Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα | The House of Bernarda Alba

Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος Γιαννούλα Καρύμπαλη-Τσίπτσιου

Καλλιτεχνικός Διευθυντής Νίκος Κολοβός

Αντιπρόεδρος Ιωάννης Βοτσαρίδης

Διοικητική-Οικονομική Διευθύντρια Κωνσταντία Παπαποστόλου

Μέλη Γρηγόρης Βαλτινός Αθηνά Νικολάου Ζαχαρίας Ρόχας Δημήτρης Χαλκιάς Στέφανος Χατζημιχαηλίδης

Το ΚΘΒΕ εποπτεύεται και επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το ΚΘΒΕ είναι μέλος της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης.

Η παράσταση βιντεοσκοπήθηκε τον Μάρτιο του 2021 για να προβληθεί ελεύθερα στο κοινό από την ιστοσελίδα του ΚΘΒΕ www.ntng.gr. Οι πρόβες και η βιντεοσκόπηση της παράστασης πραγματοποιήθηκαν κατόπιν άδειας της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, με πλήρη τήρηση των υγειονομικών κανονισμών και των μέτρων που προβλέπονται από την Πολιτεία.

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

ntng.gr

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Μετάφραση: Νίκος Γκάτσος Σκηνοθεσία-Προσαρμογή κειμένου-Μουσική επιμέλεια: Εύη Σαρμή Σκηνικά-Κοστούμια: Αλέξανδρος Πιεχόβιακ Μουσική: Κωστίκα Τσολάκου (Kostika Çollaku) Επιμέλεια κίνησης-Χορογραφία: Ιωάννα Δεμερτζίδου Φωτισμοί: Άρης Βακός Μουσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου Επιμέλεια σκηνικού & φροντιστηριακού υλικού: Άννα-Μαρία Βάσιακ Βοηθός σκηνοθέτη-κινησιολόγου: Μάρα Μαλγαρινού Φωτογράφιση παράστασης: Τάσος Θώμογλου

Διανομή: Μαρία Χατζηιωαννίδου Λίλιαν Παλάντζα Χρύσα Ζαφειριάδου Μομώ Βλάχου Ελένη Θυμιοπούλου Ιωάννα Δεμερτζίδου Χρυσή Μπαχτσεβάνη Ιωάννα Παγιατάκη Ελευθερία Αγγελίτσα Μάρα Μαλγαρινού

Μπερνάρντα Άλμπα Μαρία Χοσέφα Ανγκούστιας Μαγδαλένα Αμέλια Μαρτίριο Αδέλα Πόνθια Υπηρέτρια Κορίτσι

Για την τηλεοπτική αποτύπωση της παράστασης συνεργάστηκαν: Τηλεσκηνοθεσία: Εύη Σαρμή, Άντα Λιάκου Κάμερες: Βαλεντίνα Κόπτη, Άντα Λιάκου, Νίκος Φυλάτος Ηχοληψία: Χριστόφορος Τσιτουρίδης Ηχοληψια-μιξάζ-Επεξεργασια ήχου: Χριστόφορος Τσιτουρίδης Λεωνίδας Παλάσκας

Σημείωμα Σκηνοθέτη Ένα «γιατί», ένα «me too», ένας κόμπος στον λαιμό, μια γροθιά στο στομάχι, δέκα ανάσες που δεν παίρνονται! Ψάχνω να βρω τον τρόπο να τους πω να φύγουν από κει, τον τρόπο να τους δείξω πώς να φύγουν. Όμως εκείνες μένουν. Δεμένες η μία με την άλλη και την άλλη και την άλλη… Με ένα νήμα αιμάτινο, αγκαθωτό, συρμάτινο, δαντελένιο, γεμάτο καρφιά – άλλοτε μεταξωτό και μαλακό, άλλοτε εφιαλτικό και σιχαμένο νήμα. Τα σπίτια μας είναι φτιαγμένα από τέτοια νήματα. Καμιά φορά τα βλέπουμε και προσπαθούμε να τα σπάσουμε, όμως υπάρχουν και τα άλλα, τα κρυφά. Αυτά τα επικίνδυνα, τα μουλωχτά. Που θεριεύουν στη σιωπή. Και οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι από νήματα. Μπερδεμένοι και εξαρτημένοι μέχρι τη μέρα που… ένα «me too» θα μας ξυπνήσει, ένα «γιατί» θα προσπαθήσει να απαντηθεί, η γροθιά στο στομάχι θα γίνει ανάσα καθαρή κι ο κόμπος στον λαιμό θα γίνει λέξεις και οι δέκα ανάσες θα πουν με μια φωνή: - Γιατί τώρα; - Γιατί… έτσι! Η παράσταση αυτή είναι αφιερωμένη στις γυναίκες. Εύη Σαρμή

Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898-1936)

Χρονολόγιο 1898 Γεννιέται στις 5 Ιουνίου, στο χωριό Φουέντε Βακέρος της επαρχίας της Γρανάδα. Γονείς του είναι ο κτηματίας Φεδερίκο Γκαρθία Ροδρίγεθ και η δασκάλα Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο.

1898-1913 Σε ηλικία δύο μηνών αρρωσταίνει βαριά. Γεννιούνται τα αδέλφια του: ο Φρανθίσκο, η Κοντσίτα (Κονσεπσιόν) και η Ισαβέλλα. Το 1909 ξεκινάει τις γυμνασιακές του σπουδές στο Κολλέγιο της Αγίας Καρδίας του Ιησού.

1914 Εγγράφεται στη Νομική και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γρανάδα.

1915-1916 Παρακολουθεί μαθήματα πιάνου και κιθάρας και δίνει κάποια ρεσιτάλ στο Καλλιτεχνικό Κέντρο της Γρανάδα. Συναναστρέφεται με τον καθηγητή του στη Νομική, Φερνάντο ντε λος Ρίος, τον ζωγράφο Ισμαέλ ντε λα Σέρνα, τον γλύπτη Χουάν Κριστομπάλ και τον μουσικό Άνχελ Μπαρίος. Γράφει τα πρώτα του ποιήματα και αρχίζει να συχνάζει στη φιλολογική παρέα “El Reconcilio”, στο καφενείο Αλαμέδα.

1917 Ταξιδεύει στην Καστίλλη και την Ανδαλουσία με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Γρανάδα, Μπερουέτα. Γνωρίζει τον ποιητή Αντόνιο Ματσάδο και τον συνθέτη Μανουέλ ντε Φάλια.

1918 Δημοσιεύει το πρώτο του βιβλίο Εντυπώσεις και τοπία.

1919 Μετακινείται στη Μαδρίτη και εγκαθίσταται, με τη συμβουλή του Φερνάντο ντε λος Ρίος, στη Φοιτητική Εστία (Residencia de los estudiantes). Γίνεται φίλος με τους Σαλβαντόρ Νταλί, Λουίς Μπουνιουέλ, Μορένο Βίλια και Εδουάρδο Μαρκίνα. Δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα στην Ανθολογία της ισπανικής ποίησης και γράφει το θεατρικό έργο Τα μάγια της πεταλούδας.

1920-1921 Εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, αλλά, μάλλον, δεν παρακολουθεί τα μαθήματα. Ανεβάζει στο θέατρο Eslava της Μαδρίτης, Τα μάγια της πεταλούδας· η αποτυχία της παράστασης είναι παταγώδης. Γνωρίζει τον Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, ο οποίος του ζητεί να συνεργαστεί στο περιοδικό Indice. Δημοσιεύει το Βιβλίο ποιημάτων και αρχίζει να γράφει το Ποίημα του Κάντε Χόντο.

1922 Διοργανώνει σε συνεργασία με τον Μανουέλ ντε Φάλια, στη Γρανάδα, το «Φεστιβάλ του Κάντε Χόντο», ενώ στις 19 Φεβρουαρίου, δίνει διάλεξη για το Κάντε Χόντο στο Καλλιτεχνικό Κέντρο της Γρανάδα.

1923 Παίρνει πτυχίο από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γρανάδα. Κάνει τα πρώτα του σχέδια. Διοργανώνει με τον ντε Φάλια μια «Γιορτή για τα παιδιά» στη Γρανάδα και, στις 5 Ιανουαρίου, παρουσιάζει στο σπίτι του, με μουσική του ντε Φάλια, το κουκλοθέατρο Το κοριτσάκι που ποτίζει τον βασιλικό και ο πρίγκιπας που-όλο-ρωτάει. Αρχίζει να γράφει το θεατρικό έργο Μαριάνα Πινέδα.

1924 Φιλία με τον ζωγράφο Γρεγόριο Πριέτο και τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι. Τελειώνει το βιβλίο του Τραγούδια, αρχίζει το Ρομανθέρο Χιτάνο και εμπνέεται το θεατρικό έργο Δόνια Ροσίτα. Τον επόμενο χρόνο, πηγαίνει στο Καδακές, καλεσμένος από τον Νταλί, όπου του διαβάζει τη Μαριάνα Πινέδα.

1926-1927 Γνωρίζει τον ταυρομάχο Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας. Στις 13 Φεβρουαρίου, μιλάει στο Ατενέο της Γρανάδα για την «Ποιητική εικόνα του Δον Λουίς ντε Γόγκορα». Στις 8 Απριλίου, διαβάζει ποιήματά του στο Ατενέο Βαγιαδολίδ. Δημοσιεύει την Ωδή στον Σαλβαντόρ Νταλί. Γράφει την πρώτη μορφή της Θαυμαστής μπαλωματούς. Στις 17 Οκτωβρίου, πάλι στο Ατενέο της Γρανάδα, διαβάζει το «Αφιέρωμα στον Σότο ντε Ρόχας». Την άνοιξη της επόμενης χρονιάς επισκέπτεται και πάλι τον Νταλί στο Καδακές, ενώ λίγο αργότερα ταξιδεύει στη Σεβίλλη, ως προσκεκλημένος, μαζί με άλλους ποιητές της γενιάς του, από το Ατενέο της πόλης. Εκδίδει, στη Μάλαγα, το βιβλίο του Τραγούδια, με ποιήματα της περιόδου 1921-1924. Εκθέτει 24 σχέδια στην γκαλερί Νταλμάου, στη Βαρκελώνη. Στη Βαρκελώνη, επίσης, στο Θέατρο Γκόγια, η Μαργαρίτα Σίργου ανεβάζει τη Μαριάνα Πινέδα, με σκηνικά του Νταλί.

Δημοσιεύσεις: Το τραγούδι της σελήνης των τσιγγάνων, Αποτυπώματα του ουρανού, Τρεις ιστορίες μικρές του ανέμου, Σχολείο, καθώς και Η Σάντα Λουθία και ο Σαν Λάθαρο.

1928 Περνάει μια μεγάλη συναισθηματική κρίση. Ιδρύει, με μια ομάδα φίλων διανοουμένων, το περιοδικό Gallo. Στο πρώτο τεύχος –το οποίο εξαντλείται μέσα σε δύο ημέρες– δημοσιεύει την Ιστορία αυτού του πετεινού. Στο δεύτερο τεύχος, τα μονόπρακτα Η κόρη, ο ναύτης και ο σπουδαστής και Ο περίπατος του Μπάστερ Κήτον. Στο επόμενο τεύχος φιλοδοξούσε να δημοσιεύσει το μόνοπρακτο Χίμαιρα, αλλά δυστυχώς δεν κυκλοφόρησε ποτέ. Εκδίδει το Πρώτο Ρομανθέρο Χιτάνο, με ποιήματα της περιόδου 1924-1927, τη Βυθισμένη κολυμβήτρια, την Αυτοκτονία στην Αλεξάνδρεια και την Ωδή στο Άχραντο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στο Ατενέο, δίνει διαλέξεις με τίτλους: «Φαντασία, έμπνευση, υπεκφυγή» και «Σκετς για τη μοντέρνα ζωγραφική». Διαβάζει τις Παιδικές ναυτίες στη Φοιτητική Εστία.

1929-1930 Τον Μάιο ταξιδεύει στις ΗΠΑ, μέσω Παρισιού, Λονδίνου, Οξφόρδης και Σκωτίας. Τελειώνει το θεατρικό έργο Ο έρωτας του Δον Περλιμπλίν με την Μπελίσα στον κήπο του. Δουλεύει τις Ωδές και δημοσιεύει τη δεύτερη έκδοση των Τραγουδιών. Δίνει διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στο Κολλέγιο Βάσαρ της Νέας Υόρκης, ενώ την άνοιξη δίνει τέσσερις διαλέξεις στην Κούβα. Επιστρέφει στη Μαδρίτη και παρουσιάζει μια σύντομη εκδοχή της Θαυμαστής μπαλωματούς. Δουλεύει δύο θεατρικά έργα, το Σαν περάσουν πέντε χρόνια και Το κοινό.

1931-1933 Ιδρύει και διευθύνει μαζί με τον Εντουάρντο Ουγκάρτε το πανεπιστημιακό θέατρο «Λα Μπαρράκα», το οποίο ξεκινά τη δραστηριότητά του στο Μπούργο ντε Όσμα και στη συνέχεια περιοδεύει σε διάφορες περιοχές της Ισπανίας, παρουσιάζοντας έργα των Λόπε ντε Βέγκα, Καλντερόν ντε λα Μπάρκα, Τίρσο ντε Μολίνα κ.ά. Συνεχίζει να δίνει διαλέξεις σε διάφορες πόλεις της Ισπανίας. Δημοσιεύει στη Μαδρίτη, το Ποίημα του Κάντε Χόντο. Γράφει την Παράσταση του Δον Κριστόμπαλ και ολοκληρώνει τον Ματωμένο γάμο. Παράλληλα, ιδρύει με την Πούρα Ουθελάι τις Μορφωτικές θεατρικές λέσχες. Συνεργάζεται στην παρουσίαση Του μάγου του έρωτα του ντε Φάλια. Τον Μάρτιο του 1933, η Χοσεφίνα Ντίαθ ντε Αρτίγας, ανεβάζει τον Ματωμένο γάμο στη Μαδρίτη. Την ίδια χρονιά θα παρουσιαστεί, όπως και άλλα έργα του, στο Μπουένος Άιρες, στην Αργεντινή, από τον θίασο της Λόλα Μεμπρίβες.

Στο Μπουένος Άιρες, σκηνοθετεί μια δική του διασκευή της Κουτής κυρίας του Λόπε ντε Βέγκα. Δημοσιεύεται η Ωδή στον βασιλιά του Χάρλεμ και στην Αμερική, το Νυχτερινό τραγούδι για τους ανδαλουσιάνους ναυτικούς και η Ωδή στον Γουώλτ Ουίτμαν.

1934 Τον Μάιο, επιστρέφει στην Ισπανία, περνώντας από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Ολοκληρώνει τη Γέρμα, που ανεβάζει στο θέατρο η Μαργαρίτα Σίργου. Εκδίδεται η Ανθολογία ισπανικής ποίησης, όπου συμπεριλαμβάνονται πολλά ανέκδοτα ποιήματά του. Πεθαίνει ο ταυρομάχος φίλος του Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας, μετά από τραυματισμό στην αρένα. Γράφει τον ομώνυμο Θρήνο. Δίνει αμέτρητες διαλέξεις και δημοσιεύει δύο σκηνές από το θεατρικό έργο Το κοινό.

1935 Συμμετέχει σε τιμητικές εκδηλώσεις για τον Φελιθιάνο Ρολάν και τον Πάμπλο Νερούδα. Ολοκληρώνει τη Δόνια Ροσίτα και τον Ποιητή στη Νέα Υόρκη. Δημοσιεύει τον Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας και τα Έξι γαλικιανά ποιήματα. Αναγγέλλει, επίσης, ότι «είναι σχεδόν τελειωμένη» η τραγωδία του Η καταστροφή των Σοδόμων.

1936 Κατά τη διάρκεια μιας τιμητικής εκδήλωσης για τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι, διαβάζει δημόσια μια διακήρυξη των Ισπανών συγγραφέων κατά του φασισμού. Μετά τη νίκη του

Λαϊκού Μετώπου στις εκλογές της 18ης Φεβρουαρίου, υπογράφει, μαζί με άλλους συγγραφείς τη διακήρυξη της ισπανικής επιτροπής της «Διεθνούς Ενώσεως για την ειρήνη». Δημοσιεύει τον Ματωμένο γάμο, την ποιητική συλλογή Τα πρώτα τραγούδια και ολοκληρώνει τα θεατρικά έργα Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα και Σαν περάσουν πέντε χρόνια. Στις 16 Ιουλίου ταξιδεύει στη Γρανάδα. Την επόμενη ημέρα ξεσπά η ανταρσία του Φράνκο στο Μαρόκο και στα Κανάρια νησιά. Στις 20 Ιουλίου οι φαλαγγίτες καταλαμβάνουν τη Γρανάδα και στις 3 Αυγούστου συλλαμβάνουν τον γαμπρό του Λόρκα, Μοντεσίνος, σοσιαλιστή δήμαρχο της πόλης. Ο Φεδερίκο, έπειτα από απειλητικές για την ασφάλειά του πληροφορίες, καταφεύγει στο σπίτι του φίλου του ποιητή Λουίς Ροσάλες. Εκεί, συλλαμβάνεται τη νύχτα της 17ης με 18ης Αυγούστου από τους φαλαγγίτες και εκτελείται στο χωριό Βιθνάρ τα ξημερώματα της 19ης. Πηγές: 1. Αγαθή Δημητρούκα (επιμ.), «Χρονολόγιο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα» στο: περ. Οδός Πανός, ν. 99-100, 1998, σσ. 13-17.

2. «Η ζωή και το έργο του Γκαρθία Λόρκα. Ένας χρονολογικός πίνακας» στο: περ. Θέατρο, τ. 29-30, 1966, σσ. 136-137. Αναδημοσίευση από το πρόγραμμα της παράστασης του ΚΘΒΕ Ματωμένος Γάμος, θεατρικής περιόδου 2008-2009

Αυτοβιογραφία

Πατέρας μου, ο Φεδερίκο Γκαρθία Ροντρίγκεθ. Μητέρα μου, η Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο. Γεννήθηκα στο Φουεντεβακέρος, χωριουδάκι που βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας της Γρανάδα. Εφτά χρονώ πήγα στην Αλμερία. Φοίτησα σε ένα σχολειό παπάδων, όπου άρχισα να σπουδάζω μουσική. Μόλις τελείωσα το δημοτικό, αρρώστησα από μια πάθηση του στόματος και του λαιμού που με έκανε να μην μπορώ να μιλήσω και με έφερε ίσαμε του χάρου τα δόντια. Χωρίς να διστάσω, ζήτησα έναν καθρέφτη, είδα το πρησμένο πρόσωπό μου κι όπως δεν μπορούσα να μιλήσω, έγραψα το πρώτο χιουμοριστικό μου ποίημα όπου παρομοίαζα τον εαυτό μου με τον χοντροσουλτάνο του Μαρόκου Μουλέι Χαφίζ. Αργότερα, με στείλανε στη Γρανάδα, όπου συνέχισα με τις μουσικές μου σπουδές με έναν γέρο συνθέτη, μαθητή του Βέρντι, τον Δον Αντόνιο Σεγούρα, στον οποίο αφιέρωσα το πρώτο μου βιβλίο Εντυπώσεις και τοπία. Αυτός με εισήγαγε στην επιστήμη της λαογραφίας. [Ο ποιητής περνάει σε τρίτο πρόσωπο για να απαλύνει τον υποκειμενικό τόνο].

Η ζωή του ποιητή στη Γρανάδα μέχρι τα 1917 είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στη μουσική. Δίνει μερικά κονσέρτα και ιδρύει την Εταιρία Μουσικής Δωματίου πού ’κανε να ακουστούν στην Ισπανία, σε μια σειρά συναυλιών, τα κονσέρτα όλων των κλασικών, που για ειδικές συνθήκες δεν είχαν ακουστεί μέχρι τότε. Επειδή οι γονείς του δεν τον άφησαν να πάει στο Παρίσι να συνεχίσει τις αρχικές του σπουδές κι επειδή πέθανε ο δάσκαλός του της μουσικής, ο Γκαρθία Λόρκα έστρεψε τη δημιουργική και γεμάτη πάθος ανησυχία του στην ποίηση. Δημοσίευσε, λοιπόν, το Εντυπώσεις και τοπία και ύστερα ένα σωρό ποιήματα που ορισμένα συγκεντρώθηκαν στο Βιβλίο ποιημάτων κι άλλα χάθηκαν. Έτσι συνέχισε τη ζωή του σαν ποιητής. Ο «αθιγγανισμός» είναι μόνο ένα από τα πολλά θέματα που προβάλλει ο ποιητής· δεν είναι τόσο θεμελιακό αλλά ούτε και γι’ αυτό λιγότερα επίμονο μέσα στο έργο του. Το Ρομανθέρο Χιτάνο είναι ένα βιβλίο στο οποίο ο ποιητής σημείωσε επιτυχία, επειδή χρησιμοποιεί το ύφος της “Romance” και χειρίζεται ένα θέμα της γενέθλιας γης του. Δεν μπορούμε όμως να αποδώσουμε στον ποιητή φιλοδοξία ευρύτερη από το νά ’ναι ένας τραγουδιστής της φυλής του και τίποτε περισσότερο. Το ταξίδι του στη Νέα Υόρκη μπορεί να πει κανένας πως εμπλουτίζει και μεταμορφώνει το έργο του ποιητή, μια πού ’ναι η πρώτη φορά που βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν καινούργιο κόσμο.

Έχει τρία αδέλφια: τον Φρανθίσκο, την Κονσεπσιόν και την Ισαβέλλα, στενή φίλη του μεγάλου Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, στην οποία ο ποιητής αυτός αφιέρωσε ένα από τα πιο ωραία ποιήματά του. Προτιμήσεις: στον ποιητή αρέσουν οι ταυρομαχίες, τα σπορ, κι επιδίδεται στο τένις, που βρίσκει πως είναι τόσο ευγενικό και τόσο πληκτικό, όσο περίπου και το μπιλιάρδο. Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (1929-1930;) Περ. Θέατρο, τ. 29-30, 1966, σ. 13. Μετάφραση: Λέανδρος Πολενάκης.

Το χρονικό της δολοφονίας

Τον Ιούλιο του 1936, τα σύννεφα στον ισπανικό ουρανό έγιναν πυκνότερα. Το χάσμα ανάμεσα στις εθνικιστικές δυνάμεις και στις δυνάμεις της νέας κυβέρνησης του «λαϊκού μετώπου», που είχε εκλεγεί στις αρχές του χρόνου, ήταν αδύνατο να γεφυρωθεί πια. Πολλές φρουρές επαναστάτησαν, άλλες άρχισαν να παραδίδουν τον οπλισμό τους και αρκετές αντιστάθηκαν. Ο εμφύλιος σπαραγμός της Ισπανίας είχε κιόλας αρχίσει σαν γενική δοκιμή για τον επερχόμενο Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Η Ισπανική Φάλαγγα, η οργάνωση που είχε ιδρύσει ο Πρίμο ντε Ριβέρα κατά το πρότυπο των φασιστικών ταγμάτων του Μουσολίνι και που τώρα βρισκόταν κάτω από τις διαταγές του Φράνκο, τρομοκρατούσε τη χώρα και ήταν παντοδύναμη.

Ο Λόρκα εκείνο τον καιρό βρισκόταν στη Μαδρίτη κι ετοιμαζόταν όπως κάθε καλοκαίρι να κατέβει στη Γρανάδα για να δει τους δικούς του και να ξαναζήσει λίγες μέρες στα γνώριμα πατρικά του χώματα. Οι φίλοι του στη Μαδρίτη, ξέροντας πόσο επικίνδυνη ήταν η Γρανάδα, όπου βασίλευε ο φανατισμός και η τρομοκρατία, τον συμβούλεψαν και μάλιστα τον πίεσαν να μην κάνει αυτό το ταξίδι και να μείνει στην πρωτεύουσα. Αλλά εκείνος δεν τους άκουσε. Γιατί, παρά τον ατίθασο χαρακτήρα και τις ελεύθερες ιδέες του, δεν είχε ποτέ ανακατευτεί στην πολιτική και ο φανατισμός για τη μία ή την άλλη παράταξη ήταν κάτι ξένο για την ιδιοσυγκρασία του και τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις. Δεν είχε υποπτευθεί ότι στις εποχές της μισαλλοδοξίας και της εξάρτησης οι άνθρωποι δεν ανέχονται την ελευθερία του άλλου και δεν παραδέχονται ότι μπορεί κάποιος να μην ανήκει σε κανένα στρατόπεδο. Έτσι, ξεκίνησε για την ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου βρήκε τα πράγματα πολύ χειρότερα απ’ όσο περίμενε. Μια θανάσιμη απειλή κρεμόταν πάνω από την πόλη και η Φάλαγγα κρατούσε τις πρωτοβουλίες δικές της. Έντρομος ο κόσμος μάθαινε κάθε μέρα για απαγωγές και εκτελέσεις αθώων πολιτών, που είχαν την ατυχία ή να είναι αριστεροί ή ν’ ανήκουν στη δημοκρατική παράταξη. Ο Λόρκα τότε μόνο κατάλαβε τον μεγάλο κίνδυνο, αλλά ήταν αργά πια για να προσπαθήσει να φύγει. Θα ήταν σαν να ομολογούσε μια ανύπαρκτη ενοχή, ποιος ξέρει με ποιες συνέπειες για τον ίδιο και την οικογένειά του. Στο μεταξύ, έξω από το σπίτι του περίεργα πρόσωπα παρακολουθούσαν την κάθε κίνηση και κανείς δεν ήξερε τι γυρεύανε. Τότε ο πατέρας του κι όλη μαζί η οικογένεια σκέφτηκαν ότι το πιο σίγουρο αταφύγιο για τον γιο τους ήταν το σπίτι της φιλικής

οικογένειας των Ροσάλες που είχαν δεσμούς με τη Φάλαγγα και μεγάλη κοινωνική και πολιτική ισχύ. Μάλιστα ο Λουίς Ροσάλες, ποιητής ο ίδιος και σπουδαίος θαυμαστής του Λόρκα, που είναι σήμερα γνωστός Ισπανός συγγραφέας και μέλος της Βασιλικής Ισπανικής Ακαδημίας, εγγυήθηκε με προσωπική του ευθύνη την ασφάλεια του ποιητή στο σπίτι του. Έτσι, ένα μεσημέρι ο Φεδερίκο και ο νεότερος στην ηλικία Λουίς πέρασαν από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης και φτάσανε στο σπίτι των Ροσάλες, όπου όλοι υποδέχτηκαν τον φιλοξενούμενο σαν παιδί τους. Οι φαλαγγίτες παρακολουθούσαν τα πάντα, αλλά δεν μπορούσαν να επέμβουν φανερά, γιατί οι Ροσάλες είχαν δύναμη και επιρροή. Καιροφυλακτούσαν όμως περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή. Και η κατάλληλη στιγμή ήρθε κάποια μέρα που οι άντρες έλειπαν και στο σπίτι είχαν μείνει οι γυναίκες και ο ποιητής. Αδιαφορώντας για τις διαμαρτυρίες των γυναικών, οι άνθρωποι της Φάλαγγας όρμησαν στο σπίτι και κυριολεκτικά άρπαξαν τον Φεδερίκο με τη δικαιολογία ότι θα τον πήγαιναν για ανάκριση και θα τον ξανάφερναν αργότερα. Όταν γύρισαν οι Ροσάλες στο σπίτι και έμαθαν από τις κάτωχρες γυναίκες τα γεγονότα, κατάλαβαν τον τρομερό κίνδυνο και εξαπολύθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις για να προλάβουν το κακό. Αλλά παντού οι υπεύθυνοι δήλωναν άγνοια. Ούτε η αστυνομία, ούτε η πολιτοφυλακή, ούτε η Φάλαγγα, ούτε καμιά άλλη αρχή μπορούσαν να δώσουν πληροφορίες. Κανείς δεν ήξερε ή έκανε πως δεν ήξερε τίποτα. Οι φίλοι και προστάτες του Λόρκα κατάλαβαν τότε καθαρά ότι κάποιοι που κινούσαν τα νήματα πίσω από τα ηλίθια εκτελεστικά όργανα είχαν αποφασίσει να εξοντώσουν τον προκλητικό και ανορθόδοξο Ανδαλουσιανό ποιητή, που είχε πολλές φορές στο παρελθόν κρίνει και επικρίνει την απολιθωμένη και φαρισαϊκή τότε κοινωνία της Γρανάδα. Όπως εξακριβώθηκε αργότερα, οι φαλαγγίτες, όταν πήραν τον Λόρκα από το σπίτι των Ροσάλες, φρόντισαν να τον απομακρύνουν αμέσως από την πόλη για να μην μπορέσει να τον βοηθήσει κανείς. Τον τράβηξαν σε μια ερημιά κοντά στο χωριό Βιθνάρ και τον έκλεισαν σ’ έναν παλιό νερόμυλο, που σήμερα δεν υπάρχει και που τότε τον είχαν μετατρέψει σε κρατητήριο. Εκεί, αφού τον κράτησαν δυο τρεις μέρες μαζί με άλλους προγραμμένους που τους έπαιρναν και τους εκτελούσαν κατά ομάδες, ήρθε κάποια ώρα και η δική του σειρά. Κι ένα αυγουστιάτικο πρωινό, προτού η μέρα χαράξει, λίγα εικοσιτετράωρα μετά την εκτέλεση του άντρα της αδερφής του, που ήταν εκλεγμένος δημοκρατικός δήμαρχος της Γρανάδα, τον πήραν μαζί με έναν κουτσό δάσκαλο και το ανήλικο παιδί του, και σε μικρή απόσταση από τον νερόμυλο, τους πυροβόλησαν και τους

τρεις πισώπλατα και τους σώριασαν νεκρούς στη μέση του δρόμου. Όπως είπαν αργότερα οι φονιάδες, φλυαρώντας μεθυσμένοι σε μια ταβέρνα της Γρανάδα, δεν προχώρησαν ως το καθορισμένο σημείο, γιατί είχαν κουραστεί από τις πολλές εκτελέσεις εκείνη την ημέρα και δεν άντεχαν να περπατήσουν περισσότερο. Το έγκλημα έγινε κάπου διακόσια μέτρα μακριά από μια παράξενη πηγή με παγωμένο αναβράζον νερό, που σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο και που οι Ισπανοί την ονομάζουν «Φουέντε Γκράντε», δηλαδή Μεγάλη Πηγή, ενώ οι Άραβες στον καιρό τους την ονόμαζαν «Αϊναδαμάρ», δηλαδή Πηγή των Δακρύων. Νίκος Γκάτσος Νίκος Γκάτσος, «Η πηγή των δακρύων» στο: Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Θέατρο και ποίηση, Πατάκης, Αθήνα 1998, σσ. 12-14. Αναδημοσίευση από το πρόγραμμα Ματωμένος Γάμος, ό.π.

Το θέατρο πρέπει να επιβάλλεται στο Κοινό και όχι το Κοινό στο θέατρο. Γι’ αυτόν τον σκοπό ηθοποιοί και συγγραφείς πρέπει, με αιματηρό αντάλλαγμα, να περιβληθούν με μεγάλο κύρος, γιατί το θεατρικό Κοινό είναι σαν τα παιδιά στο σχολείο: λατρεύει τον σοβαρό και αυστηρό δάσκαλο που απαιτεί και απονέμει δικαιοσύνη και γεμίζει άσπλαχνες καρφίτσες το κάθισμα όπου κάθονται επιεικείς και δειλοί δάσκαλοι, που ούτε διδάσκουν ούτε αφήνουν τους άλλους να διδάξουν.

Και είναι δυνατό να διδάξουμε το Κοινό – υπογραμμίζω πως λέω Κοινό, όχι λαός. Είναι δυνατό να το διδάξουμε, γιατί εγώ ο ίδιος είδα να σφυρίζουν τον Ντεμπυσσύ και τον Ραβέλ και παρακολούθησα τις θορυβώδεις αργότερα επευφημίες ενός λαϊκού Κοινού για τα έργα που πριν είχαν αποδοκιμαστεί. Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Η γυναίκα στο θέατρο του Λόρκα

Η διάλεξη «Η γυναίκα στο θέατρο του Λόρκα» εστιάζει στον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα ως θεατρικό συγγραφέα και δεν θα τον αγγίξει ως ποιητή παρά μόνο σε σχέση με την ποίηση που διαπερνούσε τα θεατρικά του έργα σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Το παρακάτω απόσπασμα της διάλεξης αφορά στο έργο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα. Δεν ήταν καθόλου δύσκολο για τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα να περάσει από την ποίηση στο θέατρο αφού στην ουσία κατάφερε να μετατρέψει την ποίηση σε θεατρικό λόγο. Η παρουσία του Λόρκα στο ισπανικό θέατρο ήταν καταλυτική. Μέσα στη μεταμόρφωση που υπέστη το ισπανικό θέατρο από τον Λόρκα, συμπεριλαμβάνεται και το γεγονός ότι το προίκισε με καταπληκτικούς γυναικείους χαρακτήρες, κατάφερε δηλαδή να φέρει στο προσκήνιο τις γυναίκες της Ισπανίας που είχε παραμερίσει η λογοτεχνία του 17ου αιώνα, του Χρυσού Αιώνα.

Ο Λόρκα έγραψε τα θεατρικά του έργα από το 1925 μέχρι το 1936 αρκετά χρόνια πριν από σήμερα μα με διαχρονικούς γυναικείους χαρακτήρες χωρίς να επιδιώξει βέβαια τη χρονική τους διάρκεια. Στις 19 του Ιούνη 1936, ο Φεδερίκο τελειώνει το τελευταίο του έργο: Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα μα δεν προλαβαίνει να το δει στη σκηνή. Το έργο εκδίδεται στο περιοδικό Ελ Ουνιβερσάλ στο Καράκας της Βενεζουέλας τον Σεπτέμβρη του 1938, δυο χρόνια μετά τη δολοφονία του. Δεν θα ανεβεί στο σανίδι παρά στις 8 του Μάρτη 1945 στο θέατρο Αβενίδα του Μπουένος Άϊρες με τη σπουδαία Μαργαρίτα Σίργου στον ρόλο της Μπερνάντα. Την ίδια χρονιά, δηλαδή το 1945, εκδίδεται από τον εκδοτικό οίκο Λοσάδα του Μπουένος Άιρες Στο θέατρό του ο Λόρκα συνηθίζει να χρησιμοποιεί την τεχνική της αντιπαράθεσης και αυτό το κάνει από τα πρώτο του κιόλας έργο Μαριάννα Πινέδα (1925) όπου αντιπαραθέτει τον έρωτα με τις αξίες και τα ιδανικά, και ενώ οι ηρωίδες του προσπαθούν να πλησιάσουν τους δυο πόλους τόσο περισσότερο αυτοί απομακρύνονται. Καθώς ο Λόρκα προχωρεί στη θεατρική γραφή αυτό γίνεται εντονότερο, για παράδειγμα με τους χαρακτήρες Γέρμα/Χουάν, Νύφη/ Γαμπρός, Μπερνάντα/Αδέλα. Στην προσπάθειά τους οι δυο πόλοι να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον συγκρούονται και έρχεται η έκρηξη ή η καταστροφή. Ο Λόρκα πίστευε ότι το θέατρο πρέπει να αφορά πολύ μεγάλα κομμάτια του κόσμου και προσπάθησε να περάσει το θέατρο στο λαό μέσα από τη δουλειά του με το θίασο Μπαρράκα και το πέτυχε. Πίστευε όμως πως μέσα από το θέατρο ο συγγραφέας πρέπει να λέει την προσωπική του αλήθεια και όχι να προσπαθεί να εντυπωσιάσει τους θεατές. Έτσι στο Δον Περλιμπλίν και Μπελίσα πραγματεύεται

δυο προσωπικές του αλήθειες: τον ανεκπλήρωτο έρωτα και την εσωτερική μοναξιά. Αυτή η εσωτερική μοναξιά θα βγει μέσα από την έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που φαίνεται να τον απασχολούσε ιδιαίτερα, μια και το ίδιο θέμα παρουσιάζεται σε πολλά του έργα όπως Η Χίμαιρα, Ο ματωμένος γάμος, Γέρμα, Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα. Το θέμα που αγγίζει ο Φεδερίκο στο έργο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα δεν είναι καινούργιο, αντίθετα είναι ένα θέμα που τον απασχολεί ιδιαίτερα: η καταπίεση της γυναίκας στην ισπανική κοινωνία. Έχοντας παρουσιάσει δυο πολύ δυναμικές γυναίκες, τη Νύμφη στον Ματωμένο Γάμο και τη Γέρμα στη Γέρμα, που αντιδρούν στην καταπίεση και προσπαθούν να αποφύγουν τη δυστυχία που υπάρχει στη ζωή που άλλοι έχουν καθορίσει γι’ αυτές, δημιουργεί την Αδέλα, τη μικρότερη κόρη της Μπερνάντα Άλμπα, που δυναμική και γεμάτη ζωή, τολμά να ερωτευτεί και να ονειρευτεί την ευτυχία μεσα από την αγάπη. Μα αυτό φυσικά δεν γίνεται, αφού ο Φεδερίκο την έχει πλάσει για να τη βάλει στο αδιέξοδο του ανικανοποίητου, του άγονου έρωτα και τότε η Αδέλα προτιμά να αυτοκτονήσει παρά να είναι μόνη χωρίς άντρα. Θα αναφερθώ τώρα στους τρομερούς γυναικείους χαρακτήρες της τριλογίας του Λόρκα με πρώτο έργο τον Ματωμένο Γάμο (1933), με δεύτερο τη Γέρμα και το τρίτο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα (1936). Σ’ αυτές τις τρεις τραγωδίες που αντικατοπτρίζουν την καταπίεση της γυναίκας στην Ισπανία, παρελαύνουν πολύ δυναμικές γυναίκες που δεν δέχονται να υποταχθούν στη μοίρα τους. Αντίθετα αντιδρούν και προσπαθούν να ξεφύγουν από την καταπίεση ακόμα και μέσα από τον θάνατο. Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ότι όλες οι τέχνες που γνώριζε ο Φεδερίκο βρίσκονται μαζεμένες στο θέατρό του: μουσική, τραγούδι, χορός, παντομίμα, σκηνικά και κοστούμια φανταστικά. Πολυσύνθετο ταλέντο, πολύστροφος νους γράφει θέατρο, σκηνοθετεί, κατασκευάζει τα σκηνικά, γράφει τη μουσική, σχεδιάζει τα κοστούμια, κάνει τις χορογραφίες, κάτι που μόνο ο Σαίξπηρ και ο Μολιέρος έκαναν πριν απ’ αυτόν.

Όπως ήδη ανάφερα, ο Λόρκα έδωσε ώθηση στους γυναικείους χαρακτήρες στη θεατρική σκηνή. Δεν τον απασχολούν οι αντιδράσεις των αντρών αλλά η ψυχοσύνθεση της γυναίκας, της καταπιεσμένης Ισπανίδας γυναίκας της εποχής του. Γι’ αυτό όλα του σχεδόν τα έργα έχουν γυναικεία ονόματα στον τίτλο. Η τιμή παίζει πρωταρχικό ρόλο στα έργα του Λόρκα και στην ισπανική κοινωνία. Ο Χουάν νοιάζεται για την τιμή και καθόλου για τον πόνο της Γέρμα. Στον Ματωμένο Γάμο σκοτώνονται άνθρωποι για λόγους τιμής. Στο έργο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα η τιμή πάλι αφήνει τις αδερφές γεροντοκόρες. Μα η Νύφη, δυναμική όπως όλοι σχεδόν οι γυναικείοι χαρακτήρες του Λόρκα, θα κάνει αυτό που εκείνη θέλει αψηφώντας τις συνέπειες όπως το ίδιο θα κάνουν η Γέρμα και η Αδέλα. Η Νύφη δέχεται την ταπείνωση που φέρνει η πράξη της, κάτι που θα κάνει και η Αδέλα στο Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα: Δεν φοβούνται την ταπείνωση, φτάνει να ικανοποιηθεί το πάθος τους. Ο Φεδερίκο ήθελε να γίνεται κατανοητός από όλα τα στρώματα του λαού και ακολούθησε το παράδειγμα του Λόπε δε Βέγκα. Κάνοντας τον λαό πρωταγωνιστή και φέρνοντάς τον στη σκηνή, του έδωσε τη ευκαιρία να μιλήσει για τα προβλήματα και τις ελπίδες του. Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα είναι ένα ώριμο έργο όπου η ταύτιση του Φεδερίκο και της Ανδαλουσίας, που είχε αρχίσει με τα προηγούμενά του έργα, έχει φτάσει στην κορύφωσή της. Ο στόχος του Φεδερίκο ήταν να δώσει ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο των γυναικών της Ανδαλουσίας αποφεύγοντας οποιαδήποτε ποιητική ερμηνεία του έργου για να μπορούν να βγουν καθαρά στην επιφάνεια τόσο οι ιδέες του όσο και η καταπίεση αυτών των γυναικών. Ο Φεδερίκο ήθελε τον θεατή να αναγνωρίζει την κοινωνία που έβλεπε στη σκηνή. Ήθελε επίσης να δώσει έμφαση στην τρομερή δύναμη του πλούτου και στην επίδραση που μπορεί να έχει στη ζωή ενός ανθρώπου, όπως στην περίπτωση της Μπερνάντα αλλά και του Χουάν στη Γέρμα. Ακόμα ήθελε να γράψει για τον άνθρωπο που θυσιάζει την προσωπική του ευτυχία για να κρατά τα κοινωνικά προσχήματα. Η σύγκρουση παίζει πρωταρχικό ρόλο στο έργο αυτό, αφού γίνεται σε πολλά επίπεδα: α) μεταξύ του κόσμου όπως παρουσιάζεται από τους δυνατούς και του κόσμου μέσα στον οποίο υποφέρουν οι κόρες της Μπερνάντα, β) μεταξύ της επιβολής της τάξης και της ελευθερίας, γ) μεταξύ των κανονισμών και της προσωπικής ελευθερίας. Η ειρωνεία είναι ότι ο Φεδερίκο μιλούσε για την καταπίεση και την έλλειψη της ελευθερίας της κίνησης που οδήγησαν την Αδέλα στον θάνατο λίγο πριν ο ίδιος θανατωθεί από τον φασισμό για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Το καταπληκτικό

επίτευγμα του Φεδερίκο σ’ αυτό το έργο είναι ότι καταφέρνει να θέτει το πρόβλημα σ’ ένα παγκόσμιο επίπεδο χωρίς όμως να βγαίνει έξω από τους τέσσερις τοίχους του σπιτιού της Μπερνάντα. Ο άξονας αυτού του έργου είναι η στέρηση σε διάφορα επίπεδα: του σαρκικού έρωτα, της κοινωνικής επαφής, της χαράς, της ανθρώπινης επικοινωνίας, του γέλιου. Η Μπερνάντα έχει χτίσει μια φυλακή για τις κόρες της όπου αυτή είναι ο δεσμοφύλακας. Οι γείτονες στο έργο αυτό είναι παρόμοιοι με τους γείτονες στη Γέρμα και στο Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα δηλαδή περίεργοι, κουτσομπόληδες και χαιρέκακοι. Κανένας ήχος δεν πρέπει να βγαίνει απ’ αυτό το σπίτι, όλα πρέπει να γίνονται χαμηλόφωνα, οι γείτονες δεν πρέπει να ακούν και να καταλαβαίνουν τι γίνεται εκεί. Οι ήχοι που ο θεατής ακούει σ’ αυτό το έργο είναι λίγοι και έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο. Ακούγεται, με το άνοιγμα της σκηνής, ο ήχος της καμπάνας που είναι πένθιμος αφού οι καμπάνες κτυπούν στην κηδεία του συζύγου της Μπερνάντα. Στη Δεύτερη Πράξη τα γέλια των κοριτσιών είναι πνιχτά αφού φοβούνται να τις δει η μητέρα τους χαρούμενες, και στην ίδια πράξη ακούγονται κουδούνια από τα ζώα που περνούν έξω από το σπίτι. Είναι οι άντρες που πηγαίνουν στη δουλειά και ο πόθος των γυναικών φουντώνει αφού σκέφτονται ότι θα είναι ελεύθεροι μέσα στα χωράφια κάτω από τον καυτό ήλιο που ενεργοποιεί τις αισθήσεις. Παράλληλα αυτός ο ήχος των κουδουνιών διαπερνά τους χοντρούς τοίχους του σπιτιού-φυλακή όπως διαπερνά και την καρδιά και τη σάρκα των κοριτσιών. Στην ίδια πράξη ακούγεται ένα τραγούδι, ταμπούρλα και καρρανιάκας: είναι οι θεριστές που πάνε στους κάμπους, οι άντρες που περνούν απ’ έξω και οι φυλακισμένες τους φαντάζονται και τους ωραιοποιούν. Και πάλι η εικόνα που δίνει ο Φεδερίκο είναι γεμάτη ήλιο και κατά συνέπεια ζωή: «Θερίζουν μες στη φλόγα απ’ το λιοπύρι και δεν τους νοιάζει ο ήλιος» σαν σχήμα οξύμωρο της κλεισούρας και της σκιάς του σπιτιού. Οι γυναίκες πρέπει να μάθουν να πνίγουν τις κραυγές τόσο της σάρκας όσο και της ψυχής. Η δυστυχία που επιβάλλει η Μπερνάντα την τυλίγει και την ίδια και την καθιστά τραγική αφού η ίδια δεν μπορεί να αντιληφθεί το κακό που προκαλεί στην οικογένειά της. Η μόνη της έγνοια είναι αυτό που επιβάλλεται από το κατεστημένο και τον μικρόκοσμο του χωριού της. Είναι όμως τραγική γιατί παρ’ όλους τους κανόνες και τις στερήσεις που επιβάλλει η ίδια, δεν μπορεί να κρύψει την κραυγή της μπροστά στον θάνατο της μικρότερής της κόρης.

Το θέατρο πάντα με τραβούσε. Έδωσα στο θέατρο πολλές ώρες της ζωής μου. Έχω μια προσωπική και κατά κάποιο τρόπο αγωνιστική αντίληψη για το θέατρο. Θέατρο είναι η ποίηση που βγαίνει από το βιβλίο και γίνεται κάτι το ανθρώπινο. Και τότε μιλάει και φωνάζει, κλαίει και απελπίζεται. Το θέατρο απαιτεί από τα πρόσωπα που βγαίνουν στη σκηνή να έχουν «ένδυμα ποιητικό» και ταυτόχρονα να αφήνουν να φαίνονται τα κόκαλά τους, το αίμα τους. Πρέπει να είναι τόσο ανθρώπινα, τόσο φρικτά τραγικά, προσκολλημένα στη ζωή και στο φως της μέρας με τόση δύναμη που να αποκαλύπτουν τις προδοσίες τους, να αναμετρούν τα βάσανά τους και να αναβλύζει από τα χείλη τους όλη η λεβεντιά που έχουν τα γεμάτα αγάπη ή αηδία λόγια τους. Αυτό που δεν μπορεί να συνεχιστεί, είναι η επιβίωση των θεατρικών προσώπων που φτάνουν στη σκηνή στηριγμένα στα χέρια των δημιουργών τους. Είναι πρόσωπα κούφια, ολότελα άδεια· μέσα από το ύφασμα του γιλέκου τους δεν μπορείς να δεις παρά ένα σταματημένο ρολόι, ένα ψεύτικο κόκαλο ή ακαθαρσίες γάτας, όπως στις παλιές σοφίτες. Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Η Μπερνάντα περιγράφεται σαν μια αυταρχική, αλαζονική, σκληρή, κακιά γυναίκα με γλώσσα σαν μαχαίρι ακονισμένο. Η Μπερνάντα από ψυχολογικής πλευράς φαίνεται να έχει το σύνδρομο της αγοραφοβίας αφού δεν θέλει κανέναν να μπαίνει στο σπίτι της ούτε και αυτή να βγαίνει έξω: «Ήρθαν να γεμίσουν το σπίτι μου με τον ιδρώτα από τα ρούχα τους και με το φαρμάκι από τη γλώσσα τους». (Πράξη Πρώτη). Σαν ήπιο χαρακτηρισμό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ψηλομύτα, σνομπ, αφού γι’ αυτή «οι φτωχοί είναι σαν τα ζώα, φτιαγμένοι από κατώτερη πάστα». Κανένας άντρας δεν είναι άξιος για τις κόρες της: «Ούτε σε εκατό χιλιόμετρα από ’δω δεν υπάρχει κανένας άξιος να τις πλησιάσει. Οι άντρες εδώ δεν ανήκουν στην τάξη τους» (Πρώτη Πράξη). Η Μπερνάντα έχει εξοστρακίσει κάθε ιδέα αρσενικού από το σπίτι της ίσως γιατί η ίδια ήταν στερημένη της αληθινής ερωτικής χαράς και ενδόμυχα δεν ήθελε τις κόρες της να νιώσουν μια τόσο μεγάλη χαρά. Όμως η ίδια είχε πάρει δυο άντρες αφού η κόρη της Ανγκούστιας, που στα Ισπανικά σημαίνει αγωνία, είναι από τον πρώτο της γάμο. Μόλις τελειώνει η κηδεία του άντρα της, αναγγέλλει την ποινή των κόρων της: «Οχτώ χρόνια ολόκληρα πένθος, ούτε φύσημα του αγέρα δεν θα μπει από τον δρόμο» (Πράξη Πρώτη). Σαν όλοι οι φυλακισμένοι, έτσι και οι κόρες της, ασχολούνται με κάτι: θα κεντήσουν τα ασπρόρουχά τους, είκοσι τόπια ύφασμα. Η θέση της γυναίκας είναι να είναι κλειστή μέσα στο σπίτι, σύμφωνα με την ισπανική κοινωνία. «Αυτό θα πει να ’σαι γυναίκα» λέει η Μπερνάντα (Πράξη Πρώτη). Η συμπεριφορά της Μπερνάντα μπορεί να ερμηνευτεί σαν η στάση μιας γυναίκας ικανοποιημένης από τη ζωή που, κατά τρόπο εγωιστικό, δεν θέλει τις άλλες γυναίκες να είναι κι αυτές ευτυχισμένες ή αντίθετα μπορεί και να είναι η στάση μιας γυναίκας στερημένης της ευτυχίας που οπωσδήποτε θέλει τους άλλους να στερηθούν κατά τον ίδιο τρόπο. Όποια και αν είναι η εξήγηση της συμπεριφοράς της, διαφαίνεται ένας σαδισμός αφού η Μπερνάντα ικανοποιείται με τη δυστυχία των άλλων. Έτσι στήνει αυτή τη γυναικεία φυλακή, όπου οι φυλακισμένες θα αλληλοφαγωθούν για έναν άντρα, θα εκτονωθούν φωνάζοντας αλήθειες που δεν είχαν ποτέ πριν τολμήσει να ξεστομίσουν όσο κι αν τριγύριζαν στο μυαλό τους. Το τέλος της Τρίτης Πράξης είναι συγκλονιστικό αφού η σύγκρουση μεταξύ των χαρακτήρων είναι τώρα εκτός ελέγχου.

Θα συνηθίσεις. Θα συνηθίσεις.

Δεν θα συνηθίσω.

Η Ανγκούστια μισεί την Αδέλα γιατί «το κορμί της έχει θριαμβεύσει» δια μέσου της σεξουαλικής επαφής, (Πράξη Τρίτη). Η Μαρτίριο λέει ψέματα στην Αδέλα ότι σκότωσε τον Πέπε για να τη φέρει σε απόγνωση: «Θα ήθελα να ρίξω ένα ποτάμι αίμα πάνω στο κεφάλι της» και το καταφέρνει αφού την οδηγεί έτσι στην αυτοκτονία. Το σπίτι της Μπερνάντα είναι μια κόλαση όπου οι γυναίκες αυτοτιμωρούνται, αλληλοσπαράζονται, υπόκεινται σε ψυχαναγκασμό. «Η κόλαση είναι οι άλλοι» θα πει ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, μερικά χρόνια αργότερα, στο έργο του Κεκλεισμένων των θυρών όπου εξετάζονται οι συγκεκριμένες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Τα δυο θέματα που θίγει ο Σαρτρ σ’ αυτό το έργο παρουσιάζονται και στο έργο Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα: η ελευθερία και η σχέση του ατόμου με τους άλλους. Η ανθρώπινη πραγματικότητα είναι η κατάσταση της ελευθερίας. Δεν είναι επιλογή, είναι απλά πραγματικότητα. Ο Σαρτρ πιστεύει ότι είναι φορές που ο άνθρωπος δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος της ελευθερίας του και την απαρνείται. Αυτό κάνει και η Μπερνάντα για την ελευθερία των κόρων της, μα κρύβεται κάτω από το κατεστημένο της κοινωνίας του χωριού της. Η Αδέλα είναι στην ουσία ένας υπαρξιακός χαρακτήρας που έχει επαναστατήσει, που δεν μπορεί να καλουπωθεί, διψά για ζωή και έρωτα και δεν ντρέπεται να το πει στις αδερφές της που οικτίρει: «Δεν θέλω να γίνει το δέρμα μου σαν το δικό σας. Δεν θέλω να χάσω τη δροσιά μου μέσα σ’ αυτά τα δωμάτια». Η αντίδρασή της από την Πρώτη Πράξη κιόλας, προετοιμάζει το έδαφος για τον δρόμο που θα ακολουθήσει και που θα είναι δύσκολος, μοναχικός και χωρίς επιστροφή και όταν φτάσει στο τέλος του δρόμου, το αδιέξοδο θα οδηγήσει στον θάνατο, αφού η Αδέλα δεν είναι παρά ένας ακόμη λορκιανός χαρακτήρας. Δυο μόνο γυναίκες τολμούν να αντιδράσουν και να εναντιωθούν της Μπερνάντα: η Αδέλα που είναι ακόμα ανώριμη και τολμά χωρίς να πολυσκέφτεται τις συνέπειες και η γιαγιά, η Μαρία-Χοσέφα που είναι τρελή και λέει μόνο αλήθειες: «Δεν μπορώ να βλέπω αυτές τις γεροντοκόρες που λαχταρούν τον γάμο να κάνουν την καρδιά τους σκόνη… Θέλω έναν άντρα να τον παντρευτώ και να είμαι ευτυχισμένη» (Πράξη Πρώτη). Ο Λόρκα χρησιμοποιεί τη Μαρία-Χοσέφα σαν αντίβαρο της Αδέλα για να δώσει έμφαση στη λαχτάρα της γυναίκας να ζήσει μια ολοκληρωμένη ζωή αλλά και στην προσπάθεια δραπέτευσης από αυτήν τη γυναικεία φυλακή.

Η Πόνθια, η γριά υπηρέτρια, παίζει τον ρόλο του χορού της Αρχαίας Τραγωδίας, αφού αφενός σχολιάζει τα συμβάντα και αφετέρου εκφράζει τους φόβους της γι’ αυτό που επίκειται να συμβεί. Οι σκηνικές οδηγίες που δίνει ο Λόρκα είναι ενδεικτικές για το γεγονός ότι η κάθε λεπτομέρεια ήταν βαρυσήμαντη στο έργο του. Στην πρώτη σκηνή του έργου, οι τοίχοι είναι άσπροι, γιατί στα χωριά οι τοίχοι ασπρίζονται για να κρατήσουν μακριά τη ζέστη, μα συνάμα το άσπρο χρώμα κάνει το φως του καλοκαιριού ακόμα πιο λαμπερό και έρχεται σε αντίθεση με τα μαύρα ρούχα. Στην τρίτη σκηνή καθώς η μέρα οδεύει προς το τέλος της, το άσπρο χρώμα των τοίχων φαντάζει γαλάζιο, δίνοντας την αίσθηση του σκοταδιού που πέφτει και της τραγωδίας που θα φέρει μαζί του. Κι ενώ οι γυναίκες τρώνε γύρω από ένα τραπέζι υπάρχει απόλυτη σιωπή. Τίποτα δεν ακούγεται παρά μόνο ο θόρυβος από τα σερβίτσια. Αυτή τη σιωπή γύρευε πάντα η Μπερνάντα. Ολόκληρο το έργο διακατέχεται από τον φόβο να μην μάθει τίποτα ο κόσμος για το τι γίνεται μέσα στο σπίτι, ένας μεσογειακός τρόπος αντιμετώπισης των άλλων, όπου οι άνθρωποι ζουν κάτω από το βλέμμα των γειτόνων, κρύβοντας τα σοβαρά τους προβλήματα, αρνούμενοι να τα συνειδητοποιήσουν και να τα επιλύσουν. Το ίδιο συμβαίνει με τον Χουάν στη Γέρμα και με τον Γαμπρό στον Ματωμένο Γάμο: αντιλαμβάνονται την τιμή εικονικά και όχι ουσιαστικά. Κατά τον ίδιο τρόπο η Μπερνάντα πρέπει να διασφαλίσει την τιμή της οικογένειάς της. Δεν έχει σημασία ο θάνατος της Αδέλα αλλά έχει σημασία να μην μαθευτεί πως δεν ήταν παρθένα: «Πάρτε την στο δωμάτιο της ντύστε την σαν παρθένα. Καμιά να μην πει τίποτα, καμιά! Έχει πεθάνει παρθένα». Και χαρακτηριστικά το έργο τελειώνει με τον τρόπο ζωής της Μπερνάντα: «Σιωπή!».

Όλα σ’ αυτόν τον κόσμο κύκλος είναι.

Κάθε μέρα βλέπω τα ίδια πράγματα να γίνονται ξανά και ξανά γίνονται χωρίς σταματημό.

Η Μπερνάντα πρέπει να σιωπήσει κάθε φωνή της αλήθεια αφού η ίδια δεν τολμά να ομολογήσει στο εαυτό της το δράμα που περνά η οικογένειά της. Ο προβληματισμός που βγαίνει στην επιφάνεια είναι αν η Μπερνάντα ζούσε μέσα στην υποκρισία ή μέσα στην ψευδαίσθηση. Με την πάροδο του χρόνου οι λορκιανές γυναίκες γίνονται πιο δυνατές και πιο εκφραστικές. Οι γυναίκες του υποφέρουν και δίνει έμφαση στο ότι η τιμή και η υποχρέωση μπορεί να αποβούν μοιραίες. Η γυναίκα στο θέατρο του Φεδερίκο είναι δυναμική αλλά και θύμα, ευάλωτη αλλά και ηρωίδα, εξευγενισμένη αλλά και εργάτρια της γης, μητέρα και σύζυγος αλλά και ερωμένη, έρμαιο κοινωνικών προκαταλήψεων μα πάντα γεμάτη ευαισθησία, πάθος και ανεκπλήρωτη αγάπη. Το Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα είναι διαφορετικό από τα άλλα θεατρικά έργα του Λόρκα γιατί είναι πιο ρεαλιστικό, πιο γυμνό στον λόγο, λιγότερο ποιητικό και λιγότερο λυρικό, χωρίς μουσική, χωρίς χορό, χωρίς τραγούδια. Διακρίνεται μια αλλαγή τεχνοτροπίας που ίσως ο Λόρκα να ακολουθούσε μελλοντικά.

Άνδρη Χριστοφίδου-Αντωνιάδου Απόσπασμα από τη διάλεξη «Η γυναίκα στο θέατρο του Λόρκα» που δόθηκε από τη συγγραφέα στις 22.2.2019 στο Κέντρο Ανάπτυξης Πολιτισμού Ad Litteram στη Λεμεσό της Κύπρου. Το κείμενο προσαρμόστηκε από τη συγγραφέα ειδικά για το πρόγραμμα του ΚΘΒΕ. Η Άνδρη Χριστοφίδου-Αντωνιάδου είναι συγγραφέας του βιβλίου Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε τρεις διαστάσεις, (Έρευνα, Λεμεσός, 2000).

Νίκος Γκάτσος Χρονολόγιο

1911 8 Δεκεμβρίου: Γέννηση του Νίκου Γκάτσου στην Ασέα Αρκαδίας. Γονείς του ο Γεώργιος Αθανασίου Γκάτσος και η Βασιλική Ιωάννου Βασιλοπούλου.

-Θάνατος Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και Γκούσταβ Μάλερ. Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου.

1913 Γέννηση της αδερφής του Κωνσταντίνας.

-Η Κρήτη ενώνεται με την Ελλάδα. Πρεμιέρα του μπαλέτου Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Ιγκόρ Στραβίνσκι.

1916 Θάνατος του πατέρα του από πνευμονία σε πλοίο για την Αμερική και ρίψη του νεκρού στον Ατλαντικό.

-Ξεκίνημα Ντανταϊσμού. Συμμαχικός αποκλεισμός.

1923 Τελειώνει το Δημοτικό σχολείο στην Ασέα και μεταβαίνει στην Τρίπολη για το Γυμνάσιο. Ανακαλύπτει το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μαθαίνει Αγγλικά και Γαλλικά με μεθόδους αυτοδιδασκαλίας.

-Κώστας Βάρναλης, Ο λαός των μουνούχων. Ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης.

1930 Εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών χωρίς ποτέ να ολοκληρώσει τη φοίτηση. Εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Αθήνα.

-Δεύτερες Δελφικές Εορτές. Σύμφωνο Ελληνοτουρκικής Φιλίας.

1931 Πρώτη λογοτεχνική παρουσία.

-Γιώργος Σεφέρης, Στροφή. Ο Αδόλφος Χίτλερ καγκελάριος.

1932 Γνωριμία ως φοιτητής με τον Ανδρέα Καραντώνη.

-Άλντους Χάξλεϋ, Θαυμαστός καινούργιος κόσμος. Η Ελλάδα κηρύσσεται σε πτώχευση.

1936 Διαβάζοντας την είδηση για την εκτέλεση του Ισπανού ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, αποφασίζει να μάθει ισπανικά και να γνωρίσει το έργο του. Τον Οκτώβριο, στο καφενείο του Μπερντέσα, στα Χαυτεία, συναντά τον Οδυσσέα Ελύτη κι αρχίζει να συμμετέχει στον κύκλο των Νέων Γραμμάτων και να συχνάζει στα φιλολογικά καφενεία των Αθηνών.

-Τσάρλι Τσάπλιν, Μοντέρνοι Καιροί. Έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου. Δικτατορία Μεταξά.

1938 Με τον Ελύτη καθιερώνουν ως στέκι τους το «Ηραίον», το πρώτο φιλολογικό καφενείο της γενιάς τους, όπως ο ίδιος ο Ελύτης αναφέρει στα Ανοιχτά χαρτιά, και στη συνέχεια το πατάρι του «Λουμίδη». Αλληλογραφία με Σεφέρη.

-Νίκος Καζαντζάκης, Οδύσσεια. 9 Νοεμβρίου: «Νύχτα των κρυστάλλων» στο Βερολίνο.

1941-1942 Γράφει το συνθετικό ποίημα Αμοργός.

-Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μάνα Κουράγιο. Η Μάχη του Ελ Αλαμέιν.

1942 Ιδρύεται ο «κύκλος Παλαμά», στον οποίο συμμετέχει με τον Ελύτη και τον Καραντώνη. Στην παρέα του «Λουμίδη» προστίθεται ο Μάνος Χατζιδάκις.

-Αλμπέρ Καμύ, Ο μύθος του Σίσυφου. Γέννηση του Πωλ Μακ Κάρτνεϊ.

1943 Έκδοση της Αμοργού, (Αετός). Άσχημη υποδοχή της από την κριτική. Μετάφραση του Ματωμένου Γάμου του Λόρκα από εκδόσεις της Αργεντινής, που του έχει φέρει ο ποιητής και καπετάνιος Δημήτρης Αντωνίου.

-Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Μύγα. Πτώση του Μουσσολίνι.

1945 Έκδοση της μετάφρασης του Mατωμένου Γάμου, (Ίκαρος). Συνεργάζεται με την Αγγλοελληνική επιθεώρηση ως βασικός μεταφραστής, αλλά ανυπόγραφα.

-Ρομπέρτο Ροσσελίνι: Ρώμη, ανοχύρωτη πόλη. Ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

1946 Δημοσιεύει στα Φιλολογικά Χρονικά το ποίημα Ελεγείο, το οποίο, ελαφρώς παραλλαγμένο, το 1969 θα συμπεριληφθεί στην τρίτη έκδοση της Αμοργού, καθώς και στις επόμενες.

-Βουλευτικές εκλογές και δημοψήφισμα στην Ελλάδα.

1947 Δημοσιεύει στο Μικρό Τετράδιο το ποίημα Ο Ιππότης κι ο Θάνατος (1513), που το 1969 θα συμπεριληφθεί και αυτό στην τρίτη έκδοση της Αμοργού, καθώς και στις επόμενες.

-Ανακαλύπτονται οι Πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας. Η Ινδία κατακτά την ανεξαρτησία της.

1948 Ο Κάρολος Κουν ανεβάζει με πρωτοφανή επιτυχία τον Ματωμένο Γάμο, αναθέτοντας τη μουσική στον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος εγκαινιάζει έτσι τη μακρόχρονη συνεργασία του με τον Γκάτσο.

-Το Μεγάλο βραβείο ζωγραφικής της Βενετίας απονέμεται στον Ζορζ Μπρακ. Θάνατος του Μαχάτμα Γκάντι.

1949 Γράφει στίχους για το Λεωφορείον ο Πόθος του Τεννεσσή Ουίλλιαμς που ανεβάζει ο Κουν, πάλι σε μουσική του Χατζιδάκι, οπότε γεννιέται το Χάρτινο το φεγγαράκι και μαζί του το σύγχρονο ελληνικό ποιητικό τραγούδι.

-Ίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στις τρεις ζώνες κατοχής των δυτικών δυνάμεων (αμερικανική, βρετανική και γαλλική). Θάνατος του Νίκου Σκαλκώτα.

1951 Γίνεται ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Χοροδράματος της Ραλλούς Μάνου.

-Θάνατος Άγγελου Σικελιανού, Γρηγορίου Ξενόπουλου, Γεωργίου Δροσίνη, Αιμίλιου Βεάκη, Αντρέ Ζιντ. Εμφανίζεται η έγχρωμη τηλεόραση.

1953 Αρχίζει τη συνεργασία του με το ΕΙΡ.

-Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Ουίνστον Τσόρτσιλ. Θάνατος Ιωσήφ Στάλιν. Κατάκτηση του Έβερεστ.

1954 Μεταφράζει για την Κατίνα Παξινού και τον Αλέξη Μινωτή Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα του Λόρκα.

-Φεντερίκο Φελίνι, Λα Στράντα. Μακαρθισμός στην Αμερική

1955 Μεταφράζει για τον Κουν έξι μονόπρακτα του Τ. Ουίλλιαμς.

-Νίκος Καζαντζάκης, Ο τελευταίος πειρασμός. Δίωξη του Καζαντζάκη από την Ιερά Σύνοδο. Γιάννης Ρίτσος, Πρωινό άστρο. Νικηφόρος Βρεττάκος, Ποιήματα. Αντρέας Φραγκιάς, Άνθρωποι και σπίτια. Εμφανίζεται το τρανζίστορ. Έναρξη ένοπλου αγώνα στην Κύπρο. Υπογραφή Συμφώνου Βαρσοβίας. Τουρκικές βαρβαρότητες στην Πόλη.

1957 Μεταφράζει για τον Κουν το Λίβινγκ Ρουμ του Γκράχαμ Γκρην και για τους Παξινού και Μινωτή Το σκοτάδι είναι αρκετά φωτερό του Κρίστοφερ Φράι.

-Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Αλμπέρ Καμύ. Θάνατος Νίκου Καζαντζάκη. Κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Κούβα. Ο πρώτος δορυφόρος των Αμερικανών στο διάστημα. Συμφωνείται η εγκατάσταση ατομικών όπλων στην Ευρώπη.

1958 Το Χάρτινο το φεγγαράκι δισκογραφείται με τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη. Μεταφράζει και διασκευάζει για τον Μάνο Κατράκη τη Φουέντε Οβεχούνα του Λόπε Δε Βέγα.

-Στρατής Τσίρκας, Ο Καβάφης και η εποχή του. Αρχή λειτουργίας της ΕΟΚ.

1959 Μεταφράζει για τον Κουν τον Ιώβ του Άρτσιμπαλντ Μακ Λης και τα μονόπρακτα Ο Περλιμπλίν και η Μπελίσα του Λόρκα και Υψηλή εποπτεία του Ζαν Ζενέ.

-Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, Λολίτα. Τοιχογραφίες του Ζουάν Μιρό στο Μέγαρο της ΟΥΝΕΣΚΟ στο Παρίσι. Πρώτος δορυφόρος των ΗΠΑ στο διάστημα. Ο Φιντέλ Κάστρο κυρίαρχος της Κούβας.

1960 Γράφει στίχους για την ταινία Ελλάς, η χώρα των ονείρων του Βόλφγκανγκ Μύλλερ-Σεν, όπου η μουσική του Χατζιδάκι αποτελεί μουσική ανάγνωση της Αμοργού. Αρχή συνεργασίας του με τον Μίκη Θεοδωράκη.

-Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί. Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ο συγγραφέας και άλλα κείμενα. Φεντερίκο Φελίνι, Γλυκιά ζωή. Ο Τζων Κένεντυ εκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ. Οι ιδέες του Μάο εξαπλώνονται στις μάζες.

1962 Μεταφράζει για τους Παξινού και Μινωτή τον Πατέρα του Αύγουστου Στρίντμπεργκ.

-Κώστας Ταχτσής, Το τρίτο στεφάνι. Πρώτη παγκόσμια τηλεοπτική εκπομπή με δορυφόρο. Ίδρυση Διεθνούς Αμνηστίας.

1963 Γράφει στίχους για την ταινία Αμέρικα-Αμέρικα του Ελία Καζάν, πάλι σε μουσική του Χατζιδάκι. Γράφει το Τραγούδι του παλιού καιρού, αφιερωμένο στον Γιώργο Σεφέρη για τα τριάντα χρόνια της Στροφής, το οποίο δημοσιεύεται στον Ταχυδρόμο και κυκλοφορεί σε ανάτυπο.

-Απονέμεται στον Γιώργο Σεφέρη το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Άλφρεντ Χίτσκοκ, Πουλιά. Δολοφονία του Τζων Κέννεντυ.

1965 Δισκογραφούνται τα τραγούδια του Ματωμένου Γάμου και οι κύκλοι Μυθολογία και Ένα μεσημέρι. Αρχή συνεργασίας του με τον Σταύρο Ξαρχάκο. Μεταφράζει για τους Παξινού και Μινωτή το Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα του Ευγένιου Ο’Νηλ.

-Καθιέρωση της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του ΕΙΡ. Θάνατος Τ.Σ. Έλιοτ. Η Κάλλας στο Παρίσι. Επίθεση των Η.Π.Α. στο Βιετνάμ.

1967 Έξι φεγγάρια της θάλασσας. Αρχή συνεργασίας του με τον Δήμο Μούτση.

-Δικτατορία στην Ελλάδα. Θάνατος του Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία. Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Εκατό χρόνια μοναξιά. Λουίς Μπουνιουέλ, Η Ωραία της ημέρας.

1969 Μεταφράζει το ελεγειακό ποίημα του Λόρκα Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας και για τους Παξινού και Μινωτή το έργο Η Ήρα και το παγόνι του Σην Ο’ Κέισυ.

-Γιάννης Σκαρίμπας, Άπαντες στίχοι. Φεστιβάλ ροκ στο Γούντστοκ. Ο Σαλβαντόρ Αλιέντε πρόεδρος της Χιλής.

1970 Επιστροφή.

-Δεκαοχτώ κείμενα. Ο Μάο καλεί όλο τον κόσμο να επαναστατήσει κατά του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

1971 Της γης το χρυσάφι.

-Θάνατος του Γιώργου Σεφέρη. Μανόλη Αναγνωστάκη, Τα Ποιήματα 1941-1971. Υπογραφή της Συνθήκης του Βερολίνου.

1972 Σπίτι μου σπιτάκι μου, Η κόκκινη κλωστή. Αρχή συνεργασίας του με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη.

-Φράνσις Φορντ Κόπολα, Ο Νονός. Παλαιστίνιοι τρομοκράτες σκορπούν το θάνατο στην Ολυμπιάδα του Μονάχου.

1974 Νυν και αεί.

-Σολζενίτσιν Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ. Ο ‘Αττίλας’ στην Κύπρο.

1975 Δροσουλίτες.

-Ευρήματα 2000 ετών στην Κίνα. Η διώρυγα του Σουέζ επαναλειτουργεί μετά από 8 χρόνια.

1976 Αθανασία και Τα Παράλογα.

-Ανακάλυψη πολλών τοιχογραφιών του Μιχαήλ Αγγέλου σε παρεκκλήσι των Μεδίκων. Μάρτιος: Δικτατορία στην Αργεντινή.

1979 Το δρομολόγιο.

-Απονέμεται στον Οδυσσέα Ελύτη το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.

1983 Ρεμπέτικο.

-Θάνατος του Τ. Ουίλλιαμς. Οι ‘Πράσινοι’ στη Βουλή της Γερμανίας.

1986 Σκοτεινή Μητέρα και Χειμωνιάτικος ήλιος.

-Πυρηνική καταστροφή στο Τσέρνομπιλ. Έκρηξη του διαστημοπλοίου ‘Τσάλεντζερ’.

1988 Οι μύθοι μιας γυναίκας.

-Δολοφονία του Κώστα Ταχτσή. Θάνατος της Έλλης Αλεξίου. Εδραίωση Γκορμπατσώφ στην εξουσία. Πτώση Πινοσέτ.

1990 Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, Θέατρο και ποίηση (Ίκαρος). Συνολική έκδοση έργων του Λόρκα μεταφρασμένων από τον Γκάτσο. Ολοκληρώνει τους Αντικατοπτρισμούς.

-Υπογραφή συμφωνίας για επανίδρυση της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης. Ένωση Γερμανιών. Η ΕΣΣΔ μειώνει το πυρηνικό της οπλοστάσιο.

1991 Τα κατά Μάρκον.

-Πόλεμος στον Περσικό Κόλπο.

1992 12 Μαΐου: θάνατος του Νίκου Γκάτσου. Εκδίδεται ο τόμος Φύσα αεράκι φύσα με/ μη χαμηλώνεις ίσαμε, που περιέχει στίχους του ανθολογημένους από τον ίδιο (Ίκαρος).

-Αρχή Γιουγκοσλαβικής κρίσης. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ κυρώνεται από την Ελληνική Βουλή. Ζυράνα Ζατέλη, Και με το φως του λύκου επανέρχονται. Θάνατος των Κ.Θ. Δημαρά, Ι.Θ. Κακριδή, Α. Κοτζιά. Πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, στο: http://gatsos.ekebi.gr/chronologio.asp

του Μάνου Χατζιδάκι

Ο Εξουσιαστής

Ποιεί εξουσίαν. Ασκεί την εξουσίαν, εξουσιοδοτημένος από τη λαϊκή θέληση. Και όσο ασκεί την εξουσία, ο εξουσιαστής γίνεται αυτός η λαϊκή θέληση. […] Αλλά ο χρόνος κυλά, η λαϊκή θέληση αναπτύσσεται, αλλοιώνεται, παραλλάζει και ένα πρωί, συννεφιασμένο ή φωτεινό, γίνεται ηλίου φαεινότερο πως ο εξουσιαστής δεν την εκπροσωπεί πλέον. Η καλλιέργεια του μύθου της «Ταυτότητας» παύει να ισχύει και ο εξουσιαστής ή δικτατορεύει δίχως προσχήματα ή πέφτει στο ανάθεμα για να ανέλθει ο καινούριος εξουσιαστής της αντίπαλης παράταξης. […]

ω

Γιατί ο εξουσιαστής διαθέτει τη μία άποψη και οι άλλοι την επιδοκιμάζουν αυτήν του ενός, του αρχηγού. […] Επειδή όλοι μας κρύβουμε μέσα μας έναν μικρό εξουσιαστή, αποτυχημένο, καταπιεσμένο, ανεκπλήρωτο, δεχόμαστε τον επιτυχόντα σαν μια προέκταση φανταστική του εαυτού μας. Όπως δεχόμαστε τον φθόνο των φθονερών, τη λάσπη των λασπολόγων, την ηθικολογία των ανηθίκων, τις καταγγελίες των βρωμερών καταδοτών. Διότι εμπεριέχουμε φθόνον, λασπολογική διάθεση, ανηθικότητα, καταδοτικά συμπλέγματα και χοιροστασιακή αναπνοή. Τα ακριβά πρότυπα, τα διαθέτοντα αρετή και ιδιότητες χαρισματικές, χρειάζονται πρωτίστως αρετή και αθωότητα για να γίνουν αποδεκτάχαρακτηριστικά αντεξουσιαστή. Γι’ αυτό και στον λαϊκίστικο καιρό μας, των οπαδών της εύκολης λείας και των ακόμη πιο εύκολων φιλοδοξιών, ή έννοια του αντεξουσιαστή δεν είναι εφικτή ούτε καν νοητή! Και αναδύεται εκ των βάλτων και των απορριμμάτων πανένδοξος, απόλυτος, αμετακίνητος ο ένας, ο αδιαφιλονίκητος Εξουσιαστής. Προτείνω: μία αντεξουσιαστική εκστρατεία. Έναν σιωπηλό πόλεμο που, αν συντελεστεί μ’ επιμονή, κάτι αληθινά καλό μπορεί να επιφέρει.

Μάνος Χατζιδάκις, «Ο εξουσιαστής», στο: Μάνος Χατζιδάκις, Ο καθρέφτης και το μαχαίρι, Ίκαρος Εκδοτική Εταιρεία, Πέμπτη έκδοση, Αθήνα, 2011

Το θέατρο είναι ένα από τα περισσότερο εκφραστικά και ωφέλιμα όργανα για να οικοδομηθεί ένα έθνος. Είναι το βαρόμετρο του μεγαλείου του ή της παρακμής του. Ένα ξύπνιο θέατρο, καλά προσανατολισμένο σε όλους του τους τομείς, από την τραγωδία ως το κωμειδύλλιο, μπορεί να μεταβάλει την ευαισθησία ενός λαού μέσα σε λίγα χρόνια.

Ένα διασπασμένο θέατρο με αδύνατα πέλματα αντί για φτερά μπορεί να φτηνύνει και να αποκοιμίσει ένα ολόκληρο έθνος. Ένας λαός που δεν βοηθάει και δεν υποστηρίζει το θέατρό του, αν δεν είναι νεκρός, είναι ετοιμοθάνατος, όπως και το θέατρο που δεν αποδίδει τον κοινωνικό παλμό, τον ιστορικό παλμό, το δράμα των ανθρώπων και το ειδικό χρώμα της πατρίδας και του πνεύματός της με το γέλιο ή με το δάκρυ, δεν έχει δικαίωμα να λέγεται θέατρο· πρέπει να λέγεται αίθουσα παιχνιδιών ή τόπος για να συντελείται η φριχτή αυτή πράξη που λέγεται «σκοτώνω την ώρα μου». Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Αύριο θα βάλω το πράσινο φουστάνι μου και θα βγω να περπατήσω στους δρόμους.

Θέλω να φύγω.

Ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών «Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Όσο συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη». Ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών αντιστοιχεί στον ορισμό που υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στις παραγράφους 113 και 118 της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο*. Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, την σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή. «Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους». Επομένως ο όρος βία περιλαμβάνει: • Τη βία μέσα στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία).

• Τη βία γενικά μέσα στην κοινωνία (βιασμός, σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, trafficking/σωματεμπορία).

H βία κατά των γυναικών είναι μεγάλος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες 16-44 ετών. Σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμάται ότι η βία κατά των γυναικών ήταν τόσο σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας όσο ο καρκίνος. Πρόκειται για φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, το βαθμό πολιτικής σταθερότητας, το πολιτισμό ή τη θρησκεία. Πηγή: https://womensos.gr/ti-einai-via-kata-ton-gunaikon/

Η ενδοοικογενειακή βία Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται κάθε είδους σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο, καθώς και από μέλη της οικογένειάς του. Κύριες εκφάνσεις της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, οι επιθέσεις εφήβων προς τους γονείς, η κακοποίηση και εκμετάλλευση ανήλικων ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Η βία μέσα στην οικογένεια μπορεί να εμφανίζεται με μορφές όπως είναι η ψυχολογική βία, η οικονομική εκμετάλλευση, η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση. Πηγή: https://womensos.gr/morfes-vias/

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης Τον Μάιο 2011 υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, […]αποτελώντας το πρώτο διεθνές δεσμευτικό νομικό πλαίσιο για την πρόληψη της βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των δραστών. Παράλληλα, περιορίζει τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα νομοθετικά πλαίσια και στις πολιτικές των κρατώνμελών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης τοποθετεί το θέμα της βίας κατά των γυναικών στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της ανισότητας των φύλων και της έλλειψης σεβασμού προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των γυναικών και ως εκ τούτου επικεντρώνεται σε όλες τις μορφές βίας. Αποτελεί νόμο του κράτους και μπορείτε να δείτε το πλήρες κείμενο, στον σύνδεσμο: https://bit.ly/395VXKQ Πηγή: https://www.kethi.gr/nea/i-bia-kata-ton-gynaikon-se-arithmoys-0

της παράστασης

η Σκηνογραφική Προσέγγιση

Χώρος δράσης το Νέο Υπερώο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Θεωρούμε ως σημείο μηδέν του σκηνικού χώρου την υπάρχουσα κατάσταση. Το αστικό σαλόνι της Μπερνάρντα Άλμπα. Με τους πολυελαίους, τις βαριές κουρτίνες, τα μαρμάρινα πατώματα, το μεγάλο ύψος. Δεξιά του χώρου, ένας μεγάλος σταυρός. Σηματοδοτεί στην αρχή τον χώρο της εκκλησίας, αλλά αποτελεί και ένα «άηχο» σύμβολο καταπίεσης καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, που παρακολουθεί τα κορίτσια. Οι μαρμάρινες διακοσμήσεις του πατώματος, ίχνη των ανύπαρκτων τοίχων του σπιτιού.

Σε αυτό το σπίτι τίποτα δεν είναι κρυφό. Τα σώματα κινούνται γραμμικά, παράλληλα με τις γραμμές του χώρου δημιουργώντας έναν ψυχαναγκασμό, μια λιτότητα, μια στρατιωτική οργάνωση ενορχηστρωμένη από τις κινήσεις της Μπερνάρντα Άλμπα. Οι θεατές παρατεταγμένοι σε ένα Π γύρω από το σπίτι αποτελούν το όριο του σπιτιού. Είναι όμως και τα αυτιά της γειτονιάς, οι «φαρμακόγλωσσες», που θέλει η Μπερνάρντα να αποφύγει. Οι πολυέλαιοι σκεπάζονται με μαύρα πανιά ως ένδειξη πένθους. Τα αντικείμενα της οικογένειας, όσα χρειάζονται για την πραγματοποίηση της σκηνικής δράσης, είναι βαμμένα μαύρα. Σύμβολο μαραζώματος, νέκρας, στάχτης. Μοναδικό προσωπικό τους αντικείμενο η καρέκλα τους. Αναγκασμένες να κάθονται εκεί υπό την επίβλεψη του όλου συστήματος. Το μόνο λευκό στοιχείο τα λινά τους και οι δαντέλες τους, τα προικιά τους. Η μόνη τους ελπίδα να απελευθερωθούν. Βασικό στοιχείο τόσο του σκηνικού χώρου, όσο και όλης της σύνθεσης του έργου, είναι το όριο. Το όριο ανάμεσα στο φωτεινό και το σκοτεινό, το όριο ανάμεσα στο κλειστό και το ανοιχτό, το όριο ανάμεσα στην κλίμακα του δωματίου του κάθε κοριτσιού και του σπιτιού, το όριο ανάμεσα στο μέσα και το έξω. Πλάσματα που ακροβατούν φωτίζονται μέσα από τη λιτή αντιμετώπιση του σκηνικού πεδίου. Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, σκηνογράφος-ενδυματολόγος

της παράστασης

η Ενδυματολιγική Προσέγγιση

Ένα περιβάλλον κεκλεισμένων των θυρών, όπου κυριαρχεί το πένθος, η αυστηρότητα, η πειθαρχία, η έλλειψη πρωτοβουλίας. Γυναίκες που αντιμετωπίζονται και περιορίζονται σαν έφηβα κορίτσια. Σώματα καταπιεσμένα, ακροβατούν ανάμεσα σε όρια. Όρια φυσικά, αυτά του σπιτιού τους, και όρια νοητά, αυτά της αδυναμίας τους να αντιδράσουν, της απραγίας τους. Νεότητα που έχει αποστραγγιστεί. Κορμιά και συμπεριφορές ακολουθούν τη φόρμα, το πρέπει, και όχι το βαθύτερο ένστικτό τους. Από τη μικρότερη έως τη μεγαλύτερη ηλικία, παρατηρούμε συμπεριφορές επιβεβλημένες, κατάλοιπο της ανατροφής, των βιωμάτων, της κοινωνικής τάξης και των κοινωνικών προτύπων. Όλα στερημένα, μετέωρα, έρμαια. Μια προσέγγιση άχρονη, που προσπαθεί να υπενθυμίσει ότι η οικογενειακή βία, και πόσον μάλλον με θύματα γυναικείου φύλου, δεν αποτελούν δυστυχώς παρελθόν.

Τα κοστούμια σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να ακολουθούν, να τονίζουν και να συμπληρώνουν την σωματικότητα του ηθοποιού. Με σχεδιασμό που φωτίζει σημεία του ρόλου, φέρουν απλές γραμμές για να τονίσουν την αυστηρότητα του εν λόγω σπιτιού αλλά και για να δώσουν στο ρούχο το περιθώριο να ζωντανέψει μέσα από την κίνηση του ηθοποιού. Τα κοστούμια υπηρετούν, συνδιαλέγονται, αποτελούν έναν ακόμα παρτενέρ επί σκηνής, βοήθημα για τον ηθοποιό να ενσαρκώσει τον ρόλο. Ξεκινώντας με τις πέντε αδερφές της οικογένειας, επιλέγεται ένα ρούχοκοστούμι παρεμφερές με τα ρούχα των σχολείων θηλέων προκειμένου να τονιστεί η πειθαρχία τους, η επιβολή της μητέρας τους και η συμμόρφωση στους ρυθμούς του σπιτιού. Το ρούχο, αναλόγως τον ρόλο και την ηλικία αλλάζει μάκρος, ποιότητες και γραμμές.Η μητέρα φέρει στοιχεία γραμμικά, αυστηρά, οριακά ανδρικά. Κληρονομεί την θέση του συζύγου της και μαζί με αυτή όλη την εξουσία πάνω στις ζωές των κοριτσιών της.Το υπηρετικό προσωπικό φέρει τον αέρα του αποστειρωμένου περιβάλλοντος του σπιτιού, ενώ η κλειδωμένη γριά, στον αντίποδα, αποτελεί ένα σύμβολο ερωτισμού και πάθους. Και τέλος, το κορίτσι που συνδέει τις γυναίκες του σπιτιού με το τώρα, με το παρελθόν τους αλλά και με το πάντα. Φέρει στοιχεία σημερινά. Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, σκηνογράφος-ενδυματολόγος

Τρέμουμε μην πουν για ΄μας τίποτα κι ακουστεί τ΄ όνομά μας.

Μπορώ να κάνω πολλά παιδιά. Το βλέπεις τούτο το παιδάκι; Τα μαλλιά θ’ ασπρίσουνε, όμως θα κάνει κι άλλο παιδάκι, και εκείνο κι άλλο, κι άλλο. Κι όλα με χιονισμένα τα μαλλιά, θα είμαστε σαν τα κύματα. Και εσένα τα μαλλιά σου θα ασπρίσουνε, μα δεν θα ‘ρθουν οι γειτόνισσες.

Θέλω να φύγω από’ δω μέσα αλλά φοβάμαι.

Θα ΄ρθεις μαζί μου στον κάμπο; θέλω να πάω στον κάμπο.

Οι ηθοποιοί

για το έργο, την παράσταση και τον ρόλο τους Αποσπάσματα από συνεντεύξεις που επιμελήθηκε η Χρύσα Σάμου για τις ανάγκες προβολής της παράστασης

Ελευθερία Αγγελίτσα Υπηρέτρια

Όποιος μπαίνει μέσα σ’ αυτό το σπίτι είναι πειθαναγκασμένος να τηρεί τους κανόνες. Να τους εκτελεί πειθήνια. Η Μπλάνκα (έτσι την αποκαλούμε) έχει μια νότα επαναστατική σ’ όλο αυτό. Προσπαθεί ν’ αντισταθεί στους κανόνες, κυρίως όταν δεν γίνεται αντιληπτή. Όταν δεν φαίνεται. Κι είναι η μόνη που παρ’ όλη την κοινωνική της θέση, είναι ένα πλάσμα φτωχό, φαίνεται να θέλει να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της τάξης της. Οι ερμηνευτικές και σκηνοθετικές δυνατότητες εμφανείς. Και στο φινάλε ακολουθεί τα κορίτσια στην… απελευθέρωση. Γι’ αυτό και την συναντούμε να εκρήγνυται… γίνεται έντονη κραυγάζοντας για ελευθερία, αντιπροσωπεύοντας την ελευθερία της κοινωνικής της τάξης.

Μομώ Βλάχου Μαγδαλένα

«Η Μαγδαλένα είναι το πιο αντράκι απ’ όλες εκεί μέσα. Αυθόρμητη, λέει ό,τι σκέφτεται δίχως να το ραφινάρει, χωρίς να το επεξεργάζεται, εκφράζει αβίαστα τη ζήλια που νιώθει, κόντρα στις αδερφές της που ό,τι κι αν έχουν κοιτάνε να το κρύψουν – συνεπείς στο περιβάλλον που ευδοκιμεί την υποκρισία… Κι ενώ θα περίμενε κανείς ότι εκείνη θα ανοίξει δρόμους, θα εκραγεί, θα διεκδικήσει, θα παλέψει, μένει στην πρώτη εντύπωση μονάχα. Από την τρίτη πράξη και μετά κοιμάται. και τελικά… σωπαίνει… Είναι χαρακτήρας που έρχεται να επιβεβαιώσει το ρητό “τα φαινόμενα απατούν”».

Η Μαγδαλένα παρά την αρχική εικόνα της, είναι κατά βάθος ένας αδύναμος χαρακτήρας. Ξεκινά περιφρονώντας ακόμη και τη θέση της γυναίκας έναντι της κοινωνίας, θέλει χειραφέτηση για τις ομόφυλές της, ζηλεύει τους άνδρες που έχουν τη ζωή που θέλουν, είναι ένα σώμα ζωντανό, που καθόλου δεν την απασχολεί ο γάμος. Μάλλον τη νοιάζει η εδραίωση των δικαιωμάτων της, η ελευθερία της, και να ορίζει μόνη την τύχη της. Όμως στο τέλος είναι ανεπαρκής. Την ξεπερνούν τα γεγονότα, η ίδια η ζωή. Η τροπή των πραγμάτων την ξεπερνά κι επιλέγει απ’ τη ζοφερή εικόνα της ζωής που ζει τον ύπνο… πραγματικά κοιμάται στην εξέλιξη. Είναι η άμυνά της αυτό.

Ιωάννα Δεμερτζίδου Μαρτίριο

Στους χαρακτήρες του Λόρκα οι μορφές είναι διττές… Ενώ μιλάμε για κοπέλες ενήλικες ή και πολύ παραπάνω, συμπεριφέρονται σαν παιδιά. Και η Μαρτίριο που υποδύομαι είναι 25χρονη κι όμως… είναι η επιτομή μια παρότρυνσης που λέει “να νιώθεις παιδί και να συμπεριφέρεσαι ως γυναίκα”. Σίγουρα αισθάνομαι πως έχει μια σκοτεινιά, που είναι πυρηνική, βαθιά σκοτεινιά, σε συνδυασμό με μια εξυπνάδα, την ευστροφία της και μια ξεχωριστή ωριμότητα απ’ τα άλλα κορίτσια του σπιτιού. Θεωρώ ότι έχει μια δική της συνείδηση σε σχέση με το τι συμβαίνει εντός οικίας και τι θα ’θελε στ’ αλήθεια να ζήσει. Κι έρχεται πολύ εύκολα εξαιτίας αυτής της συνειδητότητας η αποδοχή ανάμεσα στο τι χάνει και τι κερδίζει. Χάνει μια ελευθερία κι έναν έρωτα. Είναι εγκλωβισμένη, συχνά τόσο πολύ, που δεν βρίσκει την παρέα ακόμη και μέσα στο σπίτι. Είναι εύκολος χαρακτήρας, η πειθαρχία της είναι οφθαλμοφανής, όμως, υπάρχει μαζί το στοιχείο της σκοτεινιάς και της αντίδρασης και σε σημεία γίνεται επιθετική μ’ έναν περίεργο τρόπο.

Χρύσα Ζαφειριάδου

Ανγκούστιας

Η ίδια αποτέλεσε τον κυματοθραύστη στο σπίτι. Ήταν η πρώτη που υπέστη βία. Όλα τα κορίτσια υπόκεινται το καθεστώς της Μπερνάρντα. Ένα καθεστώς φόβου και βίας μαζί. Σε εκείνη όμως πρωτοεκδηλώθηκε. Η Ανγκούστιας δεν αγγίζεται απ’ τη μητέρα της παρά μόνο όταν υπάρχει τιμωρία. Είναι 39 ετών γυναίκα και ζει σ’ ένα σπίτι με τέσσερις αδερφές που δεν τη θέλουν. Τη ζηλεύουν, δεν υπάρχει από κανέναν υποστήριξη στο πρόσωπό της, ούτε απ’ την Πόνθια και κάθε επαφή με τη Μπερνάρντα οδηγεί σε κάποιου είδους κακοποίησης, κυρίως συναισθηματικής. Μαθαίνει ότι έχει μια μικρή, μια ελάχιστη ευκαιρία, να φύγει απ’ τους τέσσερις τοίχους του πνιγερού σπιτιού kι όσο υφαίνει το παραμύθι της νέας ζωής στο μυαλό της, μια εκ των αδερφών της, κάνει μια πράξη, που της στερεί δια παντός το όνειρο. Διαγράφει μια πορεία που θα οδηγήσει στην ελευθερία της… Ανέχεται κουτσομπολιά, χτυπήματα απ’ τη μητέρα, με μία στωικότητα και την ελπίδα ότι θα φύγει… Λίγες μόλις μέρες πριν τον γάμο της, η ελπίδα αυτή γκρεμίζεται. Τώρα θα ρωτήσει κανείς, μα γιατί δεν ανοίγει την πόρτα να φύγει; Και νομίζω πως είναι ένα καίριο και δυστυχώς και επίκαιρο ερώτημα. Υπάρχουν όμως πλάσματα που έχουν ενσαρκώσει σε τέτοιο βαθμό κακοποιήσεις που ουσιαστικά δεν μπορούν να δραπετεύσουν απ’ αυτές. Δεν γίνεται να κάνουν αλλιώς… Λειτουργούν μηχανικά. Δεν υπάρχει τίποτε που να την εμποδίζει ουσιαστικά να δραπετεύσει… κι όμως, ο μεγαλύτερος δεσμώτης μας είναι ο εαυτός μας. Ο εαυτός της την κρατά φυλακισμένη. Η ατολμία της. Η Ανγκούστιας είναι μια γυναίκα που λειτουργεί ως έφηβο κορίτσι που δεν γνώρισε τον έρωτα και την ελευθερία… είναι στη σφαίρα του φαντασιακού της κόσμου αυτές οι έννοιες. Και είναι και τρομακτικό κι ελκυστικό ταυτόχρονα αυτό για τον χαρακτήρα της. «Ασφυξία… αυτό είναι το βασικό συναίσθημα που νοιώθω για εκείνη…

Ελένη Θυμιοπούλου Αμέλια

Η Αμέλια είναι προστατευτική με τις μικρότερες αδερφές της και… “σκυλάκι” με τις μεγαλύτερες. Ένα πλάσμα καλόβολο που θα προσαρμόσει τα θέλω της, ανάλογα με τις ανάγκες της οικογένειας, χωρίς να επιχειρήσει να διεκδικήσει τα δικά της. Ένα κορίτσι που παίζει διαρκώς που φαντάζει σαν η πνευματική της ηλικία να είναι μικρότερη της πραγματικής της ταυτότητας. Λες κι είναι κολλημένη σε μια προ-εφηβεία ή μια εφηβεία, της αρέσει να κάνει τους άλλους να νιώθουν όμορφα. Νομίζω ότι έχει εξάρτηση απ’ τη μητέρα της μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο: ενώ τη φοβάται φυσικά, όπως κι όλοι όσοι συγκατοικούν μαζί της θέλει να μην τη στεναχωρεί. Να είναι η καλή μαθήτρια, το καλό παιδί, μπροστά της τουλάχιστον… Κλείνει τα μάτια για να μην ονειρεύεται, σε μια προσπάθεια να μην απογοητευτεί; Ίσως, αν χαοθώ τόσο πολύ –σκέφτεται–, μετά πώς θα υποφέρω, πώς θα αντέχω, να συνεχίσω να ζω εδώ πέρα; Ίσως περνά κι ένα άλλο μήνυμα: της ολιγάρκειας. Να είσαι ευτυχισμένος με τα λίγα. Να μπορείς να βρίσκεις χαρά οπουδήποτε, ακόμη και μέσα σ’ αυτό το σπίτι που όλα είναι ζοφερά. Είναι αγαπητό πρόσωπο η Αμέλια και νομίζω πως αυτή είναι και η δύναμή της.

Μάρα Μαλγαρινού Κορίτσι

Προσπαθήσαμε να μείνουμε στην ποιητική του διάσταση, στο duende, για να βγει το “όλα εδώ πληρώνονται” ή το “κύκλος είναι και γυρίζει”… Και δυστυχώς η Μπερνάρντα θα χάσει ό,τι πολύτιμο έχει, που είναι τα παιδιά της. Ο ρόλος είναι ενεργειακός. Εμφανίζομαι μόνο στην πρώτη πράξη, και κάνοντας ένα κορίτσι συνοδό που επιστρέφει με τις ηρωίδες του Λόρκα απ’ την κηδεία, παρακολουθεί στην εξέλιξη, τι συμβαίνει σ’ αυτή τη χαοτική πραγματικότητα του θλιβερού σπιτιού. Επανεμφανίζομαι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τη στιγμή του θανάτου μ’ έναν απελευθερωτικό χορό που εξαγνίζει... Πνευματικά συνδέομαι με όλους τους χαρακτήρες, συμμετέχω μ’ έναν τρόπο σε όλα, και στα κουτσομπολιά, και στα ερωτικά παίγνια, υπάρχω στις συνομιλίες για τους άνδρες που είναι στον θερισμό, στα παιχνίδια που γίνονται απ’ τις γυναίκες – παιδιά δίχως τέλος, και στις παντομίμες επίσης που είναι ένας άλλος κώδικας επικοινωνίας μες το σπίτι.

Χρυσή Μπαχτσεβάνη

Αδέλα

Υποδύομαι ένα νέο κορίτσι, που όνειρό του έχει να γνωρίσει και να κατακτήσει τον κόσμο. Ένα πλάσμα που πήρε νομίζω αγάπη, και θέλει να την επιστρέψει, να τη μοιραστεί, παρά το βίαιο περιβάλλον που της έλαχε να ζει. Ελεύθερη απ’ την κορφή ως τα νύχια, η Αδέλα, είναι έτοιμη να επαναστατήσει για όσα διεκδικεί, τα οποία τα εύχεται και για τις αδερφές της. Δεν είναι απλά ότι θέλει να κάνει μια επανάσταση για την επανάσταση. Ξέρει πως θα της ζητηθεί αντάλλαγμα και το πληρώνει αμέσως. «Δεν υπάρχει μαυρίλα στη φιγούρα αυτή… Ακόμη και στο τέλος, ξέρει πολύ καλά τι θέλει και δεν έχει ενδοιασμό κανένα να το εκφράσει. Είτε το πάρει είτε όχι, διεκδικεί. «Έχει μεγαλώσει με αγάπη αυτό το παιδί κι επειδή ήταν η μικρότερη βλέπουμε πως η μάνα δεν τη χτυπάει όπως τις άλλες, δεν τις απαγορεύει πράγματα. Βγαίνει βόλτες, έχει γενικώς αφεθεί λίγο πιο ελεύθερη. Και πιστεύω ότι δεν είναι πως δεν αγαπά τις αδερφές της η ίδια. Απλά δεν συμφωνεί με την τακτική τους. Και στο τέλος δεν την αφορά αυτό το κομμάτι εννοώ της αγάπης εκεί μέσα. Ακόμη κι αν είναι γονιός σου ο άλλος, κι είσαι εκατό της εκατό αντίθετος μαζί του, οφείλεις να φύγεις… Ασχολείται με τις αδερφές της, κυρίως την νοιάζει να μοιραστεί τη χαρά της: “Να βγούμε, να μην μιζεριάζουμε”, τις παρακινεί. Και έως του σημείου που δεν καταπατώνται οι προσωπικές της ελευθερίες και οι επιθυμίες της μοιράζεται την αγάπη της.

Ιωάννα Παγιατάκη Πόνθια

Η Πόνθια φωτίζει και τους δύο πόλους του σπιτιού. Από τη μία τη δύναμη της έφηβης κόρης, που με τον έρωτα ως ισχυρό όχημα βρίσκει τη δύναμη κι αντιστέκεται, κι απ’ την άλλη όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα, τα φιμωμένα από φόβο, που θύματα τραγικά, βλέπουμε να καταδυναστεύουν η μια την άλλη. «Συχνά θέτω στον εαυτό μου το ερώτημα για την Πόνθια, που επί 30 ολόκληρα χρόνια, έχει κι η ίδια υποστεί τη βία την οποία μέχρις ενός σημείου δέχεται ίσως λόγω θέσης, ιδιότητας και τάξης: πόσο τελικά συνένοχη είναι σ’ όλο αυτό που συμβαίνει; Που ενώ βλέπει, κατανοεί, προσπαθεί να αρθρώσει λόγο αντίστασης σε στιγμές, δεν ξεπερνά τα όρια. Δεν κάνει την επανάστασή της. Σε πολλά σημεία του έργου, ιδιαίτερα όταν λείπει η μάνα-δυνάστης, παίρνει τον ρόλο της. Γίνεται μάνα – τροφός κι εκβιάζει τα πράγματα με την ευχή να φθάσουν κάπου.

Λίλιαν Παλάντζα

Μαρία Χοσέφα

Είναι ένας ρόλος, που έρχεται και βγαίνει απ’ το πουθενά... Ένα ξωτικό κυριολεκτικά που ταράζει την αποπνικτική ατμόσφαιρα του σπιτιού. Σε έναν χώρο που καταδυναστεύεται από καθεστώτα εργασιακά, κακοποίηση σε όλα τα επίπεδα, ενδοοικογενειακή βία, το πλάσμα αυτό ήταν σαν να απελευθερώθηκε μέσα απ’ την τρέλα της… Μονάχα εξάλλου, ένας τρελός ή ένας αυτόχειρας, μπορεί να ξεφύγει κάπως απ’ όλο αυτό το σύστημα που πιέζει. Η Μαρία Χοσέφα, ανατρέχει στα νιάτα της… σ’ εκείνο το κάποτε, που είναι νέα, που μπορεί να κάνει παιδιά… να συνεχίσει δίνοντας ένα κάποιο νόημα στη ζωή της. Σκέφτομαι πως αθέλητα, ίσως κι η ίδια έχει κακοποιήσει πνευματικά, νοητικά, συναισθηματικά την κόρη της κι έτσι κατέληξε προοδευτικά να έχει ένα παιδί-τέρας.Δυστυχώς επιβεβαιώνεται ο κανόνας που λέει η μια γενιά θυμάτων θα φέρει θύματα στον κόσμο… κι η αλυσίδα αυτή που κληρονομεί “σκουπίδια” απ’ τον πρόγονο στον επίγονο δεν έχει τέλος». Την αγαπώ γιατί θέλει να ζήσει ακόμη και στα γεράματά της παλεύοντας για ζωή και ελευθερία!.

Μαρία Χατζηιωαννίδου Μπερνάρντα Άλμπα

Θεωρώ ότι είναι, διαχρονικά, η γυναίκα που υφίσταται την πίεση της πατριαρχίας. Έχει πολύ συγκεκριμένο διακόνημα στην κοινωνία, μια κοινωνία ανδρών… Προηγούμενα, η ίδια υφίσταται κάθε είδους πίεση που απορρέει εκ της πατριαρχίας: υποταγή, υπακοή, στη θρησκεία, στην οικογένεια, στους γονείς, στην εκκλησία, στον άνδρα, στην κοινωνία. Εγώ τη συναντώ τη στιγμή ακριβώς που είναι περίκλειστη στο κάστρο της με αφόρητες πιέσεις από παντού. Η απολυτότητα κι η αυστηρότητά της είναι πηγαία καθώς τα έχει κι η ίδια υποστεί στο παρελθόν και τώρα τα αναπαράγει. Τώρα περισσότερο από ποτέ, καλείται να υποστηρίξει τον ρόλο που της αναλογεί, άρτια προς όλους αλλά να πάρει και μια ακόμη θέση, αυτή του εκλιπόντος. Να τηρήσει ισορροπίες, πράγμα πολύ δύσκολο, κατ’ εμέ έως και ακατόρθωτο, και όχι μόνο στην εποχή της αλλά και σε κάθε άλλη στιγμή της ιστορίας.

-Βρίσκεις λόγους να την αγαπάς την Μπερνάρντα; «Βρίσκω! Είναι όλοι εκείνοι οι λόγοι που την κατάντησαν να γίνει αυτό που σήμερα μας αποκαλύπτεται. Κι αλήθεια, δεν ξέρω πολλές από μας τις γυναίκες σήμερα, αν ήμασταν σε μια ευνοϊκότερη κοινωνική θέση, με επιφάνεια οικονομική και ένα κάποιο είδος εξουσίας στα χέρια μας, αν δεν θα γινόμασταν «Μπερνάρντες»…

-Τα αγαπάει τα παιδιά της; Όπως μπορεί… Τα αγαπάει, όπως η εκκλησία τους υπηκόους της σε στεγανά τυπικά: “αν κάνεις αυτό που σου ζητάω ναι, σ’ αγαπώ”, “αν είσαι καλό παιδί”, “καλή μαθήτρια”, “αν είσαι φρόνιμη και υπάκουη” και τόσα άλλα στερεότυπα. Τις αντιλαμβάνεται, νιώθω, περισσότερο σαν γυναίκες στην κοινωνία. Μου θυμίζει τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη

Η σκηνοθέτης της παράστασης

Εύη Σαρμή για τη Μπερνάρντα Άλμπα Χωράει η Μπερνάρντα Άμπα με ό,τι κουβαλά η απολυταρχική προσωπικότητά της σε μια λέξη; Όχι, μου απαντά η σκηνοθέτης! Αλλά θα επιχειρήσω να στην συστήσω με πολλές: Εξουσία, υποταγή, με την έννοια όχι μόνο ότι υποτάσσει η ίδια, αλλά και υποτάσσεται, καθώς στη ζωή ό,τι δίνεις, παίρνεις. Σκοτάδι, καταπίεση, περιορισμός, τυραννική προκατάληψη... Όρια… Το όριο είναι ό,τι πιο σημαντικό έχει να καταθέσει η παράσταση… και η παράσταση και η Μπερνάρντα ζουν με αυτά. Επιφάνεια, τάξη και η τυφλή προσήλωσή στον καθωσπρεπισμό. Λέει σε μια στιγμή της, λόγου χάρη: «και οι τοίχοι έχουν αυτιά»…την ενδιαφέρει πολύ η γνώμη του κόσμου «τι θα που για μας οι άλλοι». Κανόνες… Θέλει διακαώς να τους ορίζει απόλυτα κι αν δεν τους ορίζει δεν συμβαίνουν πράγματα. Ένα ακόμη στοιχείο της παράστασης σε δεύτερη, δική μας ανάγνωση, είναι πως παίρνει τη θέση του άντρα… Αλλάζει φύλο: το έργο ξεκινά με την κηδεία του πατέρα του σπιτιού και τότε εκείνη καλείται να πάρει τη θέση του κι αμέσως, οριοθετεί μια νέα τάξη πραγμάτων. Δεσποτική: καταπνίγει οποιοδήποτε δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση των κοριτσιών, ούτε να πουν ούτε να νιώσουν ούτε να ορίσουν οι ίδιες ούτε να διαλέξουν.

«Δεν θα βρουν οι κόρες μου άντρα! Κανείς δεν είναι άξιος να τις παντρευτεί» λέει η Μπερνάρντα, αποκόπτοντάς τους κάθε δικαίωμα να αγαπήσουν, να ερωτευτούν, να παντρευτούν… μισή ζωή, στάσιμη δίχως εξέλιξη καμιά. Πίεση: Νοιώθω πως κι η ίδια έχει πιεστεί κατάφορα. Αυτό την οριοθέτησε ως χαρακτήρα, αυτό εξακολουθεί να περνά και στη διαπαιδαγώγηση των κοριτσιών. Δεν θα διαλέξω τη λέξη “φασιστοειδές” για να τη χαρακτηρίσω. Δεν θα την κατηγορήσω. Δίνει ό,τι έμαθε! Παράλληλα είναι ένα γοητευτικό πλάσμα. Οι κόρες υπακούν σ’ αυτή την σαγήνη. Εγκλωβίζονται απ’ την επίδραση που ασκεί η γοητεία της πάνω τους. Είναι πια μεγάλα κορίτσια… Γιατί δεν ανοίγουν την πόρτα να φύγουν; Έλκονται από κείνη… είναι δεμένες μαζί της. Συνάμα μαγνητίζονται απ’ την οξυδέρκειά της και τη μοναχικότητά της. Τη βιώνει τη μοναξιά της – δεν θέλει πολλάπολλά, ούτε να την αγγίζουν θέλει… Τη βιώνει συχνά τραγικά. Και στην εξέλιξη του έργου μοιάζει με αρχαία τραγωδία: απ’ τη μια οι κόρες ενώνονται κι αυτή απομένει τραγικά μόνη.

Απόσπασμα από συνέντευξη της Εύης Σαρμή, στη Χρύσα Σάμου για τις ανάγκες προβολής της παράστασης.

Βιογραφικά σημειώματα

Εύη Σαρμή

Σκηνοθεσία-Προσαρμογή κειμένου-Μουσική επιμέλεια Σπουδές: Μουσικό Σχολείο Θεσ/νικης, Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ (αριστούχος απόφοιτος). Σχολή Ηλεκτρολογίας ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ. Πρώτο Σχολείο Σκηνοθεσίας (2020). Από το 2005 ανήκει στο δυναμικό του ΚΘΒΕ ως ηθοποιός σκηνοθέτιδα θεατροπαιδαγωγός, βοηθός σκηνοθέτη. Σκηνοθεσίες: Του Νεκρού Αδερφού (Θέατρο Αυλαία-Romanian Cultural Institute, 2020), Οι απ’ αλλού φερμένοι (ΚΘΒΕ, 2020), Ένας αιώνας σε μια μέρα (Φεστιβάλ Επταπυργίου, 2019), Ιστορίες Μπουντουάρ (Coq au Zen, Ζώγια, 2018), Mπανταρισμένοι: Pigs Revolution (ΚΘΒΕ, 2013), Pigs Reloaded (ΚΘΒΕ, 2012), Ανείπωτα/σχέδιο1 (Σχήμα εκτός άξονα, 2012), Pigs (ΚΘΒΕ, 2011), Η ώρα της Κρίσεως (ΚΘΒΕ, 2010), Χώρα (Τελλόγλειο Ίδρυμα Τέχνων, 2007), Η ιστορία του Στρατιώτη (Δημήτρια, 2007), Λιλιπούπολη (Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, 2006). Τηλεόραση: Eυτυχισμένοι μαζί (σκην. Α. Μορφονιός). Κινηματογράφος: Καθαροι πια (σκην. Κ. Κυριακίδης). Δίδαξε υποκριτική στο Kyklos art studio καθώς και στο θεατρικό εργαστήριο ενηλίκων του ΚΘΒΕ. Υπήρξε ραδιοφωνικός συμπαραγωγός στην εκπομπή τέχνης «Αrt Stories» με τη Δ. Αυγερίδου στον Fm100 (2018-2019). Ιδρυτικό μέλος του χώρου δημιουργικής έκφρασης και τεχνών Studio Tessera (2020).

Αλέξανδρος Πιεχόβιακ

Σκηνικά-Κοστούμια Σπουδές: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Α.Π.Θ (2017). Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ (2020). Συνεργασίες με το ΚΘΒΕ: Στο πλαίσιο των σπουδών στη Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ συμμετείχε στο 1o και στο 2ο SKG Bridges Festival με Θέατρο Δρόμου (σκην. K. Vio), καθώς και στη δράση έναρξης της 16ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης (σκην. Γ. Ρήγας).

Κωστίκα Τσολάκου (Kostika Çollaku) Μουσική Γεννήθηκε στην Κορυτσά της Αλβανίας και ζει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Σπουδές: Ανώτερα θεωρητικά και πιάνο στο ΩΒΕ. Μουσική με Τεχνολογία στο ΙΕΚ Παστέρ. Υπήρξε μέλος της Μικτής Χορωδίας Θεσσαλονίκης και της Παιδικής Χορωδίας Αγ. Τριάδος Θεσσαλονίκης. Το 2015 δημιούργησε το ακαπέλα φωνητικό σύνολο Contradition Ensemble (συναυλίες στα ΜΜΘ, ΚΩΘ, Φεστιβάλ Δημητρίων-2020, και σε αρχαιολογικούς χώρους της πόλης), ενώ το 2017 δημιούργησε το φωνητικό κουαρτέτο Petrichor Vocal Quartet. Δισκογραφία: Ακαπέλα μεταγραφή του “Βιαστικό πουλί του νότου” του Σ. Δρογώση (άλμπουμ: 18+, Μ. Σάττι, Fonέs, Minos EMI, 2017), Ακαπέλα μεταγραφή του “Θέλω να σε ξεπεράσω” του Φ. Δεληβοριά, (άλμπουμ: Στη ταράτσα του Φοίβου, Μ. Σάττι, Fonέs, Feelgood Records, 2019). Έχει συνθέσει πρωτότυπη μουσική για τις παραστάσεις: Οι απ’ αλλού φερμένοι (σκην. Ε. Σαρμή, ΚΘΒΕ, 2019), Του νεκρού αδελφού (σκην. Ε. Σαρμή, Θέατρο Αυλαία-Romanian Cultural Institute, 2020), καθώς και για ραδιοφωνικές παραστάσεις στο πλαίσιο των «Εορτών Ραδιοφώνου» του ΚΘΒΕ, το 2020. Το 2009 κέρδισε το Α’ Βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Σύνθεσης InterArtia, στην κατηγορία Μουσική για Βίντεο Animation.

Ιωάννα Δεμερτζίδου

Επιμέλεια κίνησης-Χορογραφία, Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού του Δήμου Θεσσαλονίκης, Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Όρνιθες (σκην. Γ. Ρήγας), Μόλλυ Σουήνυ (σκην. Γ. Καλαιτζή, ΚΘΒΕ, 2019), Ιφιγένεια η εν Αυλίδι (σκην. Γ. Καλαβριανός, ΚΘΒΕ, 2019), Ο Γλάρος (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος, ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων και Θεσσαλικό Θέατρο), Ηλέκτρα (σκην. Θ. Παπακωνσταντίνου, Εθνικό Θέατρο, 2018), Η πράσινη γάτα (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος, ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, 2018), Γκιακ (σκην. Γ. Μαυραγάνη, ΚΘΒΕ, 2017). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Γ. Καλαϊτζή, Γ. Καλαβριανό, Γ. Παρασκευόπουλο, Θ. Παπακωνσταντίνου, Γ. Μαυραγάνη, Γ. Ρήγα, Ι. Μιχαηλίδη, M. Znaniecki. Άλλες συνεργασίες: Επιμέλεια κίνησηςχορογραφίες στις παραστάσεις: Δεσποινίς Τζούλια (σκην. Α. Κωχ, Θέατρο Τ), Ένα παιδί μετράει τ΄ άστρα και Χίλιες και μία νύχτες (σκην. Γ. Ρήγας, Θέατρο Ολύμπιον).

Άρης Βακός

Φωτισμοί Εργάζεται στο ΚΘΒΕ από το 1996. Από το 2015 είναι υπάλληλος του τεχνικού τομέα στο ΚΘΒΕ. Συνεργάστηκε στην παράσταση Θέλετε να χορέψομε, Μαρία; σε σκηνοθεσία Α. Κορτσαρίδου (2013).

Χρύσα Τουμανίδου

Μουσική διδασκαλία Σπουδές: Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ (κατεύθυνση Υποκριτική). Πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στο ΩΒΕ, μονωδία και βυζαντινή μουσική στο ΚΩΘ. Παρακολούθησε σεμινάρια υποκριτικής (Ά. Μπινιάρης, Ι. Βουλγαράκη, L. Lagarde, O. de Sagazan), φωνητικήςτραγουδιού (Σ. Σακκάς, Σ. Γιαννάτου, Μ. Κωστράκη, Κ. Παπαδοπούλου), καθώς και διεύθυνσης χορωδίας με την Μ.Έ. Μελιγκοπούλου. Ήταν μέλος της χορωδίας Θεσσαλονίκης και του πολυφωνικού συνόλου Μουσικό Πολύτροπο. Συνεργάζεται από το 2007 με το ΚΘΒΕ ως ηθοποιός και ως μουσικός αναλαμβάνοντας τη μουσική διδασκαλία των ηθοποιών. Διδάσκει θεωρία, σολφέζ και τραγούδι σε δραματικές σχολές.

Άννα-Μαρία Βάσιακ

Επιμέλεια σκηνικού & φροντιστηριακού υλικού Σπουδές: Διακόσμηση στο Λύκειο Καλών Τεχνών στο Λουτς της Πολωνίας. Βυζαντινή́ αγιογραφία στη σχολή́ Γεωργιάδη. Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών (κατεύθυνση Σκηνογραφία). Μεταπτυχιακές σπουδές στη σκηνογραφία. Σχεδιασμός κινουμένων σχεδίων στο SEMAFOR στην Πολωνία, όπου και εργάστηκε ως βοηθός σχεδιαστή́. Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ στις παραστάσεις: Μια κωμωδία (σκην. Γ. Ρεμούνδος), Δάφνες και πικροδάφνες (σκην. Γ. Κιουρτσίδης), Ιστορίες για αρκούδες (σκην. Γ. Καλατζόπουλος). Είναι σχεδιάστρια εικονογραφημένων βιβλίων. Έχει διδάξει ζωγραφική́ στο Ζωγραφικό́ Εργαστήρι του Δήμου Πολίχνης, στο Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών Ελπίδα και

στο εργαστήρι Διαπολιτισμικών Γεφυρών ΚΕΣΣΥΥ του Δήμου Σταυρούπολης. Άλλες συνεργασίες: Θέατρο του Βορρά, Παιδική Σκήνη Θεσσαλονίκης, Kriwinka (πολωνική οργάνωση για παιδιά με νεοπλασματικές ασθένειες). Ως σκηνογράφος συνεργάστηκε στις ταινίες μικρού μήκους: Νa Straganie, Czerwony Kapturek και Lokomotywa W Krainie Czarów. Μάρα Μαλγαρινού Βοηθός σκηνοθέτη και κινησιολόγου, Ηθοποιός Σπουδές: Δραματικής Σχολής ΚΘΒΕ. Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ στις παραστάσεις: Όρνιθες (σκην. Γ. Ρήγας), Πήτερ Παν (σκην. Γ. Καλατζόπουλος). Στο πλαίσιο των σπουδών της στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ συμμετείχε στις παραστάσεις: Ο κύριος Γιώργος Σεφέρης, ένας βαθύσκιωτος και εντεψίζης Έλληνας (σκην. Γ. Ρήγας, Φεστιβάλ ΦιλίππωνΘάσου), Οιδίππους Τύραννος – Χορικά (σκην. Γ. Ρήγας, Μ. Σιώνας, Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου), Πάμε Ορχήστρα (σκην. Γ. Ρήγας, συμπαραγωγή με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, μαέστρος Κ. Δημηνάκης). Με το Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης συνεργάστηκε στις παραστάσεις: Χίλιες και μια νύχτες (σκην. Γ. Ρήγας), Το γαλάζιο πουλί (σκην. K. Vio).

Μαρία Χατζηιωαννίδου

Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή KΘBE. Συνεργάστηκε με το KΘΒΕ στις παραστάσεις: H σιωπή της Άλκηστης (Hρώ), O μαγικός αυλός (Παπαγγένα), Eκάβη-Kύκλωπας, Λυτρωμένοι (Παμ), Φυγή (Λιούσκα), Hρακλής (Λύσσα), O καλός άνθρωπος του Σετσουάν (Σεν Tε), Aντιγόνη (Mάνα, Mαρία), O οίκος του Mπάτλερ (Έλεν), Τα ελάφια και οι κατάρες (Τζουντάνα), Εφτά λογικές απαντήσεις (Χαρά), Ουζερί ΤσιτσάνηςΠαύλου Μελά 22 (Στέλλα, Ηθοποιός, Κυρά Σταυρούλα, Εβραία), Ο πειρασμός (Αγγέλα Παπαστάμου), Ιφιγένεια η εν Ταύροις και Machinal, καθώς και σε παραστάσεις με αθηναϊκούς θιάσους. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: A. Oυδινότη, Γ. Kαλατζόπουλο, Δ. Xρονόπουλο, Γ. Pήγα, Π. Zηβανό, N. Mιλιβόγεβιτς, Α. Serban, B. Aρδίττη, Γ. Καλαϊτζή, M. Avkiran, Σ. Χατζάκη, Π. Μιχαηλίδη, Γ. Μιχαηλίδη, Ν. Κοντούρη. Πρόσφατες συνεργασίες με το ΚΘΒΕ: Η μεγάλη πλατεία (σκην. Ε. Ευθυμίου), Ανθρώπινη φωνή (σκην. Γ. Καύκας), Ντα (σκην. Δ. Παπαδόπουλος), Το τρίτο στεφάνι (σκην. Θ. Παπαγεωργίου) κ.ά.

Λίλιαν Παλάντζα

Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή KΘBE. Μονωδία στο Μακεδονικό και στο Νέο Ωδείο. Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ σε έργα του ελληνικού, ξένου ρεπερτορίου και αρχαίου δράματος, μεταξύ άλλων: Δόνια Pοζίτα (Δόνια Pοζίτα), Ματωμένος γάμος (Nύφη), Tο φιόρο του λεβάντε (Λιλή), Πάρτυ γενεθλίων (Λούλου), Οθέλλος (Μπιάνκα), Tο καινούργιο σπίτι (Μενεγκίν), Καλοκαίρι και καταχνιά (Νέλι), Το φιντανάκι (Εύα), Λωξάντρα (Ελεγκάκη), Του νεκρού αδελφού, Ο κύκλος με την κιμωλία κ.ά. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Γ. Μιχαηλίδη, A. Βουτσινά, K. Τσιάνο, Γ. Χουβαρδά, Γ. Αρμένη, Γ. Ιορδανίδη, N. Χαραλάμπους, Δ. Έξαρχο, X. Κανδρεβιώτου, E. Βασιλικιώτη, N. Αρμάο, Ν. Κοντούρη, N. Χουρμουζιάδη, Π. Οικονομοπούλου, Σ. Τσακίρη, Π. Χαρίτογλου, T. Καλφόπουλο, Γ. Ρεμούνδο, Γ. Καλατζόπουλο, Σ. Γούτη, Γ. Ρήγα, X. Χριστοφή, N. Νικολάου, Θ. Γκόνη, B. Θεοδωρόπουλο, Τ. Ράτζο, Σ. Χατζάκη. Συμμετείχε στην κινηματογραφική ταινία Γάμος στο περιθώριο (σκην. Β. Κεσσίσογλου).

Χρύσα Ζαφειριάδου Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή Βεάκη. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα (Αγλαΐα), Οι δούλες (Κλαιρ), Μικρά Διονύσια (Χορός), Ηλέκτρα (Χορός), ΜΠΑΝΤΑ-ρισμένοι: Η ώρα της κρίσης, PIGS και PIGS Reloaded, Ο Σιμιγδαλένιος (Α΄ Βασιλοπούλα), Ερωτευμένος πειρατής (Βασίλισσα Μαριονέτα), Ορέστης (Χορός), Μια κωμωδία (Έρση), Καπνοκράτωρ (Λένα). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Γ. Ρήγα, Γ. Καραντινάκη, Γ. Σφυρίδη, Σ. Μιχαηλίδου, Θ. Μουμουλίδη, Σ. Ούνκοβσκι, Γ. Ρεμούνδο, Α. Στάικο. Συμμετείχε στην τηλεοπτική σειρά Το κόκκινο δωμάτιο (σκην. Α. Ρήγας).

Μομώ Βλάχου

Ηθοποιός Σπουδές: Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ (κατεύθυνση Υποκριτική). Παρακολούθησε σεμινάρια υποκριτικής και πήρε μέρος σε θερινές ακαδημίες του Εθνικού Θεάτρου. Έκανε μαθήματα κλασικού τραγουδιού στο Δημοτικό Ωδείο Νάουσας και στο Σύγχρονο Ωδείο Θεσσαλονίκης. Από το 2003 συμμετέχει ως ηθοποιός σε παραστάσεις του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, της Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης και του ΚΘΒΕ. Έχει πάρει μέρος σε ταινίες μικρού μήκους.

Ελένη Θυμιοπούλου

Ηθοποιός Σπουδές: Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ (κατεύθυνση Υποκριτική). University of Exeter-School of Fine Arts, Department of Drama. Τμήμα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ. Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ στις παραστάσεις: Πυρκαγιές (σκην. Ι. Βουλγαράκη), Ορφανά (σκην. Τ. Τζαμαργιάς), Το τρίτο στεφάνι (σκην. Θ. Παπαγεωργίου), Επτά επί Θήβας (σκην. Τ. Γκραουζίνις), Εις το φως της ημέρας, Δεν αντέχω άλλο έρχονται συνέχεια, Λόγος και σιγή́, Ελένη και Ο Υμπύ Βασιλιάς (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος), Το ραφτάδικο (σκην. Γ. Ιορδανίδης), Η μικρή μας πόλη (σκην. Γ. Βούρος), Έλα απόψε στου... Μελά (σκην. Γ. Καλατζόπουλος), Ο κατά φαντασίαν ασθενής (σκην. Σ. Χατζάκης), Οι Γερμανοί ξανάρχονται (σκην. Γ. Ρήγας). Άλλες συνεργασίες: Με το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας: Τα σκουπίδια (σκην. Δ. Μαυρόπουλος), Βάτραχοι (σκην. Ο. Γωνιάδης). Με το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ: Από κοστούμι σε κοστούμι (σκην. Χ. Χατζηβασιλείου) και με το Θέατρο Άρμα: Γιατρός με το στανιό και Ράφτης κυριών (σκην. Σ. Αμανατίδης). Συνεργάστηκε, επίσης, με τον εικαστικό Σ. Παναγιωτάκη σε διάφορες performances, καθώς και με την εταιρεία Alzheimer. Συμμετείχε στις ταινίες μικρού́ μήκους Emoticon man (σκην. Π. Κουντουράς), 9023 (σκην. Σ. Πετρίδης-Τ. Ναναβράκη), καθώς και στις ταινίες μεγάλου μήκους Scopophilia (σκην. Η. Αγγελετοπούλου-Ν. Λαμπροπούλου) και Όχθες (σκην. Π. Καρκανεβάτος).

Χρυσή Μπαχτσεβάνη

Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ (αριστούχος απόφοιτος). Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ. Συμμετείχε στις παραστάσεις: Όρνιθες (σκην. Γ. Ρήγας, ΚΘΒΕ), Ο Γλάρος (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος, Θέατρο Τέχνης-Νέου Κόσμου, 2019-2020 και ΔΗΠΕΘΕ ΙωαννίνωνΘεσσαλικό Θέατρο 2018-2019), Η πράσινη γάτα (σκην. Γ. Παρασκευόπουλος, ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, 2017), Η Ιστορία ενός γάτου που έμαθε σε έναν γλάρο να πετάει (σκην. Μ. Ανδρέου, ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, 2017), Το πράσινο μου το φουστανάκι (σκην. Χ. Μπαχτσεβάνη, Θέατρο Τ, 2016), Ψευδαισθήσεις (σκην. Κ. Λιάρος, Θέατρο BlackBox, 2015), Άγαμοι Θύται (σκην Ι. Μιχαηλίδης, ΚΘΒΕ και Θέατρο Badminton, 2011-1012). Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Γ. Παρασκευόπουλο, Μ. Ανδρέου, Δ. Μυλωνά, Α. Πελτέκη, Ι. Μιχαηλίδη, Γ. Ρήγα.

Ιωάννα Παγιατάκη

Ηθοποιός Γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Αθηνών στο Τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού και στη δραματική σχολή του θεάτρου Εμπρός. Έχει συνεργαστεί με το θέατρο Εμπρός, το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, το ΚΘΒΕ κ.ά. σε ρόλους κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου. Συνεργάστηκε με τους σκηνοθέτες: Τ. Μπαντή, Β. Θεοδωρόπουλο, Α. Τομπούλη, Τ. Ράτζο, Ν. Μαστοράκη, Γ. Καλαϊτζή, Γ. Παρασκευόπουλο, Γ. Μόσχο, Π. Ζούλια, Π. Μιχαηλίδη, Φ. Μακρή, Σ. Χατζάκη, Α. Καλογρίδη, Γ. Μαργαρίτη, Ευ. Σαρμή κ.ά.

Ελευθερία Αγγελίτσα

Ηθοποιός Σπουδές: Δραματική Σχολή ΚΘΒΕ. Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Σχολή του Jacques Lecoq στο Παρίσι. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια θεατρικού παιχνιδιού και κλόουν με τον P. Gaulier, αγωγής λόγου με τον Σ. Σακκά, σκηνοθεσίας με τον Θ. Μοσχόπουλο, περφόρμανς με τον O. Korsunovas στο πλαίσιο της UTE (Union des Theatres de l’Europe) και υποκριτικής με τον Σ. Κακάλα. Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ στις παραστάσεις: Ορέστης (σκην. Γ. Αναστασάκης), Η αυλή των θαυμάτων (σκην. Κ. Τσιάνος), Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της (σκην. Ν. Milivojevic), Tαξιδεύοντας με τον ΠΑΟΚ (σκην. Τ. Χάνος), Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων (σκην. Θ. Μοσχόπουλος), Οιδίπους τύραννος (σκην. Γ. Κολοβός) κ.ά. Ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας 09, με την οποία συμμετείχε στις παραστάσεις: Για απόψε αυτοσχεδιάζουμε Πιραντέλλο (σκην. Τ. Χάνος, φεστιβάλ Ανοιχτή Σκηνή-Θεατρικές Φωνές της Πόλης) και Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν (σκην. Γ. Μαργαρίτης, 49α Δημήτρια).

Υπεύθυνοι παράστασης

Προϊστάμενοι Τμημάτων

Οργάνωση παραγωγής Αθανασία Ανδρώνη

Τμήμα Διοικητικού Ιωάννα Καρτάση

Οδηγός σκηνής Μαρίνα Κολοκούρη

Τμήμα Οικονομικού Δημήτρης Μπίκας

Μηχανικοί σκηνής Αλέξανδρος Αυγερινός Νίκος Ασλανίδης

Τμήμα Εργαστηρίων και Σκηνών Στέλιος Τζολόπουλος

Χειριστής κονσόλας φωτισμού Άρης Βακός Χειριστής κονσόλας ήχου Χριστόφορος Τσιτουρίδης

Τμήμα Εκδόσεων και Δημοσίων Σχέσεων Δήμητρα Βαλεοντή Τμήμα Καλλιτεχνικού έργου και Δραματολογίου Αμαλία Κοντογιάννη

Χειριστής κονσόλας βίντεο Βιργινία Ρηγάκη Φροντιστής Άννα-Μαρία Βάσιακ Ενδύτρια Κωνσταντίνα Μαντζούκα (Συντονίστρια Γραφείου Ενδυτριών) Κατασκευές σκηνικών και κοστουμιών Εργαστήρια ΚΘΒΕ Στο πλαίσιο της πρακτικής της άσκησης συμμετείχε ως βοηθός Οργάνωσης παραγωγής η φοιτήτρια του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ Μαρία Καλαμάρα.

Υπεύθυνοι χώρων Δημήτρης Καβέλης Ανέστης Καραηλίας Γιώργος Κασσάρας Δημήτρης Μητσιάνης Βασίλης Μυτηλινός Περικλής Τράιος

Θεατρική περίοδος 2020-2021 Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Αρ. δελτίου: 743 (339) Τμήμα Εκδόσεων και Δημοσίων Σχέσεων Γραφείο Εκδόσεων Επιμέλεια έκδοσης-ύλης: Αιμιλία Καρακόκκινου Γραφιστική επιμέλεια: Σιμώνη Γρηγορούδη Φωτογραφίες δοκιμών: Τάσος Θώμογλου

ntng.gr