ΑΠΌ ΤΗΝ
ΜΕ ΔΎΝΑΜΗ
ΚΗΦΙΣΙΆ
ΤΩΝ ΔΗΜΉΤΡΗ ΚΕΧΑΐΔΗ-ΕΛΈΝΗΣ ΧΑΒΙΑΡΆ
Κ Λ Ι Μ Ά Κ Ι Ο Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν ΊΑ Σ - Θ Ρ Ά Κ Η Σ ΘΕΑΤΡΙΚΉ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2014-2015
9
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΌ ΣΥΜΒΟΎΛΙΟ ΠΡΌΕΔΡΟΣ Μένη Λυσαρίδου
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Γιάννης Βούρος
ΑΝΤΙΠΡΌΕΔΡΟΣ Φίλιππος Γράψας
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ Άννα Σινιώρη
ΜΈΛΗ Δημήτρης Χαλκιάς Γιώργος Κιουρτσίδης Σπύρος Μπιμπίλας Γρηγόρης Βαλτινός Γιάννης Χρυσούλης
Το ΚΘΒΕ εποπτεύεται και επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Το ΚΘΒΕ είναι μέλος της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης.
ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΚΕΧΑΐΔΗΣ ΕΛΈΝΗ ΧΑΒΙΑΡΆ
ΜΕ ΔΎΝΑΜΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΆ Ημερομηνία πρώτης παράστασης περιοδείας Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου 2015 Αμφιθέατρο Δραμινών Πολιτών (Πρώην Νομαρχία) ΔΡΆΜΑ Ημερομηνία πρώτης παράστασης Παρασκευή 31 Οκτωβρίου 2014 ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΟΝΗΣ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ Υπο την αιγίδα του Υπουργείου Μακεδονίας & Θράκης
Κ Λ Ι Μ Ά Κ Ι Ο Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν ΊΑ Σ - Θ Ρ Ά Κ Η Σ ΘΕΑΤΡΙΚΉ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2014-2015
Δημήτρης Κεχαΐδης - Ελένη Χαβιαρά
Mε δύναμη από την Κηφισιά Σκηνοθεσία Γιάννης Ρήγας Σκηνικά Πένη Ντάνη Κοστούμια Χρήστος Μπρούφας Μουσική Γιώργος Χριστιανάκης Φωτισμοί Κατερίνα Μαραγκουδάκη Οργάνωση παραγωγής Δημοσθένης Πάνος Παίζουν με σειρά εμφάνισης Μαρία Τσιμά....................... Αλέκα Αθηνά Συκιώτη.................. Ηλέκτρα Λίλα Βλαχοπούλου........... Φωτεινή Λαμπρινή Αγγελίδου....... Μάρω
Στο απόσπασμα, που γράφτηκε ειδικά για την παράσταση, της όπερας Το άστρο της Σαχάρας ακούγεται η φωνή του ηθοποιού Πάνου Αργυριάδη. Η μουσική της παράστασης ηχογραφήθηκε τον Οκτώβριο του 2014 στο Royal Altzheimer Studio στη Θεσσαλονίκη, με τεχνικό ήχου τον Τίτο Καργιωτάκη. Έπαιξαν οι μουσικοί: Φώτης Σιώτας (βιολί, βιόλα), Νίκος Βελιώτης (τσέλο), Βασίλης Μπαχαρίδης (τύμπανα, κρουστά), Γιώργος Χριστιανάκης (πιάνο, πλήκτρα, κιθάρα).
Μεταξύ α΄ & β΄ μέρους διάλειμμα 10΄
Φωτογραφίες: Νίκος Πάντης
ΣΗΜΕΊΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΈΤΗ Η παράσταση αρχίζει και βλέπουμε μια κυρία πάνω σε ένα στατικό ποδήλατο να παλεύει με τα περιττά κιλά της και να λέει: «106, 107, 108». Πίσω από κάθε φράση, λέξη που λέει ο συγγραφέας, πίσω από κάθε δεδομένη εικόνα που ζητά να παρασταθεί («Η Αλέκα κάνει ποδήλατο γυμναστικής. Φοράει φόρμα» – σαφής η οδηγία των συγγραφέων) κρύβεται, για τον ερμηνευτή, ένα πελώριο γιατί. Στην προκείμενη περίπτωση, δύο. Γιατί 106; Γιατί ποδήλατο γυμναστικής; Δεν θα σας φανερώσω το μυστικό. Μετά την παράσταση θα ξέρετε. Ή θα φύγετε με περισσότερα ακόμα ερωτηματικά απ’ όσα είχατε όταν ήρθατε. (Θα σας πω μόνο ότι Ταϋλάνδη σημαίνει… –γιατί Ταϋλάνδη και όχι μια άλλη χώρα της «εξωτικής» Άπω Ανατολής;– Ταϋλάνδη σημαίνει: γη της ελευθερίας…) Ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά λατρεύουν τα ερωτηματικά, τις επαναλήψεις, τις ανολοκλήρωτες ιστορίες. Τις ατέλειωτες υποθέσεις και τα αναπάντητα ερωτήματα, που γεννιούνται στους ρόλους και στους θεατές τους. Όταν απαντήσεις στις ερωτήσεις που σας είπα πριν –με όποιες υποθέσεις κι αν κάνεις (γιατί φυσικά, ποτέ δεν θα μας κάνουν τη χάρη να μας διευκολύνουν)– αποκαλύπτεται μπροστά σου, φράση-φράση, ένα θεατρικό αριστούργημα. Αυτό που μοιάζει σαν ένας ποταμός από συναισθήματα, συγκρούσεις, κωμικές ή όχι καταστάσεις· δεν είναι παρά ένα καλοσχεδιασμένο γαϊτανάκι σκέψεων, φαινομενικά χαοτικό, αλλά και τόσο ξεκάθαρο όπως το σύμπαν – όπου τα πάντα εν σοφία εποίησε. Στη περίπτωσή μας εποίησαν. Ένα κείμενο, που θα διαπεράσει τον χρόνο, γιατί είναι πολύ νωρίς ακόμα για να διαβάσουμε το σύμπαν των συγκεκριμένων συγγραφέων. Και εύχομαι να παραμείνει νωρίς, για να συνεχίσει να μας βασανίζει. Ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά συγκαταλέγονται στους μεγάλους συγγραφείς του κόσμου. Που δεν ονειρεύονται, φυσικά, να πάνε στη Μόσχα, αλλά στην ταπεινή Ταϋλάνδη. Γιάννης Ρήγας ΥΓ. Λίγο πριν φύγει από κοντά μας ο Κεχαΐδης, σε μια τηλεφωνική συνομιλία που είχαμε μου ζήτησε: «να μην μου αλλάζουν τις λέξεις». Ούτε γιώτα Δημήτρη, ούτε γιώτα…
ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΚΕΧΑΐΔΗΣ Ο Δημήτρης Κεχαΐδης ανήκει στους σημαντικότερους νεοέλληνες συγγραφείς του θεάτρου. Με βασική προβληματική τη νεοελληνική πραγματικότητα, καθιέρωσε μια ιδιότυπη θεατρική γραφή. Έναν θεατρικό λόγο που, ενώ μοιάζει με πιστή αναπαραγωγή καθημερινού λόγου, αποτελεί μια ιδιαίτερη έκφραση καθαρά θεατρικής ποίησης. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας το 1933. Στον Βόλο πέρασε τα παιδικά και τα εφηβικά του χρόνια. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρωτοεμφανίστηκε στον χώρο του θεάτρου με τα μονόπρακτα έργα Μακρινό λυπητερό τραγούδι και Παιχνίδια στις αλυκές που παραστάθηκαν από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν το 1957. Από τον Κουν ανέβηκαν και τα έργα του: Ο μεγάλος περίπατος (1959), Το πανηγύρι (1964), Η βέρα και Το τάβλι (1972) και, σε συνεργασία με τη σύζυγό του Ελένη Χαβιαρά, Δάφνες και πικροδάφνες (1979). Το μονόπρακτο Προάστειο Νέου Φαλήρου γράφτηκε το 1960 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από την τηλεόραση, ΕΡΤ1, το 1988 σε σκηνοθεσία Αντώνη Αντύπα. Το τελευταίο έργο που συνέγραψε με την Ελένη Χαβιαρά, το Με δύναμη από την Κηφισιά, πρωτοπαραστάθηκε το 1995 στο θέατρο Η Νέα Σκηνή σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή. Πέθανε στις 15.12.2005, στην Αθήνα. Έργα του Κεχαΐδη, μόνο δικά του ή σε συνεργασία με τη Χαβιαρά, παρουσιάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης», από όλα σχεδόν τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, και από διάφορους επαγγελματικούς θιάσους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αγγλία, Γερμανία, Καναδάς, ΗΠΑ, Κύπρος, Αυστραλία, Βέλγιο). Επίσης μεταδόθηκαν από το ραδιόφωνο (ΕΡΤ1, ΕΡΤ2, BBC3, DDR) ή προβλήθηκαν στην τηλεόραση (ΕΤ1, ΕΤ2, ΑΝΤ1, ΡΙΚ).
ΕΛΈΝΗ ΧΑΒΙΑΡΆ Η Ελένη Χαβιαρά γεννήθηκε στην Αίγυπτο κι έζησε εκεί μέχρι τα δεκαεπτά της χρόνια. Η καταγωγή της είναι από τη Σύμη. Από το 1958 ζει στην Αθήνα. Σπούδασε αγγλική και ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και έγινε Καθηγήτρια Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Η ουσιαστική επαφή της με το θέατρο άρχισε με τη φοίτησή της στη δραματική σχολή του Πέλου Κατσέλη (1961-1964). Ως ηθοποιός εργάστηκε μέχρι το 1970. Από το 1973 μέχρι το 2008 δίδαξε θεατρική λογοτεχνία στο Αγγλικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου είναι σήμερα Ομότιμη Καθηγήτρια. Η συνεργασία της με τον Δημήτρη Κεχαΐδη ήταν μακρόχρονη. Το πρώτο, όμως, θεατρικό έργο που συνυπογράφουν είναι οι Δάφνες και πικροδάφνες που ανέβηκε πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης, το 1979, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν. Ακολούθησε το Με δύναμη από την Κηφισιά που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1995 στο θέατρο Η Νέα Σκηνή σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή. Το έργο Με άλλο μάτι, το πρώτο που έγραψε χωρίς τον Δημήτρη Κεχαΐδη, παρουσιάστηκε πρόσφατα σε σκηνοθετική επιμέλεια του Βίκτωρα Αρδίτη, στο Θέατρο Τέχνης, στο πλαίσιο των Αναλογίων 2014, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Σίσσυς Παπαθανασίου. Το επιστημονικό συγγραφικό της έργο περιλαμβάνει διδακτορική διατριβή με θέμα την κοινωνικο-πολιτιστική διαλεκτική στο αμερικανικό θέατρο (1987) και ποικίλες μελέτες στον χώρο του θεάτρου. Τρεις μονογραφίες της έχουν εκδοθεί στην αγγλική γλώσσα: Acting by Gender: Women in Arthur Miller’s Dramaturgy (1991), το οποίο αφορά τους γυναικείους χαρακτήρες στο έργο του Άρθουρ Μίλερ· American Women and Drama: Practices of Freedom (1997), το οποίο διερευνά τις πρακτικές της ελευθερίας στο αμερικάνικο γυναικείο θέατρο· Staging Hybridity: Hwang’s Chinese-American Quartet (2008), το οποίο εξετάζει την πολιτισμική υβριδικότητα στο έργο του Κινεζοαμερικανού θεατρικού συγγραφέα Ντέιβιντ Χένρυ Ουόνγκ.
ΟΙ ΤΕΤΡΆΔΥΜΕΣ ΕΝΌΣ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟΎ ΔΙΔΎΜΟΥ Το έργο Με δύναμη από την Κηφισιά είναι μια ειρωνική πινακοθήκη γυναικών φαινομενικά δυναμικών, αλλά χωρίς πραγματικές δυνάμεις για να αλλάξουν την υπαρξιακή τους κατάσταση. Παρακολουθούμε τέσσερις γυναίκες που εξαρτούν τα ενδιαφέροντά τους, τα σχέδιά τους, τη ζωή τους ολόκληρη από το ανδρικό φύλο, και πιο συγκεκριμένα από τον άνδρα-εραστή (πραγματικό ή πιθανό). Για τον άνδρα είναι η λαχτάρα της συνάντησης, για τον άνδρα η διατήρηση της σιλουέτας με τη γυμναστική, για τον άνδρα η φροντίδα και η περιποίηση, για τον άνδρα κάθε ανατροπή προγράμματος, για τον άνδρα κάθε παρεΐστική κουβεντούλα με τον καφέ. Οι τέσσερις αυτοί γυναικείοι χαρακτήρες είναι, κατά βάθος, ένας χαρακτήρας με ελαφρές μόνον παραλλαγές. Η Αλέκα, η Φωτεινή, η Μάρω και η νεαρή Ηλέκτρα δεν έχουν σημαντικές χαρακτηρολογικές, ηθικές, διανοητικές διαφορές. Διαθέτουν τον ίδιο περίπου βαθμό καλλιέργειας, και συνακόλουθα κινούνται στο ίδιο επίπεδο προβληματισμού γύρω από τα ερωτικά τους ζητήματα. Πέρα από τα εν λόγω ζητήματα, δεν μαθαίνουμε και πολλά πράγματα γι’ αυτές, δεν ξέρουμε, λόγου χάρη, αν έχουν αισθητικές ευαισθησίες, αν έχουν συγγενείς (με εξαίρεση την Ηλέκτρα, κόρη της Αλέκας, η οποία δεν φέρεται σαν τυπική κόρη, αλλά μάλλον σαν ισότιμη φιλενάδα των τριών άλλων και ελαφρώς πιο ψύχραιμη απ’ αυτές), αν έχουν άλλα καθήκοντα πέρα από τα «αισθηματικά». Έχουν τα ίδια περίπου
γούστα (μάλλον αμφιβόλου ποιότητας). Είναι αλληλέγγυες και ειλικρινείς, χωρίς να μοιράζονται μεταξύ τους τίποτε άλλο πλην των ερωτικών τους καημών και των ερωτικών συμβουλών (επειδή δεν έχουν τίποτε άλλο ουσιαστικό να μοιραστούν). Οι ανατροπές των σχεδίων τους, αλλά και οι παλινωδίες τους δρομολογούνται σταθερά από την εμφάνιση ή την εξαφάνιση κάποιου εραστή. Κι εκείνο το συμφωνημένο από κοινού ταξίδι στην Ταϋλάνδη (μια συμβολική απόπειρα φυγής και απαλλαγής από το φάσμα και την τυραννία του αρσενικού), ματαιώνεται πότε από τη μια παρακμιακή Κηφισιώτισσα, πότε, από την άλλη, κάθε φορά που ο εραστής κάνει την αμφίσημη εμφάνισή του στον ορίζοντα της σχέσης. Αν υποθέσουμε (εύλογα) πως οι τρεις γυναίκες διανύουν την πέμπτη δεκαετία της ζωής τους, αυτή η αγωνιώδης, συχνά υστερική, προσπάθεια να γαντζωθούν από ένα ανδρικό πέτο αιτιολογείται και, έως έναν βαθμό, δικαιολογείται. Η ζωή τους προκαλεί τον οίκτο – αν δεν προκαλεί το γέλιο. Πάντως, ο ίδιος ο τίτλος του έργου περιπαίζει αυτές τις φτωχές υπάρξεις, που ούτε «δύναμη» έχουν, ούτε διατηρούν κάτι από την αίγλη της αλλοτινής «Κηφισιάς».
Χαρά Μπακονικόλα
13
9
Πάντοτε μου άρεσε στην τέχνη να βλέπω το λίγο. Πιστεύω ότι η μεγάλη τέχνη βρίσκεται στο λίγο. Δεν υπάρχει μεγάλη τέχνη στο πολύ. Αντίθετα, από το μικρό και το ασήμαντο μπορείς να βγάλεις καμιά φορά πολύ μεγάλα πράγματα. Πρέπει, άλλωστε, να ξεκινάς από τα χαμηλά, τα μικρά, για ν’ ανέβεις στα ψηλά, στην κορυφή. Κι αυτή είναι μια διαδρομή μύησης στα μυστικά του κόσμου. Είναι όπως όταν ανεβαίνεις ένα βουνό, όπου πρώτα θα συναντήσεις τις ακακίες, μετά τις αμυγδαλιές, μετά τα πεύκα, τα κυπαρίσσια, τα έλατα. Όσο ανεβαίνεις, τόσο αλλάζει το τοπίο. Και φτάνεις κάποια στιγμή στην κορυφή, στα μαύρα έλατα. Κι εκεί, στην κορυφή, ακούς τον αέρα να περνά μέσα από τα μαύρα έλατα και είναι σαν να νιώθεις την ανάσα του κόσμου. Είναι ένας ήχος που μπορεί να σε τρελάνει. Μ’ αυτά παλεύει ο καλλιτέχνης. Κι η οδύνη του είναι, όταν συνειδητοποιεί ότι δεν είναι σε θέση να αποδώσει τέτοιες μεγαλειώδεις στιγμές και καταστάσεις. Δημήτρης Κεχαΐδης
Απόσπασμα από τη συζήτηση του Δημήτρη Κεχαΐδη με τη Γλυκερία Καλαϊτζή. Πηγή: Θεατρικά Τετράδια, τ. 36, Πειραματική Σκηνή της «τέχνης», Μάρτιος 2000.
ΜΕ ΔΎΝΑΜΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΆ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΘΗΡΊΑ ΦΥΓΉΣ Το έργο του Δημήτρη Κεχαΐδη είναι σημαντικό, όχι μόνο από θεατρολογική και λογοτεχνική σκοπιά, αλλά κι από κοινωνιολογική, αφού στα λιγοστά (αριθμητικώς) έργα του περνάμε από τους φτωχούς αγρότες του Θεσσαλικού κάμπου, στο λούμπεν προλεταριάτο της βιαίως αστικοποιημένης Αθήνας κι από εκεί στα μεσοαστικά σαλόνια των Βορείων Προαστίων, όπου οι νεόπλουτες κυράδες φαντασιώνονται ερωτικές φυγές σε εξωτικά μέρη, μακριά από τη μιζέρια της συμβατικής καθημερινότητας μιας ελληνικής επαρχιώτικης αντίληψης που παραλληλίζεται με την αντίστοιχη φαντασιακή θέση που ενέχει η Μόσχα στη θεατρική μυθολογία του Τσέχοφ. Βεβαίως, από δραματικής πλευράς ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων που δεν μπορεί να χωρέσει στην πραγματικότητά του και δεν αντέχει τη ζωή που του έχει επιβληθεί χωρίς να την έχει επιλέξει είναι ένας πρώτης τάξεως υλικό για να χτίσεις πάνω του μια βασική σύγκρουση (εσωτερική κατ’ αρχήν, που εξωτερικεύεται κατόπιν με σπασμωδικές εκρήξεις του θυμικού). Η Ελένη Χαβιαρά, σημαντική επιστήμων και λογοτέχνις, διείδε αυτή την ιδιαιτερότητα της ατάκτως αστικοποιημένης ελληνικής κοινωνίας που ζούσε τις δεκαετίες 1980 και 1990 σε μια ψευδαισθητική παρανοϊκή ευμάρεια και σε συνεργασία με τον καταξιωμένο σύζυγό της και άξιο λογοτέχνη Δημήτρη Κεχαΐδη εικονοποίησαν (με τεχνική που παραπέμπει τόσο σε τηλεοπτικές ελληνικές σειρές όσο και στον επηρεασμένο από τη μικρή οθόνη νέο ελληνικό κινηματογράφο) αυτή την υπαρξιακή σύγχυση
15
των μέχρι χθες μικροαστών ή επαρχιωτών που αναβαθμίστηκαν αίφνης σε μεσοαστούς. Οι κώδικες που χρησιμοποιούν στο Με δύναμη από την Κηφισιά είναι μολδοβαρικοί με ευθεία ειρωνική παραπομπή στη ροζ λογοτεχνία των «άρλεκιν» και «βίπερ νόρα». Ο σαρκασμός είναι υποδόριος, το κοινωνιολογικό σχόλιο αδιόρατο, αφού το θυμικό πρωταγωνιστεί κι ερωτοτροπεί με το μελό. Πολύ συναίσθημα, πολύς καταπιεσμένος ερωτισμός, εφηβικά όνειρα και φοιτητικά ιδανικά εγκλωβισμένα σε καριέρες, σε συμφέροντα, σε υπολογισμούς. [...] Τα ιδανικά γίνονται όπλο αυτοκαταστροφής όταν τα προδίδεις. Ο αμοραλισμός και η άνοδος επί πτωμάτων είναι η άλλη πλευρά του εκκρεμούς όταν ευαγγελίζεσαι ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη (για όλους), δημοκρατία. Το ένστικτο Ζωής μεταστρέφεται τότε στο αντίπαλο δέος του ενστίκτου Θανάτου και η τραμπάλα αδειάζει τον επιβάτη της ανεπιστρεπτί. Αυτό είναι το υπό-κείμενο και η οξεία κοινωνιολογική ματιά των συν-συγγραφέων. [...] Η Ελένη Χαβιαρά και ο Δημήτρης Κεχαΐδης ήταν τελειοθήρες. Σε αυτό ταίριαξαν με τον μεταστάντα Λευτέρη Βογιατζή. [...] Η έγνοια για την ατάκα, η αναζήτηση του ουσιώδους, η αποφυγή των κοινοτοπιών, η παρωδία των στερεότυπων, σε συνδυασμό με τις υπέροχες ερμηνείες των πρώτων διδαξασών (που ακολούθησε η καθεμιά τον δικό της διακριτό δρόμο, με κορυφαία την υπέροχη Αμαλία Μουτούση), έδωσαν στην παράσταση μια πανευρωπαϊκή (για να μην πω διεθνή) πατίνα και δικαίωσαν τόσο τους συγγραφείς όσο και τον σκηνοθέτη.
Όσον αφορά τη λογοτεχνία φυγής, σε εποχές κρίσεων και μεταβάσεων, οι δημιουργοί αναζητούν την εκτόνωση του θυμικού τόσο του κοινού όσο και των ιδίων πλάθοντας ψευδαισθητικούς παραδείσους, σαν αυτούς που οραματίζονται οι ηρωίδες του Με δύναμη από την Κηφισιά. Εδώ ο έρωτας παριστάνεται ως νόσος (εκείνον τον καιρό είναι ιδιαίτερα ευπώλητο το βιβλίο της Μαργκερίτ Ντυράς Η αρρώστια του έρωτα, κι ο Εραστής κι ο Υποπρόξενός της, βεβαίως). [...] Κάποιοι από τους λογοτέχνες κατέφυγαν στην ποίηση, δυσνόητη, κρυπτική, «ιδιωτική» και δυσανάγνωστη. Ο έρωτας κι ο θάνατος κατάλληλοι άξονες για την ιδιότυπη μελαγχολία σε καιρούς Αφθονίας (που απέχει βεβαίως από το καρυωτακικό πνεύμα – αφού κανένας, ή σχεδόν κανένας δεν αυτοκτόνησε με προγραμματικές δηλώσεις). Η κατάθλιψη των παραχορτασμένων νεόπλουτων οδήγησε τα γραφεία ταξιδίων να σπρώξουν το κοινό τους σε υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου», όπου οι επαγγελματίες πόρνες ανέμεναν τα θύματά τους ντυμένες με δυτικό τρόπο ή σε αδαμιαία περιβολή. Χαρακτηριστικά ήταν τα δάνεια για διακοπές που έδιναν τότε οι τράπεζες, κάποιες φορές πίεζαν τους πελάτες με φορτικό τρόπο κι ένιωθες άβολα όσο δεν συμμετείχες στη μαζική αυτή υστερία φυγής. Αυτό είναι το κοινωνιολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφτηκαν και παίχτηκαν οι καταπληκτικές αυτές σκηνές του έργου των Δημήτρη Κεχαΐδη κι Ελένης Χαβιαρά Με δύναμη από την Κηφισιά.
17
Ένα από τα στοιχεία που πιστεύω ότι έχει προσφέρει η Κηφισιά στο ελληνικό θέατρο, είναι ότι έδωσε λόγο στις γυναίκες. Συγκεκριμένα, τις άφησε να μιλήσουν για τους άντρες, όπως μιλάνε οι γυναίκες μεταξύ τους. Μέχρι τώρα στο θέατρο, βλέπαμε τις γυναίκες κυρίως μέσα από την αντρική οπτική, και τις αντιμετωπίζαμε με κάπως στερεότυπο τρόπο. Για πρώτη φορά νομίζω, ένα ελληνικό έργο φέρνει στη σκηνή τέτοιες γυναικείες εμπειρίες και μ’ αυτόν τον τρόπο τις νομιμοποιεί. Έχουν γραφεί πολλά έργα για το πώς μιλούν οι άντρες για τις γυναίκες, όταν βρίσκονται μόνοι τους. Αλλά το πώς μιλούν οι γυναίκες μεταξύ τους για τους άντρες δεν μας είχε ως τώρα απασχολήσει. Κι όμως πρόκειται για έναν κόσμο ιδιαίτερο και κλειστό. Αλλιώς μιλούν οι γυναίκες μεταξύ τους κι αλλιώς όταν βρίσκονται με άντρες, όπως συμβαίνει και στις αντρικές παρέες. Κι αυτόν ακριβώς τον γυναικείο κόσμο θέλαμε να δείξουμε. Ελένη Χαβιαρά
Απόσπασμα από τη συζήτηση της Ελένης Χαβιαρά με τη Γλυκερία Καλαϊτζή. Πηγή: Θεατρικά Τετράδια, ό.π.
Το επίτευγμα των δύο συν-συγγραφέων ήταν ακριβώς η αρμονική αλληλοσυμπλήρωσή τους, αφού αυτό το κείμενο διαφέρει σαφώς από τα προγενέστερα του Δημήτρη Κεχαΐδη. Σε μια ιδιωτική μας συνομιλία που μεταφέρθηκε εν μέρει στο βιβλίο-πρόγραμμα του «Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων», κατέστη σαφές ότι η εποχή δεν ήταν κατάλληλη για ρομαντισμούς, επιστροφές στη φύση και στον «φυσικό άνθρωπο» του Ρουσσώ, αλλά για φυγή σε τεχνητούς «πλαστικούς» εμπορευματοποιημένους παραδείσους βραχείας καταναλώσεως. Από αυτή την άποψη το πολιτικό έργο του Τενεσσί Ουίλλιαμς Όχι για αηδόνια –τουλάχιστον ως προς τον τίτλο κι όχι ως προς την πολιτική θέση που λαμβάνει ο διεθνής αυτός θεατρικός συγγραφέας– είναι το ανάλογον του Με δύναμη από την Κηφισιά. [...] Οι συγγραφείς είναι οι μάρτυρες του καιρού τους. Ο καθένας από τη δική του αισθητική γωνία, από το «χαράκωμα» «εφ’ ω ετάχθη» δίνει τη μάχη της αξιοπιστίας και της Αλήθειας, που μόνο αυτή μας λυτρώνει, σύμφωνα με τη Βιβλική ρήση. Είθε κι άμποτε. Το Με δύναμη από την Κηφισιά είναι ένα έργο αναφοράς για το ελληνικό θέατρο, σύγχρονο και διαχρονικό. Η κάθε εποχή, ο κάθε ερμηνευτής, ο κάθε σκηνοθέτης θα αναδεικνύει ακόμα μία άλλη πλευρά αυτού του λογοτεχνικού διαμαντιού.
Κωνσταντίνος Μπούρας Θεατρολόγος, Κριτικός Θεάτρου, Ποιητής
19
Το ζήτημα της φόρμας μας έχει απασχολήσει πολύ και το συζητάμε συχνά με την Ελένη. Εγώ μερικές φορές νιώθω ότι πρέπει να απελευθερωθώ από τη φόρμα. Έτσι αρχίζω να γράφω αφήνοντας τον εαυτό μου ελεύθερο από τις έγνοιες της φόρμας. Γράφω, γράφω και φτάνω κάποτε σ’ ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορώ να συνεχίσω, δεν μου βγαίνει. Αρχίζω λοιπόν να συνειδητοποιώ ότι υπάρχει κάποιο μυστικό σε σχέση με τη φόρμα, που πρέπει να το κατακτήσεις σιγά-σιγά. Γιατί τη φόρμα δεν μπορείς να τη διαλέξεις. Προκύπτει. Και έχει σημασία να μπορείς να την ελέγχεις, πράγμα που δεν είναι καθόλου εύκολο. Εκείνο που μ’ ενδιαφέρει εμένα, είναι να μπορείς να κρατάς τον χαρακτήρα ορατό μπροστά σου, για να μπορείς να τον αντιμετωπίσεις. Αν τα πράγματα είναι ρευστά, ο χαρακτήρας μεταβάλλεται, αλλάζει, κι αλλάζεις κι εσύ. Κι εδώ είναι η μεγάλη ικανότητα και το προτέρημα της Ελένης. Μπορεί να παίρνει τη σκηνή που γράφουμε και να την ανεβάζει σ’ ένα επίπεδο ψηλά, ώστε να τη βλέπεις και να την παρατηρείς. Και κυρίως, μπορεί να την κρατήσει εκεί όσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρωθεί. Αυτό σε κάνει να νιώθεις ασφαλής, να μην φοβάσαι ότι η σκηνή θα χαθεί, ότι θα διαλυθεί, όσο καιρό τη δουλεύεις. Είναι όπως συμβαίνει στη ζωγραφική με τα μοντέλα, όπου ο ζωγράφος γνωρίζει ότι, ακόμα κι αν κινηθούν λίγο, δεν πρόκειται να χαλάσουν ή να αλλάξουν την πόζα. Δημήτρης Κεχαΐδης
Απόσπασμα από τη συζήτηση του Δημήτρη Κεχαΐδη με τη Γλυκερία Καλαϊτζή. Πηγή: Θεατρικά Τετράδια, ό.π.
ΜΕ ΔΎΝΑΜΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΆ Στο Με δύναμη από την Κηφισιά, ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά, επικεντρώνονται […] στο θέμα των ερωτικών σχέσεων, μόνο που αυτή τη φορά διερευνούν την καταλυτική επίδραση του έρωτα πάνω στη γυναικεία προσωπικότητα. Τέσσερις γυναίκες συνθέτουν τον κόσμο του έργου. Γυναίκες, όμως, σε κρίσιμη για την ερωτική τους ταυτότητα ηλικία – εξαίρεση αποτελεί μόνο η Ηλέκτρα. Πρόκειται, ακόμα, για ευκατάστατες γυναίκες, που κατοικούν στα βόρεια προάστια, συγκεκριμένα στην Κηφισιά, οικονομικά ανεξάρτητες και μορφωμένες. Και από αυτό το έργο, επίσης, απουσιάζει, ως φυσική οντότητα, το άλλο φύλο. Αλλά, ενώ στα προηγούμενα, δέσποζε κυρίως η απουσία μίας και μόνης γυναίκας, στο Με δύναμη από την Κηφισιά, οι απόντες άντρες είναι τέσσερις, και όλη η δράση περιστρέφεται γύρω από αυτούς, καθώς από τις δικές τους κινήσεις εξαρτάται το πότε οι γυναίκες αυτές θα αναχωρήσουν για το ταξίδι που σχεδιάζουν. Επίσης, απουσιάζει από το έργο ο ανταγωνισμός μεταξύ των χαρακτήρων, στοιχείο κυρίαρχο στα προηγούμενα, όχι μόνο στις Δάφνες, όπου εμφανώς έχουμε σύγκρουση συμφερόντων, αλλά και στη Βέρα και το Τάβλι, όπου οι ήρωες είναι φίλοι ή συγγενείς. Στη συγκεκριμένη γυναικοπαρέα κυριαρχεί η αλληλεγγύη. Καθώς όλες αντιμετωπίζουν σοβαρά, ή λιγότερο σοβαρά, προβλήματα στη σχέση με τον ερωτικό τους σύντροφο, στηρίζουν και αποδέχονται η μία την άλλη, χωρίς να διατυπώνουν σχόλια που θα μπορούσαν να κάμψουν την αυτοπεποίθησή τους. Η μεγαλύτερη, βέβαια, απόδειξη αλληλεγγύης είναι το κοινό ταξίδι που προετοιμάζουν. Όμως, αν και έχουν πάρει την απόφαση να φύγουν, η στιγμή της αναχώρησης αναβάλ-
21
λεται διαρκώς, επειδή όλο και κάποια κίνηση γίνεται από την πλευρά των αντρών, που τις αναγκάζει να επαναπροσδιορίσουν τη στάση τους. Έτσι, συναντιούνται για να κουβεντιάσουν στο σπίτι της Αλέκας, το οποίο λειτουργεί, άλλοτε ως καταφύγιο –κυριολεκτικά και μεταφορικά–, κι άλλοτε ως χώρος επιτελικού σχεδιασμού της μελλοντικής ζωής τους. Ο έρωτας και σ’ αυτό το έργο παίξει τον ίδιο καθοριστικό και ζωογόνο ρόλο, μόνο που αυτή τη φορά τον παίζει από την ανάποδη. Οι γυναίκες αυτές, στη φάση που βρίσκονται, βιώνουν την παθογόνα εκδοχή του, μολονότι βρίσκονται σαφώς σε πλεονεκτικότερη θέση από το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών. Οι γυναίκες της Κηφισιάς έχουν ό,τι θα μπορούσε να επιθυμήσει κάθε γυναίκα: έχουν λύσει το επαγγελματικό τους πρόβλημα, είναι οικονομικά ανεξάρτητες, και, γενικά, δεν παραπονιούνται για προσωπικές ή οικογενειακές ατυχίες. Ωστόσο, υποφέρουν. Κι ό,τι τις βασανίζει συνδέεται άμεσα και σχεδόν αποκλειστικά με τους ερωτικούς συντρόφους τους. Το ταξίδι το αντιμετωπίζουν σαν μια λύτρωση, και κάτι παραπάνω. Επενδύουν τα πάντα σ’ αυτό. Έχουν πεισθεί, άλλη λιγότερο άλλη περισσότερο, ότι, αν πάνε στην Ταϋλάνδη, θα καταφέρουν να απαλλαγούν από τις συναισθηματικές τους εξαρτήσεις, θα φορτιστούν με δύναμη και θα επιστρέψουν πίσω για να ξεκινήσουν μια καινούργια ζωή, έτσι όπως αυτές την επιθυμούν. Το ταξίδι αυτό αποκτά δικαιολογημένα μεγάλη σημασία. Φαίνεται να πιστεύουν ότι, αν απομακρυνθούν από την πηγή των συναισθηματικών τους διαταραχών, θα καταφέρουν να ηρεμήσουν και να ξεδιαλύνουν τα αισθήματά τους. Θεωρούν ότι, αν καταφέρουν να ελέγξουν τα αισθήματά τους, θα μπορούν
να ελέγχουν και να καθορίζουν οι ίδιες τη ζωή τους. Γιατί, έλεγχος των συναισθημάτων σημαίνει δύναμη και ελευθερία. Θα μπορούν, δηλαδή, να επιλέγουν ελεύθερα αυτό που θέλουν και να απορρίπτουν αυτό που δεν τις αρέσει, χωρίς μεγάλο συναισθηματικό κόστος. Έτσι, θα αποφεύγουν λάθη, που τις αναστατώνουν και τις ταλαιπωρούν ψυχικά. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο στην Ταϋλάνδη, όχι στην Αθήνα. Στην Αθήνα είναι συναισθηματικά ευάλωτες, γι’ αυτό, και αντί να απολαμβάνουν τη ζωογόνα δύναμη του έρωτα, υποφέρουν και βασανίζονται, αφήνοντας ουσιαστικά τους άντρες να παίρνουν πρωτοβουλίες και να καθορίζουν τη ζωή τους. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να υπερνικήσουν τις συναισθηματικές τους αδυναμίες και να απελευθερωθούν από τις εξαρτήσεις, ώστε ο έρωτας να γίνει και γι’ αυτές ισχυρό πλεονέκτημα ζωής. Να γίνει, δηλαδή, δύναμη ζωής, πηγή ευτυχίας και συναισθηματικής απογείωσης. Τώρα δεν μπορούν να τα έχουν όλα αυτά. Τα συναισθήματά τους τις κρατούν αιχμάλωτες σε καταστάσεις, που δεν τις ικανοποιούν πλήρως και από τις οποίες δεν έχουν τη δύναμη να αποδεσμευτούν. Έξυπνες, ωστόσο, και μορφωμένες καθώς είναι, προσπαθούν να προστατεύσουν όσο γίνεται τον εαυτό τους. Έτσι, επιδίδονται σε ατέλειωτες συζητήσεις, όπου τα πάντα μπαίνουν στο μικροσκόπιο της ανάλυσης, βλέμματα, κινήσεις, μισοτελειωμένες φράσεις, μέχρι και μάρκες από ελβετικές σοκολάτες. Όλα τα αναλύουν, τα ερμηνεύουν και καταλήγουν σε «αδιαμφισβήτητα» συμπεράσματα. Έτσι νομίζουν ότι καταφέρνουν να πορεύονται με περισσότερη ασφάλεια. Δεν συνειδητοποιούν, όμως, ότι η τακτική αυτή τις βυθίζει ολοένα και πιο βαθιά στην αυταπάτη. Στην αυταπάτη εκείνη που τις κάνει να πιστεύουν ότι μπορεί να ελέγξουν τον
23
Εμείς, στο Με δύναμη από την Κηφισιά, ξεκινήσαμε πάρα πολύ γενικά. Δεν είχαμε στο μυαλό 8 μας ένα συγκεκριμένο θέμα. Ξεκινήσαμε με την ιδέα ότι θέλαμε να γράψουμε για γυναίκες και για τις μεταξύ τους σχέσεις. Επίσης, θέλαμε να γράψουμε ένα έργο που να έχει σχέση με τον έρωτα. Αυτές ήταν οι αρχικές μας σκέψεις. Πολύ γενικές. Αρχίσαμε, λοιπόν, να συζητάμε και να ψάχνουμε, και σιγά-σιγά, καθώς προσπαθούσαμε να δούμε τι άνθρωποι θα ήταν αυτοί που θα αποτελούσαν τον κόσμο του έργου, τη μικρή του κοινωνία, μας αποκαλύφθηκε και το θέμα. Υπάρχει, ωστόσο, μια γενική αρχή, σε σχέση με το γράψιμο: μη μιμείσαι ποτέ την αρχική σου ιδέα. Συνήθως οργανώνεις ένα πλάνο για το έργο και λες τόσες πράξεις θα έχει, τόσες σκηνές, θα περιλαμβάνουν αυτά κι αυτά… Μπορείς αν θέλεις να προσπαθήσεις να εφαρμόσεις αυστηρά αυτό το αρχικό πλάνο. Αυτός ο τρόπος όμως σε περιορίζει. Υπάρχει κι ο άλλος: να δίνεις την ελευθερία στον εαυτό σου να αλλάζει και να προσαρμόζεται. Είναι ένα παιχνίδι, πλέον, δικό σου με τους χαρακτήρες: πώς, από τη μια μεριά, θα τους τιθασεύσεις και πώς, από την άλλη, θα τους αφήσεις ελεύθερους. Αυτό ισχύει και για τον ίδιο τον συγγραφέα. Να μπορέσει, από τη μια, να κρατήσει τον έλεγχο και, από την άλλη, να νιώθει ελεύθερος. Στη δική μας περίπτωση, επειδή, είμαστε δύο, έχεις πάντα τον άλλο απέναντί σου. Μπορεί να σκεφτείς κάτι, κι ο άλλος να σε οδηγήσει αλλού. Ελένη Χαβιαρά
Απόσπασμα από τη συζήτηση της Ελένης Χαβιαρά με τη Γλυκερία Καλαϊτζή. Πηγή: Θεατρικά Τετράδια, ό.π.
έρωτα, μ’ άλλα λόγια δηλαδή, να ελέγξουν το μυστικό και το μυστήριο της ίδιας της ζωής. Πίσω από όλες τις περιπτώσεις στα έργα Κεχαΐδη-Χαβιαρά λανθάνουν προβλήματα που αφορούν πολύ πιο γενικά την ανθρώπινη ύπαρξη. Τα πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με τα οποία ντύνουν τους ήρωές τους, συνθέτουν μία μόνο διάσταση του χαρακτήρα τους. Εκείνη που συνδέεται με τις επιρροές που ασκεί πάνω σε κάθε άτομο το περιβάλλον του. Πίσω από αυτές, υπάρχει ο άνθρωπος, ως μοναδική και ιδιαίτερη περίπτωση, που αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα με την ίδια τη ζωή, έτσι, φυσικά, όπως αυτή του παρουσιάζεται μέσα στην κοινωνία που ζει. Κατά συνέπεια, οι χαρακτήρες των Κεχαΐδη-Χαβιαρά δεν εξαντλούνται στην αποτύπωση του κοινωνικού ήθους του σύγχρονου Έλληνα. Είναι κάτι περισσότερο. Είναι θεατρικά πρόσωπα, ψυχολογικά διαμορφωμένα. Είναι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες. Ας μην μας παραπλανά η εξωτερική εικόνα. Αν εμφανίζονται ως εκπρόσωποι του κοινωνικού μας ήθους, είναι επειδή, προκειμένου να επιβιώσουν μέσα στο συγκεκριμένο ελληνικό περιβάλλον, επαρχιακό ή αστικό, και να συμπορευτούν με τους συλλογικούς του μύθους, αναπτύσσουν, ανάλογα με τις δυνατότητές του ο καθένας, ισχυρούς ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας. Κι ένας από αυτούς είναι η καταφυγή στα στερεότυπα. Έτσι καταλήγουν να συμπεριφέρονται όλοι, όπως ακριβώς, επιβάλλουν τα εκάστοτε πρότυπά τους. Στην πραγματικότητα, όμως, απλώς θωρακίζονται πίσω από τα κλισέ και τις κοινώς αποδεκτές στάσεις. Και καταλήγουν, τελικά, να ταυτίζονται με το κοινωνικό τους πρόσωπο, να το κουβαλούν στους προσωπικούς τους χώρους και να το υιοθετούν
25
στις προσωπικές τους στιγμές. Στην ουσία, παίζουν διαρκώς κάποιο ρόλο στη ζωή τους, και σαν τους πολύ έμπειρούς ηθοποιούς έχουν καταφέρει να μπουν γερά μες το πετσί του – αν προσέξουμε θα διαπιστώσουμε άφθονους θεατρινισμούς στη συμπεριφορά τους. Παρά, λοιπόν, την πολύ συγκεκριμένη κοινωνική ταυτότητα των ηρώων τους, ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά δεν κάνουν αυτό που συνήθως αποκαλούμε κοινωνικό θέατρο ή δεν κάνουν μόνο αυτό. Κάνουν, κυρίως, θέατρο χαρακτήρων, και μάλιστα χαρακτήρων τσεχοφικού τύπου. Ψυχογραφούν με τέτοια ακρίβεια τον ήρωές τους, που φαίνεται σαν να αντιγράφουν υπαρκτά πρόσωπα. Οι χαρακτήρες που πλάθουν, όπως και εκείνοι του Τσέχοφ, υπάρχουν και πέρα από αυτά που λένε και από τον τρόπο που τα λένε. Υπάρχουν, κυρίως, σ’ αυτά που δεν λένε. Αλλά δεν περιορίζονται μόνο σ’ αυτό οι αναλογίες με τον Τσέχοφ. Το ανεκπλήρωτο όνειρο της επιστροφής στη Μόσχα στις Τρεις αδελφές, ή ο έρωτας του Βάνια και του Αστρόφ για την Έλενα στον Θείο Βάνια, ή ακόμα και η μανία του Γκάγεφ για το μπιλιάρδο και η αδιαφορία του για την τύχη του κτήματος στον Βυσσινόκηπο, δεν διαφέρουν και πολύ από τα ταξιδιωτικά όνειρα των γυναικών της Κηφισιάς, ή από τον έρωτα του Προκόπη και του Μήτσου για τη Μαρία στη Βέρα, ή από το πάθος του Φώντα, στο Τάβλι, για τα τυχερά παιχνίδια και τη συνακόλουθη αδιαφορία του για την οικονομική του επιβίωση. Οι συνθήκες αλλάζουν μόνο. Εκεί είχαμε μια παρακμάζουσα ρωσική κοινωνία, εδώ μια τελματωμένη ελληνική. Ακόμα, όπως ο Τσέχοφ, έτσι και ο Κεχαΐδης και η Χαβιαρά επιλέγουν να δείξουν σκηνές της καθημερινής μας ζωής, θέματα
μικρά και εκ πρώτης όψεως ασήμαντα, όπου, όμως, συχνά ελλοχεύει μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη κι ένα δράμα. Η διαφορά είναι ότι ο Τσέχοφ διαλέγει για ήρωες καλλιεργημένους αριστοκράτες, οι οποίοι μπορούν να συζητούν κόσμια και ευγενικά για ό,τι τους βασανίζει και να εκφράζουν τα αισθήματά τους. Αντίθετα, στους ήρωες του Κεχαΐδη και της Χαβιαρά, υπάρχει καταφανώς αδυναμία έκφρασης. Τους διακρίνει κοινωνική ή συναισθηματική ανασφάλεια και, επιπλέον, δεν διαθέτουν καμιά καλλιέργεια, ακόμα κι εκείνοι που έχουν κάποια μόρφωση. Τους βασανίζει, επομένως, όχι μόνο η ανάγκη για ζωή αλλά και η ανάγκη για έκφραση. Και τη διοχετεύουν στο πάθος με το οποίο συμπεριφέρονται και στην καλπάζουσα φαντασία τους. Μη μπορώντας, ουσιαστικά, να εκφραστούν, κατασκευάζουν, με ό,τι κοινόχρηστα υλικά διαθέτουν, φανταστικούς κόσμους για να στεγάσουν μέσα τα όνειρά τους, κι αρπάζονται με μανία από οτιδήποτε και φωνάζουν και φιλιώνουν και κάνουν σχέδια και σπαταλούν ενέργεια. Έτσι συνεχίζουν να ζουν με ένταση και να βιώνουν δυνατά συναισθήματα. Κι όλα αυτά για να είναι σίγουροι ότι προχωρούν, ότι δεν μένουν στάσιμοι. Για να μην αναγκαστούν να συνειδητοποιήσουν τη ματαιότητα της ζωής.
Γλυκερία Καλαϊτζή Απόσπασμα από το: Γλυκερία Καλαϊτζή, Στρατηγικές ζωής και τακτικές επιβίωσης στη δραματουργία του Δημήτρη Κεχαΐδη και της Ελένης Χαβιαρά. Αναδημοσίευση από το Θεατρικά Τετράδια, ό.π.
27
Σίγουρα αυτό που χαρακτηρίζει τις συγκεκριμένες γυναίκες είναι οι συγκρουόμενες ανάγκες τους. Είναι σαφώς χειραφετημένες. Αυτό έχει μεγάλη σημασία. Έχουνε λοιπόν συνειδητοποιήσει, στη συγκεκριμένη φάση της ζωής τους, στη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζούνε, την ανάγκη της απελευθέρωσης από εξαρτήσεις, που τις υποδουλώνουν και τις δεσμεύουν. Από τη μια, λοιπόν, υπάρχει η επιθυμία να απελευθερωθούν και να πράξουν ανάλογα και, από την άλλη, είναι το πώς έχουνε αυτές μεγαλώσει. Η διαπαιδαγώγησή τους ως γυναικών συγκρούεται τελικά με τις επιθυμίες τους. Ελένη Χαβιαρά
Απόσπασμα από τη συζήτηση της Ελένης Χαβιαρά με τη Γλυκερία Καλαϊτζή. Πηγή: Θεατρικά Τετράδια, ό.π.
Αλέκα Ποια είναι η Αλέκα; Μια γυναίκα που κατοικεί στην Κηφισιά. Έχει παντρευτεί κι έχει χωρίσει κάποια χρόνια πριν. Μεγαλώνει την κόρη της, που μόλις έχει βγει από την εφηβεία. Έχει μπουτίκ με ρούχα. Τα τελευταία τρία χρόνια συζεί με τον Στέφανο, τον τενόρο. Όμως αυτός την παράτησε κι έφυγε. Κάνει χρόνια παρέα με τις φίλες της: τη Μάρω και τη Φωτεινή. Ονειρεύεται ένα ταξίδι στην Ταϋλάνδη μαζί τους. Κάνει δίαιτα, γυμναστική, ετοιμάζεται να κλείσει τα εισιτήρια, αλλά πάντα κάποιοι αστάθμητοι παράγοντες την εμποδίζουν. Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχει μια τέτοια γυναίκα; Προσπαθεί να ζήσει τη ζωή της μα πάντα κάτι της διαφεύγει. Προσπαθεί να φύγει κι όμως μένει στάσιμη. Προσπαθεί να ορίσει την καθημερινότητά της κι όμως συνεχώς φαντασιώνεται. Προσπαθεί να έχει μερίδιο στην ευτυχία κι αυτή ολοένα απομακρύνεται. Προσπαθεί να ισορροπήσει μέσα στις αντιφάσεις της. Κι όταν συναντάει τις φίλες της δημιουργείται εκείνος ο ψυχικός χώρος για να μιλήσει για τον έρωτα, τον χρόνο, την προδοσία, τη ματαίωση. Στις φίλες της μπορεί να λέει λιγότερα ψέματα, να κάνει περισσότερα λάθη, να έχει μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας στην έκφρασή της. Ο Δημήτρης Κεχαΐδης και η Ελένη Χαβιαρά γνωρίζουν σε βάθος τον ιδιαίτερο και εξαιρετικό ιστό επικοινωνίας που έχουν οι άνθρωποι που γνωρίζονται χρόνια. Και το κείμενό τους συνέχεια μας υπενθυμίζει πόσο βάθος μπορεί να έχει η φαινομενική επιφάνεια. Μέσα στο χιούμορ ενυπάρχουν οι πιο πικρές αλήθειες. Είμαι κι εγώ στην ηλικία της Αλέκας και κρατάω πολύ καλά μέσα μου εκείνες τις στιγμές με τις φίλες μου που έκαναν τη ζωή μου να πονάει λιγότερο… Στην Κατερίνα Ασλάνη που «έφυγε» τόσο νωρίς από την παρέα μας. Χάθηκε σε κάποιο βουνό της Ηπείρου. Μαρία Τσιμά – Αλέκα
Ηλέκτρα Η νεότερη του έργου, το μέλλον σε μετεφηβεία. Διακατέχεται απ’ τη νεανική αλαζονεία, φρεσκάδα, παρόρμηση. Διαβάζει τους ανθρώπους με μεγάλη ευκολία – το αναγνωρίζει και το εκμεταλλεύεται με δεξιοτεχνία προκειμένου να πετύχει τους στόχους της. Παρόλα αυτά τα όρια συμφέροντος και συναισθήματος είναι δυσδιάκριτα. Γενικά δεν υπήρχε ποτέ θέμα ορίων, όταν έπρεπε να μπουν δεν μπήκαν. Δεν της έχει λείψει τίποτα. Η μητέρα της έχει φροντίσει γι’ αυτό. Καθότι παιδί χωρισμένων γονέων στερείται προτύπου αγαπημένης και σταθερής σχέσης, παρόλα αυτά προσπαθεί και είναι βαθιά ερωτευμένη. Η μητέρα και η ηλικία της τής επιτρέπουν να αντιδρά με αποφασιστικότητα, να απαιτεί ό,τι θεωρεί ότι της αναλογεί και να κοιτά αφ’ υψηλού ανθρώπους και καταστάσεις με βάση την προσωπική της κρίση. Χειριστική και αντιστικτική παρουσία. Οραματίζεται σενάρια και βάζει και τους άλλους στο παιχνίδι με σκοπό να τους παρασύρει προς μία κατεύθυνση. Το ερώτημα είναι, ποιος παρασύρεται εν τέλει; Αθηνά Συκιώτη – Ηλέκτρα
31
Φωτεινή Ο Αντώνης, το Βιβάρι, τα Lexotanil, οι σοκολάτες, οι διαρκείς πιέσεις, ο οικιακός εγκλεισμός, οι κουκουβάγιες, η Ταϋλάνδη, η δύναμη για μια νέα ζωή, η κλεισούρα, η φυλακή, η Κηφισιά, η Μπομπονιέρα, οι καρχαρίες, το δρακουλιάρικο, η τράπεζα, η περσινή οδοντόβουρτσα, οι αναβολές, το δαιμονισμένο βιβλίο, η τσιπούρα, το σακάκι του Χοντρού, το μαχαίρι του τυριού, οι βουδιστές καλόγεροι στα πορτοκαλιά, η στοργική αγάπη της Αλέκας, το φιτίλιασμα της Ηλέκτρας, η συγκρουσιακή αγάπη με τη Μάρω, ο μύθος, η υπερβολή, ο θυμός, η ορμή, η βαθιά ακινησία, ο φόβος, η σύγχυση, η εμμονή, ο τρόμος της υποταγής. Πώς να κλείσεις έναν τέτοιο κόσμο μέσα σ’ ένα σπίτι; Πώς να τον συγκρατήσεις; Πώς να τον ελέγξεις; Άλλοτε ένα παιδί που χωρίς συστολή αλλάζει ακαριαία συναισθήματα. Άλλοτε ένας απόλυτα ευάλωτος, σχεδόν ανυπεράσπιστος άνθρωπος παραδομένος στις εμμονές και στις φοβίες του. Άλλοτε μια δύσκολη φίλη που μαζί της αγανακτείς αλλά γελάς. Και της σκας κι ένα φιλί. Άλλοτε μια αγκυλωμένη σύντροφος. Μπορεί συναισθηματικά ανάπηρη. Μπορεί υστερική. Μπορεί συχνά, μη συνεννοήσιμη. Όμως, είναι η Φωτεινή. Η Φωτεινή που πέρα από την εκρηκτική και θορυβώδη παρουσία της δεν αφήνει άλλη επιλογή από το να την αγαπήσει κανείς ακριβώς έτσι όπως είναι. Ολόκληρη. Στο σύνολό της. Και στα επιμέρους της. Υ.Γ. Μην ξεχνάτε. Ο καθένας μας θα μπορούσε να γίνει εφιάλτης του εαυτού του ως μια κότα μεγάλη σαν πολυκατοικία. Λίλα Βλαχοπούλου – Φωτεινή
Μάρω Εν τω μεταξύ η Υλίκη που βλέπουμε όταν περνάμε την εθνική οδό δεν έχει καμία σχέση με την Υλίκη όταν είσαι μέσα. Από μέσα είναι άλλη Υλίκη. Από μέσα έχει επίπεδα. Στο βάθος έχει οριζόντια επίπεδα όπου μπορείς να ξαπλώσεις. Στο βάθος έχει ξαπλώστρες. Και μια ερημιά… καλά τέτοια ερημιά δεν έχεις δει στη ζωή σου. Καλά φοβερή εμπειρία η Υλίκη, ε; Κι αυτός ντυμένος σαν αμερικανός γκάγκστερ αγκαλιά με ένα μακρύ βαλιτσάκι μαύρο. Γεμάτος εκπλήξεις. Και η ματιά του βελούδο κι ατσάλι. Να πυροβολεί τον ήλιο με το βλέμμα του. Αυτό το μπλε του ατσαλιού. Είναι αυτό που ζητούσα. Αυτό που ζητούσα. Και να μου λέει… έλα… έλα vamos guapa... Λαμπρινή Αγγελίδου – Μάρω
33
ΥΠΕΎΘΥΝΟΙ ΠΑΡΆΣΤΑΣΗΣ ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΠΕΡΙΟΔΕΊΑΣ Ηλίας Κοτόπουλος ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ ΣΚΗΝΉΣ Τάσος Σιώπκας ΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΚΟΝΣΌΛΑΣ ΦΩΤΙΣΜΏΝ Άρης Βακός ΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΚΟΝΣΌΛΑΣ ΉΧΟΥ Κώστας Χουλιάρας ΦΡΟΝΤΙΣΤΉΣ Παναγιώτης Ροβινσών ΚΑΤΑΣΚΕΥΈΣ ΣΚΗΝΙΚΏΝ & ΚΟΣΤΟΥΜΙΏΝ Εργαστήρια ΚΘΒΕ
ΤΜΗΜΑ ΣΚΗΝΩΝ & ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Προϊστάμενος Στέλιος Τζολόπουλος ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Προϊσταμένη Ιωάννα Καρτάση ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Προϊστάμενος Μιχάλης Χώρης ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Προϊσταμένη Ελπίδα Βιάννη ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΠΕΡΙΟΔΕΙΩΝ Συντονίστρια Βούλα Γεωργιάδου
Ένας για όλους και όλοι... στο ΖΥΘΟ
... τους γνωρίζετε; Είστε «φαν»; Ε, λοιπόν αυτοί είναι «φαν» της κουζίνας, της ατμόσφαιρας και της εξυπηρέτησης του ΖΥΘΟΥ. Γενναίοι ιππότες της στρογγυλής (και της τετράγωνης) τραπέζης, υπηρετούν πιστά τον άρτο και τα θεάματα. Είναι όλοι τους ένας κι ένας... ένας για όλους και όλοι... στο ΖΥΘΟ!
Μεσογειακά Ζυθεστιατόρια
Κατούνη 5, Λαδάδικα τηλ.: 2310 540284 zithos@zithos.gr
Τσιρογιάννη 7, Λευκός Πύργος Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 279010 w w w . z i t h o s . g r
τηλ. & fax: 2310 211 211 τηλ. & sms: 6943 211 211 delivery@zithos.gr
ΚΡΑΤΙΚΌ ΘΈΑΤΡΟ ΒΟΡΕΊΟΥ ΕΛΛΆΔΟΣ Εθνικής Αμύνης 2, 546 21, Θεσσαλονίκη T. 2315 200 000 E. info@ntng.gr www.ntng.gr
Θεατρική περίοδος 2014-2015 Αρ. δελτίου 662 (257) β΄ Επιμέλεια έκδοσης Τμήμα Εκδόσεων & Δημοσίων Σχέσεων ΚΘΒΕ
ΧΟΡΗΓΟΊ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ
ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Κ Λ Ι Μ Ά Κ Ι Ο Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν ΊΑ Σ - Θ Ρ Ά Κ Η Σ ΘΕΑΤΡΙΚΉ ΠΕΡΊΟΔΟΣ 2014-2015