Η ΑΧΙΛΛΕΙΟΣ ΠΤΕΡΝΑ ΜΟΥ
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Σκηνοθέτης
Μίτση Μαυρίδου Θεατροπαιδαγωγός
Έλλη Κατωδρύτου Οργάνωση Παραγωγής
Φωτεινή Τσακίρη Διανομή
Κανελλοπούλου Φιλία Κουσάνα Ζωή Μενετιάν Αρμάν-Εδουάρδος
Η Αχίλλειος Πτέρνα μου Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «H Αχίλλειος Πτέρνα Μου» είναι εμπνευσμένο από το εφηβικό επιστολικό μυθιστόρημα “Ο δρόμος για τον παράδεισο είναι μακρύς” της Μαρούλας Κλιάφα, απόσπασμα του οποίου εμπεριέχεται στη διδακτέα ύλη του βιβλίου «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α’ Γυμνασίου». Το πρόγραμμα θα αποτελέσει πεδίο θεατρικής δράσης δραστηριοτήτων με κύριους στόχους την άμεση επαφή των μαθητών με το θέατρο αλλά και τη βιωματική από μέρους τους διερεύνηση του θέματος της διαφορετικότητας, της σημασίας της ενσυναίσθησης και τελικά της αποδοχής και αρμονικής συνύπαρξης με τον κάθε “άλλον”.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το Θέατρο στην Εκπαίδευση
5
2. H Αχίλλειος Πτέρνα μου
7
3. Προτεινόμενες Δραστηριότητες
9
Α. Δραστηριότητες για τις Θεματικές του Μυθιστορήματος 1) Δώσε μου το Χώρο σου
9 9
2) Παγωμένες Εικόνες
10
3) Ανίχνευση σκέψης
11
4) Παιχνίδι Ρόλων
12
5) Φύγε
13
6) Συζήτηση
14
7) Ο Χάρτης της Βίας/Εκφοβισμού
15
8) Δημιουργική Γραφή/Αυτοσχεδιασμός
16
Β. Δραστηριότητες Ανεξάρτητα Θεματικής
17
1) Δούλος και Αφέντης
17
2) Τι με Κάνει Μοναδικό
18
3) Το Λεωφορείο
19
4) Σύνθεση με Αγάλματα
20
5) Παγωμένες Εικόνες – Ανίχνευση Σκέψεων
21
6) Αυτοσχεδιασμός
22
7) Τούνελ Συνείδησης
23
8) Οι Εικόνες Μιλούν
24
9) Δραματοποίηση Ιστορίας
25
4. Βιβλιογραφία
27
A
1. Το Θέατρο στην Εκπαίδευση
Το Θέατρο στην Εκπαίδευση αποτελεί μία μέθοδο που αξιοποιεί την τέχνη του θεάτρου ως παιδαγωγικό εργαλείο. Οι συμμετέχοντες, ακολουθώντας τη σύμβαση της μη αληθινής θεατρικής συνθήκης, έχουν την ευκαιρία να διερευνήσουν τον εαυτό τους, τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα που τους αφορούν αλλά και να συναισθανθούν τους άλλους, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Στη διαδικασία αυτή χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές, όπως το παιχνίδι ρόλων. Οι συμμετέχοντες καλούνται να πάρουν μέρος, μπαίνοντας σε διαφορετικούς ρόλους και αλλάζοντας οπτικές. Στόχος είναι να σκεφτούν και να προβληματιστούν πάνω σε θέματα της καθημερινότητας, μαθαίνοντας μέσα από τη θεατρική πράξη, με τρόπο βιωματικό. Το Θέατρο στην Εκπαίδευση μπορεί να αξιοποιηθεί ως εργαλείο έρευνας και απόκτησης γνώσης, με διαδραστικό και ευχάριστο τρόπο, σε οποιοδήποτε μάθημα της διδακτέας ύλης του σχολείου, όπως η ιστορία και τα μαθηματικά, έχοντας ως κύριο στόχο την καλλιέργεια της παιδείας με την ευρύτερη έννοια.
5
6
2. H Αχίλλειος Πτέρνα μου
Στόχος του προγράμματος είναι να εμβαθύνει στις βασικές θεματικές του μυθιστορήματος της Μαρούλας Κλιάφα˙ θεματικές όπως η ξενοφοβία, η απομόνωση και η απόρριψη που βιώνει ένας άνθρωπος εξαιτίας της όποιας διαφορετικότητάς του. Η ευαισθητοποίηση γύρω από αυτά τα κοινωνικά θέματα που αναπτύσσονται μέσα από την ιστορία των δύο ηρωίδων του κειμένου, αποτελεί κεντρικό άξονα του προγράμματος. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης/παράστασης, οι μαθητές καλούνται να παρακολουθήσουν δραματοποιημένες σκηνές, να γίνουν ενεργοί θεατές συμμετέχοντας βιωματικά στο πρόγραμμα με τεχνικές του Θεάτρου στην Εκπαίδευση, αλληλεπιδρώντας και μπαίνοντας στο ρόλο των κεντρικών χαρακτήρων με κίνηση και λόγο.
7
8A
3. Προτεινόμενες Δραστηριότητες Α. Δραστηριότητες για τις Θεματικές του Μυθιστορήματος
1. Δώσε μου το Χώρο σου Η δραστηριότητα ξεκινά με όλους τους μαθητές σε κύκλο. Ένας μαθητής καλείται να περπατήσει με ‘απειλητικό’ τρόπο προς έναν άλλο μαθητή στην άλλη πλευρά του κύκλου. Περπατώντας προς το μέρος του συμμαθητή του, λέει το όνομά του δυνατά και καθαρά. Ο μαθητής προς τον οποίο περπατά πρέπει γρήγορα να πει το δικό του όνομα και να κατευθυνθεί ο ίδιος προς έναν τρίτο μαθητή μέσα στον κύκλο. Ο πρώτος μαθητής παίρνει τη θέση του δεύτερου στον κύκλο και ούτω καθεξής.
Στόχος: Οι μαθητές να αναλογιστούν τα κίνητρα του ισχυρού, τα συναισθήματα του αδύναμου, την οπτική και των δύο και τη «σύγκρουση» μεταξύ τους. 9
2. Παγωμένες Εικόνες Ο εκπαιδευτικός διαβάζει τη φράση της Ελένης “ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί να ανεχτεί το διαφορετικό. Αδιαφορεί για τον ανάπηρο, σιχαίνεται τον μελαμψό, νιώθει μίσος για όποιον δε ντύνεται, δε χτενίζεται ή δε σκέφτεται όπως αυτός”. Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, καλούνται διαδοχικά να δημιουργήσουν μία ‘παγωμένη εικόνα’ βάσει της παραπάνω φράσης. Οι υπόλοιποι προσπαθούν να αναγνωρίσουν την κατάσταση και τους χαρακτήρες που έχουν ζωντανέψει οι συμμαθητές τους.
Στόχος: Οι μαθητές να προβληματιστούν γύρω από το πρόβλημα των κοινωνικών διακρίσεων και του ρατσισμού.
10
3. Ανίχνευση Σκέψης Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να ακολουθήσει την προηγούμενη. Οι μαθητές που δε συμμετέχουν στην ‘Παγωμένη Εικόνα’, καλούνται να σταθούν δίπλα από το χαρακτήρα που επιλέγουν και να εκφράσουν τι σκέφτεται ή τι νιώθει μιλώντας σε α΄ ενικό πρόσωπο (π.χ. Έστω ότι η εικόνα περιέχει έναν ξένο και έναν Έλληνα που κοιτάει με απειλητικό ύφος. Ο μαθητής που επιλέγει να κάνει ανίχνευση της σκέψης του ξένου μπορεί να πει π.χ. «φοβάμαι»).
Στόχος: Οι μαθητές να μπουν στη θέση τόσο του ισχυρού όσο και του αδύναμου και να ανιχνεύσουν τα κίνητρα και τα συναισθήματά τους.
11
4. Παιχνίδι Ρόλων Ο εκπαιδευτικός διαβάζει το απόσπασμα του μυθιστορήματος ‘Και τώρα τα δυσάρεστα...από τους αγώνες’ (σελ.76-77). Οι μαθητές, ανά δυάδες, καλούνται να αναπαραστήσουν αυτοσχεδιαστικά μία σκηνή κάνοντας το ρόλο του λυκειάρχη και του Σπύρου (του αδελφού της Βερόνικα).
Στόχος: Οι μαθητές να μπουν στη θέση των χαρακτήρων του μυθιστορήματος και να αναπτύξουν διάλογο.
12
5. Φύγε Ο εκπαιδευτικός επιλέγει έναν μαθητή που θα παίξει το ρόλο του Σπύρου. Οι υπόλοιποι θα παίξουν το ρόλο των συμμαθητών του Σπύρου. Κάθονται σε κύκλο αναπαριστώντας το μαθητικό συμβούλιο. Ο κάθε μαθητής γράφει σε ένα χαρτάκι (post-it) ένα θετικό χαρακτηριστικό για το συμμαθητή που κάθεται δεξιά του. Να χρησιμοποιηθούν πραγματικά χαρακτηριστικά που έχει ο κάθε μαθητής (πχ γρήγορος στο τρέξιμο, χορεύει ωραία κλπ). Αρχικά, ο κάθε μαθητής πρέπει να αναφέρει τι θετικό έγραψε στο χαρτάκι. Έπειτα το κολλάει στην πλάτη του συμμαθητή για τον οποίο το έγραψε. Ο εκπαιδευτικός, έχοντας το ρόλο του λυκειάρχη στο σχολείο του Σπύρου, ζητάει από το Σπύρο να φύγει από το συμβούλιο, λόγω του θετικού χαρακτηριστικού του (άριστος αθλητής στις ρίψεις). Οι υπόλοιποι επαναλαμβάνουν τρεις φορές τη φράση ‘να φύγει’. Ο μαθητής που υποδύεται το Σπύρο κάνει ένα βήμα πίσω από τον κύκλο και παρακολουθεί τη διαδικασία. Ο εκπαιδευτικός-λυκειάρχης συνεχίζει να διώχνει μαθητές λόγω των θετικών χαρακτηριστικών που αναγράφονται στα χαρτάκια τους. Οι μαθητές μπορούν να έχουν ποικίλες αντιδράσεις. Μπορούν να αντιδράσουν έντονα στο να φύγει κάποιος συμμαθητής τους, ακόμα και να ζητήσουν να φύγει ο ίδιος ο λυκειάρχης. Κάποια στιγμή, ο λυκειάρχης επιλέγει έναν μαθητή, που υπερασπίζεται τον συμμαθητή του που διώχνεται. Γίνεται ένας πολύ ενδιαφέρον διάλογος γύρω από τους λόγους που πρέπει να μείνει ο μαθητής. Ο λυκειάρχης παροτρύνει τα παιδιά να τον πείσουν με επιχειρήματα, γιατί πιστεύουν ότι πρέπει να αλλάξει την απόφασή του. (Προσοχή ποιους επιλέγει ο λυκειάρχηςεκπαιδευτικός να φύγουν από το συμβούλιο και ποιους επιλέγει να υπερασπίσουν.)
Στόχος: Οι μαθητές να γνωρίσουν με ποιους τρόπους μπορεί ο ισχυρός να καταχραστεί τη δύναμή του και πως ο αδύναμος πολλές φορές δέχεται πίεση για να υπερασπιστεί τον ισχυρό, καθώς και τι μπορούν να κάνουν οι υπόλοιποι που είναι παρατηρητές του φαινομένου. 13
6. Συζήτηση Ο εκπαιδευτικός διαβάζει το απόσπασμα «Φοβάμαι πως η κατάσταση... πως είναι τα πράγματα;» του μυθιστορήματος (σελ. 52-54). Με αφορμή το συγκεκριμένο απόσπασμα, προτείνεται να γίνει μία γενικότερη συζήτηση του εκπαιδευτικού με τους μαθητές για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας (μπορούν να μοιραστούν προσωπικές τους εμπειρίες, ως θύματα, θύτες ή θεατές, χωρίς όμως να ονοματίσουν τα πρόσωπα που εμπλέκονται). Μπορεί να τους ρωτήσει αν ο εκφοβισμός ασκείται μόνο από μαθητή σε μαθητή ή αν μπορεί να συμβεί και στους ενήλικες. Έπειτα μπορεί να τους παροτρύνει να συζητήσουν τα κίνητρα και τους πιθανούς λόγους αυτών που εκφοβίζουν, τα συναισθήματα αυτού που εκφοβίζεται, καθώς και τους τρόπους αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών. Σημαντική είναι η αναφορά αυτών των περιστατικών στους εκπαιδευτικούς, το διευθυντή ή τους γονείς (σε κάποιον ενήλικο που εμπιστεύονται). Ο εκπαιδευτικός, εφόσον το επιθυμεί, θα μπορούσε να συνεχίσει με τη δράση “Χάρτης της Βίας/ Εκφοβισμού”, ώστε να περάσουν οι μαθητές και σε πρακτική δραστηριότητα μετά την συζήτηση.
Στόχος: Οι μαθητές να προβληματιστούν γύρω από το φαινόμενο του εκφοβισμού.
14
7. Ο Χάρτης της Βίας/Εκφοβισμού Ακολουθώντας την προηγούμενη δράση, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη δραστηριότητα ώστε να εντοπίσει που μπορεί να συμβαίνουν περιστατικά εκφοβισμού στη σχολική μονάδα. Γνωρίζοντας το σχολικό χώρο, παρουσιάζει στα παιδιά έναν νοητό χάρτη του σχολείου στο πάτωμα, χρησιμοποιώντας καρτέλες με λέξεις όπως: τουαλέτες, είσοδος, έξοδος, αυλή, γήπεδο, αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο εκπαιδευτικών, γραφείο διευθυντή, κυλικείο, διάδρομος, σκάλες κτλ. Στη συνέχεια, ζητά από τους μαθητές να σταθούν εκεί που νομίζουν ότι παρουσιάζεται βία στο σχολείο. Συνήθως, οι μαθητές επιλέγουν σημεία που δεν υπάρχει επίβλεψη ενηλίκων. Κάποιοι μαθητές μπορεί να επιλέξουν να σταθούν ανάμεσα σε κάποιους χώρους. Γίνεται συζήτηση για τις επιλογές τους και (κατόπιν παρότρυνσης του εκπαιδευτικού) καταλήγουν στο συμπέρασμα/κατανοούν ότι οι πιο ασφαλείς χώροι είναι κοντά σε ενήλικες. Η δραστηριότητα λειτουργεί και σε επίπεδο εκπαιδευτικού, ούτως ώστε να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα.
Στόχος: Οι μαθητές να εκφραστούν αναφορικά με τους χώρους στους οποίους παρατηρούν βία στο σχολείο τους και ο εκπαιδευτικός να αντιληφθεί, μέσα από τα μάτια των παιδιών, σημεία στα οποία μπορεί να υπάρχει βία και να μην το γνωρίζει. 15
8. Δημιουργική Γραφή/Αυτοσχεδιασμός Ο εκπαιδευτικός διαβάζει απόσπασμα του μυθιστορήματος, τις σελ. 126-133. Οι μαθητές καλούνται να γράψουν το τέλος της ιστορίας σαν να είναι οι ίδιοι οι συγγραφείς, και κατόπιν να το συζητήσουν στην τάξη. Έπειτα, επιλέγοντας κάποια από τα ‘σενάρια’ που έχουν γράψει, θα πρέπει, δουλεύοντας σε δυάδες, να δραματοποιήσουν μια σκηνή όπου θα συναντηθούν η Βερόνικα και η Ελένη μετά το χειρουργείο της Ελένης, ανεξαρτήτως αν πέτυχε ή όχι, σύμφωνα με το σενάριο που θέλουν να ακολουθήσουν.
Στόχος: Οι μαθητές να εκφραστούν με γραπτό λόγο και έπειτα με προφορικό, αλλά και δράση, μπαίνοντας στη θέση των χαρακτήρων του μυθιστορήματος. 16
Β. Δραστηριότητες Ανεξάρτητα Θεματικής
1. Δούλος και Αφέντης Οι μαθητές χωρίζονται σε δυάδες. Κάθε δυάδα έχει μια καρέκλα. Οι καρέκλες κάθε δυάδας τοποθετούνται σε κύκλο, στραμμένες προς τα μέσα. Ένα άτομο από τη δυάδα κάθεται σε μια καρέκλα (δούλος), ενώ το άλλο άτομο στέκεται ακριβώς πίσω του (αφέντης). Ένας μαθητής στέκεται πίσω από μια άδεια καρέκλα. Ο μαθητής, που δεν έχει κάποιον να κάθεται στην καρέκλα μπροστά του, πρέπει να προσπαθήσει με το κλείσιμο του ματιού του να καταφέρει κάποιον ‘δούλο’ να μετακινηθεί στην άδεια καρέκλα. Οι ‘αφέντες’ όμως δεν θα αφήσουν τους ‘δούλους’ να φύγουν. Μπορούν, όταν ένας ‘δούλος’ πάει να φύγει, να τον κτυπήσουν ελαφρώς στον ώμο και τότε εκείνος είναι αναγκασμένος να μείνει στη θέση του. Οι ‘αφέντες’ πρέπει όμως να έχουν τα χέρια πίσω από την πλάτη. Μπορούν να τα κινήσουν μόνο όταν χρειαστεί να ακουμπήσουν το ‘δούλο’ που προσπαθεί να φύγει. Οι ρόλοι των ‘αφεντών’ και των ‘δούλων’ πρέπει να αντιστραφούν. Η δραστηριότητα αυτή είναι ένα καλό βήμα για συζήτηση γύρω από τον έλεγχο που μπορεί κάποιος να ασκεί πάνω σε ένα άλλο άτομο, χωρίς να χρησιμοποιεί λέξεις, μόνο με την δύναμη του φόβου.
Στόχος: Οι μαθητές να μπουν στη θέση του ισχυρού και του αδύναμου και να επεξεργαστούν τα κίνητρα και τα συναισθήματά τους με απώτερο στόχο την ενσυναίσθηση. 17
2. Τι με Κάνει Μοναδικό Η δραστηριότητα αυτή ξεκινά με τους μαθητές καθισμένους σε κύκλο. Οι μαθητές, ένας-ένας, παίρνουν ένα μολύβι και ένα post-it από το πάτωμα στο κέντρο του κύκλου και γράφουν ένα θετικό σχόλιο για το άτομο που κάθεται στα δεξιά τους. Καλούνται τότε να δικαιολογήσουν το σχόλιό τους, ενώ ταυτόχρονα κολλούν το χαρτάκι στο στέρνο του διπλανού τους. Η δραστηριότητα αυτή είναι ένας καλός τρόπος για να δημιουργήσετε ένα θετικό κλίμα μεταξύ των παιδιών, ανεβάζοντας την αυτοπεποίθησή τους και μαθαίνοντάς τους τη δύναμη του θετικού σχόλιου και της θετικής συμπεριφοράς απέναντι στους άλλους γύρω μας. Η δραστηριότητα μπορεί να γίνει, επίσης, με καρτέλες στο κέντρο του κύκλου, όπου θα αναγράφονται διάφορες λέξεις θετικών στοιχείων ενός χαρακτήρα (π.χ. έξυπνος/η, καλοσυνάτος/η, γελαστός/η, έχει χιούμορ κτλ). Οι μαθητές τότε θα πρέπει να διαλέξουν μια καρτέλα για τον διπλανό τους και να τη δικαιολογήσουν. Μια παραλλαγή της δραστηριότητας αυτής είναι η εξής: οι μαθητές περπατούν μέσα στο χώρο σε κανονικό ρυθμό χωρίς να μιλούν μεταξύ τους. Ο καθένας έχει στα χέρια του ένα μαρκαδόρο ή ένα στυλό και στην πλάτη του κολλημένο ένα κομμάτι χαρτί. Ενώ περπατούν, ο κάθε μαθητής γράφει στο χαρτί στην πλάτη κάποιου συμμαθητή του ένα θετικό του στοιχείο. Στο τέλος, ο κάθε μαθητής μπορεί να διαβάσει το χαρτί που είχε στην πλάτη του και να διαλέξει αν θα το μοιραστεί με την υπόλοιπη ομάδα ή όχι.
Στόχος: Οι μαθητές να γνωρίσουν ένα θετικό τους χαρακτηριστικό που τους κάνει μοναδικούς. Αποτελεί μια προσπάθεια για κτίσιμο της αυτοπεποίθησης των μαθητών και εμβάθυνσης της γνωριμίας μεταξύ τους, καθώς και για την αναγνώριση της σημασίας της ανάπτυξης θετικής συμπεριφοράς προς τους άλλους. 18
3. Το Λεωφορείο Η δραστηριότητα αυτή χρησιμοποιείται με στόχο την αναπαράσταση σεναρίων, στις οποίες το συναίσθημα και η στάση κάθε ‘επιβάτη’ ελέγχεται κάθε φορά. Είναι μία δραστηριότητα με πολύ ενέργεια, αλλά και χώρο για συζήτηση για τον τρόπο που ένα άτομο ελέγχει το σύνολο. Ένας αριθμός μαθητών κάθονται σε δυο παράλληλες σειρές, ίσου αριθμού καρεκλών, κοιτάζοντας προς την ίδια κατεύθυνση. Οι μαθητές βρίσκονται μέσα στο λεωφορείο, ως επιβάτες. Οι υπόλοιποι μαθητές στέκονται σε σειρά στο πλάι του λεωφορείου, περιμένοντας στη στάση. Όταν ένας επιβάτης ζητήσει να ανέβει στο λεωφορείο, οι υπόλοιποι κάνουν χώρο προχωρώντας μια θέση στα δεξιά και αφήνοντας μια καρέκλα άδεια μπροστά για το νέο επιβάτη. Ο νέος επιβάτης ανεβαίνει στο λεωφορείο έχοντας ένα χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα ή μια συγκεκριμένη συμπεριφορά (π.χ. ξύνεται ασταμάτητα, φτερνίζεται, είναι ηλικιωμένος, τρώει ένα μεγάλο παγωτό, κλαίει με λυγμούς, είναι θυμωμένος κτλ). Μόλις ο επιβάτης κάτσει στη θέση του, όλοι οι υπόλοιποι επιβάτες ‘παίρνουν’ την ιδιότητα του νέου επιβάτη και συμπεριφέρονται ακριβώς όπως αυτός. Κάθε φορά που έχουμε νέο επιβάτη και όλοι οι υπόλοιποι κινούνται προς τα δεξιά, ένας επιβάτης στο τέλος της δεύτερης γραμμής αποχωρεί από το λεωφορείο.
Στόχος: Οι μαθητές να γνωρίσουν πως ένα άτομο μπορεί να επηρεάσει το σύνολο και πώς ο αδύναμος δέχεται πίεση για να ακολουθήσει τον ισχυρό. 19
4. Σύνθεση με Αγάλματα Ένας συμμετέχοντας μπαίνει στο χώρο και παίρνει μια στάση σώματος. Κάποιος άλλος μπαίνει και συμπληρώνει την εικόνα, παίρνοντας μια στάση πιο κοντά ή μακριά, ακουμπώντας ή όχι τον πρώτο συμμετέχοντα. Τρίτος συμμετέχοντας συμπληρώνει την εικόνα. Τα παραπάνω γίνονται χωρίς κανείς να σχολιάζει, να υποδεικνύει ή να εξηγεί τις προθέσεις του. Η υπόλοιπη ομάδα συζητά τη σύνθεση που προέκυψε, π.χ. ποιοι είναι, πού είναι, τι σχέση έχουν, τι έχει συμβεί λίγο πριν, τι θα συμβεί μετά κ.λ.π.
Στόχος: Οι μαθητές να εκφραστούν μέσα από την κίνηση και τη στάση του σώματος και όχι μέσω του λόγου, καθώς και να προσπαθήσουν με αυτό τον τρόπο να δώσουν ζωή σε ένα χαρακτήρα και να αναπτύξουν μία ιστορία. Εξέλιξη Ι: Η άσκηση αυτή μπορεί να επεκταθεί (ώστε όλα τα μέλη της ομάδας να πάρουν τελικά μέρος στη σύνθεση, φτιάχνοντας πιθανώς μια ιστορία). Εξέλιξη II: Μια πιο δύσκολη εξέλιξη της άσκησης θα ήταν, από το σημείο που ολοκληρώθηκε η εικόνα, να αρχίσουν οι χαρακτήρες αυτοσχεδιάζοντας να μιλούν, με μικρές φράσεις, ανάλογα με τη θέση που βρίσκονται αυτοί και οι διπλανοί χαρακτήρες. 20
5. Παγωμένες Εικόνες – Ανίχνευση Σκέψεων Οι μαθητές καλούνται να ‘παγώσουν’ τη δράση σε μια σκηνή όπου οι χαρακτήρες αλληλοεπιδρούν και εκφράζουν τη θέση τους στην ιστορία με το σώμα τους. Οι μαθητές που βλέπουν την ‘παγωμένη εικόνα’ μιας ομάδας προσπαθούν να μαντέψουν ποιοι είναι οι χαρακτήρες της εικόνας, που βρίσκονται και τι συμβαίνει ανάμεσά τους. Ανίχνευση σκέψης I Καθώς μια ομάδα μαθητών παρουσιάζει τη δική της παγωμένη εικόνα, οι υπόλοιποι μαθητές ακουμπούν τους ώμους των πρωταγωνιστών της παγωμένης εικόνας και εκφράζουν σε πρώτο πρόσωπο τις σκέψεις που περνούν από το μυαλό τους. Ανίχνευση σκέψης II Καθώς μια ομάδα μαθητών παρουσιάζει τη δική της παγωμένη εικόνα, οι υπόλοιποι μαθητές ακουμπούν τους ώμους των πρωταγωνιστών της παγωμένης εικόνας και ζωντανεύουν την εικόνα, αφού τα άτομα που αγγίζουν μιλούν ή κάνουν κάποια κίνηση.
Στόχος: Η δημιουργία ‘παγωμένων εικόνων’ είναι μια πολύ βοηθητική δραστηριότητα για την ανάδειξη των συναισθημάτων μέσω του σώματος. Οι μαθητές μπορούν να εκφραστούν σε πρώτο επίπεδο μόνο σωματικά και έπειτα να παρατηρήσουν και να ‘δώσουν φωνή’ στους χαρακτήρες που βλέπουν. 21
6. Αυτοσχεδιασμός Ο εκπαιδευτικός προτείνει ένα συγκεκριμένο θέμα και οι μαθητές εκτελούν μια ορισμένη δραστηριότητα ατομικά ή συλλογικά. Με τον αυτοσχεδιασμό, ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να καταθέσει την άποψή του και παίζοντας να δράσει, να αντιδράσει και να επιδράσει σε μια πραγματική ή φανταστική κατάσταση. Στη διάρκεια ενός αυτοσχεδιασμού, ο μαθητής αισθάνεται την ανάγκη να γνωρίσει καλύτερα τον χαρακτήρα που υποδύεται, να εμβαθύνει στα ψυχολογικά στοιχεία του και να τα αναπαραστήσει. Παράδειγμα Ρόλοι: Εργοδότης-Υπάλληλος Θεατρική Συνθήκη: Απόλυση του δεύτερου – Συνάντηση στο γραφείο – Διάλογος
Στόχος: Οι μαθητές να μπουν στη θέση των χαρακτήρων που καλούνται να παίξουν, να αναπτύξουν διάλογο και να εκφραστούν με κίνηση και λόγο. 22
7. Τούνελ Συνείδησης Η συγκεκριμένη δραστηριότητα επιτρέπει στους μαθητές να βιώσουν έντονα μια κατάσταση ενός χαρακτήρα. Οι μαθητές διαμορφώνουν δυο παράλληλες γραμμές αντικρίζοντας ο ένας τον άλλο. Ένας μαθητής κάθε φορά περνά μέσα από το ‘τούνελ’. Οι μαθητές, που διαμορφώνουν το ‘τούνελ’, λένε λέξεις ή φράσεις απευθυνόμενοι στο μαθητή που περνάει από μέσα, ακολουθώντας τη θεματική που έχει επιλέξει ο εκπαιδευτικός να δουλέψουν. Παράδειγμα Έστω ότι δουλεύουν πάνω στο φαινόμενο του εκφοβισμού. Ο μαθητής που διασχίζει το τούνελ είναι το θύμα και οι υπόλοιποι μαθητές ως θύτες του λένε φράσεις όπως ‘Φύγε!’, ‘Δεν ανήκεις εδώ!’, ώστε να μπει στη θέση αυτού του ρόλου με στόχο την ενσυναίσθηση. Σημαντικό είναι να περάσουν όλοι οι μαθητές στη θέση του θύματος. Οι μαθητές που αποτελούν το τούνελ μπορούν, για παράδειγμα, να φωνάζουν ή να ψιθυρίζουν, να αλλάζουν γενικά την εκφορά του λόγου τους. Ο εκπαιδευτικός θα μπορούσε να μην αναφέρει τους όρους θύμα και θύτης και να το λέει περιφραστικά ‘αυτός που εκφοβίζει’ και ‘αυτός που εκφοβίζεται’. Σημαντικό είναι να ειπωθεί ότι ο εκφοβισμός είναι μία συνεχής, επαναλαμβανόμενη και στοχευμένη συμπεριφορά. Μόνο τότε χαρακτηρίζεται ως εκφοβισμός.
Στόχος: Οι μαθητές να μπουν στη θέση του χαρακτήρα που περνάει το ‘τούνελ’ και να τον συναισθανθούν.
23
8. Οι Εικόνες Μιλούν Ο εκπαιδευτικός μοιράζει εικόνες ή φωτογραφίες στους μαθητές που σχετίζονται με ένα θέμα που έχει επιλέξει και οι μαθητές καλούνται: α) να βάλουν έναν τίτλο στις εικόνες και β) να προσθέσουν λόγο δίνοντας φωνή στα πρόσωπα που απεικονίζονται σε αυτές.
Στόχος: Οι μαθητές να καταλάβουν την εικονική αφήγηση και την ιστορία που κρύβει και να την μετατρέψουν σε λόγο.
24
9. Δραματοποίηση Ιστορίας Ο εκπαιδευτικός, μπαίνοντας στο ρόλο του αφηγητή, διηγείται τα κεντρικά σημεία μιας ιστορίας που έχει επιλέξει και οι μαθητές σε κύκλο μπαίνουν στη δράση υποδυόμενοι έναν ρόλο σύμφωνα με τη ροή της ιστορίας. Έτσι, δραματοποιούν όσα ακούν στην αφήγηση και συμμετέχουν ενεργά με λόγο και κίνηση. Ο εκπαιδευτικός συντονίζει το ποιος μαθητής θα συμμετέχει κάθε φορά στη δράση, μπαίνοντας στον κύκλο. Όταν ολοκληρώνεται μία σκηνή, ο εκπαιδευτικός δίνει σήμα στο μαθητή να επιστρέψει στον κύκλο.
Στόχος: Οι μαθητές να ενεργοποιήσουν τα εκφραστικά τους μέσα και να αναπτύξουν τη φαντασία τους.
25
4. Βιβλιογραφία
· Αγγελόπουλος Τ., Παίζοντας Θέατρο, Σοφία, 2016 · Γκόβας Ν., Για ένα νεανικό δημιουργικό θέατρο, Μεταίχμιο, 2003 · Σέξτου Π., Δραματοποίηση - Το βιβλίο του θεατροπαιδαγωγού, Καστανιώτη, 2007 · TheatrEtc, Remove The Power - Εγχειρίδιο Εμψυχωτών, 2017
A
27
A