ΚΘΒΕ εποπτεύεται και επιχορηγείται από το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού & Αθλητισμού Το ΚΘΒΕ είναι μέλος της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης

ΚΡΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

2013

Αριστοφάνης

Eιρήνη Πρώτες παραστάσε

ις

Φιλί , Αρχαίο Θέατρο

5 & 6 Ιουλίου 2013

ππων

υς

13, Θέατρο Δάσο

10 & 11 Ιουλίου 20

13, Αρχαίο Θέατρο

26 & 27 Ιουλίου 20

Επιδαύρου

Eιρήνη

του Αριστοφάνη

ουλο αμπόπ λ α ρ α ης Χ ο Βασίλ ρατίδης υ ίο α γ ου ρυ άνης Μ λο του Τ Στον ρό του Ερμή ο Φ λο Στον ρό

ος ισης αση A΄ Δούλ ά εμφάν ιρ Μετάφρ ης ε σ ε μ ος ή ί ρ ς Β΄ Δούλ Διανομ Α΄ Παιδ φακίδη Κ.Χ. Μύ ρ ο Μ ς υγαίου/ ρ η Τ ρ αδάκι τ η π ή ρ α μ ό Π Κ Δη σία υ / Α΄ ηνός ε λ ίο θ α α ός ο δ γ ν γ υ α η ρ Σκ ου ανουργ Κόρη Τ λης Νίκος Μ ης ηνικολά υ / Δρεπ κ ζ ίο τ ά νατοπώ α ζ α γ τ α Χ υ Κ α ς ρ / η Χ Τ ς λ ς ο ς η έ χ γ η ρ α α γ ό β ρ ρ α Κ Β Τά σάβ Σωτή γαίου / ς Διακο όρη Τρυ τούμια ημήτρη Κ σ Δ ο κ υ ς ά υγαίο Τράκα Σκηνικ ση Δρίνη ς ης Κόρη Τρ Στέλιος / Ψήσ τη λκιαδάκ Έρ α Χ ς υγαίου ο άβασης ρ λ ρ Τ ε α η γ Π γ ρ ς ά ό υ Κ ίο Ε ή φα ός ς / Κορυ Μουσικ ς Κολοβ Πόλεμο ς Γιώργο η ς ίδ α ν σ α τ Μά εχλιβ Εταίρα Μίνως Χάρης Π ένης ϊμ ε ης Σ ία ς η αφ αράβασ Εταίρα Βασίλ Χορογρ κα κου φαίος Π ια υ ά ρ ζ ρ τ α ο υ ίσ Κ Κ ο ρ / λ η πά ζόγ λής Καθα Ειρήν ραμπατ Κική Μ ς / Ιεροκ ούλα Α εατρίνο ρ Θ υ ώλης Β΄ ΄ α π υ τ Α ο ο Σ ί λ ο τσαρίδ ος/ Οπ ρ ίν ο ρ Φωτισμ Κ τ α α ε τ ς Β΄ Θ Αννέ ος ράβαση ης τόπουλ φαία Πα υ ιω στος Νίν ρ γ ή ο ρ α Κ Χ ν ς α ρη ςΠ δάκι ς Γούνα Αντώνη Β΄ Παπα ασκαλία Μιχάλη ιδ ή λ δ α ή μ ικ ια λης Α΄ ς αΓ Μουσ Οπλοπώ Κατερίν υδούρη ο ς Β ιο ς λ ο έ ί απ Νίκ Β΄ Παιδ Νίκος Κ ρίσης ορικών α χ Χ ι ο ς η ίχ ν τ Σ Γιάν η ωτάκη νου Μυρτάλ Ελένη Φ Μαρίνα σταντί ν ω Κ ς γο έτη σκηνοθ ς ο Γιώρ η σ α Βοηθοί αξεβάνη β ά ς Παρ ή Μπ ιητής τη Φωτειν τζηιωάννου ο Π Χα Μαρίνα άφος κηνογρ σ ς ό υ θ η Βο λοπώλη Ρότσιο οδός Οπ Ειρήνη ν Στέλλα υ Σ , α λοπώλη ν , Εταίρ οδός Οπ ράφου ορεύου Οπώρα ν γ Χ υ ο Σ , ρ α ο χ , Εταίρ ίσκου Βοηθός ραμισιώτη Θεωρία Έλσα Σ ισιώτη Δ μ υ α τ ρ τ αρης, Δ έ Μπ πέττυ ης Γούν Μ υ λ ς ά ίο ή ξ ιχ γ ε Μ λ ω αγ λή, τα Α α Γιαμα ση παρ Παναγιώ πέλιος, σειρά: Κατερίν ή , Οργάνω λλα Ρότσιου υ ικ ίκος Κα τ ο Ν λ η , γ β υ ό α ο ζ φ κ τ λ ά έ α ζ α τ π α ε Σ Κ μ ός, ραμ , Ειρήνη γροτών ούλα Α γδαλην ς, ηνικού ορός α , Σταυρ μισιώτη κ ίκος Μα Χ υ α σ Ν ρ ίο , ιβανίδη ξ ή Δ υ λ ε χ υ ικ λ ιο ε τ λ φ Α τ Π έ α ιά α ς π τ ρ Λ η ς γ Μ ρ η ο ιώ , ά Ζω δάκης, υ, Έφ ββας ης, Χ Παναγ ούτσικ ς Χαλκια σαρίδο ιακοσά τος Νίν τ ο Δ σ ρ λ ή ς ε ο ρ γ η Πάρις Κ Κ γ Χ ρ α , τ ά η Ευ νέτ Δημή υές Μυρτάλ ράκας, βός, Αν ατασκε Μαρίνα τέλιος Τ ος Κολο κ , Σ γ ς , ς ρ ς η έ ο ίδ ιώ ικ λ Γ κ υ Ειδ φα ιόπο τάνη ης Μορ λης Συρ υ Πένυ Ν Δημήτρ ης, Μιχά νικολάο η ς Σεϊμέν ης Χατζ Βασίλη Βαγγέλ , ς η ίσ ρ Χα Γιάννης

ΝΗ ΣΤΟΦΑ ι το Ι Ρ Α όμα κα Ν Ο Τ οινό, ακ η μετάφραση Σ κ ο Α τ Τ ό ν απ αι για ΓΙΖΟΝ τυπωμέ νοηθεί

α κατα ιστικά κ ά ία. Μια ήμερα ν χωρίς αναλογ χόλια, διαφωτ σ γικ ί ε ρ ο μυθολο ν μπ ένο, ως σ άνης δε ικά ενημερωμ ό πάσης φύσε α, αλλά και για ν μπορεί φ ο τ ισ Ο Αρ ης δε όσωπ ιλολογ νοδεύεται απ ής πράξ ρικά πρ ά και φ που τον ιστορικ ι πρέπει να συ ύς και για ιστο είμενο σκηνικ ός στρατηγός ηρισμό ικ ο α τ ιλ κ μ ν ε ί χαρακτ νας δ ια θεσ γίνει α ν γ Έ μπορε . ι ο η ς τ α σ η κ ό α τ π ρ ις ό μ ία τάφ άσε σχολιασ να συνοδευτε συνοδευτεί το ά καταστ ταν όμως η με νάλογο ει α α π Ό ν έ . ι ν ε α ρ ο ά, αλλ π π τ ίβ έ τ ά ό ρ μο ος π εριφορ ίς, τους αστικ ται απ π ιδ μ ε μ α ο ύ υ ν ε ίν σ ο κ δ ο υ ό ό ε να συν ίο κοιν ίο κοιν τη σκηνική το ται καν το αρχα το αρχα ύλων ε αμβάνε γνώριζε πασίγνωστος σ ούρι του είτε μ ω, όπως αντιλ ν, θέση των δο λισμός, ν ω σ ς ή υ . Αφ ίτη, οπ χόντ του, ένα είτε με το κο ναικων σήμερα ής, εκλογή αρ υ γ η ν υ ιμ ο ο τ ίσ τ όνομα ναγνωρ ργία της Βουλ της γυναίκας σ δικασίες κλπ. υ ιφορά α ρισμός τικές δια συμπερ θεσμούς: λειτο ενα, ία, περιο τελετές, δικασ τ ς α υ ρ ίο κ α υ τα κείμ υ ο χ ο μ ς τ έ η αρ δ ια ικ τ ή ίδ υ ϊκ ηνα ησκε ς στα λόι το μποντα ης, που το ρο ονική στην Αθ , μαγειρική, θρ έ π α ρ α άτ εμ ί, π εις δημοκρ αμφιέσ γίνει ηγ χυριστε ην υχνά ισ συντηρητικός πριν η Αθήνα ρα και τ σ υ κ ω χ ρ έ έ Κ , , ο ς α τ ν , ό ν η τ ς τ ώ η σ ς θ ν α ς έω αρα τοφά Αθηναίο στον Μ τόλο με βάσεις Ο Αρισ τυπικός Σαλαμίνα και σ ς ι α α ν κ έ ς ι είνα ι στη μένου ιρήνη, ματήσε υποταγ ς στην Ε ω π είχε στα ε συμμάχους, ό , ν διώ ,μ ουν ν κωμω αίοι γίν δύναμη Χορό τω , πριν οι Αθην ά στην Αθήνα ν ο . τ ο ί ρ ε όν τελ ξαν Κύπ παρελθ ταν απο ρωτικές α φέρει είο, κι ό γή στο ένδοξο υ νοσταλγεί ν ιμπούσια και ε ιχ ο τ σ τσ φυ τικό η πο ημόσια Το αγρο ία νοσταλγική τίλοι. Η Ειρήν ρούς, δ μ υ ο ί χ α ε ι ν λ α ι ε κ α τ απο ύρια νες κ ι ι, βιοτέχ ά πανηγ ) φέρνε έμπορο ισμένη με λαϊκ ι τα δασύλλια. ναλογία υ λαϊκού α ή τ α υ κ ικ α ν τ σκη α το είναι αλώνια ρεθεί η θωότητ ύ ίδες στα να εφευ ει, τη χαμένη α ρά ενός αστο ι ε παννυχ π έ ρ υ π ε σ λ ώ ώ π δ ρ ε ν β ι ς του (κ αθεί να το δια ύ. Αλλά από τη π ωμωδίε ο Με τις κ Άστυ, και προσ πρωτογονισμ ς ύ ο ο τ ικ σ στο ήθο τ α ω μέσ ου ερ νάλογα τ α ι α α κ ν ο ν ύ , το γχρ χωρατο νικά σύ ιαμάντη του λογοτεχ ό, τον Παπαδ ικά ποιήματα ε μ ύ ο λογίου. ρ ν ρ β η ο υ α τ ιζ ν ισ Β ε υμ ον ι τα λά θέλο ούμε στ λαμά κα ει και κα φάνη, θα τα βρ τιρικά του Πα ν ώ σ ν Α ο σα υ Αριστ και στα ζωής το υ, τον Ταχτσή λο Κόντογ η. φ ά ρης β α Κ λος-Μύ

Ση

ε μ α μ μείω

ή τ σ α ταφρ

ΑΝΑΛΟ

Eιρήνη

που ργουσό ω ε Γ ς α Κώστ Ιούνιος

2013

σ α μ ω Σημεί

η τ έ θ κηνο

ιό ήταν Το χωρ . ά ν α έρας, ξ μουν αν. Πατ ιό χ ν ρ ν ή ε π έφυγε γ υ ι τη κα ύ δεν ου δεν ή ο μ κ ρ ς Κ α α κ ν ρ υ η έ πατ σια, κι ει στ ές το άντα. Ο φείο στα Πατή ρη ουνα λέ ένες. Οι ρωγμ π μ Ή ια . γ ο ι κ ρα α όνειρ μέρες ανθισμ όλοι εκεί. Νέο βρήκε ά άνοιξε Είδα έν να, δεν Θερμίς». Ούτε ρας της στην σόι, αι οι ή κ ο θ τ ό , Α τ ν ιά ω γ η « τ τ φουν . οτέ στ και για ων, άν όμπας ακλείου ονημάτ α της σ ρθαμε π αππούς μάνα, π νος, άρα δεν ή οτέ στην πρέσ κοινωνικών φρ ς πεδιάδας Ηρ ς, της μέ επ τικό πέτρα οχό τη κυνηγη υ δεν δούλεψ ί τους ιστοποιη ν Κρήτη στο Μ τικά λόγια της π ίς ο ρ μ ω αμε μαζ σιές α χ σ ξ η , υ τ ά ο τ μ σ ί ε ε ν α η μάν π τ θ α , ν ζώων ι μένα– τις κερα ροσληφ η. Έμειν για να π , στη Ριζούπολ δελφό μου κα τη γλώσσα τω ρωτευτήκαμε το κυνήγι α ε Ε . ia μ ν θ λ έμα ε Columb ίδαξε η γη –το ανέμου. Μάθα και του Σαγκά γος μάς α σε ορμές, ά ρ δ υ Τ ώ ς ο ς τ σ α α ι σ Μέγ Εκεί μ ς. Μέσ , ρού κα ιλου, του Ρου ά μας. Ο ς μήτρα αι φυλλωσιές α , του νε κ φωτιάς ακες του Θεόφ νάνθια τα όνειρ τα μυστικά τη στ ιά α δ σ α έ λ μ κ ε ο ν ίν ε σ μ α λώσαμ ας γεννήθηκ γούδη στους π νώσαμε με λε π ες α α β ρ , τ έ ό λ ς μ φ ά φα στις ε κορ ήνη μ ιδιά μ ή μ λ α α φ ε π σ ο σ α ρ και στε η ιώ Τ τ ι ύς στερ οχών. σμένοι. υκών κ ίμα την των θηλ α και στεναγμο αι φεγγαρολου ρόφα» έκανε α χορούς των επ άκια τ ρ τ ς κ ο α ι α υ τ λικνίσμ δεντρόκορμο μη ελιά η παιδ άς έμαθαν το ενώ τα χορευ σι του μ , ε ω ίτ ς μ ς ρ ρ α α χ ο ιο ρ κ ό γενή ταχτ , ένα κ ι , ο Ιούλ ούριζε ο πατέ και η «σ ιο χορό ενάρης ύκλο κα αμπέλια πτέμβρης, ο Γ πολύ – μουρμ η. Σε έναν τέτο ήκε από τον κ άγματα ετ Σε κρη, βγ , γλεντά εντοζάλ με τα π τους. Ο εροι νά πολύ ατο με έναν π ο, πήγε άκρη-ά στον ουρανό, ο ροντότ π ε ς γ ι ιο ν τ Ο ά . ε ισ ς τ θ Όπο π η ό ν σ Π ψ κέ το κάτω το ιό κι ανυπερά ξαμε παντού. αι της σ ούς, με βάζανε μικ ψά ψυχής κ . Ένας απ’ αυτ ά της. ν ιο ς η π Τ η . τ ο τ ο α , π τ χωριού ον ζεστό κάμ ινιάσμα κρυφή σπηλιά ισε και τ’ όνομ ατα, σ’ στ α σκοτε ε μ ρ χάθηκε ότε στη γη, στ και την πήρε σ ί μου και ψιθύ οτωμένα χρώ ίδιο κ τ π σ υ , α το υ α ε ρ ’ τ ο σ ια τ έ ν π σ α π υ ι το μέσ υψε είνα ιξε η ως άνο νης, έσκ ε και ξύπνησα ο-Πεύκος δεν είπαν π κλι Αριστοφά ίπ ερ – μου ε ού που ο γ παρατσ ρηνάκι. Ειρήνη εν μιλούν κι ό Φάνη, δ Ε . α η, στον ίλ σ – Ρηνιώ ο όπου τα ζώ α Β . ν τη , στο σμ ύ μου τεινή, σ Γιώργο έναν κό με τον παππο στη Φω ε αυτήν την η, στον , σ ο α ρ τ π Έ σ ω ν ώ σ μ Στη πρό ον Κ όπως α κάνου ώνησα. . Κι ύστερα στ ρέπει ν ιάζει, χάνεται Π ι τηλεφ η . α ν α κ ει ώ ε ίπ τ τ ε ν ρ ό υν μείν τους κα τ ξεθω τον Α Σηκώθη , στην Κική, σ Ελένη. Ελάτε – ται σιγά-σιγά, ίως, θα μας έχο δάκρυα, ν α, ρε λε ίνω στον Μ η Μαρίνα, στη όνειρο αποσύ ι όταν χαθεί τε υν αίμα, ιδρώτ τ ο Κ ο σ λ . τ , έ ς ί α τ θ η λ , μ λ ια έ ια γ ώ Στ ςΡ ρα, όρθ άχνα τη αση τώ ωθούν παράστ αφίες στα σπλ για για να σηκ . γρ λό λλάδος οι νωπο όγια. Όμως τα ρείου Ε ο Β ο ρ τ λ Θέα μόνο τα όπο. ρατικό ,κ φάνη. Κ ο τ ισ ρ χορούς υΑ ιρήνη το οιπόν: Ε α ο Θεός!... λ α β ό ρ Πάμε π υ 2013... πρώτ το Ιούλιος

τζάκης

ης Χα Σωτήρ Ιούλιος

2013

Eιρήνη

Γιώργος Κωνσταντίνου Βασίλης Χαραλαμπόπουλος Φάνης Μουρατίδης

Eιρήνη

Χορός αγροτών

Eιρήνη

Ο μόχθος και τα προβλήματα του περίπλοκου και δύσκολου κόσμου της πολιτικής πραγματικότητας μεταμορφώνονται από τον Αριστοφάνη σε έναν απλούστερο και πολύχρωμο κόσμο και εκεί υποχωρούν μπροστά στις επιθυμίες του ανθρώπου, αν βέβαια αυτός έχει αρκετό θάρρος και τύχη. Αυτό δεν σημαίνει ότι η απεικόνιση της σύγχρονης κατάστασης μπορεί να αποσπαστεί από την πραγματικότητα. Δεν θα είχε κανένα ενδιαφέρον μια νέα φανταστική επίλυση των προβλημάτων του αληθινού κόσμου, αν φαινόταν να μην λαμβάνει υπόψη της την πραγματικότητα. Ο κωμικός ποιητής μπορεί να είναι ένας οξύς παρατηρητής και ίσως ξεκινά από δικές του ακλόνητες (μολονότι όχι υποχρεωτικά συστηματοποιημένες) πεποιθήσεις, αλλά οι λεπτομέρειες που επιλέγει και τα ζητήματα και επιχειρήματα που παρουσιάζει πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις που θέτει ο ίδιος μέσα σε ένα κωμικό δράμα σχεδιασμένο να διασκεδάσει το κοινό και να συναρπάσει τη φαντασία του. Οι πόλεμοι φέρνουν τον θάνατο, την καταστροφή και τη δυστυχία· αλλά η κωμωδία δεν αναφέρεται σε αυτές τις όψεις του. Παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα του πολέμου ασχολείται περισσότερο –όπως ορισμένα έργα μεταγενέστερων εποχών που γράφτηκαν στη διάρκεια ενός πολέμου– με τις απογοητεύσεις και τις κακουχίες του μέσου ανθρώπου και με τη λαχτάρα του για μια καλύτερη ζωή. Δεν ερευνά το βάθος της οδύνης, ούτε ανέρχεται στα ύψη της ανδρείας και της αφοσίωσης στην πατρίδα. Αλλά τα συνηθισμένα, καθημερινά πράγματα, στα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι προσηλώνονται στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, έχουν τη μεγαλύτερη δύναμη να συγκινήσουν από όσο συνήθως πιστεύουν. […] Ο πόλεμος και η κωμωδία δεν συμβιβάζονται· κι αν ο Αριστοφάνης της Ειρήνης και της Λυσιστράτης φαίνεται κάποτε υπερβολικά συναισθηματικός στο όραμα των εμπόλεμων πόλεων που συντονίζουν τις προσπάθειές τους για ειρήνη και πανηγυρίζουν όλες μαζί για την επίτευξή της, δεν υπάρχει κανένας λόγος να του αρνηθούμε έναν πυρήνα ειλικρινούς φιλειρηνικού πνεύματος κάτω από όλα αυτά. P.E. Easterling- B.M.W. Knox, «Πολιτική κωμωδία» στο: Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Δημ. N. Παπαδήμα, 11η έκδοση, Αθήνα 2013. σσ. 500-502. Μετάφραση: Ν. Κονομή, Χ. Γρίμπα, Μ. Κονομή

Eιρήνη

Ο Αριστοφάνης ήταν γιος κάποιου Φιλίππου, ανήκε στον αθηναϊκό δήμο των Κυδαθηναίων (σημερινή Πλάκα) της Πανδιονίδος φυλής και υπήρξε «πρύτανις» κατά τις αρχές μάλλον του 4ου π.Χ. αιώνα. Από το ίδιο το έργο του μπορούμε να αντλήσουμε και να πιστοποιήσουμε τα εξής στοιχεία: γέννηση 450-444 π.Χ., θάνατος 385, κτηματική περιουσία στην Αίγινα (;), πρώιμη εμφάνιση φαλάκρας (!), σημαντική λογοτεχνική και πολιτική παιδεία, οικείωση με την αγροτική ζωή και φύση, εχθρότητα προς τον πολιτικό Κλέωνα, που καταγόταν και αυτός από τον δήμο «Κυδαθήναιον». Είχε 2 έως 4 γιους· αυτοί ήταν ο Αραρώς, που ανέβασε στη σκηνή τα έργα του πατέρα του Κώκαλος και Αιολοσίκων μετά το έτος 388, ο Φίλιππος, ο Φιλέταιρος ή (και ο) Νικόστρατος. Για όλους αυτούς υπάρχουν μαρτυρίες ότι ήταν κωμικοί ποιητές. Ο ποιητής ανέβασε έναν μεγάλο αριθμό έργων του στη σκηνή, όχι ως «χοροδιδάσκαλος» και σκηνοθέτης ο ίδιος, αλλά μέσω άλλων ποιητών, που τους ανέθεσε αυτή τη δουλειά. Έτσι λ.χ. με χοροδιδάσκαλο και σκηνοθέτη τον Καλλίστρατο ανέβασε τις τρεις πρώτες κωμωδίες του και, ακόμη τους Όρνιθες (414) και τη Λυσιστράτη (411)· με τον Φιλωνίδη παρουσίασε στη σκηνή τις κωμωδίες: Προάγων ή Σφήκες (422), Αμφιάραος (414) και Βάτραχοι (405). Τέλος, ο γιος του Αραρώς ανέβασε τα δύο τελευταία έργα του ποιητή. Δεν γνωρίζουμε αν ο Αριστοφάνης το έκανε αυτό επειδή μπορούσε να παραιτηθεί από το χρηματικό έπαθλο ή αν δεν είχε ιδιαίτερη κλίση ή ταλέντο για σκηνοθεσία: ο ίδιος ομιλεί για τη δυσκολία της δουλειάς αυτής σχετικά με τα πρωιμότερα έργα (Ιππής: «αλλά νομίζων/ κωμωδιδασκαλίαν είναι χαλεπώτατον έργον απάντων») και για την «παρθενία» του (Νεφέλες), πράγμα που σημαίνει: νεότητα ή απειρία.

Αριστοφάνης

H.J. Newiger, «Αριστοφάνης», στο: Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, Πάπυρος, Αθήνα 1997.

Eιρήνη

Χρονολογικός πίνακας (Πολλές χρονολογίες είναι κατά προσέγγιση, όλες π.Χ.)

600

Δραματικοί Χοροί (ιδίως διθύραμβοι, χορική λυρική ποίηση αφιερωμένα στον Διόνυσο) σε Κόρινθο και Σικυώνα.

535

Πρώτη εμφάνιση του τραγικού δράματος στα Διονύσια της Αθήνας, με παραστάσεις που έλαβαν χώρα κάπου στην Αγορά. Ο Θέσπις εισηγείται τον «υποκριτή», ένα πρόσωπο το οποίο έρχεται απέναντι από τον Χορό για να «υποκριθεί», να διαλεχθεί μαζί του την ανακάλυψη του ηθοποιού, ως προσώπου ξεχωριστού από τον Χορό (έκτοτε, οι ηθοποιοί αποκαλούνται και «Θέσπιοι»).

508/7

Ίδρυση της δημοκρατίας.

500

Δημιουργία του πρώιμου «θεάτρου» στον περίβολο του ναού του Διονύσου.

490

Πρώτη εισβολή των Περσών: μάχη του Μαραθώνα.

487/6 480-79 449

Το κωμικό δράμα ενσωματώνεται στα εν άστει Διονύσια. Δεύτερη εισβολή των Περσών: μάχη των Θερμοπυλών, ναυμαχία της Σαλαμίνας και μάχη των Πλαταιών. Πρώτος διαγωνισμός των τραγικών ηθοποιών.

446/7

Τριακονταετής ειρήνη Αθήνας-Σπάρτης: η Αθήνα αναγνωρίζει την Πελοποννησιακή Συμμαχία της Σπάρτης, η Σπάρτη αναγνωρίζει την Αθηναϊκή Ηγεμονία.

445/4

Γέννηση του Αριστοφάνη.

442

Πρώτος διαγωνισμός κωμικών ηθοποιών.

440

Παρουσίαση τραγωδίας και κωμωδίας στα Λήναια.

440/39-437/6 431-404

Νομικοί περιορισμοί για τις υπερβολές της κωμωδίας. Πελοποννησιακός πόλεμος μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης.

427

Δαιταλής (Λήναια, 2ο βραβείο). Παραγωγή του Καλλιστράτου (το κείμενο δεν διασώζεται)

426

Βαβυλώνιοι (Διονύσια, 1ο βραβείο). Παραγωγή του Καλλιστράτου (το κείμενο δεν διασώζεται).

425

Αχαρνής (Λήναια, 1ο βραβείο). Παραγωγή του Καλλιστράτου.

424

Ιππής (Λήναια, 1ο βραβείο).

423

Νεφέλες (Διονύσια, 3ο βραβείο) [το σωζόμενο κείμενο είναι από αναθεωρημένη έκδοσή του, 418/7 περίπου].

422

Σφήκες (Λήναια, 2ο βραβείο). Παραγωγή του Φιλωνίδη.

421

Ειρήνη (Διονύσια, 2ο βραβείο). Σύναψη ειρήνης από τον Νικία που ακολουθείται από τη συμμαχία Αθήνας-Σπάρτης.

415-13

Η εκστρατεία στη Σικελία, το σκάνδαλο βεβήλωσης των Ερμαϊκών στηλών και των Μυστηρίων.

414

Όρνιθες (Διονύσια, 2ο βραβείο).

411

Λυσιστράτη (Λήναια; Βραβείο;). Παραγωγή του Καλλιστράτου. Θεσμοφοριάζουσαι (Διονύσια; Βραβείο;). Παραγωγή του Καλλιστράτου.

411-10

Αντεπανάσταση των 400. Διακυβέρνηση των 5.000. Αποκατάσταση της δημοκρατίας.

406

Θάνατος του Σοφοκλή και του Ευριπίδη.

405

Βάτραχοι (Λήναια, 1ο βραβείο). Ο Φιλωνίδης κάνει την παραγωγή των Βακχών του Ευριπίδη (Διονύσια).

404; (ή 403;)

Επανάληψη παραστάσεων των Βατράχων (Διονύσια;)

404

Παράδοση της Αθήνας (Μάρτιος/Απρίλιος) που ακολουθείται από την εισβολή της Τυραννίας των 30 από τη Σπάρτη (καλοκαίρι).

403

Αποκατάσταση της Δημοκρατίας, γενική αμνηστία.

399

Δίκη και εκτέλεση του Σωκράτη.

392;

Εκκλησιάζουσαι (Εορτές; Βραβείο;).

388

Πλούτος (Εορτές; Βραβείο;).

385

Θάνατος Αριστοφάνη.

Paul Cartledge, Ο Αριστοφάνης και το Θέατρο του Παραλόγου, Ενάλιος, Αθήνα 1999, σσ. 16-18. Μετάφραση από τα αγγλικά: Λένα Ταχμαζίδου

Χρονολογικός πίνακας

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Φάνης Μουρατίδης

Eιρήνη

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος

Γιώργος Κωνσταντίνου

Φάνης Μουρατίδης

κε το έ ργο ή που γ ράφτη Η εποχ Eιρήνη

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) –η στρατιωτική αναμέτρηση μεταξύ των Αθηναίων και των συμμάχων τους, των μελών, δηλαδή, της αθηναϊκής ναυτικής συμμαχίας από τη μια και των Πελοποννήσιων, των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους από την άλλη– συνιστά το ιστορικό υπόβαθρο για όλες τις κωμωδίες του Αριστοφάνη έως και τους Βατράχους του έτους 405 π.Χ. Σε τρεις κωμωδίες κεντρικό θέμα αποτελεί η πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση όπως διαμορφώθηκε από τον πόλεμο: στους Αχαρνής (425 π.Χ.), στην Ειρήνη (421 π.Χ.) και στη Λυσιστράτη (411 π.Χ.). […] Το έτος 422 π.Χ. σηματοδότησε μια αποφασιστική μεταβολή της στρατιωτικής κατάστασης. Μπροστά από την Αμφίπολη, την πόλη που βρισκόταν στα ανατολικά της Χαλκιδικής, τον Σεπτέμβριο αυτού του έτους σκοτώθηκαν οι δύο άνδρες που ήταν κατά κύριο λόγο υπεύθυνοι για τη συνέχιση του πολέμου: ο Σπαρτιάτης Βρασίδας, μια στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυία, ο οποίος έφερε σε δεινή θέση τους Αθηναίους στη βόρεια Ελλάδα, στη Θράκη και στη χερσόνησο της Χαλκιδικής, και ο Αθηναίος δημαγωγός Κλέων, ο οποίος παρεμπόδιζε τις ειρηνευτικές προσπάθειες ύστερα από την επιτυχία του στην Πύλο, όπου το έτος 425 π.Χ. είχε αιχμαλωτίσει 292 ευγενείς Σπαρτιάτες. Έτσι δόθηκε τελικά η ευκαιρία στις μετριοπαθείς δυνάμεις και των δύο πλευρών –υπό την ηγεσία του Αθηναίου Νικία και του Σπαρτιάτη βασιλιά Πλειστοάνακτα– να έρθουν σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις οι οποίες γρήγορα, κατά τη διάρκεια του χειμώνα οδήγησαν σε ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Η οριστική πεντηκονταετής συνθήκη ειρήνης «συνάφθηκε στα τέλη του χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης, ακριβώς μετά τα εν άστει Διονύσια· είχαν περάσει ακριβώς δέκα χρόνια και μερικές μέρες από την πρώτη εισβολή των Πελοποννησίων στην Αττική και την αρχή αυτού του πολέμου»· με αυτόν τον τρόπο χρονολογεί ο ιστορικός Θουκυδίδης (V 20) τη χαρμόσυνη σύναψη της συνθήκης. Έτσι, όταν το 421 ανέβηκε στη σκηνή η Ειρήνη, υπήρχε για τους κωμωδιογράφους ένα εντελώς διαφορετικό σημείο εκκίνησης από ό,τι το 425 κατά το οποίο δεν διαγραφόταν καμιά προοπτική για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης. Επειδή όλοι γνώριζαν ότι οι αντιμαχόμενες πλευρές θα οδηγούνταν σε συμβιβασμό, και επιπλέον την περίοδο παρουσίασης του έργου ήταν φυσικά γνωστή η επίσημη χρονική διάρκεια της συνθήκης, η κωμωδία του Αριστοφάνη είναι ένα εορταστικό έργο το οποίο χαιρετίζει την επικείμενη περίοδο ειρήνης.

Bernhard Zimmermann, «Πόλεμος και ειρήνη» στο: Η Αρχαία Ελληνική Κωμωδία, (επιμ. Δανιήλ Ι. Ιακώβ), Δημ. N. Παπαδήμα, 6η έκδοση, Αθήνα 2013, σσ. 82 & 90. Μετάφραση: Ηλίας Τσιριγκάκης

Η Ειρήνη του Αριστοφάνη […] συνδέεται πιο άμεσα από κάθε άλλο σωζόμενο έργο, με την ιστορική κατάσταση από την οποία δημιουργήθηκε. Παίχτηκε λιγότερο από δεκαπέντε ημέρες μετά την τελική σύναψη ειρήνης με τη Σπάρτη […]. Ακριβώς, όμως, λόγω αυτής της χρονολογικής σύμπτωσης και της ιστορικής σύνδεσης, δεν υπήρξε κάποιο πλεονέκτημα –είτε πρακτικό είτε καθαρά δραματικό– από την υποστήριξη της ειρήνης, όπως έγινε στους Αχαρνής και πάλι στη Λυσιστράτη. Έτσι, ενώ η πτήση της φαντασίας στους Αχαρνής ήταν σταθερά θεμελιωμένη στην αυθεντική πολιτική πρακτική, στην Ειρήνη, η διάθεση και το στήσιμο είναι διαχρονικά και εντελώς φανταστικά. Έτσι, το έργο ξεκινάει με αναφορές όχι σε κάποιο συνηθισμένο σκαθάρι (κάνθαρος, ο σκαραβαίος της Αιγύπτου, όπου και λατρευόταν), αλλά σε ένα πραγματικά τερατώδες είδος, για το οποίο οι δύο δούλοι του ήρωα είναι υποχρεωμένοι να ζυμώνουν αφύσικα τεράστια γλυκά για την εξειδικευμένη τροφή του. Και ο ήρωας, ο Τρυγαίος (το όνομα του οποίου, όπως η τραγωδία [Αχαρνής στ. 500], προέρχεται από τον τρύγο), παρουσιάζεται αρχικά σαν τρελός – όχι με τον τρόπο που ήταν τρελός ο Φιλοκλέων, έναν χρόνο πριν, για τα δικαστήρια, ούτε τρελός «σαν εσάς» (τους θεατές), μα με μια τρέλα «όχι σαν τη δική μας, αλλά αλλιώτικη, πολύ καινούργια» (στ. 55). Δεν θέλει να κάνει τίποτε λιγότερο από το να απελευθερώσει την «πιο μεγάλη από τις θεές, που αγαπά τ’ αμπέλια» (στ. 308), τη θεά Ειρήνη, από τη σπηλιά στην οποία την κρατά φυλακισμένη ο Πόλεμος. Αυτό το φανταστικό σχέδιο απαιτούσε ως σκηνικά αντικείμενα τόσο το προαναφερθέν σκαθάρι (πηγή μεγάλης ποσότητας περιττωματικού χιούμορ) και τον θεατρικό γερανό (μηχανή, άλλη μια σπόντα για τον Ευριπίδη, για τον Βελλεροφόντη του αυτή τη φορά). Εννοείται, φυσικά, ότι στο τέλος ολοκληρώνει τη φαινομενικά ακατόρθωτη αποστολή του, με λίγη βοήθεια από τους «Πανέλληνες» (στ. 292-8) –αγρότες (υπερήφανους για τον τόπο τους), θαλασσινούς εμπόρους, τεχνίτες και ξένους, που απλώς έτυχε να βρί σκονται κοντά– και αφού κολακέψει λιγάκι τον αρχικά αντιτιθέμενο Ερμή. Και οι συνέπειες του κατορθώματός του, που αναλύονται στο υπόλοιπο έργο και κορυφώνονται με τη χαρούμενη γιορτή ενός γάμου, παρουσιάζονται σαν να είναι καθολικά αποδεκτές και πέραν πάσης αμφιβολίας, σαν κάτι Καλό. Άρα, λοιπόν, ο Τρυγαίος δεν ήταν τελικά τρελός: σε αντίθεση με τον Φιλοκλέωνα στους Σφήκες, η δικομανία του οποίου έπρεπε να γιατρευτεί πριν φθάσει το έργο σε μια ικανοποιητική έκβαση, ο Τρυγαίος παραμένει, όπως λέει ο Περικλής του Θουκυδίδη, «ο ίδιος που ήμουν πάντα». Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αριστοφάνης δανείζει την κωμική του αυθεντία στην ειρήνη με τη Σπάρτη, η οποία όπου νά ’ναι, θα ερχόταν. Μα, περί αυτού ήταν λοιπόν όλο το έργο; Εγώ έχω την εντύπωση ότι ο Αριστοφάνης δεν τραγουδούσε απλώς έναν ύμνο στην ειρήνη, αλλά συνηγορούσε υπέρ ενός ιδιαίτερου είδους ειρήνης, έχοντας στον νου του κάτι συγκεκριμένο. Ο ίδιος ο Αριστοφάνης προερχόταν από έναν αστικό δήμο και, παρόλο που η Αθήνα το 421 π.Χ. δεν ήταν η τσιμεντούπολη που είναι σήμερα, υπήρχε μια εμφανής αντίθεση μεταξύ της ζωής στο Κυδαθήναιον και στο Άθμονον, τον δήμο του Τρυγαίου, που επιλέχθηκε για τη σχέση του με την αμπελουργία. Η οπτική γωνία που υιοθετείται σταθερά στις αριστοφανικές κωμωδίες διαφυγής ή αναδόμησης είναι αυτή του ευκατάστατου –άνω του μέσου όρου– αγρότη, κάποιου που δεν είχε την πολυτέλεια να ζει δίχως να εργάζεται (σαν κι αυτή των «πλουσίων» εξ’ ορισμού), σε αρκετά καλή οικονομική κατάσταση, όμως, ώστε να διαθέτει κανά-δυο δούλους. Στην Ειρήνη, τέτοιος δεν είναι μόνο ο αμπελουργός-ήρωας, αλλά και ο Χορός· και όταν ο Χορός χαιρετίζει τον Τρυγαίο ως «χρήσιμο» ή «άξιο» για τους πολίτες της Αθήνας (στ. 910-11) και ως «σωτήρα» όλης της ανθρωπότητας (στ. 914-15), εννοείται ότι χαιρετίζει τη λυτρωτική ιδιότητα της γεωργίας και ειδικά της αμπελουργίας. Η ελάχιστα μετριόφρων απάντηση του Τρυγαίου ότι «ελευθέρωσε τα πλήθη των κοινών γεωργών από τρομερά δεινά» (στ. 920-1) καθιστά ξεκάθαρο ποιους θεωρεί ο ίδιος –και κατ’ επέκτασιν ο Αριστοφάνης– ότι αξίζουν πραγματικά τα οφέλη της ειρήνης.

Μια ειρηνιστική φαντασία

Ο Αριστοφάνης έγραψε επίσης τους Γεωργούς, όπως και μια δεύτερη –απ’ ό,τι φαίνεται– Ειρήνη, στην οποία η θεά του πρώτου έργου, όπου την αναπαριστούσε ένα άγαλμα, είχε αντικατασταθεί από έναν ομιλούντα ρόλο της προσωποποιημένης «Γεωργίας», μια πιστή θεραπαινίδα, νοικοκυρά, συνεργάτη, οικονόμο, κόρη και αδελφή της Ειρήνης (απ. 294). Όμως, αν και η Ειρήνη παραμένει απόλυτα ακίνητη στην Ειρήνη, στο δεύτερο μέρος του έργου κυριαρχεί, τόσο λόγω της φυσικής της παρουσίας, όσο και εξαιτίας της συμβολικής της σημασίας και των συσχετισμών. Πιστεύω ότι αυτές τις θρησκευτικές συνεπαγωγές της ειρήνης, προσπάθησε να υπογραμμίσει, ακόμη και να υποστηρίξει, ο Αριστοφάνης. Αμέσως μετά την προαναφερθείσα αμοιβαία ανταλλαγή συγχαρητηρίων μεταξύ του Τρυγαίου και του Χορού, ακολουθεί μια ιδιαίτερα μακρά και περίπλοκη σκηνή θυσίας (στ. 923-1128). Γιατί ο Τρυγαίος δεν σώζει απλώς την Ειρήνη και τις δύο εξίσου όμορφες συντρόφισσές της (στις οποίες θα επιστρέψουμε σε λίγο), αλλά καταφέρνει να καθιερώσει την επίσημη λατρεία της στην Αθήνα. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν φαίνεται να έγινε πριν από το 375-4, αλλά, το 420 καθιερώθηκε μια νέα και επίσημη λατρεία του θεραπευτή Ασκληπιού (μετά από εισήγηση του Σοφοκλή)· έτσι, η ιδέα αυτή δεν ήταν τελικά παράλογη. Η Ειρήνη, επιπλέον, συνδέθηκε επιδέξια με την κύρια θρησκευτική λατρεία του συνόλου του αθηναϊκού κράτους, αυτή της Πολιάδος Αθηνάς, όταν ο Αριστοφάνης την αποκάλεσε Λυσιμάχη [το όνομα της ιέρειας της Πολιάδος Αθηνάς] (στ. 994). [...] Όμως, καθώς ο Αριστοφάνης / Τρυγαίος συνεχίζει επί μακρόν τονίζοντας ότι ο βωμός της θα δέχεται μόνο αναίμακτες θυσίες (στ. 1019-20), δεν θα ήταν πολύ τολμηρό να υποθέσουμε ότι ο Αριστοφάνης ενθάρρυνε τον θεσμό ιδιωτικών, τουλάχιστον, λατρειών της Ειρήνης. Οι δύο συντρόφισσες της Ειρήνης παρουσιάζονται στην κορύφωση του έργου. Η Οπώρα και η Θεωρία δίνονται αντίστοιχα ως σύζυγοι στον Τρυγαίο και στη Βουλή των Πεντακοσίων (τα μέλη του οποίου προφανώς κάθονταν στις πρώτες σειρές του θεάτρου). Αυτό μάλλον χαλάει την εντύπωση της αρχικής οικιακής σκηνής του έργου, με τις κόρες του Τρυγαίου· ίσως, όμως, ο γάμος του να μην είχε τελικά καμία σημασία, όσο ο συμβολισμός της ένωσής του με την Οπώρα, που θυμίζει τον «Ιερό Γάμο» μεταξύ του «Βασιλιά» Άρχοντα και της συζύγου του στα ετήσια Ανθεστήρια, μια άλλη Διονυσιακή εορτή. Τέλος, υπήρχε και η θρησκευτική σημασία της Ειρήνης: όπως ο έρωτας και ο γάμος, μας λέει, έτσι και η ειρήνη και ο Διόνυσος «ταιριάζουν» μεταξύ τους.

Paul Cartledge, «Μια ειρηνιστική φαντασία», ό.π., σσ. 107-110.

Χάρης Πεχλιβανίδης Έλσα Σίσκου Γιώργος Κολοβός

Στέλιος Τράκας Μπέττυ Δραμισιώτη Χάρης Πεχλιβανίδης

Μιχάλης Συριόπουλος Αννέτα Κορτσαρίδου Βαγγέλης Χατζηνικολάου

Στερνό άφησα το σπουδαιότερο χάρισμα του έργου: το ανώτερο πατριωτικό του αίσθημα. Σε όλες του τις φιλειρηνικές κωμωδίες ο Αριστοφάνης στάθηκε περισσότερο Έλληνας παρά Αθηναίος. Ολονών τα βάσανα συλλογιόταν και για όλους αγωνιζόταν. Στην Ειρήνη, πιο πολύ από κάθε άλλη φορά, ξεσπάει το πανελληνικό του αίσθημα. Η Ελλάδα ολόκληρη καλωσορίζει την ειρήνη. Ο Χορός του αποτελεί ένα μωσαϊκό από αγρότες της κάθε ελληνικής γωνιάς. Όταν λέει στη θεά πως «δεκατρία» χρόνια τους έχει μαραμένους ο καημός της, δεν αναλογίζεται τα δέκα χρόνια που βάσταξε τυπικά ο πόλεμος, μα και τα τρία εκείνα που Κορινθιώτες, Κερκυραίοι, Μεγαρίτες κι άλλοι είχανε μπει κιόλας στα βάσανα. Κι ο ήρωας της κωμωδίας, ο μαρουσιώτης Τρυγαίος, ξεκινάει για τη δονκιχωτική του αποστολή –που θα την κερδίσει γιατί είναι συνάμα και προσγειωμένος Σάντσος– όχι μονάχα για τη σωτηρία της Αθήνας ή της Αττικής, μα ολόκληρης της χώρας. Η παλαμική κραυγή «ω Ρωμιωσύνη, ω μάνα μου!» αντιλαλεί σε κάθε σχεδόν στροφή της κωμωδίας τούτης. Ακόμα και η προσλαλιά που διαλέγει εδωπέρα ο Αριστοφάνης δεν είναι ούτε «ω θεατές», ούτε «ω άνδρες», ούτε «ω Αθηναίοι», μα «ω Πανέλληνες» – μια λέξη αρκετά σπάνια στην αρχαία λογοτεχνία. Είναι πιθανό πως ο Αριστοφάνης ου μόνος περί ειρήνης συνεβούλευσεν, αλλά και άλλοι πολλοί ποιητές, όπως λέει ο σχολιαστής. Έχομε εξάλλου αποσπάσματα του Κρατίνου και του Εύπολη που υμνούν το ιδανικό της ειρήνης, καθώς κι ένα του παλιού Τηλεκλείδη, όπου αναθυμιέται «τη χρυσή εποχή, όταν είχες την ειρήνη εύκολα σαν το νερό». Ο Αριστοφάνης δεν ανακάλυψε βέβαια την ειρήνη, όπως κι ο Πίνδαρος δεν είχε θεσπίσει τους επινίκιους ύμνους. Στάθηκε όμως ο πιο χρυσόστομος ιερέας της θρησκείας της και ο πιο φανατικός για χάρη της σκατοφάγος. Το δικό του φιλειρηνικό έργο είναι εκείνο που αντιγράψανε οι εποχές, η μια μετά την άλλη, οι ίδιες που εξαφάνισαν τις κωμωδίες των συναδέλφων του – γιατί σ’ αυτό προπάντων αντανακλάει η λαχτάρα για την ειρήνη μιας ατέρμονα πονεμένης πολεμικής περιόδου. Η ειρήνη που θα γιορταστεί λίγες μέρες μετά τα Μεγάλα Διονύσια θά ‘ναι τυπικά η ειρήνη του Νικία, μα ουσιαστικά η ειρήνη του Αριστοφάνη.

Αλέξης Σολομός, Ο ζωντανός Αριστοφάνης, Κέδρος, Αθήνα 2009, σ. 183.

Ένας ύμνος στην αγροτική ευτυχία

H Ειρήνη είναι πρώτα-πρώτα ένας ύμνος στην αγροτική ευτυχία. Όλο το δεύτερο μισό του έργου –από την αποφυλάκιση της θεάς κι ύστερα– είναι μια χωριάτικη γιορτή, που τελειώνει –σαν τέλειο δείγμα αριστοφανικής κωμωδίας– σε Συμφιλίωση, Γάμο και Κώμο. Θριαμβεύει η ζεστή χαρά του κάμπου. Ο λαός της Αττικής ξεχύνεται στα αλώνια και στα αμπέλια, ύστερα από τα δέκα χρόνια που πέρασε μες στην κλεισούρα της πολιτείας. Μα κι όλα τα χωριά της Ελλάδας παίρνουν μέρος στο ίδιο πανηγύρι, στο ίδιο γιορταστικό ξαναγύρισμα στη φύση. Η ορχήστρα του θεάτρου πλημμυρίζει από τα πολύχρωμα χωριάτικα κουστούμια, απ’ τη ζωηράδα και το κέφι των αμπελουργών, των ξωμάχων, των καλλιεργητάδων. Θέαμα χαρμόσυνο που κάνει και τον ίδιο τον θεό Ερμή να φωνάξει: «Ω, Ποσειδώνα, πόσο ωραίο είναι στο μάτι το πλήθος τους και τι πυκνό και γοργοκίνητο!» Η Ειρήνη φέρνει τον ανοιχτό ουρανό, τη λιακάδα, τη μυρωδιά της βρεμένης γης και του θυμαριού, το μουρμούρισμα των φύλλων, το βουητό της μέλισσας, τη γλυκάδα του ώριμου σύκου, σ’ έναν θεατρικό χώρο όπου ίσαμε τώρα βασίλευε η αστική έγνοια, τα πολιτικά ανακατώματα και το lumpenproletariat. Το έργο όμως αξίζει και για τον τελετουργικό του χαρακτήρα –και για την υφή των θρησκευτικών του ύμνων. Είναι αδύνατο μάλιστα να μη θυμίσουν σε έναν νεοέλληνα τις γνώριμές του λειτουργίες και προσευχές– τόσο συγγενεύουν με τους εκφραστικούς τρόπους της σημερινής λατρείας του λαού μας.

Φάνης Μουρατίδης Βασίλης Χαραλαμπόπουλος

Eιρήνη

Γιώργος Κωνσταντίνου, Έλσα Σίσκου

Eιρήνη

Χρήστος Νίνης Κατερίνα Γιαμαλή Μιχάλης Γούναρης Γιάννης Χαρίσης Παναγιώτα Αλεξίου Δημήτρης Μορφακίδης

Eιρήνη

Γιώργος Κολοβός Σταυρούλα Αραμπατζόγλου Βασίλης Σεϊμένης Μαρίνα Μυρτάλη

Χάρης Πεχλιβανίδης Μπέττυ Δραμισιώτη Στέλιος Τράκας

Eιρήνη

Ο Πόλεμος και η Ειρήνη στην κωμωδία του Αριστοφάνη

Η νυφική σύντροφος του αμπελουργού Τρυγαίου, ο οποίος φέρνει την Ειρήνη στην Ειρήνη, δεν είναι η θεά Ειρήνη, αυτό θα ήταν ύβρις και ασέβεια για την ελληνική νοοτροπία, αλλά η συνοδός της Οπώρα, η συγκομιδή, μια αριστοφανική επινόηση της στιγμής, μια προσωποποίηση, και τέτοιου είδους προσωποποιήσεις παρουσιάζονται άφθονες σ’ αυτή την κωμωδία. Με αυτές δημιουργεί ο ποιητής, με πολλή ευκολία για τον ανθρωπομορφικό τρόπο σκέψης, συνοδούς της πλοκής ή ακόμα πρόσωπα δράσης, τα οποία παραπέμπουν με τα εύγλωττα ονόματά τους πέρα από τα διαδραματιζόμενα επί σκηνής. Αν έχει επινοηθεί η Οπώρα για τον αγρότη Τρυγαίο, τότε προορίζεται για τη Βουλή της Αθήνας μια άλλη συνοδός της θεάς Ειρήνης, η Θεωρία, που θα ήθελα να την αποδώσω με τη λέξη «Γιορτή». Είναι ευνόητο ότι χάρη στην ειρήνη είναι δυνατή η διοργάνωση εορτών έξω από την Αθήνα, με τις οποίες πρέπει να ασχοληθεί, λόγω αρμοδιότητας, η Βουλή. Ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να ασχοληθεί η Βουλή με τη νεαρή θηλυκή ύπαρξη Θεωρία, που προσωποποιεί τη Γιορτή, αντικατοπτρίζεται επανειλημμένα στις σεξουαλικές σκέψεις που καθιστά δυνατές η παρουσία του γυναικείου φύλου. Στην περίπτωση λοιπόν της Θεωρίας και της Οπώρας, της Γιορτής και της Συγκομιδής, παρουσιάζεται η πνευματική σχέση –η Βουλή ασχολείται με τη Γιορτή, ο αγρότης με τη Συγκομιδή– ως σωματική-σαρκική σχέση και ενασχόληση. Συμπληρώνω τώρα ότι ήδη στους Ιππής, που διδάχθηκαν έναν χρόνο μετά τους Aχαρνής, η συνθήκη ειρήνης, οι σπονδές, που συμβολίζονταν έναν χρόνο πρωτύτερα ως υλικά πράγματα υπό μορφήν κρασιού, προσφέρονται στον ανανεωμένο κυρίαρχο δήμο, δηλαδή στην προσωποποίηση του λαού της Αττικής ως πολιτικού κυρίαρχου, όπως υπαγορεύει και ο πληθυντικός αριθμός του θηλυκού γένους, υπό μορφήν δύο νεανίδων (Σπονδαί), επομένως προσώπων. Οι ανώνυμες πόρνες με τις οποίες παρουσιάστηκε ο Δικαιόπολις στο τέλος της κωμωδίας, δείχνοντας τη χαρά του για τη ζωή και τα αντικείμενα των βιοτικών του απολαύσεων, έχουν γίνει τώρα, στους Ιππής και την Ειρήνη, κοπέλες με εύγλωττα ονόματα, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα να κατανοήσει κανείς αμέσως το έργο που παίζεται στη σκηνή. Μεταφορικός τρόπος έκφρασης εκλαμβάνεται κυριολεκτικά και παρουσιάζεται ως εικόνα επί σκηνής. Αυτή η κατά γράμμα θεώρηση της μεταφοράς βρίσκεται και πίσω από τις σκηνές του πρώτου μέρους της Ειρήνης, που συγκαταλέγω στις πιο λαμπρές εμπνεύσεις του Αριστοφάνη. 0 Τρυγαίος θέλει να φέρει από τον ουρανό την εξαφανισμένη Ειρήνη και κατευθύνεται προς τα εκεί καβάλα σ’ ένα βρομερό σκαθάρι: σκηνοθετείται μια μεταφορά –«κατεβάζω από τον ουρανό»– που θέλει να εκφράσει ένα αδύνατον και το αδύνατον αποδεικνύεται ως κάτι απολύτως δυνατό για την πλούσια σε επινοήσεις και φαντασία τέχνη. Κατά τα άλλα, η σκηνή αποκτά μια περαιτέρω διάσταση, γιατί με το βρομερό σκαθάρι παρωδείται η ιππασία ενός ήρωα τραγωδίας πάνω στον Πήγασο, το φτερωτό άλογο. Όταν όμως πρόκειται να παρουσιαστεί η ειρήνη με τη μορφή αγάλματος της θεάς Ειρήνης, αυτό αποδεικνύεται, όπως είναι φυσικό, δύσκολο και, την ώρα που ανασύρεται η θεά στο φως, αποδίδονται συμβολικά οι δυσκολίες των ειρηνευτικών συνομιλιών με τις πέτρες που είναι συσσωρευμένες μπροστά στο σπήλαιο, όπου ο Πόλεμος έχει φυλακίσει την Ειρήνη, και με τη διελκυστίνδα στην οποία συμμετέχουν Έλληνες κάθε φυλής και πόλης. Οι αγρότες, ως οι πλέον ενδιαφερόμενοι για την ειρήνη, κατορθώνουν τελικά να ανασύρουν τη θεά Ειρήνη μαζί με τις ήδη γνωστές μας συνοδούς της. [...] Τώρα όμως ας ασχοληθούμε με τον Πόλεμο: αυτός και ο συνοδός του Σάλος (Κυδοιμός) παρουσιάζονται in persona επί σκηνής, προτού καν καταστεί δυνατή η απελευθέρωση της Ειρήνης, της καταχωσμένης Ειρήνης, από τη σπηλιά όπου κρατείται· δεν παρουσιάζονται, όπως στην ωδή του χορού των Αχαρνέων, ως κακοί συγκάτοικοι αλλά ως ένας μάγειρας με τον βοηθό του. Αυτός ο μάγειρας είναι πολύ πιο επικίνδυνος απ’ ό,τι ο μεθυσμένος

καλεσμένος στους Αχαρνής: θέλει να μετατρέψει σε χυλό μέσα σε γουδί ειδικά τις πόλεις που διεξάγουν πόλεμο, οι οποίες συμβολίζονται με τα γεωργικά τους προϊόντα – με τυρί η Σικελία, με κρεμμύδια τα Μέγαρα, με μέλι η Αττική κ.ο.κ. Ο βοηθός του όμως Κυδοιμός δεν μπορεί να του προμηθεύσει πια κανένα γουδοχέρι, κανέναν κόπανο για να πραγματοποιήσει το καταστροφικό του έργο: τόσο οι Σπαρτιάτες όσο και οι Αθηναίοι έχασαν το γουδοχέρι τους, τον κόπανό τους, κι έτσι ο πολεμομάγειρας έχει φτάσει σε αδιέξοδο, δίχως κόπανο δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Την ευκαιρία αυτή εκμεταλλεύεται ύστερα ο Τρυγαίος για να ανασύρει στο φως την Ειρήνη. Τα γουδοχέρια δηλαδή είναι οι επικεφαλής στρατηγοί των δύο παρατάξεων, Κλέων και Βρασίδας, οι οποίοι επί τόσο διάστημα, για να παραμείνουμε στην εικόνα, είχαν χρησιμεύσει στον Πόλεμο ως εργαλεία, τώρα όμως φονεύθηκαν στην ίδια μάχη. Με την αναφορά του στο γουδοχέρι χρησιμοποιεί ο Αριστοφάνης ξανά μια παλιά δική του παρομοίωση: ήδη στους Ιππής είχε παρομοιάσει τον μισητό Κλέωνα με κόπανο, με τον οποίο αναταράζει κανείς και αναμειγνύει τα πάντα. Η αρχικά μεταφορική χρήση σ’ εκείνη την κωμωδία μετατρέπεται εδώ σε επεισόδιο επί σκηνής. Η ειρήνη που επιτεύχθηκε σ’ αυτήν [την κωμωδία] είναι η πραγματική ειρήνη για όλη την Ελλάδα. 0 Τρυγαίος δεν επιτυγχάνει μιαν ιδιωτική αλλά τη γενική ειρήνη και ευεργετεί, εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι ο Δικαιόπολις, τη γενέτειρα πόλη του και όλη την Ελλάδα. Τις κοινές προσπάθειες για την ειρήνη αντιπροσωπεύει ο χορός, που εκπροσωπεί όλους τους Έλληνες. Έστω και αν και εδώ η ειρήνη έχει αντιμετωπισθεί κυρίως από την οπτική γωνία του αγρότη, ειδικά το πρώτο μέρος της κωμωδίας κυριαρχείται από το πνεύμα ενός πανελλήνιου τρόπου σκέψης, μιας ειρήνης για όλες τις πόλεις και για όλες τις τάξεις. Είναι εξάλλου, σε αντίθεση με τους Αχαρνής, λιγότερο μια διαμαρτυρία κατά του πολέμου και πολύ περισσότερο μια γιορτή για τη συνθήκη ειρήνης η οποία συνομολογήθηκε σύμφωνα με τους τύπους το πολύ δέκα μέρες μετά τη διδασκαλία της κωμωδίας. Ένας Βρετανός συνάδελφος αποφαίνεται: «Επομένως, ο Τρυγαίος δεν είναι φερέφωνο μιας διορατικής μειοψηφίας που θρηνεί για τη συνέχιση ενός ατέλειωτου, κατά τα φαινόμενα, πολέμου, αλλά ένας άνθρωπος που σε επίπεδο κωμικής φαντασίας ολοκληρώνει ένα έργο που οι Αθηναίοι είχαν ήδη ξεκινήσει να πραγματοποιούν, σε ρεαλιστικό επίπεδο, με συνεννοήσεις».

Hans-Joachim Newiger, «Πόλεμος και Ειρήνη στην κωμωδία του Αριστοφάνη», στο: Θάλεια, Δεκαπέντε μελετήματα για τον Αριστοφάνη, (επιλογή-επιμέλεια Γεώργιος Δ. Κατσής), Σμίλη, Αθήνα 2007, σσ. 381-384. Μετάφραση: Γεώργιος Δ. Κατσής

Ευάγγελος Χαλκιαδάκης Έφη Λιάλιου Νίκος Μαγδαληνός

Σταυρούλα Αραμπατζόγλου Γιώργος Κολοβός Μαρίνα Μυρτάλη Βασίλης Σεϊμένης

Χρήστος Νίνης Κατερίνα Γιαμαλή Μιχάλης Γούναρης

Χάρης Πεχλιβανίδης Γιώργος Κολοβός Έλσα Σίσκου Δημήτρης Διακοσάββας Ειρήνη Καζάκου Νίκος Καπέλιος

Eιρήνη

Μιχάλης Συριόπουλος Βαγγέλης Χατζηνικολάου Αννέτα Κορτσαρίδου Έφη Λιάλιου Ευάγγελος Χαλκιαδάκης Νίκος Μαγδαληνός

Eιρήνη

H Eιρήνη και οι δυο συνοδοί της, η Οπώρα και η Θεωρία, είναι οι τρεις βασικοί γυναικείοι χαρακτήρες του έργου. Η θηλυκότητά τους συμβολίζει τη γονιμότητα και είναι απαραίτητη για την ειρήνη. [...] Όταν κάθε μια από αυτές τις όψεις της Ειρήνης, που είναι και οι δυο θηλυκές, επανασυνδεθεί με το αρσενικό της ταίρι, τότε η ρημαγμένη από τον πόλεμο κοινότητα αποκαθίσταται και αναγεννιέται. Το γεγονός ότι η Ειρήνη φέρνει γονιμότητα δεν χρειάζεται επεξηγήσεις. Είναι κάτι που καθίσταται σαφές από την υπόθεση του έργου. Όταν επιστρέφει, η Ειρήνη φέρνει μαζί της όλες τις απολαύσεις της ζωής, και ειδικότερα φαγητό, κρασί, ποίηση και γλέντι (στ. 530-8). Η Ειρήνη και η Οπώρα προσφέρουν ευτυχή αναπαραγωγή. Παρόλο που η σεξουαλικότητα επιστρέφει, καμιά από τις δυο δεν γίνεται αντικείμενο σεξουαλικής κακοποίησης. Η Θεωρία, από την άλλη, αποτελεί αντικείμενο ωμών σεξουαλικών σχολίων. Σε μια σειρά από αμφισημίες που σχετίζονται με διάφορα αθλήματα και αγώνες, η Θεωρία απειλείται με ξυλοδαρμό (στ. 874), βιασμό (στ. 876, 87980, 882, 884-5), ψήσιμο και καψάλισμα (σεξουαλικοί ευφημισμοί, στ. 891-3). Αφού περιγραφούν διάφορα εορταστικά αγωνίσματα (στ. 894-909), η Θεωρία παραδίδεται στους Πρυτάνεις. Αυτή η βία, συγκαλυμμένη με ευφημισμούς και λέξεις-κλειδιά, παρόλο που μπορεί να λειτουργήσει ψυχαγωγικά για μια μερίδα του κοινού, υπονοεί ότι η επιστροφή της Ειρήνης δεν υπόσχεται αποκλειστικά και μόνο αναπαραγωγικές και αμοιβαία απολαυστικές σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων. Η Ειρήνη δεν βγαίνει από τη σπηλιά της χωρίς να αναδυθούν και κάποιες βαθύτερες διφορούμενες προοπτικές που συνδέονται με την επιστροφή της στον κόσμο. Ο Ερμής, ο κατεργάρης θεός που έδωσε στην Πανδώρα γλωσσική ευφυΐα και πολυμήχανο πνεύμα, μιλά πάντα εκ μέρους της Ειρήνης. Ο Ερμής είναι ο διαμεσολαβητής στη

Eιρήνη

Η Ειρήνη και το είδωλό της

Η Ειρήνη είναι έγκλειστη, όπως μας πληροφορεί ο ποιητής (στ. 1073). Την έχουν φυλακίσει σε μια σπηλιά και την αφήνουν να πεθάνει, σαν άλλη Αντιγόνη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, αλλά και σαν πολλές άλλες γυναικείες μορφές της ελληνικής μυθολογίας, με παρόμοια μοίρα. Εμφανίζεται, λοιπόν, εγκλωβισμένη, θαμμένη σ’ ένα κλουβί - τάφο, απ’ το οποίο θα ελευθερωθεί για να αναδυθεί στο φως. Πολλές από τις σκηνές του δεύτερου μέρους του έργου έχουν ως αφετηρία αυτή την πληροφορία, καθώς η γυναικεία θεότητα παρουσιάζεται ως άγαλμα, που πρέπει να αποκαλυφθεί με ανασκαφή, εργασία που φέρνει στον νου την εξόρυξη του μεταλλορύχου ή ακόμη και την εργασία του γλύπτη. […] Το έργο, με τη συμβολική απελευθέρωση της Ειρήνης, που έρχεται στο φως από το σκοτάδι, μας παραπέμπει σε μια σειρά μύθων που αναφέρονται στην απομάκρυνση της θεότητας της γονιμότητας και την επανεμφάνισή της κατά τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, η Ειρήνη δεν μας θυμίζει την Περσεφόνη, παρ’ όλο που βρίσκεται κάτω από τη γη, σαν τον σπόρο του σιταριού, και έρχεται στην επιφάνεια υπό την επίβλεψη του Ερμή. Περισσότερο, σχετίζεται με τον μύθο και την τελετουργία της λατρείας του Διονύσου, κι αυτό αποδεικνύεται όταν, προς το τέλος του έργου, η Ειρήνη έρχεται στο φως, φέρνοντας μαζί της πολύτιμα αγαθά: τα σταφύλια και το κρασί, τις ελιές και τα σύκα. Ο χρόνος ανάπτυξης και ωρίμανσης των καρπών του αμπελιού, της ελιάς και της συκιάς, που εμφανίζονται στη λατρεία του Διονύσου, είναι μεγαλύτερος από άλλων δέντρων και φυτών και, κατά συνέπεια, θα ήταν δύσκολο να αναπτυχθούν σε καιρό πολέμου. […]

δοσοληψία ανάμεσα στους θεούς και στον Τρυγαίο με αντικείμενο τα τρία αυτά πλάσματα. Δίνει την Οπώρα στον Τρυγαίο και τη Θεωρία στη Βουλή, όπως έδωσε την Πανδώρα στους άνδρες (στ. 706-19). Καθώς ετοιμάζεται να βγάλει την Ειρήνη από τη σπηλιά, ο Τρυγαίος επικαλείται τις ίδιες θεότητες που προίκισαν με δώρα την Πανδώρα του Ησίοδου: τον Ερμή, τις Χάριτες, τις Ώρες, την Αφροδίτη και τον Πόθο (στ. 456). Ο Αριστοφάνης υπονοεί, ίσως, ότι η αφθονία που φέρνει η Ειρήνη μπορεί να είναι μολυσμένη από την υπερβολική θηλυκότητά της και τη σχέση της με την Πανδώρα. Η πανουργία της ίδιας της Πανδώρας αποσιωπάται, παρόλο που η παρουσία του Ερμή και η σύνδεσή του με αυτόν την υπαινίσσεται. Ο ερωτισμός της Ειρήνης τονίζεται, κι αυτός ο ερωτισμός είναι η κύρια ομοιότητά της με την Πανδώρα. [...] Τόσο η κύρια αρχή (η ειρήνη) όσο και οι δευτερεύουσες αρχές (η γονιμότητα και η γιορτή) παρουσιάζονται εδώ με θηλυκή μορφή. Φαινομενικά, και οι τρεις αποτελούν θηλυκές αρχές ζωής και ανάπτυξης, οι οποίες έχουν τη θέση που τους αρμόζει στην κοινωνία και χωρίς τις οποίες ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει. Υπενθυμίζοντας τη βασική σχέση της Πανδώρας με τη θηλυκότητα αλλά και τον ακόλουθο εκφυλισμό της ανθρώπινης κοινωνίας, ο Αριστοφάνης ρίχνει, ωστόσο, μια σκιά υποψίας στο πόσο καλό φέρνουν, πραγματικά, οι γυναίκες. Οι θηλυκές φιγούρες του έργου ενσαρκώνουν μια όψη της γυναίκας κατά τον Αριστοφάνη –της γυναίκας ως πλάσματος διφορούμενης αξίας– και αποκρύπτουν, έως έναν βαθμό, μιαν άλλη όψη της – της γυναίκας ως λανθασμένης κατασκευής. Σε αυτό το έργο, η θηλυκότητα, είτε ως αφηρημένη έννοια είτε ως πραγματική γυναίκα με σάρκα και οστά, φέρει αμφίσημη αξία. Lauren K. Taafee, “Female figures in Aristophanes before 411 BCE” στο: Aristophanes and women, Routledge, London 1993, σσ. 39-40. Μετάφραση: Όλγα Χατζηιακώβου

Παρότι, η πιο γνωστή «παράσταση» της Ειρήνης με τον μικρό της γιο, Πλούτο, από τον γλύπτη Κηφισόδοτο, πατέρα του Πραξιτέλη, έπεται της συγγραφής του έργου από τον Αριστοφάνη, μπορούμε με βεβαιότητα να εικάσουμε, ότι ο συσχετισμός της ειρήνης με την αφθονία των αγαθών έχει τις ρίζες του στα βάθη της αρχαίας ελληνικής παράδοσης και τέχνης. Η Ειρήνη, μία από τις τρεις Ώρες, θεότητες που σχετίζονταν με τις εποχές του έτους και ήταν κόρες του Δία και της Θέμιδος, προστάτευε μαζί με τις αδελφές της, τη Δίκη και την Ευνομία, τις αγροτικές καλλιέργειες. […] Στο έργο του Αριστοφάνη, δίπλα στην Ειρήνη εμφανίζονται, ως συνοδεία της, η Οπώρα, που συμβολίζει την εποχή της συγκομιδής των αγαθών, και η Θεωρία, που υποδηλώνει την ειρηνική διαβίωση μέσα στην πόλη, συμπληρώνοντας έτσι το δίπολο αγρός άστυ. Από τις δύο τελευταίες, η πρώτη, η Οπώρα, θα διαδραματίσει τον σημαντικότερο ρόλο στις τελευταίες σκηνές του έργου, ως νύφη για τον Τρυγαίο. […] Ο Αριστοφάνης προσωποποιεί την επιστροφή σε μια ειρηνική καθημερινότητα, μέσω της απρόσκοπτης απόλαυσης των υλικών αγαθών, στα πρόσωπα των δύο συνοδών της Ειρήνης, συνομιλώντας ταυτόχρονα με τα κείμενα των αρχαίων λυρικών ποιητών, όπως του Πίνδαρου και του Στησίχορου. Ήδη από τον Ησίοδο βρίσκουμε τις πρώτες αναφορές σε θεότητες προστάτιδες της ειρήνης και φορείς πλούτου, γονιμότητας και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η επίκληση, άλλωστε, στη Μούσα που εμπνέει τον ποιητή και διώχνει μακριά τον πόλεμο, στην παράβαση του έργου, οικονομεί τις επόμενες σκηνές και διαβεβαιώνει ότι η εμφάνιση του ειδώλου της θεότητας και των συνοδών του θα διασφαλίσει τόσο τον υλικό πλούτο όσο και την ελεύθερη ανάπτυξη του πνεύματος.

Rosemary M. Harriott, “Peace and her image” στο: Aristophanes, poet & dramatist, Croom Helm, Σίδνευ 2001, σσ. 125-128. Ελεύθερη μετάφραση: Αμαλία Κοντογιάννη

Eιρήνη

Χρήστος Νίνης, Δημήτρης Διακοσάββας, Βασίλης Σεϊμένης, Νίκος Μαγδαληνός, Γιάννης Χαρίσης, Δημήτρης Μορφακίδης, Μιχάλης Γούναρης, Ευάγγελος Χαλκιαδάκης, Χάρης Πεχλιβανίδης, Μιχάλης Συριόπουλος, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Νίκος Καπέλιος, Στέλιος Τράκας, Γιώργος Κολοβός Eιρήνη

Ειρήνη Καζάκου, Αννέτα Κορτσαρίδου, Παναγιώτα Αλεξίου, Κατερίνα Γιαμαλή, Έφη Λιάλιου, Σταυρούλα Αραμπατζόγλου, Έλσα Σίσκου, Μαρίνα Μυρτάλη, Μπέττυ Δραμισιώτη

Eιρήνη

« α μ ο ν ό ο Τ

» ς ο ί α Τρυγ

Η επιλογή του ονόματος «Τρυγαίος» μας παραπέμπει στο γνωστό, στην αρχαιότητα, ρητό «ερήμας τρυγάν», δηλαδή να κλέβει κανείς αφύλαχτα αμπέλια. Το ρητό αυτό αναφέρεται σε όποιον εμφανίζεται θαρραλέος, εκεί όπου δεν υπάρχει καμία απειλή˙ στον καιροσκόπο. Ο Αριστοφάνης γνώριζε καλά το ρητό αυτό, όπως φαίνεται από τις αναφορές του στους Σφήκες (στ. 634), που προηγούνται χρονολογικά της Ειρήνης, και αργότερα στις Εκκλησιάζουσες (στ. 886). Ο Τρυγαίος, λοιπόν, μόλις αντιλαμβάνεται πως οι θεοί μετακόμισαν και άφησαν τον Όλυμπο ακυβέρνητο, σκαρφίζεται το κόλπο να δωροδοκήσει τον Ερμή, τον μοναδικό φύλακα, που άφησαν πίσω τους οι θεοί. Προκειμένου να τον πείσει, του υπόσχεται, πως προς τιμήν του και μόνον θα οργανώνουν στο μέλλον οι Αθηναίοι τις μεγάλες τους γιορτές, όπως τα Παναθήναια, τα μυστήρια, τα Διπολίεια και τα Αδώνια, και πως όλα τα κράτη θα τιμούν εκείνον ως ύψιστο θεό. Επισφραγίζει, μάλιστα, την υπόσχεσή του, προσφέροντας στον Ερμή ένα δελεαστικό δώρο. Αποδεικνύεται, έτσι, ευφυέστατος, καθώς κατορθώνει να ξεγελάσει τον ίδιο τον θεό της απάτης. Το όνομά του, ταυτόχρονα, αποκαλύπτει την ιδιότητά του ως αμπελοκαλλιεργητή. Το ρήμα «τρυγάω» σημαίνει συλλέγω τη σοδειά της αμπέλου. Το χρησιμοποιεί και ο ίδιος, όταν παραδίδει τη Θεωρία στους πρυτάννεις, λέγοντας πως οι πολίτες θα αντιληφθούν τον ηρωισμό του από τη «σοδειά» που «τρύγησε» για χάρη τους. Ο Όλιβερ Τάπλιν παρατηρεί πως εδώ ο όρος έχει μεταφορική σημασία και παραπέμπει ευθέως στη γενετήσια πράξη, όπως ακριβώς και στο τραγούδι του χορού στο τέλος του έργου, όπου λέγεται πως ο λαός θα «τρυγήσει» την Ειρήνη, που εμφανίζεται ως νύφη. […] Από την άλλη πλευρά, το όνομα του Τρυγαίου, συνδέεται για τους Αθηναίους του 5ου αιώνα προ Χριστού, με τους σατύρους και την ερωτική πράξη. Το ουσιαστικό «τρύγος», το βρίσκουμε άλλωστε με αυτή τη σημασία, τόσο στις Νεφέλες (στ. 50), στον Πλούτο (στ. 1085) όσο και σ’ ένα απόσπασμα από το χαμένο έργο Γεωργοί, που παρουσιάστηκε πριν από την Ειρήνη, στα Λήναια του 424 π.Χ. ή του 421 π.Χ. και αναφέρεται στον τρύγο ως μια δραστηριότητα που προσφέρει απόλαυση σε καιρό ειρήνης. Επίσης, το όνομα «Τρυγαίος» πιθανότατα αποδιδόταν στην αρχαιότητα στον ίδιο τον θεό Διόνυσο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι ο Τρυγαίος δεν αναφέρει καθόλου στον Ερμή τις μεγάλες γιορτές που ήταν αφιερωμένες στον Διόνυσο. […] Τέλος, ο γάμος του Τρυγαίου με την Οπώρα, παραπέμπει κατά πάσα πιθανότητα στη γιορτή των Ανθεστηρίων, κατά τη διάρκεια των οποίων γινόταν η αναπαράσταση του «ιερού γάμου» του Διονύσου.

Edith Hall, “Casting the role of Trygaeus in Peace”, στο: The theatrical cast of Athens, Oxford University Press Inc, New York, 2006, σσ. 328-330. Ελεύθερη απόδοση: Αμαλία Κοντογιάννη

Eιρήνη

Το έργο αρχίζει με την κεφάτη ιδέα ενός ταξιδιού πάνω σε σκαθάρι, για να υποβληθούν στον Δία παράπονα σχετικά με τον πόλεμο, αφού οι σκάλες δεν κατάφεραν να οδηγήσουν τους ήρωες μέχρι τους θεούς (στ. 69-71). Είναι προφανής ο παραλληλισμός με τον μύθο του Βελλεροφόντη, ενώ οι πρώτες σκηνές είναι παρωδία του ομώνυμου έργου του Ευριπίδη. Ρητή μνεία στην εν λόγω ιστορία γίνεται στον στίχο 76, όταν ο Τρυγαίος προσφωνεί το Σκαθάρι, «Πηγασάκι, γενναία φτερούγα»: προτιμάται το Σκαθάρι από τον Πήγασο, επειδή δεν θα χρειαστούν πολλές προμήθειες για το ίδιο και τον Τρυγαίο (στ. 135-9). […]

Πράγματι, […] οι γαστρονομικές απολαύσεις γίνονται συνώνυμες των σεξουαλικών σε πολλά χωρία και, όπως στους Αχαρνής, τη θέση της αφύσικης παίρνει μια πιο φυσιολογική σεξουαλικότητα και, συνεπώς γονιμότητα. […] Η νέα εποχή εγκαινιάζεται με τον γάμο του Τρυγαίου και της Οπώρας (στ. 706-8) και το θέμα της ημέρας θα είναι το ευχάριστο προοίμιο της συνεύρεσης (στ. 727 κ.εξ.). Σημαντική αλλαγή θα υποστεί και ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή: ο Τρυγαίος και ο Χορός θ΄ αποτινάξουν τα γηρατειά, και θα εγκαταλείψουν την παραδοσιακή δραστηριότητα του παλιού αξιώματος του δικαστή (στ. 349-52· πβ. 533 κ.εξ.). Η στρατιωτική γλώσσα γίνεται αγροτική: «Ω, η ομάδα τους τι ωραία, Ποσειδώνα, που μοιάζει, σαν μπουρέκι, σαν τσιμπούσι, και πυκνή κι αστραφτερή» (στ. 564 κ.εξ.), η δικέλλα «είναι αστραφτερή και καλά τροχισμένη» (στ. 566) και τα δικράνια «αστράφτουν στον ήλιο» (στ. 567). […] Τελικά, ο Τρυγαίος είναι ιδανικό συμβολικό πρόσωπο για να παρουσιάσει τη «ζήση την παλιά» (στ. 572), τον κόσμο της Ειρήνης «που τ΄ αμπέλια διαφεντεύει» (στ. 308· πβ. 520), «όπου βλαστάνουν αμπέλια και συκιές και βασιλεύει η αγάπη» είναι «αμπελουργός πολύ άξιος, όχι ανακατωσούρης καταδότης» (στ. 191 κ.εξ.), και το όνομά του, που προέρχεται από την τρυγή, υποδηλώνει τρύγο αμπελιών αλλά και το όνομα με το οποίο παρωδεί τον εαυτό της η κωμωδία: τρυγωδία. Angus M. Bowie, «Ο Κάνθαρος» στο: Αριστοφάνης, μύθος, τελετουργία και κωμωδία, επιμ. Α. Μαρκαντωνάτος, Τυπωθήτω, Αθήνα 1999, σσ. 141-145. Μετάφραση: Π. Μοσχοπούλου

Ο «Κάνθαρος»

Στην αρχή του έργου, το Σκαθάρι ενεργεί ως έμβλημα του κόσμου με τη μορφή που έχει στην αρχή του έργου, με έντονα δηλαδή τα σημεία της ακαθαρσίας. Οι δυσοσμίες είναι σημάδι ότι δεν πάνε όλα καλά: αντιπαρατίθενται προς τα αρώματα που αποτελούν μέσα επικοινωνίας με τους Θεούς, και είναι φυσικό τέτοιες ακαθαρσίες να μολύνουν τους βωμούς. […] Αντιστρέφοντας τη θέση του σκαθαριού που σύντομα θα σέρνει το άρμα και τον κεραυνό του Δία και θα τρώει την «αμβροσία» του Γανυμίδη (στ. 722-4) ο Τρυγαίος απεικονίζει το αναποδογύρισμα του κόσμου όπου επικρατεί ο πόλεμος. Το έργο αρχίζει με μια ανυποχώρητη έμφαση στις λεπτομέρειες σχετικά με την ώρα φαγητού του σκαθαριού, που καταβροχθίζει με ασυνήθιστη απόλαυση γλυκίσματα από διάφορα είδη κοπριάς, τα οποία παραγγέλλει στους δύο δούλους, γονατισμένους μπροστά του επί σκηνής. […] Σε τούτο το πλάσμα οι Ίωνες υποτίθεται ότι βλέπουν μεταφορά του Κλέωνος που «στον Άδη δα κι αυτός βρομιές θα τρώει». Ο πόλεμος που χαρακτηρίζει τον παλιό κόσμο σχετίζεται ιδιαίτερα με τις ακαθαρσίες. […] Η φρικιαστική εικόνα του σκαθαριού που τρώει ακαθαρσίες υποδηλώνει το γεγονός ότι στο πρώτο μέρος του έργου το φαγοπότι προσφέρει μικρή απόλαυση στην ανθρωπότητα. Μπορεί το έντομο να απολαμβάνει τις λιχουδιές του (στ. 24 κ.εξ.), αλλά οι δούλοι πιέζονται άσχημα. […] Η «σκορδαλιά» του Πολέμου με τις ελληνικές πόλεις μόνο θλίψη θα φέρει και μόνο η συμπτωματική απώλεια των «γουδοχεριών» Κλέωνος και Βρασίδα θα εμποδίσει την παρασκευή της (στ. 236 κ.εξ.)· ο θάνατός τους είναι μοναδική απόδειξη ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Έχουμε τη θλιβερή εικόνα της πόλης που αγωνίζεται να ευημερήσει με τις συκοφαντίες που εκτοξεύονται εναντίον της (στ. 642 κ.εξ.). Πόλεμος σημαίνει φαγητό με το τρομερό «δελτίο τριών ημερών» που έχουν οι στρατιώτες στο γυλιό τους και συνεπώς «μυρίζουν πόλεμο» (στ. 527-38). […] Το ενθουσιώδες φαγοπότι των αγροτών (στ. 1305-10) αντικαθιστά το φρικιαστικό σάρωμα της τροφής από το Σκαθάρι (στ. 33-7).

Η επιστροφή της Ειρήνης

Η αρχική κατάσταση πραγμάτων στην Ειρήνη είναι τόσο άσχημη, ώστε οι ίδιοι οι Θεοί αναγκάστηκαν να αποσυρθούν στο κύτταρο του ουρανού, το ψηλότερο σημείο του θόλου, όσο το δυνατόν πιο μακριά από τους θνητούς (στ. 198 κ.εξ., στ. 207-9), για να μην βλέπουν πια τους Έλληνες να πολεμούν ο ένας τον άλλο· έμειναν μόνο οι καταστροφικές θεότητες Πόλεμος και Κύδοιμος. Δεν φαίνεται να υπάρχει ανάλογο προηγούμενο μαζικής εξόδου των Ολυμπίων στην ελληνική μυθολογία. Ατομικές θεϊκές αποδημίαι, όπως της οργισμένης για τον χαμό της Περσεφόνης Δήμητρας, δεν είναι ασυνήθιστες, όπως θα δούμε, αλλά δεν είναι πάντα αποτέλεσμα οργής. Μπορούμε ωστόσο να κάνουμε παραλληλισμό με τις τελετές όπου οι Θεοί θεωρείται ότι εγκαταλείπουν την πόλη. […] Πια άμεση σχέση έχουν οι διάφορες μορφές «επιστροφής» θεοτήτων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εγκαταλείπουν τον συνήθη τόπο κατοικίας του. […] Το πιο γνωστό παράδειγμα στην Ελλάδα είναι της Περσεφόνης, της οποίας η απώλεια και επιστροφή γιορτάζονταν στην Αθήνα με τα Ελευσίνια Μυστήρια και τα Θεσμοφόρια. Όταν η Περσεφόνη εξαφανίζεται στον Άδη, η μητέρα της Δήμητρα σταματά τη γονιμότητα της γης και η κατάσταση διορθώνεται μόνο μετά την επιστροφή της κόρης της. […] Ο βιασμός της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και η φυλάκισή της στον Άδη είναι φανερή αναλογία προς την Ειρήνη που ο Πόλεμος πέταξε σε «βαθύ χαντάκι» και της έριξε από πάνω βαριές πέτρες (στ. 223-5), κι όπου ο Πόλεμος είναι το αντίστοιχο του Θανάτου. Η ιδέα της επιστροφής της γονιμότητας και ευημερίας είναι διάχυτη σε μύθους αυτού του είδους, και η απουσία της Ειρήνης στο έργο έχει βλαβερή επίδραση στο καλαμπόκι, τα αμπέλια και τα σύκα: τονίζεται ότι τελικά την ελευθερώνουν οι αγρότες (στ. 508, 511). Στην Ειρήνη, δεν γίνεται φανερό το πότε διαδραματίζονται τα γεγονότα έτσι ώστε, με δεδομένη την αμεσότητα με την οποία το κοινό συμμετέχει στην παράσταση, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι συμπίπτουν με τα Διονύσια, δηλαδή στο τέλος του χειμώνα. Η Ειρήνη, όπως η Περσεφόνη, θα ξαναφέρουν επομένως μαζί τους τη γονιμότητα στην αρχή της άνοιξης. […] Όπως ο Δίας στέλνει τις Μοίρες να σηματοδοτήσουν την επιστροφή της Περσεφόνης, έτσι και την ώρα που ετοιμάζονται να σύρουν την Ειρήνη, μαζί με την Αφροδίτη και τον Πόθο, ένας παιάνας καλεί τις Ώρες και τις Χάριτες να βοηθήσουν (στ. 456)· η Οπώρα που, με τη Θεωρία μαζί, στέκει δίπλα στην Ειρήνη, είναι μία από τις Ώρες. Και στην Ειρήνη αποκαθίσταται η τάξη των εποχών. Η ειδική θυσία προς τη Δήμητρα θυμίζει την απόφαση που έχει ληφθεί για τη θυσία προς την Ειρήνη επί τη επιστροφή της: αν και απορρίπτεται προσφορά φυτών ως ανεπαρκώς μεγαλόπρεπη (στ. 924) και επιλέγεται ένα πρόβατο, απαγορεύεται η θυσία του (τουλάχιστον επί σκηνής), με τον ισχυρισμό ότι «Δεν αγαπά σφαγές η Ειρήνη κι ούτε να χύνεται αίμα στον βωμό της» (στ. 1019 κ.εξ.). Τέτοιες «αναίμακτες» θυσίες εθεωρούντο χαρακτηριστικά προγενέστερων, ηθικά ανώτερων εποχών, πριν χρειαστούν σφαγές ζώων για να εξευμενιστούν οι θεοί: επομένως ανήκουν σε εποχές πριν από τους Ολύμπιους. […] Και ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού, λένε ότι κατέβηκε στον Άδη να φέρει πίσω τη μητέρα του, τη Σεμέλη. Οι ιστορίες είναι παρόμοιες με της Δήμητρας και της Περσεφόνης, με τη διαφορά που εδώ το παιδί ψάχνει για τη μητέρα του. Στη Λέρνα, λένε ότι κατέβηκε μέσα από την απύθμενη Αλκυόνια Λίμνη και ότι έφερε τη Σεμέλη στην αγορά της Τροιζήνας, στον ναό της Σωτήρος Αρτέμιδος· προς τιμήν του γίνονταν ετήσιες γιορτές. Κατά τον Πλούταρχο, καλούσαν τον θεό να βγει από τα νερά με σάλπιγγες. Η Σεμέλη αναζητήθηκε επίσης στους Δελφούς, στη γιορτή της Ηρωίδος: «Η εξήγηση της Ηρωίδος είναι κατά κύριο λόγο μυστική ιστορία που γνωρίζουν οι Θυιάδες. Αλλά το τελετουργικό υποδηλώνει ότι πρόκειται για αναγωγή της Σεμέλης». Υπάρχουν πολλές άλλες τελετές στις οποίες ο Διόνυσος «επιστρέφει» στους πιστούς του μετά από περίοδο απουσίας, όπως στη Σμύρνα, όπου ήρθε με πλοίο

στην αγορά της άνοιξης. Η έλευση του θεού στην αγορά, τελετουργικό κέντρο της πόλεως, σε δύο από αυτές τις γιορτές παραλληλίζεται με την αποστολή της Θεωρίας σε μια σημαντική περιοχή της πόλης, στη Βουλή (στ. 868 κ.εξ.), που είναι το προοίμιο της μόνιμης εγκαθίδρυσης της Ειρήνης. Οι σκηνές αυτές αντιστοιχούν με τη γενική έξοδο προς τους αγρούς με την οποία τελειώνει το έργο. Όπως λέει ο Whitman, οι δύο συνοδοί της Ειρήνης «προεικονίζουν αντίστοιχα τις ενυπάρχουσες μορφές της προσωπικής και δημόσιας ειρήνης ή, πιο συγκεκριμένα, την ειρήνη στην ύπαιθρο και την ειρήνη στην πόλη». Στο έργο αναδεικνύεται περισσότερο η αγροτική ζωή, αλλά δεν ξεχνιέται και η πόλη. Το άγαλμα εγκαθίσταται στην πόλη στη διάρκεια παρατεταμένης σκηνής με θυσία τυπικά γνωστή με την ονομασία ίδρυσης, τελετή που εγκαινιάζει τη λατρεία κάποιας θεότητας. Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τη συγκεκριμένη τελετή, αλλά η πιο συγκεκριμένη πληροφορία απαντά στα σχόλια του στίχου 923: «Κάθε φορά που έστηναν βωμό ή άγαλμα κάποιου θεού, έβραζαν όσπρια και πρόσφεραν μέρος του ζωμού σαν προσφορά πρώτου καρπού στον βωμό ή το ομοίωμα, ως ευχαριστήριο για την πρωτόγονη τροφή τους», όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Αριστοφάνης στις Δαναΐδες (απόσπ. 256). Καμιά φορά όμως πρόσφεραν πιο δαπανηρή θυσία». Μια τέτοια δαπανηρή θυσία αρμόζει σε μια θεά με τη σπουδαιότητα της Ειρήνης. Η εγκαθίδρυσή της μετά από πόλεμο θύμιζε στους Αθηναίους τον βωμό που αναγέρθηκε στον Ελευθέριο Δία μετά τη νίκη εναντίον των Περσών. Τέλος, υπάρχει στην Αθήνα μια σημαντική Διονυσιακή γιορτή που, αν και δεν είναι άνοδος με τη στενή έννοια του όρου, ουσιαστικά συμβολίζει την επιστροφή του θεού την άνοιξη μετά από απουσία σε περιορισμένο χώρο και, από άποψη δομής, συγκρίνεται με την Ειρήνη σε περισσότερες λεπτομέρειες απ΄ όσες προαναφέραμε – τα Ανθεστήρια». Η γιορτή κάλυπτε τρεις μέρες του Ανθεστηριώνα, σε γενικές γραμμές Φεβρουάριο-Μάρτιο, έναν μήνα πριν από τα Μεγάλα Διονύσια. Η πρώτη μέρα ήταν η «Πιθοιγία», όταν άνοιγαν τα αγγεία με το κρασί, κλειστό από την εποχή του τρύγου. […] Η δεύτερη μέρα της γιορτής, οι Χόες, ήταν μιαρά, δηλαδή μέρα δυσοίωνη. Έκλειναν όλοι οι ναοί εκτός από του εν λίμναις Διονύσου, και στην πόλη κυκλοφορούσαν οι «Κάρες», τα πνεύματα των νεκρών. Εκείνη τη μέρα γινόταν ο περίφημος διαγωνισμός οινοποσίας που εμφανίζεται στο τέλος των Αχαρνών. Καθένας έπινε μόνος του αμίλητος, σε ανάμνηση του βασιλιά Δημοφώντος που διασκέδασε με τον ίδιο τρόπο τον «μιαρόν» Ορέστη. Το βράδυ και την επομένη, γιόρταζαν στον Χθόνιο Ερμή και ο λαός έβραζε την πανσπερμία, από την οποία απαγόρευαν στους ιερείς να φάνε. Υπήρχε μύθος που εξηγούσε αυτό το φαγητό, σύμφωνα με τον οποίον «όσοι επέζησαν του κατακλυσμού προσπάθησαν να εξευμενίσουν τον Ερμή για λογαριασμό των νεκρών» με ανάλογο φαγητό, το πρώτο τους γεύμα σε στεγνό έδαφος. Στη διάρκεια της νύχτας, μεταξύ Χίων και Χύτρων, γινόταν ο «ιερός γάμος» ανάμεσα στη σύζυγο του Άρχοντα Βασιλιά, τη «Βασίλιννα», και τον Διόνυσο. Έτσι ο θεός που έμενε κρυμμένος στα αγγεία από το φθινόπωρο, την άνοιξη ξαναγύριζε στη ζωή και στο σφρίγος της μέσα σε γενική ευφορία· στην απελευθέρωση αυτή κρίσιμο ρόλο διαδραματίζει ο Ερμής, και ο θεός παντρεύεται με τη «Βασίλιννα» της γης. […] Υπάρχει μεγάλος απόηχος της γιορτής στο έργο. Οι μόνοι Ολύμπιοι που συμμετέχουν είναι ο Ερμής και ο Διόνυσος: μόνο του δεύτερου ο ναός μένει ανοιχτός. Στο έργο αποσύρονται όλοι οι θεοί, εκτός από τον Ερμή, επομένως είναι αδύνατη κάθε πρόσβαση σ΄ αυτούς, ενώ η απελευθέρωση της θεότητας από τον τόπο της απομόνωσης επιτυγχάνεται, με διονυσιακή τελετή, από τον Ερμή κι από έναν άνθρωπο το όνομα του οποίου τον συνδέει με τον τρύγο και τον θεό του. […] Στο έργο, η θεότητα ευνοεί την παραγωγή κρασιού: η λέξη οπώρα χρησιμοποιείται κυρίως για τα σταφύλια και τα σύκα, και, όπως στη γιορτή, έχουμε το άνοιγμα του καινούργιου κρασιού (στ. 916). Παρά το αποδοκιμαστικό σχόλιο των δούλων ότι η λατρεία της Ειρήνης εγκαινιάζουν χύτραι στους στίχους 922-4, είναι πιθανόν το κοινό να άκουσε στη λέξη τον απόηχο των «Χύτρων» και του γεύματος με τα όσπρια. Αυτό το φαγητό το έτρωγαν για να πανηγυρίσουν την επιβίωση από τον κατακλυσμό, και η θυσία στο έργο έπεται ανάλογης καταστροφής της οποίας

Eιρήνη

οι Έλληνες μόλις επιβίωσαν. Οι ιερείς δεν έτρωγαν από το φαγητό και στο έργο ο χρησμολόγος Ιεροκλής αρνείται συμμετοχή στη θυσία. […] Μετά τους Χόες, οι «Κάρες» εκδιώκονταν με το παροιμιώδες «Έξω, Κάρες, δεν είναι πια τα Ανθεστήρια», ώστε να «χάσουν τα δικαιώματά τους οι νεκροί» στην Ειρήνη, με την έλευση της Θεάς τα δικαιώματα χάνουν οι πράκτορες του θανάτου στην Αθήνα, και αναμφισβήτητα ο Πόλεμος αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη θέση του στο σπιτικό του Ολύμπου. Μαζί με όλους αυτούς τους παραλληλισμούς, η εννεαπλή επανάληψη της λέξης μιαρός στους στίχους 182-7 ίσως συμβολίζει τη δυσοίωνη φύση των Χόων. Τέλος, έχουμε τον γάμο του Τρυγαίου, ανθρώπου της αμπέλου και δεύτερου μετά τους θεούς (917), και της κυρίας επί των τιμών της Ειρήνης, Οπώρας. Μήπως πρόκειται λοιπόν για ιερόν γάμον ή κάτι τέτοιον; Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το έργο δεν αναφέρει ρητά κάποιες από τις πλέον εντυπωσιακές εκδηλώσεις των Ανθεστηρίων, όπως τον διαγωνισμό κρασοποσίας, το ράντισμα των θυρών με κεδρία ή τον μύθο του Ορέστη. Αλλά κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι το έργο παρουσιάζεται με τη δομή της γιορτής, όπως συμβαίνει με άλλα έργα και τις τελετές τους, ούτε τα Ανθεστήρια είναι το σχήμα που επικρατεί. Απλά στο έργο υπάρχει μια σειρά χαρακτηριστικών που θα μπορούσε να οδηγήσει το κοινό σε συσχετισμό με το σχήμα της γιορτής. Είναι πολύ φυσικό η κωμωδία να διαστρέφει πολλά από τα σοβαρά χαρακτηριστικά της γιορτής κι εκεί ακριβώς έγκειται η κωμικότητα. Οι σκοτεινές πλευρές πνίγονται μέσα στην κωμικότητα: η μιαρά φύση των Χόων νοθεύεται με τις προσβολές εναντίον του Τρυγαίου· το κλείσιμο των ναών και άλλων Ολυμπίων γίνεται αποχώρηση των θεών που αηδίασαν με τις γελοιότητες των εμπόλεμων Ελλήνων· ο επίσημος ιερός γάμος του θεού με τη «βασίλιννα» συμβολίζεται με την ασελγή ένωση του Τρυγαίου με την Οπώρα και της Βουλής με τη Θεωρία και ούτω καθεξής.

Angus M. Bowie, «Η επιστροφή της Ειρήνης», ό.π., σσ. 148-156. Μετάφραση: Π. Μοσχοπούλου

Δημήτρης Διακοσάββας Ειρήνη Καζάκου Νίκος Καπέλιος

Δημήτρης Μορφακίδης Παναγιώτα Αλεξίου Γιάννης Χαρίσης

Γιώργος Κωνσταντίνου Έλσα Σίσκου

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος

Φάνης Μουρατίδης

Γιώργος Κωνσταντίνου

Παναγιώτα Αλεξίου

Σταυρούλα Αραμπατζόγλου

Κατερίνα Γιαμαλή

ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ

Δημήτρης Διακοσάββας

Μπέττυ Δραμισιώτη

Ειρήνη Καζάκου

Νίκος Καπέλιος

Γιώργος Κολοβός

Αννέτα Κορτσαρίδου

Έφη Λιάλιου

Νίκος Μαγδαληνός

Δημήτρης Μορφακίδης

Μαρίνα Μυρτάλη

Χρήστος Νίνης

Χάρης Πεχλιβανίδης

Βασίλης Σεϊμένης

Έλσα Σίσκου

Μιχάλης Συριόπουλος

Στέλιος Τράκας

Ευάγγελος Χαλκιαδάκης

Γιάννης Χαρίσης

Βαγγέλης Χατζηνικολάου

Θεατρική περίοδος 1967-1968

Η «Ειρήνη» στο ΚΘΒΕ

Πρώτη παράσταση: Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, 22/7/1967 Σκηνοθεσία: Κανέλλος Αποστόλου Σκηνικά-κοστούμια: Λίζα Ζαΐμη Μουσική: Θεόδωρος Αντωνίου Χορογραφία: Ντόρα Τσάτσου-Συμεωνίδη Διανομή με σειρά εμφάνισης: Γιάννης Κυριακίδης (ΔΟΥΛΟΣ Α’), Σταύρος Παπαδόπουλος (ΔΟΥΛΟΣ Β’), Γιάννης Αργύρης (ΤΡΥΓΑΙΟΣ), Νίκος Κάπιος (Α’ ΚΟΡΗ ΤΡΥΓΑΙΟΥ), Μαριάννα Αρβανιτίδου (Β’ ΚΟΡΗ ΤΡΥΓΑΙΟΥ), Κώστας Ματσακάς (ΕΡΜΗΣ), Τίμος Περλέγκας (ΠΟΛΕΜΟΣ), Σίμος Ιωαννίδης (ΒΡΟΝΤΑΡΑΣ, ΓΥΙΟΣ ΚΛΕΩΝΥΜΟΥ), Νικήτας Τσακίρογλου (ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ), Αριάδνη Φιλιππίδου (ΟΠΩΡΑ), Σοφία Σπυράτου (ΘΕΩΡΙΑ), Δημήτρης Καμπερίδης (ΠΡΥΤΑΝΙΣ), Νίκος Λιαλιάς (Α’ ΒΟΗΘΟΣ), Στέλιος Φιλιππίδης (Β’ ΒΟΗΘΟΣ), Βασίλης Γκόπης (ΙΕΡΟΚΛΗΣ), Χρύσης Πλακίδης (ΔΡΕΠΑΝΟΥΡΓΟΣ), Παναγιώτης Τριφτούδης, (ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ), Μαίρη Λαμπίρη, Ελένη Παλάσκα, Βασίλης Ιωσηφίδης (ΚΑΛΕΣΜΕΝΟΙ), Δημήτρης Βάγιας (ΛΟΦΟΠΟΙΟΣ), Ηλίας Γαλανόπουλος (ΘΩΡΑΚΟΠΟΙΟΣ), Ανδρέας Λέκκας, (ΣΑΛΠΙΓΓΟΠΟΙΟΣ), Δημήτρης Μαυρομάτης (ΚΡΑΝΟΠΟΙΟΣ), Νέλσων Μωραϊτόπουλος (ΚΟΝΤΑΡΟΞΥΣΤΗΣ), Μπάμπης Πισιμίσης (ΓΥΙΟΣ ΛΑΜΑΧΟΥ) Χορός γεωργών με αλφαβητική σειρά: Γιάννης Αλεξανδρής, Ελευθέριος Γαϊτάνης, Γιώργος Ισαακίδης, Α. Ιωαννίδης, Βασίλης Ιωσηφίδης, Θεόδωρος Καλαμπούκας, Δημήτρης Καμπερίδης, Νίκος Λιαλιάς, Ευάγγελος Μπάκωσης, Νίκος Μωραϊτόπουλος, Γιώργος Παληός, Α. Σουρικόπουλος, Δημήτριος Τιφτικτσόγλου, Παναγιώτης Τριφτούδης, Μπάμπης Φορτοτήρας, Γιώργος Κοτανίδης, Χρήστος Μουχάγιερ, Χρήστος Πετρίδης, Στέλιος Φιλιππίδης.

Θεατρική περίοδος 1984-1985 Κλιμάκιο Μακεδονίας-Θράκης

Πρώτη παράσταση: Κάστρο Πλαταμώνα, 14/7/1984 Επανάληψη: Δημοτικό Θέατρο Κήπου-Θεσσαλονίκη, 2/8/1984 Μετάφραση: Θρασύβουλος Σταύρου Σκηνοθεσία: Κώστας Τσιάνος Χορογραφία: Κώστας Τσιάνος Σκηνικά-κοστούμια: Φαίδων Πατρικαλάκης Μουσική: Γιώργος Τσαγκάρης Βοηθός σκηνοθέτη: Στέφανος Χατζημιχαηλίδης Διανομή με σειρά εμφάνισης: Σάκης Πετκίδης, Καίτη Μανωλιδάκη, Σμάραγδος Κλεοβούλου, Νικολέτα Πασχούλα (ΔΟΥΛΟΙ), Γιώργος Βελέντζας (ΤΡΥΓΑΙΟΣ), Βαρβάρα Λαζαρίδου, Λένα Κουρούδη (ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΤΡΥΓΑΙΟΥ), Κώστας Σαντάς (ΕΡΜΗΣ), Γιάννης Βερσής (ΠΟΛΕΜΟΣ), Ρούλα Παντελίδου (ΤΑΡΑΧΟΣ) Παναγιώτης Ραπτάκης, Ιωάννα Παχτίτη, Γιώργος Καραγιάννης (ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ), Γιάννης Ματτύς (ΘΕΩΡΙΑ), Γιάννης Πανώριος (ΟΠΩΡΑ), Παναγιώτης Λιατζιβίρης (ΙΕΡΟΚΛΗΣ), Κώστας Λειβαδίτης (ΔΡΕΠΑΝΑΣ), Νίκος Βεργίδης (ΟΠΛΟΠΩΛΗΣ), Ηλίας Ζερβός (ΘΩΡΑΚΟΠΩΛΗΣ), Σμάραγδος Κλεοβούλου (ΚΡΑΝΟΠΟΙΟΣ), Θανάσης Κεραμίδας, Ελισάβετ Ναζλίδου (ΠΑΙΔΙΑ) Πρόκειται για την τελευταία παραγωγή των Θεάτρων Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας ως κλιμακίων του ΚΘΒΕ.

Eιρήνη

Θεατρική περίοδος 2004-2005 Πρώτες παραστάσεις: Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, 15/7/2005 Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 22 & 23/7/2005 Επανάληψη: Θέατρο Δάσους, 8/9/2005 Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης Σκηνοθεσία-δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Ιορδανίδης Σκηνικά: Γιώργος Σουγλίδης Κοστούμια: Κένυ ΜακΛέλαν Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης Χορογραφία: Ισίδωρος Σιδέρης Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βουδούρης Βοηθός σκηνοθέτη: Χάρης Γεωργιάδης Βοηθός σκηνογράφου: Αναστασία Ψάρρη Βοηθός ενδυματολόγου: Αθηνά Πουρέα Βοηθός χορογράφου: Νικολέτα Ξεναρίου Οργάνωση παραγωγής: Ροδή Στεφανίδου Διανομή με σειρά εμφάνισης: Κώστας Χαλκιάς (ΔΟΥΛΟΣ Α’), Τάκης Παπαματθαίου (ΔΟΥΛΟΣ Β’), Θύμιος Καρακατσάνης (ΤΡΥΓΑΙΟΣ), Δημήτρης Διακοσάββας (Α’ ΚΟΡΗ, ΟΠΩΡΑ), Νίκος Καπέλιος (Β’ ΚΟΡΗ, ΘΕΩΡΙΑ), Γιάννης Κλίνης (Γ’ ΚΟΡΗ), Γιώργος Κολοβός (Δ’ ΚΟΡΗ), Γιάννης Λάζαρης (Ε’ ΚΟΡΗ), Γιώργος Γαλίτης (ΕΡΜΗΣ), Δημήτρης Καμπερίδης (ΠΟΛΕΜΟΣ), Γιάννης Τσορτέκης (ΤΑΡΑΧΟΣ), Κώστας Σαντάς (ΙΕΡΟΚΛΗΣ), Σταύρος Βαφειάδης (ΑΚΟΛΟΥΘΟΣ ΙΕΡΟΚΛΗ), Κώστας Μπάσης (ΔΡΕΠΑΝΟΠΟΙΟΣ, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Α’), Χάρης Γεωργιάδης (ΚΑΝΑΤΟΠΟΙΟΣ, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Β’, ΥΠΗΡΕΤΗΣ), Γιώργος Ντουμούζης, (ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ Α’, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Γ’), Δήμος Κουτρούλης (ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ Β’, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Δ’), Στέργιος Τζαφέρης (ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ Γ’, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ε’), Νίκος Μαγδαληνός (ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ Δ’, ΓΕΙΤΟΝΑΣ ΣΤ’), Τάσος Κοντραφούρης (ΕΜΠΟΡΟΣ ΟΠΛΩΝ Ε’, ΓΕΙΤΟΝΑΣ Ζ’), Άρης Τσαμπαλίκας (ΑΡΝΙ), Γιάννης Τσεμπερλίδης (ΠΑΙΔΙ ΛΑΜΑΧΟΥ), Κωνσταντίνος Καρβέλης (ΠΑΙΔΙ ΚΛΕΩΝΥΜΟΥ), Αλέξανδρος Μπουρδούμης (ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Α’), Αστέρης Πελτέκης, (ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Β’), Γρηγόρης Σταμούλης (ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Γ’). Χορός με αλφαβητική σειρά: Χρήστος Αλεξανδρίδης, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Σταύρος Βαφειάδης, Χάρης Γεωργιάδης, Μανώλης Ιωνάς, Κωνσταντίνος Καρβέλης, Πέτρος Κιοσές, Γιάννης Κλίνης, Γιώργος Κολοβός, Τάσος Κοντραφούρης, Γιάννης Λάζαρης, Απόστολος Μπαχαρίδης, Νίκος Ορτετζάτος, Δημήτρης Παπαδάτος, Γρηγόρης Παπαδόπουλος, Γιώργος Ρούφας, Παύλος Σαχπεκίδης, Δημήτρης Σπορίδης, Άρης Τσαμπαλίκας, Γιάννης Τσεμπερλίδης.

Eιρήνη

Βιογραφικά σημειώματα Βιογραφικά σημειώματα (38)

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα Παναγιώτα Αλεξίου χορεύτρια Σπουδές: Επαγγελματική Σχολή Χορού της Νίκης Κονταξάκη. Παρακολούθησε σεμινάρια σε τεχνικές σύγχρονου χορού και αυτοσχεδιασμού με σημαντικούς καλλιτέχνες και δάσκαλους. Ως χορεύτρια έχει συνεργαστεί με τις ομάδες χορού: sinequanon (ΚΘΒΕ), Salto Futuro, Κikker, ΑΚΙΝ, Μετ΄ Εμποδίων, Παιδική Σκηνή του Πανεπιστήμιου Πατρών, Roo4. Έχει πάρει μέρος στην τελετή έναρξης των Παραολυμπιακών Αγώνων το 2004. Με το ΚΘΒΕ συνεργάστηκε στην παράσταση: Το μεγάλο μας τσίρκο (σκην. Σ. Χατζάκης). Διδάσκει σύγχρονο χορό και αυτοσχεδιασμό.

Σταυρούλα Αραμπατζόγλου ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Sheffield στη Μ. Βρετανία (BSc Honours). Συμμετείχε στις παραστάσεις: Άμλετ (σκην. Ν. Βουδούρης, Σχήμα Εκτός Άξονα, 2013), Παραμύθι χωρίς όνομα (σκην. Ι. Σιδέρης, Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης, 2012), Μια απρόσμενη συνομιλία (χορ.-σκην. Κ. Γεράρδος-Τ. Δελής, Θέατρο Σοφούλη, 2012), Η πιο δυνατή (σκην. Γ. Καραούλης, Σχήμα Εκτός Άξονα, 2012), Το σκλαβί (σκην. Τ. Ράτζος, Αριστοτέλειο Θέατρο Θεσσαλονίκης, 2010), Αντώνιο και Κλεοπάτρα (σκην.-χορ. Α. Θεοφανίδου, Σχήμα Εκτός Άξονα, 2010), Άτταλος ο Τρίτος (σκην. Γ. Καλατζόπουλος, ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, 2010), Θέατρο δρόμου (σκην. Γ. Καλατζόπουλος, ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, 2010), Οι τέσσερις εποχές και το παραμύθι που δεν το έλεγε κανείς (σκην. Ο. Γωνιάδης, ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, 2009), Ομήρου Οδύσσεια: το παραμύθι των παραμυθιών (διασκ.σκην. Κ. Ρουγγέρη, Θέατρο Εγνατία, 2007), Safe Distance, (χορ.-σκην. Κ. Γεράρδος, Piccolo Teatro, Μιλάνο, Festival del

Eιρήνη

teatro di Europa, 2007).Τηλεόραση: Η πολυκατοικία (σκην. Β. Θωμόπουλος), Άγρια παιδιά (σκην. Χ. Νικολέρης), Λίτσα. com (σκην. Ο. Μαλέα), Όλα στον αέρα (σκην. Α. Γιαννίκου), Χωρίς όρια (σκην. Σ. Μαρκίδης). Κινηματογράφος: Κίτρινη Πόλη (σκην. Σ. Κατιρτζίδης, 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης), Η Κλέφτρα (σκην. Α. Κουρλίτη, 35ο Φεστιβάλ Δράμας), Παρισινή βροχή (σκην. Δ. Ψαρρά), Το κόκκινο (σκην. Μ. Πανταζή), H.E.R. (σκην. Δ. Καραϊσαρίδης).

Νίκος Βουδούρης μουσική διδασκαλία Σπουδές: Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Συνεργάστηκε με το Αέναον Χοροθέατρο του ΚΘΒΕ, ως πιανίστας και ως μουσικός σύμβουλος. Έχει γράψει, προσαρμόσει και διασκευάσει περισσότερα από 300 κομμάτια πιάνου για την άσκηση των χορευτικών της ομάδας. Από το 1993 έως σήμερα συνεργάζεται με το ΚΘΒΕ ως πιανίστας συνθέτης, μουσικός επιμελητής, μουσικός δάσκαλος. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Β. Παπαβασιλείου, Δ. Χρονόπουλο, Γ. Ρήγα, Ν. Χουρμουζιάδη, Εύ. Γαβριηλίδη, Β. Αρδίττη, Π. Σεβαστίκογλου, Α. Βουτσινά, Σ. Χατζάκη, Γ. Ιορδανίδη, Β. Νικολαΐδη, Ν. Κοντούρη, Θ. Μουμουλίδη, Γ. Καλατζόπουλο, Φ. Μπαξεβάνη κ.ά. καθώς και με τους μουσικούς: Γ. Χριστιανάκη, Κ. Βόμβολο, Σ. Κραουνάκη, Δ. Παπαδημητρίου, Μ. Χριστοδουλίδη, Γ. Κουρουπό κ.ά. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με το λογοτεχνικό περιοδικό «Εντευκτήριο». Από το 2000 σκηνοθετεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ΚΘΒΕ για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Σερφάροντας στο ΚΘΒΕ, Ιλιάδος ίχνευσις, Εικόνες από τον Βιζυηνό, Σολωμός-Σεφέρης-Ελύτης, Ο κήπος των πριγκίπων, για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Οδυσσέας-Σεβάχ (στο πλαίσιο του προγράμματος «Θεσσαλονίκη Σταυροδρόμι Πολιτισμών»), Το αυγό της κότας, καθώς και τα προγράμματα για τα Νοσοκομεία στις παιδιατρικές πτέρυγες: Ο μικρός πρίγκιπας και Οι περιπέτειες του Μπιρμπιρή. Είναι ιδρυτικό μέλος στο Σχήμα εκτός Άξονα, όπου έχει σκηνοθετήσει τα έργα: Ιοκάστη της Δ. Μήττα, Μπλομ! του Β. Αμανατίδη, Δεσποινίς Τζούλια του Αυ. Στρίντμπεργκ και Άμλετ του Ου. Σαίξπηρ. Έχει, επίσης, γράψει και σκηνοθετήσει τα έργα: Καλιgούλα-God, BlindLight και Ηλέκτρα’s Chord.

Κατερίνα Γιαμαλή ηθοποιός Σπουδές: Αμερικάνικο Κολέγιο Ανατόλια (με υποτροφία). Αγγλική Φιλολογία στο ΑΠΘ. Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Συνεργάστηκε με τα θέατρα: ΚΘΒΕ, Εθνικό Θέατρο, Εθνική Λυρική Σκηνή, ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, Πάτρας, Βόλου, Θέατρο της Άνοιξης, Θεατρική Διαδρομή κ.ά. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Ν. Μαστοράκη, Γ. Ιορδανίδη, Σ. Χατζάκη, Ν. Διαμαντή, Π. Ζηβανό, Γ. Μιχαηλίδη, Θ. Μουμουλίδη, Β. Νικολαΐδη, Α. Βουτσινά, Α. Ρέτλυ, Γ. Καλαϊτζή, Π. Μιχαηλίδη, Κ. Τσιάνο, Γ. Μαργαρίτη, Ν. Αρμάο, Γ. Κακλέα, Α. Στάικο, Θ. Εσπίριτου, Ε. Βασιλικιώτη, Κ. Νταλιάνη, Ν. Χαραλάμπους, Κ. Καζάκο, Γ. Καλατζόπουλο κ.ά. Δισκογραφικές συμμετοχές και συναυλίες με τους: Μ. Θεοδωράκη, Τ. Καρακατσάνη, Γ. Κουρουπό, Η. Ανδριόπουλο, Δ. Παπαδημητρίου, Η. Λιούγκο, Μ. Κουμπιό, Σ. Αρσένη, Άγαμους Θύτες, Λιλιπούπολη με τους Σ. Γιαννάτου και Σ. Σακκά και Ρεμπέτικο του Κ. Φέρρη. Τηλεόραση: Σαββατογεννημένες, Σ’ αγαπώ μ’ αγαπάς, Βεντέτα κ.ά. Μεταγλωττίσεις: Αλαντίν (Γιασμίν), Τοσοδούλα, Ο Βασιλιάς κι εγώ (Άννα) κ.ά.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Κ. Χαρατσάρη. Συμμετείχε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, τηλεοπτικές σειρές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Τα τελευταία χρόνια, συνεργάζεται με το ΚΘΒΕ.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Ο γύρος του θανάτου, Ιππής, Στη Ντενεκεδούπολη, Ο Μορμόλης, Μικρά Διονύσια, Βασιλιάς Ληρ, Το όνειρο του Χάιμε, Βαβυλωνία, Ο Προεστώς του χωριού, Δράκος, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Ράφτης κυριών, Ο Φιλάργυρος, Τρωάδες, Το χαμένο πρόσωπο της Φλώρας Νισίμ, Το κιβώτιο, Ο Φάτσερ στις πόλεις, Κεκλεισμένων των θυρών, Αντιγόνη, Αχαρνής, Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, Ο οίκος του Μπάτλερ, Τα ελάφια και οι κατάρες, Ο Αρχοντοχωριάτης, Η ωραία Ταϊλάνδη, Ειρήνη, Ιβάνοφ, Ντόλλυ!, Μας συγχωρείτε κύριε Σαίξπηρ, Ο Επιθεωρητής, Λυσιστράτη, Το αθάνατο νερό, Μια κωμωδία, ΑριστοFUNης, Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες κι ένας παραμυθάς. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Σ. Φασουλή, Σ. Λιβαθινό, Γ. Καραντινάκη, Φ. Μπαξεβάνη, Γ. Ρήγα, Δ. Αβδελιώδη, Γ. Κιουρτσίδη, Ν. Μαστοράκη, Γ. Ιορδανίδη, Π. Μιχαηλίδη, Μ. Άβκιραν, Γ. Καλαϊτζή, Τ. Ράτζο, Π. Ζηβανό, Γ. Αρμένη, Γ. Καραχισαρίδη, Γ. Κιμούλη, Π. Δανελλάτο, Γ. Ρήγα, Κ. Σπανού, Κ. Νταλιάνη, Γ. Διαμαντόπουλο, Β. Νικολαΐδη, Γ. Ρεμούνδο, Ν. Διαμαντή. Τηλεόραση: Δις μαδιάμ (Αnt1), Κομισθής ειδήσεων, Θεατρικά μονόπρακτα (ΕΤ1).

Μπέττυ Δραμισιώτη βοηθός χορογράφου, χορεύτρια Σπουδές: Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης. Έχει συνεργαστεί με τις ομάδες χορού: Λάθος κίνηση, Σχεδία, Μετακίνηση, Quassi Stellar, καθώς και με τις ομάδες σύγχρονου χορού των Χ. Μανταφούνη, Π. Σταματοπούλου, N. Servos, S. Wisnievski. Από το 2001 είναι μόνιμο μέλος της ομάδας sinequanon, με την οποία συμμετείχε σε παραστάσεις που

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα παρουσιάστηκαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως: Η νύχτα του τράγου και Βάκχες (σκην. Σ. Χατζάκης), Δεν με χωρά ο τόπος, Μυστικός Δείπνος, Ο κήπος του Προφήτη, Το lose Lautrec, Θα φύγουμε μαζί κ.ά. Από το 1997 διδάσκει σύγχρονο χορό και αυτοσχεδιασμό σε παιδιά και ενήλικες, ενώ την περίοδο 20012010 δίδαξε τεχνική σύγχρονου χορού στην Επαγγελματική Σχολή Χορού Ρ. Μάνου. Στο θέατρο έχει συνεργαστεί με τους: Ν. Μαστοράκη (ως βοηθός χορογράφου), Σ. Χατζάκη, Α. Αζά. Από το 2008 επιμελείται την κίνηση στις παραστάσεις της Ρ. Πατεράκη: Puerto Grande, Σονάτα του Σεληνόφωτος, Η παλίρροια του Σεπτέμβρη, Οι Εξόριστοι και Δαίμονας.

Έρση Δρίνη σκηνικά-κοστούμια Σπουδές: Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης. Σκηνογραφία ενδυματολογία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Έχει συνεργαστεί με όλα τα ΔΗΠΕΘΕ, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ και την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» σε παραστάσεις στην Επίδαυρο, στο Ηρώδειο, στο Μέγαρο Μουσικής και σε πολλά αρχαία θέατρα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έλαβε, επίσης, μέρος σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Στη Βαρκελώνη, το Θέατρο της Καισαριανής έλαβε το Α΄ Διεθνές Βραβείο με το έργο Ιφιγένεια εν Αυλίδι, όπου έκανε τα σκηνικά και τα κοστούμια. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Θεάτρου Καισαριανής και του Θεατρικού Οργανισμού Πολιτεία. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Σ. Ντουφεξή, Σ. Χατζάκη, Β. Παπαβασιλείου, Μ. Παπανικολάου, Κ. Τσώνο, Γ. Καλατζόπουλο, Κ. Φαρμασώνη, Θ. Παπαγεωργίου, Γ. Διαμαντόπουλο, Κ. Καζάκο, Ν. Χαραλάμπους, Γ. Ρήγα, J. Wekler, R. Salvat, Γ. Καραντινάκη κ.ά. Έχει πάρει μέρος σε πάνω από εκατό θεατρικές παραστάσεις καθώς και στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

Eιρήνη

Ειρήνη Καζάκου ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή του θεάτρου «Τζένη Καρέζη». Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια υποκριτικής με τους J. Strasberg, Ε. Μπραουδάκη, θεατρικού παιχνιδιού με την Α. Παπαθανασίου, καθώς και μαθήματα μονωδίας με τους: Κ. Καμπουροπούλου, Α. Διαμαντοπούλου, Γ. Παπαδάκη, Ν. Παναγιωτόπουλο και εδώ και τρία χρόνια με τον Κ. Χατζή. Χορός: μοντέρνος, κλασικός, τζαζ και κλακέτες. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Προμηθέας Δεσμώτης (σκην. Κ. Καζάκος, ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας), Πλούτος και Λυσιστράτη (σκην. Θ. Καρακατσάνης). Συμμετείχε, επίσης, σε παραγωγές του θεάτρου Κνωσσός, του θεάτρου Τόπος Αλλού, της θεατρικής εταιρίας Παρών κ.ά., καθώς και σε μουσικές παραγωγές της ομάδας Χρώμα στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο, σε μουσική επιμέλεια του Κ. Χατζή. Τηλεόραση: Της αγάπης μαχαιριά (σκην. Σ. Μαρκίδης) και Το κλειδί του παραδείσου (σκην. Ε. Χρονοπούλου-Χ. Δήμας). Κινηματογράφος: Άρχουσα τάξη (σκην. Α. Παπαδημητρίου, μικρού μήκους), Afterlife Simplicity (σκην. Χ. Κορναζίδη, μικρού μήκους), Green Fish (σκην. Ι. Παρασκευόπουλος) και Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι (σκην. Γ. Σμαραγδής).

Νίκος Καπέλιος ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ (αριστούχος απόφοιτος). Συμμετείχε στις παραστάσεις: Το μεγάλο μας τσίρκο, O μπαμπάς εκπαιδεύεται, Λωξάντρα, Aχαρνής, Βαβυλωνία, Βασιλιάς Ληρ, Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες κι ένας παραμυθάς, Οπερέτα, Μηχανή Άμλετ, O Eπιθεωρητής, Από ’δω και πέρα, Εκάβη-Κύκλωπας, Ντόλλυ, Γλυκιά μου Ίρμα, Ο Αρχοντοχωριάτης, Όρνιθες, Ο ιμπρεσάριος από τη Σμύρνη, Οδυσσεβάχ, Μια νύχτα με τον Ρετζ, Οδυσσέα γύρισε σπίτι, Βάτραχοι, Ειρήνη, Η σπασμένη στάμνα, Εξορία, Machinal, Τα ελάφια και οι κατάρες, Σαμία, Όταν

οι γυναίκες το γλεντούν, Πλούτος, ΑριστοFUNης (ΚΘΒΕ), Follow the Fellow who Follows a Dream (EΛΣ), Getting Horny (ΕΘΕ) κ.ά. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Σ. Χατζάκη, Σ. Λιβαθινό, Γ. Ρήγα, Μ. Μαρμαρινό, S. Joter, Α. Βουτσινά, Κ. Αρβανιτάκη, M. Άβκιραν, Π. Μιχαηλίδη, Γ. Ιορδανίδη, Δ. Χρονόπουλο, Ν. Σακαλίδη, Ε. Πήττα, Γ. Καραχισαρίδη, Εύ. Γαβριηλίδη, Β. Νικολαΐδη, Ν. Κοντούρη, Ν. Διαμαντή, Γ. Ρεμούνδο, Δ. Αβδελιώδη κ.ά. Κινηματογράφος: Όλα είναι δρόμος (σκην. Π. Βούλγαρης), Ωμέγα (σκην. Β. Μπλιούμης), Έρωτας μ’ ένα κλικ (σκην. Τ. Δημοπούλου, A΄ Βραβείο στο Φεστιβάλ Λονδίνου). Τηλεόραση: Εν Ιορδάνη (σκην. Π. Δημητρακοπούλου) κ.ά.

Γιώργος Κολοβός ηθοποιός Σπουδές: Τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Ιππής, Μικρά Διονύσια, Οι στοχαστές του αόρατου, Ηλέκτρα, Το κορίτσι με τα μαύρα, Σαμία, Playmobil, Εκάβη-Κύκλωπας, Ηρακλής, Ειρήνη, Λυσιστράτη (ΚΘΒΕ), Η αρπαγή της πριγκίπισσας Αιώρας, Ελίζα (Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης), Η μεταμόρφωση, Αλεξάνδρεια-Αθήνα, Χάνσελ και Γκρέτελ, Μακμπέθ, Blasted (Στρατιώτης), Η τριλογία της Μήδειας (Ιάσων), Γρανάδα, Κεκλεισμένων των θυρών (Γκαρσέν, Θέατρο Τέχνης Ακτίς Αελίου), O ανθός και η αυγή, Berlin Alexanderplatz, Ό,τι πιο πολύ ποθείς (Θέατρο Τέχνης Ακτίς Αελίου), Φιλοκτήτης (Θεσσαλικό Θέατρο), Το πορτοκάλι με την περόνη (ομάδα καλλιτεχνών Ούγκα Κλάρα), Ο Άρντεν από το Φέβερσαμ (Mάικλ), Μαζί με τ’ άπλυτα (Daizy, Πανδαιμόνιο 7). Συνεργάστηκε, επίσης, με το Χοροθέατρο Θεσσαλονίκης στην παράσταση Η ωραία κοιμωμένη (χορ. Κ. Ρήγος, 1999), καθώς και στην Τελετή Λήξης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 1997 (σκην. G. Bregovic). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Σ. Φασουλή, Γ. Καραντινάκη, Ν. Σακαλίδη, Εύ. Γαβριηλίδη, Φ. Μακρή, Δ. Χρονόπουλο, Γ. Ρήγα, Α. Σερμπάν, Γ. Ιορδανίδη, Θ. Αμοιρίδου, Θ. Βελισσάρη, Δ. Σακατζή, Γ. Τσορτέκη. Έγραψε μουσική για τις παραστάσεις: Ρομπέρτο Τσούκο, Η μοναξιά στον κάμπο με βαμβάκι (Νέες Μορφές), Ο θρίαμβος του έρωτα (σε συνεργασία με τον Π. Παρασχόπουλο, Ακτίς Αελίου).

Αννέτα Κορτσαρίδου ηθοποιός Σπουδές: Θεατρικός Οργανισμός Εστία Γ. Ρήγα. Συνεργάστηκε για δέκα χρόνια με το χοροθέατρο Ροές της Σ. Σπυράτου. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Ο γύρος του θανάτου (σκην. Ν. Μαστοράκης), Έλα απόψε στου… Μελά (σκην. Γ. Καλατζόπουλος), Οι Γερμανοί ξανάρχονται (σκην. Γ. Ρήγας), Λωξάντρα (σκην. Σ. Χατζάκης), Και το δικό μου τέλος ας συνοδεύει μουσική (σκην. Τζ. Αρσένη), Αν μια νύχτα του χειμώνα… ο Ντε Φιλίππο και ο Πιραντέλλο (σκην. Β. Παπαβασιλείου), Στην εθνική με τα μεγάλα (σκην. Μ. Τσουρουνάκης), Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν (σκην. Α. Μέντης), 15 Λεπτά (σκην. Τ. Τζαμαργιάς), Inferno (σκην. R. Castelucci), O έβδομος σταθμός (σκην. Τ. Λύγαρη), Κβετς (σκην. Ο. Ποζέλη), Δωδέκατη νύχτα (σκην. Ε. Γεωργοπούλου), Το μήλο της έριδος (σκην. Π. Μουστάκης), Νύχτες (σκην. Β. Πεφάνη), Τeena Brandon Teena, Playback Theatre και A! Μπα! (σκην. Ν. Καραγέωργος) κ.ά. Σκηνοθέτησε και έπαιξε στην παράσταση Θέλετε να χορέψομε, Μαρία, στο πλαίσιο του Κοινωνικού Θεατροπωλείου του ΚΘΒΕ. Συνεργάστηκε σε μουσικές παραστάσεις με τους Σ. Κραουνάκη, Λ. Κηλαϊδόνη και Δ. Σαββόπουλο (σκην.-χορ. Σ. Σπυράτου). Έπαιξε στις κινηματογραφικές ταινίες Ακροπόλ (σκην. Π. Βούλγαρης), Delivery (σκην. Ν. Παναγιωτόπουλος), Μακριά απ’ τη θάλασσα (σκην. Σ. Λιαροπούλου) και στις τηλεοπτικές σειρές Δέκα μικροί Μήτσοι (σκην. Λ. Λαζόπουλος), Όνειρο ήταν και Μωβ ροζ (σκην. Λ. Ζαρουτιάδης), Στο παρά πέντε και Safe Sex (σκην. A. Aγγελόπουλος), Δις Μαδιάμ (σκην. Γ. Στρατηγός), Πήρα κόκκινα γυαλιά (σκην. Κ. Αθανασίου-Α. Σκλάβος), Κλινική περίπτωση (σκην. Α. Μορφονιός) κ.ά.

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα Γιώργος Κωνσταντίνου ηθοποιός Σπουδές: Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Έπαιξε σε έργα των Μπρεχτ, Τ. Ουίλιαμς, Σαίξπηρ, σε αρχαίες κωμωδίες και συνεργάστηκε με κορυφαίους Έλληνες συγγραφείς. Πρωταγωνίστησε, μεταξύ άλλων, στις παραστάσεις: Art, Οι Άθλιοι, O Επιθεωρητής, Οι Νταντάδες, Ταρτούφος, Όρνιθες, Πλούτος, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Αμπιγιέρ, καθώς και στις δημοφιλείς κινηματογραφικές ταινίες Η δε γυνή να φοβείται τον άντρα, Καλώς ήρθε το δολάριο, Χτυποκάρδια στο θρανίο, Ξύπνα Βασίλη, Η ζηλιάρα, Γάμος αλά ελληνικά, 5.000 ψέματα, Άνθρωπος για όλες τις δουλειές, The Κόπανοι κ.ά. Από το 1972 ασχολείται με τη συγγραφή θεατρικών, κινηματογραφικών και τηλεοπτικών έργων. Έγραψε και σκηνοθέτησε για πολλούς πρωταγωνιστές, όπως τους Λ. Κωνσταντάρα, Θ. Καρακατσάνη, Ρ. Βλαχοπούλου, Ντ. Ηλιόπουλο, Μ. Κοντού κ.ά. Θεατρικά έργα του που παρουσιάστηκαν είναι: Ο φανταστικός κόσμος του Μακρυπόδη, Μια παρθένα για μένα, Οι λόρδοι της λόρδας (μιούζικαλ, με πρωταγωνιστές τους Λ. Κωνσταντάρα και Μ. Κοντού), Ο λύκος και αν γέρασε (με τον Λ. Κωνσταντάρα), Πολίτης… Γάμα κατηγορίας, Επαναστάτης χωρίς αστεία, Οι τελευταίοι Πασοκράτορες (με τους Ρ. Βλαχοπούλου και Ντ. Ηλιόπουλο), Ο τελευταίος να κλείσει την πόρτα (με τον Θ. Καρακατσάνη). Έγραψε και ανέβασε επιθεωρήσεις και stand up comedies. Κατά τη θεατρική περίοδο 2012-13 συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ, όπου σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε στην παράσταση Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται και πρωταγωνίστησε στον Κατά φαντασίαν ασθενή (σκην. Σ. Χατζάκης). Στην τηλεόραση παρουσιάστηκε το 1971. Έγραψε και σκηνοθέτησε: Δόκτωρ Τικ (ΕΡΤ, 1971), Ανθρώπινες ιστορίες (1972), Άσε τον κόσμο να γελάσει (1973), Τρεις κι ο κούκος (1986), Μη μου γυρνάς την πλάτη (1986), Η αλεπού κι ο μπούφος (1986), Πατήρ, υιός, και πνεύμα (1989), Τα επτά κακά της μοίρας μου, Γραμματέας για κλάματα κ.ά. Το 2006 τιμήθηκε με το βραβείο ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ για την ερμηνεία του σε νούμερο επιθεώρησης. Το 2010 τιμήθηκε από το «Αθηνόραμα» με το βραβείο κοινού, για την ερμηνεία του στην παράσταση Αμπιγιέρ.

Eιρήνη

Έφη Λιάλιου ηθοποιός Σπουδές: Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν (2005). Διετής φοίτηση στο Kingston University στο Λονδίνο, στα μαθήματα ψυχολογίας-κοινωνιολογίας-Communication Studies (1998-2000). Συνεργάστηκε με το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν στη μουσική παράσταση αφιερωμένη στον Μ. Χατζιδάκι Ο ύμνος στους θεούς ας πάει (σκην. Α. Καραγιαννοπούλου). Συμμετείχε στις παραστάσεις: 9η Αναβίωση αρχαίων και εορτών (σκην. Π. Οικονομοπούλου, Λύκαιο Όρος), Απόπειρες κατά της ζωής της (σκην. A. Καραγιαννοπούλου, Θέατρο Ιλίσια-Ντενίση), The Game (σκην. Β. Χρυσανθόπουλος - Μ. Μπουζιούρη, Θέατρο Βικτώρια), Θαΐς (σκην. A. Bernard, μουσ. δ/νση: M. Plasson, ΜassenetΜέγαρο Μουσικής Αθηνών). Με το ΚΘΒΕ συνεργάστηκε ως ηθοποιός στην παράσταση Μαντάμ Σουσού (σκην. Γ. Αρμένης) και Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται (σκην. Γ. Κωνσταντίνου) και ως βοηθός σκηνοθέτη στην παράσταση Ο Μορμόλης (σκην. Φ. Μπαξεβάνη). Συμμετείχε στις τηλεοπτικές σειρές: Ιωάννα της καρδιάς, Γητευτής, Οικογένεια Βλάπτει. Συμμετείχε στη μεγάλου μήκους ταινία Παράδεισος.

Νίκος Μαγδαληνός ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Δάφνες και πικροδάφνες, Eρρίκος Δ΄, Πλούτος, Λυσιστράτη, Εξορία, Οιδίπους τύραννος, Το ημέρωμα της στρίγγλας, Ο κύριος της κύριας υπουργού, Μια τρελή οικογένεια, Άτα... νάτα... φάτα (επιθεώρηση), Ο Φιάκας, Αχαρνής, Λωξάντρα, Το μεγάλο μας τσίρκο κ.ά. Συνεργάστηκε με το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ. Συμμετείχε στις τηλεοπτικές σειρές: Το θέατρο της Δευτέρας (Χαβιάρι

και φακές), Ο χρυσός νοικοκύρης, Η συμμορία της Μαίρης, Ομιλείτε ελληνικά, Αλεπού και μπούφος, Τραστ, Η σκιά του χρήματος, Το γαλάζιο διαμάντι, Τα αδέλφια, Τα εφτά κακά της μοίρας μου, Άγγελος κατά λάθος, Νεοέλληνες και Σοφία ορθή. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Λ. Λαζόπουλο, Γ. Κιουρτσίδη, Α. Βουτσινά, Γ. Ιορδανίδη, Γ. Μιχαηλίδη, Σ. Χατζάκη κ.ά.

Μίνως Μάτσας μουσική Σπουδές: Juilliard School of Music. Ορφείο Ωδείο. Έχει γράψει μουσική και τραγούδια για τον κινηματογράφο, το θέατρο, για σύγχρονο χορό, καθώς και για ορχηστρικά σύνολα. Η μουσική του έχει βραβευτεί στην Ελλάδα και στην Αμερική και έχει εκδοθεί από την EMI, την Capital και τη Sony Music. Το 2006 και το 2008 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μουσικής για τα soundtrack των ταινιών Eduart και Σκλάβοι στα δεσμά τους. Έχει παρουσιάσει την κινηματογραφική του μουσική στη Metropolitan Opera (για το φίλμ του Κώστα Γαβρά The Parthenon) και στο Alice Tully Hall (Diary of a Lost Girl) στη Νέα Υόρκη. Στις τελευταίες του δουλειές περιλαμβάνονται τα soundtrack των ταινιών Undisputed III (Warner Brothers), The Stan Lee Story, η μουσική για την παράσταση χορού Ρεμπέτικο που παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στο Σαν Φρανσίσκο και στο Βερολίνο, καθώς και για την τηλεοπτική σειρά Το Νησί. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα και στο Λος Άντζελες.

Δημήτρης Μορφακίδης ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Νέου Ελληνικού Θεάτρου Γ. Αρμένη. Σχολή Τοπογραφίας. Συμμετείχε στις παραστάσεις του ΚΘΒΕ: Ερωτευμένος πειρατής, Ο Προεστώς του χωριού,

Βαβυλωνία, Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες κι ένας παραμυθάς, Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι, Μπανταρισμένοι: PIGS, PIGS Reloaded, PIGS Revolution, Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα, To μεγάλο μας τσίρκο, καθώς και στις παραστάσεις: Praous, Ντετέκτιβ στόρι ή ο μύθος του Φίλιπ Μάρλοου-Ηρακλή, Χαμένος στ’ όνειρο, SLV. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Α. Παππά, A. Frieling, Κ. Μπαβογιάννη, Κ. Ζωναρά, Θ. Μουμουλίδη, Γ. Κιουρτσίδη, Δ. Αβδελιώδη, Γ. Ρήγα, Γ. Παρασκευόπουλο, Σ. Χατζάκη. Συμμετείχε στην κινηματογραφική ταινία Ο γιος του Τσάρλυ.

Φάνης Μουρατίδης ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Με συνεργασίες στις δύο κρατικές σκηνές και στο ελεύθερο θέατρο, έχει στο ενεργητικό του έξι εμφανίσεις στην Επίδαυρο και συνεργασίες με μερικούς από τους σπουδαιότερους Έλληνες σκηνοθέτες. Έγινε γνωστός από τη θητεία του στο ιστορικό θέατρο Αμόρε. Στη συνέχεια και εντελώς ξαφνικά έπλευσε προς άλλα καλλιτεχνικά νερά δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στο ελεύθερο θέατρο και στην τηλεόραση.

Κική Μπάκα χορογραφία Σπουδές: Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (αριστούχος απόφοιτος). Με υποτροφία του ιδρύματος Κ. Πράτσικα συνέχισε τις σπουδές της στη Νέα Υόρκη, μελετώντας σύγχρονες τεχνικές χορού. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας χορού sinequanon. Εργάζεται ως χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα σύγχρονου χορού.

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΞΕΒΑΝΗ βοηθός σκηνοθέτη Σπουδές: Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου (αριστούχος απόφοιτος, 1992). Μουσική στο Εθνικό Ωδείο και στο Ωδείο Φ. Νάκας (πιάνο, κλασικό τραγούδι, σύνθεση για το θέατρο και τον κινηματογράφο). Από το 1992 έως σήμερα συμμετείχε στο θέατρο σε πάνω από 40 παραστάσεις ως ηθοποιός, συνθέτης, σκηνοθέτης. Υπήρξε βοηθός γνωστών συνθετών και σκηνοθετών. Έχει παίξει στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση και έχει υπογράψει την πρωτότυπη μουσική ταινιών και σίριαλ. Την περίοδο 2010–2012 έπαιξε στο ΚΘΒΕ τη Λωξάντρα της Μ. Ιορδανίδου σε θεατρική διασκευή Ά. Δήμου και σκηνοθεσία Σ. Χατζάκη, στην παράσταση Μικρά Διονύσια σε σκηνοθεσία Γ. Ρήγα-Γ. Καραντινάκη (Ελένη, Γριά από τον Πλούτο, Λυσιστράτη), καθώς και τη Μαντάμ Σουσού του Δ. Ψαθά σε σκηνοθεσία Γ. Αρμένη. Σκηνοθέτησε το έργο της Ευ. Φακίνου Στη Ντενεκεδούπολη και τον Μορμόλη του Ρ. Χάχφελντ.

Κ. Χ. Μύρης μετάφραση Ο Κ. Χ. Μύρης (φιλολογικό ψευδώνυμο του Κώστα Γεωργουσόπουλου) σπούδασε ιστορία και αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και θέατρο με δάσκαλο τον Δ. Ροντήρη. Δίδαξε στη Δημόσια και Ιδιωτική Εκπαίδευση. Από το 1990 διδάσκει θεατρολογία στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι κριτικός θεάτρου, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ποιητής και σχολιογράφος. Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου, με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών και με το χρυσό μετάλλιο της πόλης των Αθηνών. Κυριότερα τυπωμένα έργα του: Αμήχανον τέχνημα (ποίηση), Δύο πεζά (διηγήματα), Χρονικό, Ιθαγένεια,

Eιρήνη

Μεγάλη Αγρυπνία (τραγούδια), Κλειδιά και κώδικες θεάτρου Ι – Αρχαίο θέατρο, Κλειδιά και κώδικες θεάτρου ΙΙ – Ελληνικό θέατρο, Παγκόσμιο Θέατρο (Α΄ Από τον Μένανδρο στον Ίψεν, Β΄ Από τον Τσέχωφ στον Μπρεχτ, Γ΄ Από τον Μίλλερ στον Μύλλερ), Τα μετά το θέατρο (δοκίμια), Θίασος ποικιλιών (δοκίμια), Το νήμα της στάθμης (δοκίμια), Προσωπολατρία (θεατρικά πορτρέτα), Ελλαδογραφία (Λυρική Γεωγραφία), Οι πλάγιες ερωτήσεις του Πορφύριου (σχόλια). Έχει μεταφράσει Αισχύλο (6), Σοφοκλή (6), Ευριπίδη (12), Αριστοφάνη (9) και Μολιέρο (Ταρτούφος, Ασυλλόγιστος, Γιατρός με το ζόρι). Το 2006 ανακηρύχτηκε Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2008 του απονεμήθει το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

Μαρίνα Μυρτάλη ηθοποιός Σπουδές: Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης Θεμέλιο του Νίκου Βασταρδή (αριστούχος απόφοιτος, 2010). Τελειόφοιτος του τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Αίας – Κάθοδος / Χορικά (Αθηνά), Ιχνευτές (Χορός), Ο γάμος του μπαρμπα Γιώργου (Νύφη), Ευμενίδες (Προφήτισσα). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Γ. Παντελεάκη, Γ. Χατζηδάκη, Ε. Σπαθάρη. Συμμετείχε στη μικρού μήκους ταινία Ζωή (βραβείο Α’ γυναικείου ρόλου φεστιβάλ Φανταστικού).

Χρήστος Νίνης ηθοποιός Συνεργάστηκε με το Θέατρο Τέχνης (1976-1991 και 1994-1995) στα έργα: Επτά επί Θήβας, Αχαρνής, Βάκχες, Ειρήνη, Οιδίπους τύραννος, Ιππής, Ορέστεια, Όρνιθες, Πέρσες,

Σφήκες, Πλούτος, Αγαμέμνων, Φιλοκτήτης, Δείπνο, Κομμάτια και θρύψαλα, Ο αυτόχειρ, Το πιστοποιητικό, Οι προστάτες, Πράβντα, Θεϊκά λόγια, Ριχάρδος Γ΄, Οι παραθεριστές, Ο άντρας είναι άντρας, Μικρό και μεγάλο, Ο γάμος, Οδυσσέα γύρισε σπίτι, Μαντζουράνα στο κατώφλι… γάιδαρος στα κεραμίδια, Γκλορίνια, Ο λήσταρχος Νταβέλης, Λευκή απεργία, Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα, Γκόρντογκαν, Πού πάει το λεωφορείο, Ο μπαμπάς ο πόλεμος κ.ά. Με το Θεσσαλικό Θέατρο (19911993): Ιφιγένεια εν Ταύροις, Χοηφόροι, Ηλέκτρα. Με το Απλό Θέατρο: Ρόσμερσχολμ (1991) και Φεγγαρόφωτο (1996). Με το ΔΗΠΕΘΕ Βόλου (1993-1994): Ο ήχος του όπλου, Φιλουμένα Μαρτουράνο και Ο δρόμος περνάει από μέσα. Με το Εθνικό Θέατρο (2004-2009): Ζέντζας, Λυσιστράτη, Ο κύκλος με την κιμωλία, Μάνα Κουράγιο, Ο υπάλληλος, Προμηθέας δεσμώτης. Με το ΚΘΒΕ συνεργάζεται από το 1997 και έχει πάρει μέρος στις παραστάσεις: Αίας, Όπως σας αρέσει, Όταν οι γυναίκες το γλεντούν, Παραμύθι χωρίς όνομα, Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας, Ο γενικός γραμματεύς, Ο συνταγματάρχης πουλί, Καραγκιόζης ο Μέγας, Του νεκρού αδελφού, Ο γάμος, Γερνάω επιτυχώς, Αχαρνής, Λωξάντρα, Το μεγάλο μας τσίρκο.

Αντώνης Παναγιωτόπουλος φωτισμοί Σπουδές: Εικονοληψία. Συμμετείχε, ως οπερατέρ, σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους. Από 1982 στράφηκε στο θεατρικό φωτισμό. Συμμετείχε σε μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις (φεστιβάλ Χάλκη-Νησί Ειρήνης και Φιλίας, Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας και Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δελφών) και έχει υπογράψει το σχεδιασμό των φωτισμών σε περισσότερες από εκατό θεατρικές και μουσικές παραστάσεις στην Ελλάδα, την Ευρώπη και την Αμερική. Την περίοδο 1989-90 ήταν φωτιστής των παραστάσεων και τεχνικός υπεύθυνος του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Από 1991 έως σήμερα είναι υπεύθυνος καλλιτεχνικού φωτισμού στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Συνεργάστηκε, μεταξύ άλλων, με τους σκηνοθέτες: Β. Παπαβασιλείου (Οιδίπους Τύραννος, Ελένη, Κατά λάθος πρόβες, Ψευτοϋπηρέτρια), Σ. Χατζάκη (Φόνισσα, Θεσμοφοριάζουσες, Η

νύχτα του τράγου, Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Προμηθέας Δεσμώτης, Όρνιθες), Ε. Σκότη (Αγαπητή Έλενα), Μ. Ζάιμπελ (Ορέστεια), Σ. Ούνκοβσκι (Η τέταρτη αδελφή, Ορέστης), Μ. Λάνγκχοφ (Φιλοκτήτης).

Χάρης Πεχλιβανίδης ηθοποιός Σπουδές: Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Υπότροφος του ΙΚΥ για μεταπτυχιακές θεατρικές σπουδές στο εξωτερικό. Παρακολούθησε σεμινάρια υποκριτικής, χορού, καθώς και μαθήματα body contact/contact improvisation και σύγχρονου χορού. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Βόιτσεκ (σκην. Μ. Μπεκρή, Γ. Παρασκευόπουλος, Νέες Μορφές), Όνειρο θερινής νυκτός (σκην. Κ. Αγγελόπουλος, Θέατρο Σοφούλη), Τι πρέπει να ξέρεις πριν από το τέλος του κόσμου (σκην. Α. Βαλσάρη, Bar-theater). Συμμετείχε στις παραστάσεις του ΚΘΒΕ: Ο Υμπύ στο σχολείο (σκην. Ε. Λυγίζος, στο πλαίσιο του Θεατρικού Εργαστηρίου του ΚΘΒΕ), Υπομέλας τόπος (χορ.σκην. Δ. Σωτηρίου, Χοροθέατρο ΚΘΒΕ), Τρωάδες (σκην. Ν. Κοντούρη), Η φιλονικία / Καθαροί: μια παράλληλη ανάγνωση, Ελένη, Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι, Λόγος και σιγή (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος), Θα φύγουμε μαζί (σκην.-χορ. sinequanon).

Στέλλα Ρότσιου βοηθός σκηνογράφος Σπουδές: Τμήμα Σκηνογραφίας-Ενδυματολογίας της Ακαδημίας Καλών Τεχνών στη Φλωρεντία (1989-1993). Εργαστήριο θεατρικής έρευνας στο Laboratorio Nove του Sesto Fiorentino της Φλωρεντίας (1990-1992). Σχολή Τεχνικών Τηλεόρασης της κοινότητας της Φλωρεντίας (1991-1993). Μεταπτυχιακές σπουδές στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο στο διατμηματικό πρόγραμμα «Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός»,

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα με εργασία στις βασικές αρχές μηχανικής στη θεατρική σκηνή, στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου και στην παραγωγική διαδικασία. Συνεργάστηκε σε θεατρικές παραγωγές, κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές παραγωγές με τους σκηνογράφους Γ. Πάτσα, Τ. Ζωγράφο και Ε. Δρίνη καθώς και για πολλά χρόνια με τον Δ. Φωτόπουλο, σε παραγωγές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Από το 1993 έχει εργαστεί ως σκηνογράφος-ενδυματολόγος σε θεατρικές παραγωγές σε πολλά κρατικά θέατρα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στην Εθνική Λυρική Σκηνή (Πετρούσκα του Χ. Μανταφούνη και Ο Καραγκιόζης και το καταραμένο φίδι) και ΔΗΠΕΘΕ, σε τηλεοπτικές σειρές (ενδεικτικά: 10 μικροί Μήτσοι του Λ. Λαζόπουλου, Μετράω στιγμές του Ν. Κουτελιδάκη, το Τρίτο Στεφάνι του Γ. Δαλιανίδη), σε εκπομπές, σε ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, (Οι ιππείς της Πύλου, του Ν. Καλογερόπουλου, Ζητείται Ψεύτης του Ι. Μιχαηλίδη), σε μουσικές παραγωγές (Άγαμοι Θύτες, Ε. Αρβανιτάκη) και σε εταιρικά events. Τα τελευταία 12 χρόνια εργάζεται ως επί το πλείστον στην υλοποίηση διαφημιστικών ταινιών ως art director. Από τον Φεβρουάριο του 2012 συνεργάζεται με το ΚΘΒΕ στο Γραφείο Παραγωγής.

Βασίλης Σεϊμένης ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου (με υποτροφία), με δασκάλους τους: Μ. Αρώνη, Α. Φιλιππίδη, Τ. Λιγνάδη, Ι. Ψαρρά, Ε. Χατζηαργύρη, Μ. Χορς. Το 1987, μετά από ακρόαση, επιλέγεται από τον Μίνω Βολανάκη και προσλαμβάνεται στο ΚΘΒΕ στο οποίο συμμετείχε σε 45 παραστάσεις. Κορυφαίο γεγονός στην πορεία του, αποτελεί η συνεργασία του (έξι έργα) με τον Α. Βουτσινά, που τον θεωρεί δάσκαλό του και που ελπίζει να φανεί άξιος μαθητής του. Συμμετείχε σε τηλεοπτικές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες. Έχει διδάξει υποκριτική σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, σε δημοτικά και ιδιωτικά θεατρικά εργαστήρια και στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ. Είναι εκλεγμένος στο ΔΣ του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και σύμβουλος κρατικών σκηνών.

Eιρήνη

Έλσα Σίσκου χορεύτρια Σπουδές: Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αγγλική Γλώσσα και Φιλολογία του ΑΠΘ. Παρακολούθησε σεμινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό με διάφορους καλλιτέχνες και δάσκαλους χορού όπως: J. Britton, D. Zambrano, I. Cohen, N. Dipla, A. Cooper Albright, B. Mihci, Χ. Στρινόπουλο, Ε. Μαλκότση, Τ. Καραχάλιο, Μ. Ναλμπάντη, Γ. Νικολαΐδη, Μ. Μανωλιάδη. Ως χορεύτρια έχει συνεργαστεί με τους χορογράφους: Δ. Κορωναίου, Κ. Γεράρδο, Π. Βόικου, Π. Σφήκα, Γ. Τσφέτκωφ κ.ά. Στο θέατρο έχει συνεργαστεί με τους σκηνοθέτες: Γ. Σφυρίδη, Γ. Παπαδόπουλο, Α. Χατζηλιάδου, Ι. Μιχαηλίδη (Άγαμοι Θύται… στο δημόσιο, ΚΘΒΕ). Διδάσκει κλασικό και σύγχρονο χορό στη Θεσσαλονίκη.

Μιχάλης Συριόπουλος ηθοποιός Σπουδές: Δραματική σχολή Σύγχρονο Θέατρο Β. Διαμαντόπουλος. Συμμετείχε στις παραστάσεις: O Βυσσινόκηπος, Το όνειρο του σκιάχτρου, Η όπερα του ζητιάνου, Ορφέας vision, Αθώοι ψεύτες, Τρεις αδελφές, Το σκλαβί, Σ’ εσάς που με ακούτε, Αντιγόνη, Ματωμένος γάμος, Λογοτεχνικά πρωινά της Κυριακής, Λεωφορείο ο πόθος. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Χ. Χατζηβασιλείου, Ι. Σιδέρη, Γ. Καλαϊτζή, Ν. Βουδούρη, Ε. Δρόσου, Τ. Ράτζο, Α. Κουμίδου, Γ. Ιορδανίδη, Σ. Καρακάντζα, Α. Καλογρίδη, στην Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης», στο ΚΘΒΕ, την ομάδα passatempo κ.ά. Ως βοηθός σκηνοθέτη: Τα μεγάλα ροκ συγκροτήματα δε διαλύονται ποτέ (σκην. Π. Ζούνη). Σκηνοθέτησε τις παραστάσεις: Στον καθρέφτη του χρόνου ρέουν οι λέξεις διαυγείς, Η ιστορία της Φιξ.

Στέλιος Τράκας ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Ωδείου Αθηνών. Παρακολούθησε σεμινάρια με τους Λ. Κονιόρδου, Τ. Μπαντή, Α. Ποπόφσκι, Ν. Βουδούρη κ.ά. Master Classes με τους Β. Παπαβασιλείου, Σ. Μιχοπούλου, Δ. Δημητριάδη κ.ά. Στο θέατρο έχει συνεργαστεί με τους σκηνοθέτες: Σ. Χατζάκη (Ο κύκλος με την κιμωλία στον Καύκασο), Δ. Μαυρίκιο (Ανδρομάχη), Ν. Σακαλίδη (Φαίδρας και Ιππόλυτου πάθη), Ε. Λυγίζο (Ο Υμπύ στο σχολείο), Γ. Παρασκευόπουλο (Καθαροί, πια), Κ. Ρουγγέρη (Ιλιάδα, Οδύσσεια) κ.ά. Συμμετείχε στις τηλεοπτικές σειρές: Τα παιδιά της Νιόβης (σκην. Κ. Κουτσομύτης) και Χορεύοντας στη σιωπή (σκην. Γ. Κορδέλλας) και 4 (σκην. Χ. Παπακαλιάτης).

Ελένη Φωτάκη στίχοι χορικών Η Ελένη Φωτάκη μεγάλωσε στην Κρήτη και γράφει κυρίως στίχους για τραγούδια.

Ευάγγελος Χαλκιαδάκης ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Ωδείου Αθηνών. Είναι πτυχιούχος Ηλεκτρονικός Μηχανικός. Είναι ιδρυτικό μέλος του Θεάτρου Νέων Ρεθύμνου (Η μικρή πριγκίπισσα, Η άμαξα κ.ά). Συνεργάστηκε με το Δημοτικό Θέατρο Ρεθύμνου στις παραστάσεις: Πλούτος, Η φιλονικία, Ο θρίαμβος του έρωτα (σκην.

Μ. Ζαχαράκης). Συμμετείχε, επίσης, στις παραστάσεις: Αντιγόνη, Ελένη (σκην. Α. Μιχόπουλος), Πλούτος (σκην. Θ. Καρακατσάνης), Το καμπαρέ των σκουπιδιών, Ο χαρτογράφος Adorn Falder ανοίγει το παράθυρο (σκην. Ν. Νικολάου), Ρωμαίος και Ιουλιέτα…. σαν το σκύλο με τη γάτα (σκην. Ν. Νικολάου), Ματωμένος γάμος (σκην. Κ. Τσιάνος), Λυσιστράτη (σκην. Θ. Καρακατσάνης), Βαβυλωνία (σκην. Δ. Αβδελιώδης), Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες κι ένας παραμυθάς (σκην. Γ. Ρήγας), Ο κύριος Πούντιλα κι ο δούλος του, ο Μάττι (σκην. Κ. Καζάκος), Υπάρχει και φιλότιμο (σκην. Γ. Κιουρτσίδης), Στη Ντενεκεδούπολη, Ο Μορμόλης (σκην. Φ. Μπαξεβάνη), Ιππής (σκην. Σ. Φασουλής). Άλλες συμμετοχές: Τελετή Λήξης Ολυμπιακών Αγώνων 2004 (σκην. Θ. Μοσχόπουλος) και όπερα I pagliacci (σκην. F. Zeffireli, Ηρώδειο). Κινηματογράφος: Το πέταγμα του κύκνου (σκην. Ν. Τζίμας), Xanax, Το επάγγελμα της μητρός μου (μικρού μήκους). Τηλεόραση: Έχει εργαστεί ως τεχνικός και βοηθός σκηνοθέτη και έχει εμφανιστεί σε τηλεοπτικές σειρές.

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Ωδείου Αθηνών (1992). Στο θέατρο από το 1992 έως σήμερα συμμετείχε σε πολλές αξιόλογες παραστάσεις όπως: Οι υπηρέτριες (σκην. Θ. Μοσχόπουλος, 1996-97), Μόλις χώρισα (σκην. Β. Μυριανθόπουλος, 1998-2000), Μαγειρεύοντας με τον Έλβις (σκην. Γ. Κακλέας, 2000-02), Βάτραχοι (σκην. Σ. Χατζάκης, ΚΘΒΕ, καλοκαίρι 2003, Βραβείο Νέου Δημιουργού Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών), Μαμά μην τρέχεις (σκην. Γ. Κακλέας, 2002-04), Βάκχες (σκην. Σ. Χατζάκης, καλοκαίρι 2005), Βασιλιάς Ληρ (σκην. Σ. Ούνκοβσκι, 2005-06), Θεσμοφοριάζουσες (σκην. Σ. Χατζάκης, καλοκαίρι 2006), Νύχτα ραδιοφώνων (σκην. Γ. Κακλέας, 2006-08), Βροχοποιός (σκην. Γ. Κακλέας, 2008-09), Όρνιθες (σκην. Σ. Χατζάκης, καλοκαίρι 2009), Λυσιστράτη (σκην. Γ. Κακλέας, καλοκαίρι 2010, Βραβείο Αρχαίου Δράματος Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών), Υπηρέτης δύο αφεντάδων (σκην. Γ. Κακλέας, καλοκαίρι 2011), Όρνιθες (σκην. Γ. Κακλέας, καλοκαίρι 2012), Αχ αυτά τα φαντάσματα (σκην. Γ. Κακλέας, 2012-13). Τηλεόραση: Εγκλήματα (σκην. Α.

Βιογραφικά σημειώματα

Βιογραφικά σημειώματα Αγγελόπουλος, ΑΝΤ1), Δέκα μικροί Μήτσοι (σκην. Α. Αιδίνη, ΜΕGA), Είσαι το ταίρι μου (σκην. Α. Αγγελόπουλος, ΜΕGΑ), Κόκκινος κύκλος (σκην. Π. Κοκκινόπουλος, ALPHA), Το 10 (σκην. Π. Δημητρακοπούλου, Βραβείο Β’ Ανδρικού Ρόλου, ALPHA), Με λένε Βαγγέλη (σκην. Σ. Μπλάτσος, MEGA). Κινηματογράφος: Ε-mail (σκην. Μ. Χολέβας, 2001), ΡΟ 20 (σκην. Λ. ΛαζόπουλοςΠ. Κράββας, 2004), Λούφα και παραλλαγή (σκην. Ν. Περάκης, 2005), Πέντε λεπτά ακόμα (σκην. Γ. Ξανθόπουλος, Βραβείο Α΄ Ανδρικού Ρόλου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, 2006), Πεθαίνω για σένα (σκην. Ν. Καραπαναγιώτης, 2008), Bank Bang (σκην. Α. Παπαδημητρόπουλος, 2008), Αν (σκην. Χ. Παπακαλιάτης, 2012).

Γιάννης Χαρίσης ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θράκης. Παρακολούθησε σεμινάριο υποκριτικής της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης στο Μπόχουμ της Γερμανίας με τους J. Simons και K. Buzoiano. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Παραμύθι χωρίς όνομα, Ο Φάτσερ στις πόλεις, Ο κατά φαντασίαν ασθενής, Ο βυσσινόκηπος, Ηρακλής, Αντιγόνη (του Α. Αλεξάνδρου), Λεωφορείο ο Πόθος, Πλούτος, Machinal, Βασιλιάς Ληρ, Το κορίτσι με τα μαύρα, Ηλέκτρα, Το ημέρωμα της στρίγγλας, Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα, Το μεγάλο μας τσίρκο (ΚΘΒΕ), Άμλετ, Η ψευτοϋπηρέτρια (ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας), Τρεις αδελφές (Θίασος Κ. Δανδουλάκη), Ο Αρχοντοχωριάτης (Θέατρο Προσκήνιο), Νόρα (ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Β. Παπαβασιλείου, Μ. Λυμπεροπούλου, Θ. Μοσχόπουλο, Γ. Ρήγα, A. Σερμπάν, Ν. Κοντούρη, Β. Αρδίττη, Θ. Μουμουλίδη, Ν. Αρμάο, Δ. Χρονόπουλο, Σ. Λιβαθινό, Γ. Καραντινάκη, Ρ. Στούρουα, Σ. Χατζάκη κ.ά. Κινηματογράφος: Λαβύρινθοι (σκην. Δ. Παντελιάς). Τηλεόραση: Big Bang (Mega).

Eιρήνη

ΣΩΤΗΡΗΣ ΧΑΤΖΑΚΗΣ σκηνοθεσία

Με την ιδιότητα του ηθοποιού και του σκηνοθέτη έχει υπογράψει 100 παραστάσεις σε κρατικά και ιδιωτικά θέατρα της Ελλάδας. Διετέλεσε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, του θεάτρου Καισαριανής, του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών και του θεάτρου Πολιτεία, καθώς και αναπληρωτής Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου με Διευθυντή τον Νίκο Κούρκουλο, τη διετία 2005-2006. Έχει παρουσιάσει δουλειά του στην Ελλάδα και το εξωτερικό στην Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία, Πολωνία, Αγγλία, Σερβία, Βουλγαρία, Αλβανία, Ρουμανία, Ν. Αφρική, Κούβα, Κίνα (Χονγκ Κονγκ, Πεκίνο), όπως επίσης και έξι φορές στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Δίδαξε σε προγράμματα των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού, στο Κέντρο Δελφών, στην Πειραματική Σκηνή, στη Θερινή Ακαδημία και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πάτρας, στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ και στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ. Έχει διασκευάσει για το θέατρο τα κείμενα: Η Φόνισσα του Α Παπαδιαμάντη (Ιανός, 2004), Η νύχτα του τράγου (Ιανός 2005), Του νεκρού αδελφού (Ιανός, 2006), Ο τελευταίος πειρασμός του Ν. Καζαντζάκη, Ο ιερός γάμος και Η πάπισσα Ιωάννα του Ε. Ροΐδη (Ιανός, 2008). Έχει γράψει τα έργα Ο μάγος και η πρόβα, Το τραγούδι του αιώνα και δέκα βιβλία με παραμύθια από τις εκδόσεις Κριτική και Στάχυ. Στην τηλεόραση εργάζεται σπάνια. Πρόσφατη εμφάνισή του το «10» του Καραγάτση στον Alpha. Από τον Μάιο του 2013 είναι Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.

Μαρίνα Χατζηιωάννου βοηθός σκηνοθέτη Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται, Πήτερ Παν, Ιστορίες για αρκούδες, Ρωμαίος και Ιουλιέτα…σαν το σκύλο με τη γάτα, Η πεντάμορφη και το τέρας, Βάκχες (ΚΘΒΕ), Του Κουτρούλη ο γάμος (Θεατρική Διαδρομή), Ο θάνατος του Τενταζίλ (Angelus Novus), Ορέστεια (ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας). Σκηνοθέτησε την παράσταση Συλλογή του Χ. Πίντερ, στο πλαίσιο του Κοινωνικού Θεατροπωλείου του ΚΘΒΕ. Ως βοηθός σκηνοθέτη συμμετείχε στις παραστάσεις Το μεγάλο μας τσίρκο (σκην. Σ. Χατζάκης), Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται (σκην. Γ. Κωνταντίνου). Συμμετείχε στις τηλεοπτικές σειρές: 504 χλμ. βόρεια της Αθήνας, Ευτυχισμένοι μαζί, Λατρεμένοι μου γείτονες, Εργαζόμενη γυναίκα, Μ+Μ, Η ζωή της άλλης. Κινηματογράφος: Μη φεύγεις. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Σ. Χατζάκη, Γ. Καλατζόπουλο, Γ. Καλαϊτζή, Τ. Ράτζο, Ν. Νικολάου, Δ. Κωνσταντινίδη, Λ. Θάνο, Α. Πανταζούδη, Α. Μορφονιό, Π. Ανδρακάκο, Κ. Φιλιώτου, Ν. Κριτικό, Δ. Αρβανίτη.

Βαγγέλης Χατζηνικολάου ηθοποιός Σπουδές: Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Θεατρικό εργαστήρι του Βασίλη Διαμαντόπουλου, δίπλα στον οποίο εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο θέατρο με την Ανάκριση του Π. Βάις. Ακολούθησαν συνεργασίες με το Εθνικό Θέατρο, τη Μικρή Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου, το θέατρο Διάνα της Ελένης Ράντου, το Μέγαρο Μουσικής, το θέατρο Αμόρε, τα ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, Καλαμάτας και Κρήτης, το Μικρό Παλλάς, το Θέατρο Βρετάνια, το Θέατρο του Νέου Κόσμου κ.ά. Εργάζεται κατά καιρούς ως

βοηθός σκηνοθέτη του Θωμά Μοσχόπουλου, του Νίκου Μαστοράκη και του Γιάννη Κακλέα. Παράλληλα με την υποκριτική γράφει για το θέατρο και την τηλεόραση και σκηνοθετεί παραστάσεις για τη θεατρική ομάδα MANIART, της οποίας είναι ιδρυτικό μέλος. Το θεατρικό Press the Button που έγραψε το 2004 τιμήθηκε με το βραβείο κοινού καλύτερου νεοελληνικού έργου, καθώς και η παράσταση, την οποία σκηνοθέτησε, απέσπασε το βραβείο καλύτερης παράστασης της χρονιάς. Με το ΚΘΒΕ συνεργάζεται για πρώτη φορά.

Υπεύθυνοι παράστασης Υπεύθυνος Περιοδείας Ηλίας Κοτόπουλος Οδηγός σκηνής Μαρλέν Βερσιούρεν Μηχανικοί σκηνής Κώστας Γεράσης Νίκος Τσίγκος Τιμόθεος Τσαμασλίδης Νίκος Βακός ΗλεκτρολόγοςΧειριστής κονσόλας φωτισμών Άρης Βακός Ηλεκτρολόγοι σκηνής Τάσος Δαηλίδης Ηλίας Καλαϊτζίδης Χειριστής κονσόλας ήχου Κωνσταντίνος Χουλιάρας Ηχολήπτης Στέργιος Ντάρας Φροντιστές Νίκος Συμεωνίδης Γιάννης Κλειδέρης Ενδύτριες Κυράννα Μήτσα-Δελλή Ελένη Μαυρίδου

ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΠΕΡΙΟΔΕΙΩΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ Βούλα Γεωργιάδου ΤΜΗΜΑ ΣΚΗΝΩΝ & ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Προϊστάμενος: Στέλιος Τζολόπουλος ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Μηχανικών σκηνής Κώστας Γεράσης Ηλεκτρολόγων Τάσος Δαηλίδης Ηχητικών Γιάννης Αμπατζόγλου Φροντιστών-κατασκευών φροντιστηριακού υλικού Νίκος Συμεωνίδης Σκηνογραφικών εργαστηρίων Ζαχαρίας Παπαδόπουλος

Εργάτης σκηνής Νικολάι Τσικλαούρι

Ραπτριών Ζωή Βλάχου

Κατασκευές σκηνικών & κοστουμιών Εργαστήρια ΚΘΒΕ

Εργατών σκηνής-οδηγών Χάρης Πασχαλίδης

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Προϊσταμένη: Ιωάννα Καρτάση ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Ασφάλειας-Φύλαξης-Καθαριότητας Ανέστης Καραηλίας ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Προϊστάμενος: Μιχάλης Χώρης ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Μηχανογράφησης λογιστηρίουΚεντρικό ταμείο Στέργιος Κεχαγιάς Επεξεργασίας οικονομικών στοιχείων Αθανάσιος Τσολάκης Προμηθειών-Διαχείρισης υλικού Κατερίνα Καράγαλη ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Προϊσταμένη: Ελπίδα Βιάννη

ΚΡΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ Εθνικής Αμύνης 2, Θεσσαλονίκη Τηλ. 2315 200 000 www.ntng.gr

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Διεθνών Σχέσεων Αμαλία Κοντογιάννη Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων Καρίνα Ιωαννίδου Αρχείου–Βιβλιοθήκης Δήμητρα Βαλεοντή

Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Φάνης Μουρατίδης

NATIONAL THEATRE OF NORTHERN GREECE

Peace

by Aristophanes

BOARD OF DIRECTORS PRESIDENT Meni Lysaridou

ARTISTIC DIRECTOR Giannis Vouros

VICE PRESIDENT Philippos Grapsas MEMBERS Dimitris Chalkias George Kiourtsidis Anna Chatzisofia Grigoris Valtinos Yiannis Chrisoulis

National Theatre of Northern Greece is supervised and subsidized by the Ministry of Education & Religious Affairs, Culture & Sports NTNG is a member of the Union of the Theatres of Europe

NATIONAL THEATRE OF NORTHERN GREECE

Peace

by Aristophanes

Opening Performances

ippoi

cient Theatre of Fil

5 & 6 July 2013, An

tre , “Dassous” Thea

10 & 11 July 2013

, Ancient Theatre

26 & 27 July 2013

of Epidaurus

Peace

by Aristophanes

us s Trygae a s o l u opo ralamb Hermes a H s i l i s as Vass uratidi o M s i n Fa ant

v nce tion First Ser appeara Transla f o r d e ervant rd o yris irst Chil econd S S Cast in is id Κ.H. M ghter/ F k u fa a r lyte D o o ’ c s M A First Trygaeu Dimitris n ughter / linos a a aker D d ’ g s -m Directio a u / Sickle ou ikos M Trygae r la N te o is h t-seller ik k g a u in lt / Cres Hatz us’ Da u s Hatz e li is m a e a g ir g T y t n r / s o a T V S vva hter s’ Daug Diakosa Music Trygaeu Dimitris hter g u s us’ Da Trakas a e s s a t o g a li y is r e k t T M S iada ghter Minos oaster us’ Dau los Halk e e a g g n y a r T v ader / R E e L n ’ s ig is o s s v a e rab sD Kolo War / Pa ostume i Drini Giorgos anidis v li n Sets & C h a c s Ers e te Cour Haris P enis im n e a y s S h te grap Cour Vassilis ’ Leader u Choreo o woman k a g z a a in k u arabasis K n a P i a lo / B g in le s i o ir C le z E ik t k K ba r / Hiero dealer la Aram First Acto r / Second Gun u Stavrou o n id ig r s a e s t to Ac gD Kor Second Lightin oulos Anneta er is in p o N sis’ Lead t s a o b io t g ra is r a a h P n C a P aris Acolyte s Goun Antonis Second truction Michali s r in li l a a m ic ia n deale aG Mus ris First Gu Katerin oudou V s s d o o il li h e ik C N ap Second Nikos K lyrics arissis H is Choral n n Gia otaki Myrtali Eleni F u Marina antino t s r n o o t c K e ts Dir orgos Assistan axevani asis: Gi b a r a B i P the Fotein oannou Poet in zii t a H a Marin igner Set Des t n a t is s As otsiou Stella R ndant ler’s atte r a e e e h d t c p n a a u e r P og ttendan san, G t Chore issioti ealer’s a s n , Courte d r a e ra t n c o u is n p s G a s , O D A san ram , Courte ou Betty D Theoria lsa Sisk E r i o t t a io s ramis -ordin naris, Betty D tion Co alis Gou h lexiou A ic Produc Stella Rotsiou a M lovos, t , li io er iama rgos Ko Panag G rd io o a G l , in a r s c e o ti li, Kat peli alphabe a Myrta ikos Ka zoglou, g of set rmers in is, Marin s Trakas, akou, N rambat a Paintin ikos z id A F a k f K la o fa i u r s in o ir M lio Stavro Choru outs issioti, E los, Ste Dimitris lexiou, Paris K yriopou tty Dram s Magdalinos, S giota A e s a B li , n a s a h a P v s o v Mic prop Diakosa liou, Nik imenis, ou Special ani ssilis Se u, Efi Lia Dimitris a o V , id tzinikola r a is a D s H id t y s r n li o a e v K g li Pen a n h t ne , Va Pec An Haris Harissis s Ninis, Giannis , is k a Christo d ia los Halk Evange

ANES

STOPH NG ARI

ven one ience, e lation d u a y r a por trans contem ies. A printed shedding a y b d g lo too rts, unders out ana hen of all so nnot be d history, with commentary ical themes. W le. A a c s e n n a y g a ib h b s lo p s d re o o o t u h ie t Aris is imp litera s, myt mpan s to be entary l figure rsed in must, be acco a a e m h v ic y r m ll a o o e t d c ’ w is s h h his d e c , e n u s s e a n utio e or by toph d ind ever, can, an ns, instit on stage, how ld word in Aris is besetting vic le today. io t a u it s d ab ho gh light on tion is enacte a house tag indicatin iately recognis ncient a sla d me was fa n y e a o a b r n m t k d r e e s e o im h o t e entifi st be amew id u ral wh fr r e m e e n r h h e t u ates, th n c g r t o io timid rious le t this behav go int magis w o f o t o t ie o ir – h n s e c a n h e u , t o labelled ur on stage – b r obvious reas e election of th t of women to , etc. s n o h fo g t e n – , demea ttempt of the Council , the confinem gal proceedin t even a , le lic n I will no s: the functio henian repub monies l us cere t n A io io t g e u li a typica h t it re t ins es, was is laves in tire, cooking, lv s e m f s la o m a n e S at ts th y, at positio the tex watch stopped ubjects and eaponr n w o , s r d e e s t s s, se ba quar rgued, rat, who ower, with allie often a democ p e e v ic a iv n t h a o I v , r onse hegem hanes Aristop townsman, a c ns became a eace, e h n t . ia A s , as in P n u s re r ie p fo d y e Athe e C b com nts, rathon, Corfu to s in his mercha ed and Ma h bases from e Choru ians became h tifi t n it in e w d id then odie ns is a navy en emb t, before the A toring to Athe ts of love in h w n e h pas res ent, ev long nig ams of lorious al elem e to a g ce that he dre banquets and p a The rur c s e Pea blic talgic en. The try dances, pu is a nos to d seam n n u a o s c n brings in , a artis stivals nd) he tic u fe r ro fo la e e u . d b p ld our an has to y m with po threshing fie g u h lo r a an pula nd staging e of po grove a re too a lost innocenc man. e h d n ies (a wns e, the ’ comed cated to o diffus phanes With his nd attempts t side of an edu o Aristo lou, t s a ie , e g y h alo tog the Cit t from t tis, Kon erary an ism. Bu orary lit s, Papadiaman Cavafy. p m e primitiv t n co eno s of s to find them in Bizy l poem all cost d istorica t n h a fi e h y h a t is d in If we w y of life, we m mas an ph s of Pala e ir t philoso a s , in the Tachtsis s-Myris

e t o N s ’ r o t a l s n a r T

GIZ ANALO

Peace

ulo

ousopo

Georg Kostas 13

June 20

Sotiris

e t o N s ’ r o t Direc

s the day en and ll re a g , s ly t h aren s lus lage wa other, grandp d so we il v e h T er, m orn. e, an ing reb ts. Fath t forced to fle her never o , and be worked its rif ot e n t s m re a y C w not as in ther , and m assport of a ream I w ssom. Evil had er. My fa op in Patissia p v d e y re h m t fo In sh lo ng ing . They t with b ere there. You ened a tailor’s husband, lack izoupoli we R in , p fragran ia w o b re er and kin e never t did h t Colum Heraklion. The nd the kith e to Athens, h ove press. No ay into a job a d da in in h w e , b t m w s a lands ck, fire tings of r the find a w e r ro never c v e lo f v o o e e r h ”, h u t te ec in ain labo certifica d Mocho cret spe in the p had to victions the village of r and I, the se w with them es and crowne n o c l ia e e in e fl h re , t t h e e t “soc t y ro w r d b r ; re irls an imals e che ed in C he earth, my asing g saplings with th f the an h remain t o e c v t y e u b g lo a o t ll in ent s ab ngu ugh were ta learned the la Chagall. We fe Ram taught u s we grew, urg dren were t e il d e a h n re W t c re a r. r G g u e u wat t. O oys” . The youn ussea oonligh urishes our b ilus, Ro blossom he womb. Like m h n p e o o h t e m h o le t in T s of n f h e g o c t it s in a n t w y a ecre swa ams ve th the d s u t our dre g to us of the s , sighing and rey-leaved oli h o r w uld taug an rdy y fathe nce a d July he “g t n m a , d g moon s trong and stu y n r in a a k h da Janu ines, ryma gs grapev . September, one suc d out of he mer t growin e g r h in t e r t a u g s .D gre ppe vein mon entozali ing the way, sli erywhere. born a lood in their e suffer eath with a p less, edged a b h ev t r e e h re t h o ed for nce fed s of em shadow a ons. Th ncers overcam and most defe . We searched s k a r e a s d e e e a t h th to d id t s s e in e y ll in r r h t a t , e nh arth r as e sm coun w on e nd draw down and murmu the village, th he hot o t a n o d , t e y c n in e n op red f fa ent girl from and disappea ck had e to ights o anes, b h our fl aid that the ro alled Aristoph id, and I awok o le it c w ir , c s e n a n s h c e s t v e is lk e a n e h e fo o , h r y in e the elde ever an P Eiren M . m e o ld n h e O w Now in and soul. The Ir n re i, d , Erinak m, a ma nd whe the min ve. One of the my ear – Rinio do not talk a a ls c o a t hidden name in rld where anim r. nis and red her o the ssilis, Fa me, I a fa V d , n s whispe lours and a w a o r yg Co iorg co a, Eleni. si and G son as m lifeless alled Er i, Stella, Marin ing, blurring, me per c a I s . e p h u t fad ple ein longer tas, Fot ing peo ream is we will be left an ring er I called Kos e the d s g ly u e e a ir b t c d e n lood, n e b t then, a n now, en it has gone eak, require b . And la I got up i and Antonis this productio p h s w d nd an o Kik Rome. A re to stand up ve to d Minos, eneath a b . We ha y s m e e e h o t h c t ce. told e fres hich, if rn Gree g like th ords. W Northe f vanishin ing but the w es. o re t a th nc nal The with no rs, toil, and da e). Natio c a a e e t (P , i t Eirin swea hanes’ Aristop : g in o get g willing!… So let’s … God 3 1 0 2 July

is Hatzak

July 201

Peace

The pains and problems of the complex, intractable world of political reality are transformed by Aristophanes into a simpler and more colourful world where they will yield to a man’s wishes if he has pluck and luck enough. That is not to say that the portrait of a contemporary situation can simply take leave of reality. There would be no fun in a new fantastic solution to the real world’s problems if the real world itself seemed to be being left behind. The comic poet can be an acute observer, and may be motivated by strong (and not necessarily systematized) views of his own. But his selection of detail and his presentation of issues and arguments need only answer to the demands he sets himself within the medium of a comic play designed to amuse a large audience and capture the public imagination; he need not respond to the different demands which would be made of a documentary reporter or a propagandist. Wars bring death, mutilation and misery; but comedy does not dwell on these things. Its portrait of the effects of war, much like that in some wartime plays of later ages, is more of the ordinary man’s frustrations, discomforts and longing for a better life. The painful depths remain unplumbed, just as the heights of courage or patriotic devotion are not scaled. But ordinary everyday things, on which most people focus for most of their lives, have more evocative power than is commonly admitted. […] The theme of peace and plenty and rustic bliss is a recurrent one in this play and the Peace, as well as in the fragments of Georgoi (so one would expect from a play with a chorus of farmers); and after several years of war, the audience can hardly have needed much prompting to respond to it. P.E. Easterling- B.M.W. Knox, “Political Comedy” in: The Cambridge History of Classical Literature, Cambridge University Press, 2008, pp. 376-377.

Eιρήνη

War has imprisoned the goddess Peace in a cave and is preparing to throw the Greek cities into a huge pestle and give them a terrible pounding. At that moment, Trygaeus, a vine-keeper, ascends to heaven with the god Hermes and calls upon the Greeks to set Peace free. The liberation of the goddess Peace, along with Opora, the goddess of fruitfulness, and Theoria, the goddess of festivals, comprises the heart of the play. The comedy ends with

Summary of the play

the return to earth of the triumphant Trygaeus, who brings the goddess Peace back to men.

Peace

Aristophanes was regarded as the greatest poet of the Athenian “Old Comedy”, and is the only such poet whose work survives. He spent most of his adult life during the Peloponnesian War (431-404), a bitter struggle between Athens and an alliance led by Sparta. His first play was performed in 427. Because of his youth he gave his first three plays (Banqueters, Babylonians and Acharnians) to another man to produce instead of doing so himself, and for some reason he did the same with some of his later plays. He seems to have been unsuccessfully prosecuted by the demagogue Cleon on a charge of slandering magistrates and citizens in his Babylonians (426), and again, perhaps after Knights (424), on a charge of falsely claiming to be an Athenian citizen. He wrote about 40 plays in all, some for the Great Dionysia and some for the Lenaea. Eleven plays survive. In Acharnians (Men of Acharnae, a village near Athens; 425) an Athenian makes a private peace treaty with Sparta. Knights (424) is a savage attack on Cleon. Clouds (produced in 423, though the version we have was revised by its author c. 417) ridicules the philosopher Socrates. Wasps (422) satirizes the Athenians’ alleged passion for jury service. Peace (421) celebrates an imminent peace treaty with Sparta. In Birds (414) two Athenians found an ideal city among the birds. In Lysistrata (411) the women of Greece hold a “sex strike” to force the men to end the war. Thesmophoriazusae (Women Celebrating the Thesmophoria, a woman’s festival; 411) travesties Euripides. In Frogs (405) the god Dionysus visits the underworld to fetch Euripides back. In Ecclesiazusae (Women Holding an Assembly; c. 392) the women take control at Athens. In Plutus (Wealth; 388) the god Wealth is cured of his blindness. The plots of these plays are exuberant fantasies set in a world in which anything is possible – in which an ordinary citizen can

Aristophanes

make a private peace treaty and enjoy the blessings of peace

while the city remains at war, or can fly to heaven on a giant dung-beetle to rescue the goddess Peace, or can join the birds to found the city of Cloudcuckooland. Typically the play centres on a “comic hero”, elderly (unless female) but lusty, and a “great idea” for setting the world, or at least the “hero’s” own problems, to rights. The “great idea” encounters opposition, and the Chorus is called in either to assist the “hero” or to oppose him. At least once in each of the 5th century plays the Chorus steps forward in a parabasis to address the audience directly; and the main issues of the play are usually triumphs (but in Clouds, Wasps and Frogs, where he has ideas that Aristophanes disapproves of, he is made to see the error of his ways); and the play often ends with a series of short, farcical scenes in which enemies or spongers are beaten off. A bracing feature (or a deplorable one, according to taste) of all plays except Plutus is their total lack of moral uplift. Honesty, decency and courage barely exist, and subjects for cheerful humour include torture, rape, blindness and starvation. The way to deal with enemies is sometimes to defeat them by argument (of a sort), but just as often to cudgel them from the stage. Even the “hero” seldom rises above a certain shrewd peasant cunning (it takes some effort to apply the world “hero” to the truly appalling Philocleon of Wasps, perhaps Aristophanes’ funniest character). If we identify with him, it is because he contrives to enact with impunity our more disreputable fantasies. Plutus, however, which should perhaps be classed as Middle Comedy rather than Old, presents a rather sentimental idealization of honest poverty. Aristophanes never allows considerations of relevance, dramatic illusion or consistency of character or motive to get in the way of a good joke; and his humour covers the widest possible range. There are passages (generally choral) of innocent and whimsical charm (notably in Acharnians, Thesmophoriazusae and Frogs); but these can exist side by side with sheer slapstick and the crudest of schoolboy jokes. Though Aristophanes is capable of satirizing sentimental traditionalism (the personification of Right Argument in Clouds turns out to be the archetypal scoutmaster), he generally assumes that his audience is highly conservative in his attitudes. While he would certainly have called himself a democrat, and while he would not have dreamed of suggesting that any living politician was not a thief, foreigner and sexual pervert, the main targets of his political attacks are the so-called demagogues-politicians (including his arch-enemy Cleon) who depended on the support of the poorer classes in Athens. More attractive, perhaps, is his constant devotion to the cause of peace, a devotion that is surely sincere and not merely a function of the hedonism expected in comedy.

Martin Banham, The Cambridge Guide to Theatre, Cambridge University Press, Cambridge 1995.

Peace

Chronological table (Many dates are approximate. All are BC)

600

Dramatic choruses (esp. dithyrambs, choral lyrics sung to Dionysos) at Corinth and Sikyon.

535

Tragic drama introduced into Dionysia at Athens, performed somewhere in Agora; Thespis credited with invention of solo speaker (hence actors today are “Thespians”).

508/7

Foundation of democracy.

500

Primitive “theatre” created in precinct of Dionysos.

490

First Persian invasion: Battle of Marathon.

487/6 480-79 449

Comic drama incorporated in Dionysia. Second Persian invasion: Battles of Thermopylae, Salamis, Plataia. Contest of tragic actors introduced.

446/7

Thirty recognizes Sparta’s Peloponnesian League, Sparta recognizes Athenian Empire.

445/4

Birth of Aristophanes.

442

Contest of comic actors introduced.

440

Tragedy and comedy introduced at Lenaia.

440/39-437/6 431-404

Some legal restriction placed on comic abuse. Peloponnesian War between Athens and Sparta.

427

Banqueters (Lenaia, 2nd prize). Produced by Kallistratos [text not extant].

426

Babylonians (Dionysia, ?1st prize). Produced by Kallistratos [text not extant].

425

Acharnians (Lenaia, 1st prize). Produced by Kallistratos.

424

Knights (Lenaia, 1st prize).

423

Clouds (Dionysia, 3rd prize) [Surviving text is of the revised version of c. 418/7].

422

Wasps (Lenaia, 2nd prize). Produced by Philonides.

421

Peace (Dionysia, 2nd prize). Peace of Nikias concluded, followed by Athens-Sparta alliance.

415-13

Sicilian expedition; Scandals of Herms -and Mysteries- desecration.

414

Birds (Dionysia, 2nd prize).

411

Lysistrata (? prize). Produced by Kallistratos. Thesmophoriazusae (? Dionysia, ? prize). Produced by Kallistratos.

411-10

Counter-revolution of the 400, Government of the 5000, restoration of democracy.

406

Deaths of Sophocles and Euripides.

405

Frogs (Lenaia, 1st prize). Produced by Philonides Euripides’ Bacchae (Dionysia).

404; (or 403;)

Repeat performance of Frogs (? Dionysia).

404

Athenian surrender (March/April), followed by Sparta’s imposition of 30 Tyrants (summer).

403

Democracy restored, general amnesty.

399

Trial and execution of Socrates.

392;

Ecclesiazusae (? festival, ? prize).

388

Plutus (? festival, ? prize).

385

Death of Aristophanes.

Paul Cartledge,” A brief life of the Poet” in: Aristophanes and the theatre of the absurd, Bristol Classical Press, London 1990, pp. xiii-xv.

Chronological table

A pacific fantasia

Aristophanes’ Peace […] is linked to the historical situation in which it was created more directly and obviously than any other extant play. Less than a fortnight after it was performed peace with Sparta […]. But precisely because of that chronological coincidence and historical connection, there was no mileage –either practical or purely dramatic– to be gained out of advocating peace, as there was in Acharnians and again in Lysistrata. So whereas the flight of fantasy in Acharnians was firmly grounded in authentic political practicality, in Peace the mood and setting are timeless and fantastic throughout. Thus the play begins with references not to any ordinary dung-beetle (kantharos, the scarab-beetle of Egypt, where it was actually worshipped) but to a truly monstrous specimen for which the hero’s two slaves are obliged to knead prodigiously vast cakes of its specialized fodder. And the hero, Trygaeus (whose name, like trugoidia (Acharnians 500), plus on truge, “vintage”), is first presented as mad – not in the way that Philokleon the year before was mad for jury-service, nor mad “like you” (the audience), but mad“ in an entirely brand-new way” (55). He wants to do nothing less release the “vineyard-lovingest of all” (308) goddess Eirene (Peace) from the cave in which she is being held captive by Polemos (War). This fantastic project recuired as props both the aforementioned dung-beetle (the source of much excremental humour) and the theatrical crane (mekhane, yet another dig at Euripides, this time for his Bellerophon). Of course, it goes without saying, he does carry out his mission seemingly impossible, with a little help from all the “men of Greece” (292-8) –farmers (given pride of place), sea-traders, craftsmen and foreigners, who just happen to be on hand– and after a little cajoling of the initially obstructive Hermes. And the consequences of his achievement, which are worked out in the remainder of the play, culminating in a joyous wedding celebration, are shown to be unambiguously and universally a Good Thing. So Trygaeus was not, after all, mad – quite unlike Philokleon in Wasps, whose juromania has to be cured before the play achieves a satisfactory conclusion, whereas Trygaeus remains, like Thucydides’ Pericles, “the same as I have always been”. There is no doubt, then, that Aristophanes is lending his comic weight to the peace with Sparta that was actually about to come on stream. But was that all there was to the play? It seems to me that Aristophanes was not simply singing a pacifist hymn, but advocating a particular sort of peace and with a particular object in view. Aristophanes himself came from an urban deme, and even through Athens in 421 BC was not still a perceptible contrast between life in Kydathenaion and life in Athmonon, Trygaeus’ deme, chosen for its association with viticulture. The point of view adopted consistently in Aristophanes’ comedies of escape or reconstruction is that of the above-averagely prosperous peasant farmer, someone who could not afford not to work for a living (as the “rich” by definition could) but yet sufficiently well off to own a slave or two. In Peace not only the vintnerhero but the Chorus are just this sort of peasant farmers and when the Chorus hail Trygaeus as “useful” or “worthy” for the citizens of Athens (910-11) and as the “saviour” of all mankind (914-15), they are by implication celebrating the salvationist quality of agriculture, especially viticulture. Trygaeus’ hardly modest reply that he has “freed the mass of ordinary farmer-folk from terrible hardships” (920-1) makes plain whom he –and by extension Aristophanes– regards as the truly deserving beneficiaries of (the) peace.

Aristophanes also wrote a Farmers (Georgoi) and indeed a second Peace, apparently, in which the goddess of the first play, who had been represented as a statue, was replaced by the speaking part of “Agriculture” personified, the “faithful nurse, housekeeper, fellow-worker, steward, daughter and sister of Peace” (fr. 294). However, although Eirene is purely statuesque in Peace, she none the less dominates the second half of the play both by her physical presence and by her symbolic meanings and associations. It is these religious implications of peace which I believe Aristophanes was concerned seriously to stress and even advocate. Immediately after the mutually congratulatory exchange between Trygaeus and the Chorus mentioned above there follows a remarkably long and elaborate sacrifice scene (923-1128). For Trygaeus does not merely rescue Peace and her two equally beautiful female companions (to whom we shall return) but manages to institute her official cult at Athens. In actual fact this seems not to have been accomplished before 357/4, but in 420 a new and official cult of the healing god Asklepios was installed (sponsored by Sophocles), so the idea was not in itself preposterous. Eirene, moreover, was cunningly linked to the senior cult of the entire Athenian state religion, that of Athena Polias, by calling her lusimakhe (994), which as we have seen (chapter 4) was the name of Athena Polias’ priestess. However, since Aristophanes/Trygaeus goes to such lengths to emphasise that her altar will receive only bloodless sacrifices (1019-10), it would not be too bold to suggest that Aristophanes was encouraging the institution at least of private cults of Eirene. The two companions of Eirene come into their own at the play´s climax. Opora (“Fullfruit”) and Theoria (“Festival-going”) are allotted as wives respectively to Trygaeus and Council of 500 (members of which would actually have been seated in front rows of the theatre). This rather spoils the effects of the play’s initial domestic scene with Trygaeus’ daughters, but perhaps his marital status wasn’t what mattered at all, but the symbolic meaning of his union with Opora, reminiscent of the “Sacred Marriage” between the “King” Archon and his wife at the annual Anthesteria, another Dionysiac festival. There, finally, was the religious significance of Peace: like love and marriage, so we are told, peace and Dionysos “go together”.

Paul Cartledge, ”A pacific fantasia”, in: Aristophanes and the theatre of the absurd, Bristol Classical Press, London 1990, pp. 58-60.

Vassilis Haralambopoulos

Giorgos Konstantinou

Fanis Mouratidis

n i m a N

s u e a g g Tr y Peace

Trygaeus’ name is suggestive of a well-known proverb, eremas trugan, -“to strip unwatched vines”, used of one who is bold where there is nothing to fear – an opportunist. […] Aristophanes was aware of the saying, for it appears both in Wasps (634), which preceded Peace, and later in Ecclesiazousae (886). […] Trygaeus’ opportunistic ruse, when he discovers that the gods have migrated, leaving Olympus without a ruler (207-9), is to bribe its last remaining guardian, Hermes. He promises that in future it will be in Hermes’ exclusive honour that the Athenians will hold their festivals of the Panathenaea, the Mysteries, the Dipolieia and the Adonia (416-20); all the States will worship him in cult (421-2). Trygaeus caps this promise with a gift of a gold libation-bowl (424). Trygaeus is certainly clever; while tricking the god of trickery himself. […] His identity as a vine-grower is also expressed in Trygaeus’ name. The verb trygao meant “I gather in a crop”, including a crop of grapes. Trygaeus himself uses the verb after handing Theoria to the chairman of the prutaneis: the citizens will know what a hero he is when they gather in the crop’ (hotan trugat’ 909-12). Here the verb may have what Taplin calls the ‘fescennine’ metaphorical sense which it clearly bears in the closing wedding song: there the chorus sing that they will trugan Peace the bride (1339-40). […] Trygaeus’ name also almost certainly associates him with satyrs in the Athenian imagination. The noun trux means “unfermented wine” (Ar. Clouds 50), “must”, “lees’’ or dregs’ (Ar. Plut. 1085); a fragment of Aristophanes’ Farmers (Georgoi), which was performed before Peace either in 424 or at the 421 Lenaea, praises doing things with trux as a peactime pleasure. […] Trygaeus’ name probably had associations with a cult tide of the satyrs’ divine master, Dionysus, whose festivals are conspicuously omitted from those offered by Trygaeus to Hermes. […] There are also ‘many possible echoes’ of the Athenian Anthesteria in the play. Trygaeus’ marriage to Opora perhaps finds a plausible parallel in the hieros gamos of Dionysus enacted at that festival.

Edith Hall, “Casting the role of Trygaeus in Peace”, in: The theatrical cast of Athens, Oxford University Press Inc, New York, 2006, pp. 328-330.

Theoria, unlike Eirene and Opora, is the object of blunt sexual remarks. In a series of double entendres for various athletic games and contests, she is threatened with beating (874), rape (876, 879-80, 882, 884-5), and roasting and scorching (sexual euphemisms; 891-3). After a description of the festal games (894-909), the Prytanis finally takes hold of her. This violence masked by euphemisms and code words, despite its potential amusement for some audiences, suggests that her return does not necessarily promise only procreative and mutually pleasurable relations between the sexes. Eirene does not emerge from her cave without a few ambiguous suggestions underlying her return to the world, however. Herrmes, the trickster god who gave Pandora linguistic cleverness and a thieving mind, always speaks for her. Hermes mediates the transaction between the gods and Trygaeus over these three creatures; he gives Opora to Trygaeus and Theoria to the City Council (Boule) just as Pandora was given to men (706-19). In preparation for removing Peace from the cave, Trygaeus invokes the same divinities who adorned Hesiod’s Pandora: Hermes, Kharis, the Seasons (Ώραι), Aphrodite, and Desire (Πόθος) [456; cf. Works and Days 65-6, 73, 75]. Aristophanes suggests, perhaps, that the plenty Eirene brings may be tainted by her excessive femininity and her relation to Pandora. The craftiness of Pandora herself is left unmentioned, although hinted at through the appearance of and association with Hermes. Eirene’s eroticism is emphasized, and that eroticism is her main similarity with Pandora. […] The basic principle of peace and its attendant principles of fertility and festival are shown in female form here. Ostensibly, these are feminine principles of life and growth that have a proper place in society and without which man cannot survive. By recalling the basic relationship of Pandora to femininity and the subsequent degenerative condition of human society, however, Aristophanes casts suspicion on how much good females really bring. The feminine figures here embody one aspect of Aristophanes’ vision of woman –as a creature of ambiguous value– and partially submerge another aspect, that of woman as a false construction. Femininity, whether abstract or embodied in a real woman, carries an ambivalent value in this play.

Lauren K. Taafee, “Female figures in Aristophanes before 411 BCE”, in: Aristophanes and women, Routledge, London 1993, pp. 39-40.

Aristophanes and women

Eirene and her two companions, Opora and Theoria, make up the three central feminine figures in Peace. Their femininity is symbolic of fertility and necessary for peace. […] When each aspect of Peace, each one feminine, is reunited with her masculine counterpart, then the war – ravaged community is restored and renewed. That Eirene herself brings fertility needs little explication; the point is made obvious by the premises of the play. When she returns, Eirene brings with her all the pleasures of life, especially food, wine, poetry, and revelry (530-8). She and Opora provide happy procreation; while sex does return, neither one of them ever receives sexual abuse.

Acknowledgements Touring Manager Ilias Kotopoulos

NATIONAL THEATRE OF NORTHERN GREECE 2 Ethnikis Aminis str., Thessaloniki Tel.: + 30 2315 200 000 www.ntng.gr

Stage Manager Marlen Verschuuren Stage Technicians Kostas Gerassis Nikos Tsigkos Timotheos Tsamaslidis Nikos Vakos Stage ElectricianLighting Operator Aris Vakos Stage Electricians Tassos Dailidis Ilias Kalaitzidis

PRODUCTION & TOURING OFFICE CO-ORDINATOR Voula Georgiadou STAGE SET & CONSTRUCTION WORKSHOP DEPARTMENT Head: Stelios Tzolopoulos

Master Sound Technician Konstantinos Houliaras

OFFICES CO-ORDINATORS Stage Technicians Kostas Gerassis

Sound Technician Stergios Daras

Electricians Tassos Dailidis

Props Nikos Symeonidis Giannis Kleideris

Sound Technicians Giannis Ambatzoglou

Dressers Kyranna Mitsa-Delli Eleni Mavridou Stage Worker Nikolai Tsiklaouri Set Construction & Costumes NTNG Studios

Props Nikos Symeonidis Scenery Workshops Zacharias Papadopoulos Dressmakers Zoi Vlachou Stage Workers-Drivers Haris Paschalidis

ADMINISTRATION DEPARTMENT Head: Ioanna Kartassi OFFICES CO-ORDINATOR Security-Storage-Cleaning Anestis Karailias FINANCIAL DEPARTMENT Head: Michalis Horis OFFICES CO-ORDINATORS Accounts Department ComputerizationCentral Box Office Stergios Kechagias Financial Data Processing Athanassios Tsolakis Supplies-Material Management Katerina Karagali PUBLICATIONS & PUBLIC RELATIONS DEPARTMENT Head: Elpida Vianni OFFICES CO-ORDINATORS International Relations Amalia Kontogianni Press and PR Karina Ioannidou Archive-Library Dimitra Valeonti

Eιρήνη

Peace

Θεατρική περίοδος 2012-2013 Αρ. δελτίου 634 (230)

Theatre Season 2012-2013 Issue no 634 (230)

ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΘΒΕ

PUBLICATIONS & PUBLIC RELATIONS DEPARTMENT

Συντονισμός έκδοσης Ελπίδα Βιάννη

Editing Supervisor Elpida Vianni

Επιμέλεια προγράμματος-έρευνα Αιμιλία Καρακόκκινου

Editing-research Aimilia Karakokkinou

Γραφιστική επιμέλεια Σταύρος Καρανταγλής

Programme Design Stavros Karantaglis

Φωτογραφίες δοκιμών Γιώργος Χρυσοχοΐδης

Rehearsal Photographs Giorgos Chrisochoidis

Παραγωγή εντύπου Λιθογραφία Αντωνιάδης-Ψαρράς

Printing-Binding Lithographia Antoniadis-Psarras

του Αριστοφάνη

Χορηγοί Επικοινωνίας / Communication sponsors

Με την υποστήριξη / Sponsored by

by Aristophanes