ΑΓΓΈΛΑ ΓΙΏΡΓΟY ΣΕΒΑΣΤΊΚΟΓΛΟΥ
Θεατρική περίοδος 2015-2016
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΌ ΣΥΜΒΟΎΛΙΟ ΠΡΌΕΔΡΟΣ Άρης Στυλιανού
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΌΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Γιάννης Αναστασάκης
ΑΝΤΙΠΡΌΕΔΡΟΣ Δημοσθένης Δώδος
ΑΝΑΠΛΗΡΏΤΡΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΉ ΔΙΕΥΘΎΝΤΡΙΑ Μαρία Τσιμά
ΜΈΛΗ Τιτίκα Δημητρούλια Γιώργος Κορδομενίδης Φιλαρέτη Κομνηνού Σπύρος Μπιμπίλας Χρύσα Σπηλιώτη
Το ΚΘΒΕ εποπτεύεται και επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Το ΚΘΒΕ είναι μέλος της Ένωσης των Θεάτρων της Ευρώπης.
ΑΓΓΈΛΑ ΓΙΏΡΓΟY ΣΕΒΑΣΤΊΚΟΓΛΟΥ
Ημερομηνία πρώτης παράστασης Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2016 Μονή Λαζαριστών - Σκηνή Σωκράτης Καραντινός
ΑΓΓΈΛΑ ΓΙΏΡΓΟY ΣΕΒΑΣΤΊΚΟΓΛΟΥ
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης Σκηνικά-Κοστούμια: Κέλλυ Βρεττού Μουσική σύνθεση: Μπάμπης Παπαδόπουλος Σχεδιασμός φωτισμού: Βασίλης Παπακωνσταντίνου Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Φερετζέλης Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Χρύσα Σερδάρη Οργάνωση παραγωγής: Φιλοθέη Ελευθεριάδου Διανομή με αλφαβητική σειρά: Κατερίνα Αλέξη Αγγέλα Έφη Δρόσου Κυρία Παπά Χρύσανθος Καγιάς Αστυνομικός Σοφία Καλεμκερίδου Άννα Νίκος Κολοβός Γιατρός Πέλλα Μακροδημήτρη Φανή Νικόλας Μαραγκόπουλος Στράτος Γιολάντα Μπαλαούρα Η κυρία της Φανής Σταυριάνα Παπαδάκη Νέρα Παναγιώτης Παπαϊωάννου Μένιος Μιχάλης Συριόπουλος Λάμπρος Γιώργος Σφυρίδης Κορυφαίος Εϊβαλάδων Θάνος Φερετζέλης Γκαρσόνι Μαρία Χατζηιωαννίδου Γεωργία Συμμετέχουν επίσης: Πηνελόπη Βασιλείου, Χρήστος Διαμαντούδης, Ελένη Ζιάννα, Γιάννης Καράμπαμπας, Μαρία-Ελένη Κούζου, Σταυρούλα Κουλούρη, Γιώργος Μαντζιάρης, Νίκος Μήλιας. Η ηχογράφηση της μουσικής έγινε στο στούντιο “Royal Alzheimer Hall”. Τεχνικός ήχου-Μίξη: Τίτος Καργιωτάκης Έπαιξαν οι μουσικοί: Φώτης Σιώτας (βιολί), Μπάμπης Παπαδόπουλος (κιθάρες, πιάνο, μπάσο).
Σημείωμα σκηνοθέτη Το σημαντικότερο στοιχείο στο χτίσιμο μιας θεατρικής παράστασης είναι, πιστεύω, ένα καλό κείμενο. Μια καλή ιστορία. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που δουλεύω στο θέατρο. Οι ιστορίες. Με την Αγγέλα του Γ. Σεβαστίκογλου βρέθηκα να έχω μέσα στα χέρια μου ένα δώρο: Μια εξαιρετική ιστορία. Η εξιχνίαση ενός εγκλήματος, ένας μεγάλος έρωτας, οι συγκρούσεις, το σασπένς, η ατμόσφαιρα… Μια ιστορία όπου το ένα γεγονός φέρνει το άλλο και η εξέλιξη οδηγεί τους χαρακτήρες προς ένα συγκλονιστικό φινάλε. Ένα «φιλμ νουάρ» στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ένα έργο χαρακτήρων: Άνθρωποι, ούτε καλοί ούτε κακοί, θύτες -μαζί και θύματα-, πιόνια μιας ανώνυμης εξουσίας, που αγωνίζονται για μια καλύτερη ζωή, ή ακόμη και για την ίδια τη ζωή τους. Από μια εποχή τελείως διαφορετική από τη δική μας, οι χαρακτήρες είναι αυτοί που μας παρασέρνουν στην ιστορία και στον αγώνα τους για τις ίδιες αξίες που δυστυχώς αναζητούμε και σήμερα. Είχα την τύχη να μοιραστώ την ιστορία του κ. Σεβαστίκογλου με σπουδαίους συνεργάτες και ειδικά με τους εξαιρετικούς ηθοποιούς, με τους οποίους συνταξιδέψαμε στον κόσμο της «Αγγέλας» κατά τη διάρκεια των προβών. Τους ευχαριστώ. Είναι τιμή μου που δούλεψα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και ευχαριστώ την Καλλιτεχνική Διεύθυνση που με εμπιστεύτηκε και με τίμησε με την πρότασή της. Γιώργος Παλούμπης
Αυτό που τελικά έμεινε, όχι μόνο σε μένα, αλλά σε όσους πέρασαν από το Θέατρο Τέχνης, ήταν αυτό το πάθος για το θέατρο, αυτό το δόσιμο στο θέατρο. Μες στη μεγάλη πείνα και στην τρομοκρατία, να παλεύεις ακόμα για να κάνεις μια τέχνη πιο προσιτή, όπου να βρίσκει κανείς μια ανακούφιση από όσα γίνονταν γύρω. 6
Γιώργος Σεβαστίκογλου (1913-1990) O Γιώργος Σεβαστίκογλου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1913. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα το 1924. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1940 πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής Κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Είναι από τα ιδρυτικά στελέχη του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν. Στο Θέατρο Τέχνης, το 1943, ανεβαίνει το θεατρικό του έργο Κωνσταντίνου και Ελένης σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν (πρόκειται για το πρώτο νεοελληνικό έργο που παρουσιάστηκε από το Θέατρο Τέχνης). Κατά την περίοδο 1942-1943 ανέβηκαν από το Θέατρο Τέχνης τα έργα Σουάνεβιτ του Αυγούστου Στρίντμπεργκ και Για ένα κομμάτι γης του Έρσκιν Κάλντουελ σε δική του μετάφραση. Ιδρυτικό στέλεχος του θιάσου «Ενωμένοι Καλλιτέχνες», όπου σκηνοθέτησε τα έργα Μακρινός δρόμος του Αλεξέι Αρμπούζοφ, Καινούργια πολιτεία του Τζον Πρίστλεϋ, Θάψτε τους νεκρούς του Ίρβιν Σω (τα δύο τελευταία σε δική του μετάφραση), Το καλοκαίρι θα θερίσουμε του Αλέξη Δαμιανού, Το ξύπνημα του Κώστα Κοτζιά. Στον εμφύλιο πόλεμο ήταν υπεύθυνος του κινηματογραφικού συνεργείου του Δημοκρατικού Στρατού. Μετά το τέλος του εμφυλίου έζησε στην Τασκένδη (1949-1956) και στη Μόσχα (1956-1965). Στην Τασκένδη οργάνωσε τον θίασο των πολιτικών προσφύγων, όπου σκηνοθέτησε τα Παντρολογήματα του Νικολάι Γκόγκολ και την Ειρήνη του Αριστοφάνη με πρωταγωνιστή τον Αντώνη Γιαννίδη. Στο ίδιο διάστημα έγραψε τα έργα Να λευτερώσουμε τους αλυσσομένους (1950), Σε μαρμαρένια αλώνια (1954) και Η Μαρουσώ η Βαγγέλαινα δίνει όρκο (1955). Στη Μόσχα σπούδασε στην Ανωτάτη Λογοτεχνική Σχολή. 7
Δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, έστω κι αν στον έναν ήμουν μωρό στην αγκαλιά της μάνας μου. Στον άλλο πήρα μέρος. Κατοχή, Αντίσταση, βουνό, Τασκένδη, Μόσχα, Παρίσι, Αθήνα ξανά. Τραγικές εμπειρίες ανακατεμένες με άλλες πιο ανάλαφρες. Χωρίς αυτές τις πιο ευχάριστες θά ‘ταν βάσανο να ζήσω όλες τις πρώτες μονοκόμματα. Όλα αυτά, βέβαια, μου σφράγισαν βαθύτατα το πιστεύω. Με σφράγισαν και ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη.
8
Το 1958 ανέβηκε στο Θέατρο Βαχτάνγκοφ το έργο του Αγγέλα (στην Ελλάδα ανέβηκε για πρώτη φορά από το Θέατρο Τέχνης το 1964) και το 1961 έγραψε το έργο Θάνατος Βασιλικού Επιτρόπου, που κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ρωσικά το 1965. Έγραψε, επίσης, τα σενάρια των κινηματογραφικών ταινιών Σφουγγαράδες (1960) και Το Σταυροδρόμι (1964), που σκηνοθέτησε ο Μάνος Ζαχαρίας. Συνεργάστηκε με το Θέατρο Βαχτάνγκοφ, όπου και δίδαξε, στα ελληνικά, τα Ιντερμέδια της Πριγκίπισσας Τουραντώ, για τις παραστάσεις του θιάσου στην Αθήνα, το 1961. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1965. Συνεργάστηκε ως μεταφραστής και σκηνοθέτης με τους θιάσους Α. Συνοδινού (Σοφοκλή, Αντιγόνη), Α. Αλεξανδράκη-Α. Γεωργούλη (Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και Τιμωρία, στη διασκευή του Γκαστόν Αρού) και Έλλης Λαμπέτη (Μπερνάρ Σω, Αγία Ιωάννα). Αναγκάστηκε να εκπατριστεί ξανά με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας και να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Από το 1968 έως το 1981 διεύθυνε στο Παρίσι εργαστήρια θεατρικής έρευνας και υπήρξε το βασικό παιδαγωγικό στέλεχος στο Θεατρικό Εργαστήρι του Θεάτρου του Ιβρύ (Théâtre des Quartiers d’Ivry), που διηύθυνε ο σκηνοθέτης Αντουάν Βιτέζ. Οι μαθητές αυτών των εργαστηρίων αποτέλεσαν και τον βασικό πυρήνα του θιάσου Πράξις, μόνιμου θιάσου της Διεθνούς Πανεπιστημιούπολης του Παρισιού. Ανέβασε τον Ορέστη του Ευριπίδη, το Ημέρωμα της στρίγγλας του Σαίξπηρ και την Ειρήνη του Αριστοφάνη. Δίδαξε στο Ινστιτούτο Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και σε ειδικά σεμινάρια Conservatoire. Στην Ελλάδα μετέφρασε και σκηνοθέτησε Το ημέρωμα της στρίγγλας του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, τις Τρεις αδερφές του Αντόν Τσέχοφ (Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, 1978, 1979), τον Ορέστη και τις Βάκχες του Ευριπίδη (Εθνικό Θέατρο, 1982,1984), τους Αλλοπαρμένους των Μίντλετον-Ρόουλεϋ (Θέατρο Αεικίνητο, 1984). Τελευταία του σκηνοθεσία ο Θάνατος Βασιλικού Επιτρόπου, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, το 1987. Πέθανε στην Αθήνα τον Δεκέμβρη του 1990.
«Βιογραφία Γιώργου Σεβαστίκογλου», στο: Γιώργος Σεβαστίκογλου, Αγγέλα, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2014. 9
Η Αγγέλα γράφτηκε στη Μόσχα το 1957. Την ίδια χρονιά που εγκατασταθήκαμε εκεί. Είχαν δώσει οι Σοβιετικοί του Γιώργου μια υποτροφία για την Ανωτάτη Σχολή Συγγραφέων κι έτσι μπορέσαμε να φύγουμε από την Τασκένδη. […]
Ά. Ζέη, Γ. Σεβαστίκογλου, στην Τασκένδη, το 1954.
Γ. Σεβαστίκογλου, Ά. Ζέη, στη Μόσχα, το 1958.
12
«Θα γράψω ένα έργο σαν να το γράφω για τον Κάρολο», μου είπε ο Γιώργος, παρόλο που δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα να το ανεβάσει ο Κουν, όσο κι αν το επιθυμούσε. Ο Γιώργος ήταν λιποτάχτης, δικασμένος ερήμην σε θάνατο και μαζί με τον Μάνο Ζαχαρία είχαν αναλάβει το κινηματογραφικό συνεργείο του Δημοκρατικού Στρατού. Κι ακόμα ήταν πολιτικός πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση, του είχε αφαιρεθεί η ελληνική υπηκοότητα και φυσικά η επιστροφή του στην Ελλάδα απαγορευμένη. Το έργο το τέλειωσε το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς με τον τίτλο Αγγέλα. Ως το φθινόπωρο η μετάφραση στα ρωσικά ήταν έτοιμη. Είχαμε νοικιάσει ένα σπίτι μέσα στο δάσος, δίπλα ακριβώς στη μεταφράστρια, κι ο Γιώργος κλεισμένος μαζί της σ’ ένα καμαράκι από το πρωί ως το
βράδυ, τη βοηθούσε στις δυσκολίες που έβρισκε. Ως κι η κόρη μας, που ήταν ενάμιση χρόνων, τον περίμενε στο κρεβατάκι της να γυρίσει κι έλεγε: «Πού είναι Αγγέλα»;
του έργου χόρεψαν ζεϊμπέκικο, καθένας χωριστά και με τρόπο του ταίριαζε στους χαρακτήρες του έργου, οι θεατές σηκώθηκαν όρθιοι και χειροκροτούσαν. Ο Γιώργος κι εγώ πιστέψαμε Γυρίσαμε στο τέλος του καλοκαιριού για μια στιγμή πως βρισκόμαστε στο στη Μόσχα και η μεταφράστρια πήγε Θέατρο Τέχνης. […] την Αγγέλα σ’ έναν σκηνοθέτη σε απο- Ο Κουν είχε βάλει στον νου του να στρατεία πια, μα που είχε δουλέψει με ανεβάσει οπωσδήποτε την Αγγέλα. το θέατρο Βαχτάνγκοφ. Εκείνος διά- Μετά το ’63 και τον ερχομό του Παβασε το έργο και το πήγε κατευθείαν παντρέου δεν είχε πια πρόβλημα. Πεστο Βαχτάνγκοφ. ρίμενε, όμως, τον Γιώργο να γυρίσει. Το έργο ανέβηκε με τον καινούργιο Περίμενε πολύ. Έτσι, το ’64, ανέβηκε χρόνο, το 1958, στο εναλλασσόμενο η Αγγέλα. Μια αξέχαστη παράσταση ρεπερτόριο, όπως συνηθιζότανε τότε με τη Μάγια Λυμπεροπούλου σε έναν στα μεγάλα θέατρα. Οι ηθοποιοί και από τους πρώτους της ρόλους. Σε η σκηνοθέτις αγάπησαν το έργο και, μένα είχαν δώσει άδεια για τρεις μήπριν αρχίσουν πρόβες, έκαναν ατέ- νες κι ήρθα με τα παιδιά μας στην Ελλειωτες συζητήσεις με τον Γιώργο για λάδα και πρόλαβα την παράσταση. Ο να μάθουν όσα μπορούσαν για την Γιώργος μόνο στο τέλος του ’65 μπόΕλλάδα και το παραμικρό για τους χα- ρεσε να γυρίσει οριστικά στην Ελλάδα. Δεν είδε την Αγγέλα του Κουν, που ρακτήρες των ρόλων. γι’ αυτόν την έγραφε. Δεν είδε καμιά Στην πρεμιέρα νομίζαμε πως βλέπου- Αγγέλα από αυτές που ανέβηκαν πολύ με παράσταση του Κουν. Κι οι θεατές αργότερα. έβλεπαν κάτι άλλο απ’ ό,τι είχαν συΆλκη Ζέη νηθίσει να βλέπουν ως τα τώρα στα σύγχρονα σοβιετικά έργα που κυρι- Άλκη Ζέη, απόσπασμα από τον πρόλογό της στην αρχούσε ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός. έκδοση: Γιώργος Σεβαστίκογλου, Αγγέλα, ΓαβριηλίΌταν μάλιστα δύο από τους ήρωες δης, Αθήνα 2014. 13
Το συμπέρασμα όλης αυτής της δουλειάς: δηλαδή παραφράζοντας λιγάκι το «γηράσκω αεί διδασκόμενος», λέω ότι «διδάσκω αεί διδασκόμενος», δηλαδή ό,τι έχω κάνει τό ‘χω κάνει πάντοτε δίνοντας και παίρνοντας και όχι απλώς επιβάλλοντας την όποια δική μου γνώση και έμπνευση πάνω σε τρίτους.
16
Τώρα μιλώντας τεχνικά, θα έλεγα τεχνοαισθητικά, εκείνο που νομίζω ότι θά ’πρεπε να γίνεται στις θεατρικές σχολές, είναι να δείχνεις στον ηθοποιό τις δυνατότητές του. Και όχι απλώς να του επιβάλεις εσύ σωστές πολλές φορές απόψεις, αλλά σωστές για σένα τον ίδιο. Χρειάζεται να βρεις τον τρόπο, ώστε να ελευθερωθεί η φαντασία του, να ελευθερωθεί η σωματική του έκφραση, να ελευθερωθεί η φωνή του, έτσι ώστε να μπορέσει να δώσει με όλα του τα μέσα αυτό που πιστεύει βαθύτερα και αυτό για το οποίο δεν θα διστάσει να δώσει και την κούρασή του, και τον χρόνο του και τη φτώχεια του πολλές φορές. Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι φτωχός για να δημιουργεί. Νομίζω ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει την άνεση να δουλεύει, όσο μπορεί καλύτερα, για να κάνει αυτό που είπα: και επιτυχία και αποτυχία.
17
Πιστεύω στον ρεαλισμό, γιατί ο ρεαλισμός, για μένα, δεν είναι σχολή, είναι ουσία. Είμαι ρεαλιστής, γιατί επιχειρώ με την τέχνη μου να διεισδύσω, όσο μπορώ βαθύτερα, να ανακαλύψω, να αποκαλύψω, να ερμηνεύσω και τελικά να επηρεάσω τα φαινόμενα: άνθρωπος, κοινωνία, ζωή και τις σχέσεις ανάμεσά τους. Το αισθητικό βρίσκεται στην ποιότητα αυτής της δημιουργικής δράσης και στον τρόπο που την πραγματοποιώ και την εκφράζω, στη μορφή που της δίνω. 18
Η Αγγέλα του Γ. Σεβαστίκογλου Η Αγγέλα δεν είναι δράμα για τις υπηρέτριες και τη μοίρα τους, αλλά έργο που απομονώνει και φωτίζει τη λεπτομέρεια ενός μεγάλου πίνακα: Την πραγματικότητα της δεκαετίας του ‘50, με την ανέχεια, την ανεργία, το ξερίζωμα από την επαρχία, τη μετανάστευση. Με τα σημάδια από τις σκληρές δοκιμασίες της προηγούμενης δεκαετίας και τις πληγές από το μετεμφυλιακό καθεστώς των διώξεων και της αυθαιρεσίας να κακοφορμίζουν. Ο συγγραφέας διαλέγει μια κοινωνική ομάδα απόκληρων και ανυπεράσπιστων, που υφίσταται έντονα την εκμετάλλευση και την καταπίεση, ενώ παράλληλα είναι ευάλωτη στη διαφθορά. […] Το έργο του Σεβαστίκογλου δεν καταγράφει απλώς τα περιστατικά, αλλά διερευνά τα αίτια πίσω από τα φαινόμενα, τα εντοπίζει και τα καταγγέλλει. Στην ουσία ξεπερνά τον νατουραλισμό, επειδή, μέσα από την πορεία για την αποκάλυψη της αλήθειας, παρακολουθεί και αναδεικνύει την ηθική και ψυχική δοκιμασία των ηρώων. […] Η Αγγέλα άντεξε και θα αντέξει ακόμα στη δοκιμασία του χρόνου, γιατί μέσα από τα περιστατικά μιας συγκεκριμένης συγκυρίας προβάλλει έντονες δραματικές καταστάσεις, διατυπώνει κρίσιμα ανθρώπινα προβλήματα και διλήμματα. Ζωντανεύει αυθεντικούς χαρακτήρες, που πείθουν με τις ατομικές τους συμπεριφορές και εκφράζονται με θεατρική γλώσσα σπάνιας πυκνότητας και εκφραστικής δύναμης. Συνομήλικη, σχεδόν, με την Αυλή των Θαυμάτων, η Αγγέλα συμπορεύεται από μεγάλη γεωγραφική απόσταση με το έργο του Καμπανέλλη (που είχε παιχτεί έναν χρόνο νωρίτερα, το 1957), συμμετέχει στην ανανέωση της δραματικής λογοτεχνίας, του θεατρικού λόγου και του κοινωνικού προβληματισμού στην ελληνική σκηνή. Εξάλλου και τα δύο έργα, παρά τις ιδιαιτερότητές τους, αξιοποιούν, το καθένα με τον τρόπο του, τις δυνατότητες, τις προοπτικές, τους δρόμους που άνοιξε στην ευρωπαϊκή τέχνη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ο ιταλικός νεορεαλισμός. Δημήτρης Σπάθης Δημήτρης Σπάθης, αποσπάσματα από το «Δάσκαλος του σκηνικού λόγου», στον τόμο Γ. Σεβαστίκογλου, Θέατρο, Κέδρος 1992.
19
Για την Αγγέλα του Γ. Σεβαστίκογλου Κατά την πρώτη ανάγνωση περνούμε σταδιακά από μία αιφνίδια παροχή πληροφοριών σ’ ένα πλέγμα ερωτηματικών και αμφιβολιών, για να καταλήξουμε, στις τελευταίες εικόνες, στη «λύση» του μυστηρίου. Η κλασική αυτή φόρμα μάς είναι γνωστή, σε γενικές γραμμές, από τα έργα «αστυνομικού» χαρακτήρα, όμως στην Αγγέλα το ενδιαφέρον μοιράζεται ανάμεσα στην αυτόχειρα και στον απροσδόκητο θάνατό της από τη μια, στη ζωή και στις σχέσεις των άλλων προσώπων από την άλλη. Καθώς, με τη σταδιακή μετάδοση των πληροφοριών, περνούμε από βαθμίδα σε βαθμίδα σε μια ευκρινέστερη εικόνα της κατάστασης, γίνεται σαφές πως τα υπόλοιπα πρόσωπα προσδιορίζονται καλύτερα στη συνάφειά τους με την αυτοχειρία και τα κίνητρά της. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τον λανθάνοντα, αρχικά, ηθικό αυτουργό και την ερωμένη του, αλλά ακόμη -όπως ο συγγραφέας το υπαινίσσεται με λεπτούς χειρισμούς– και για τα «απρόσωπα» αφεντικά των υπηρετριών: είναι ολόκληρη η ζωή της Τασίας που την οδηγεί στην επιλογή της αυτοκτονίας. […] Η Αγγέλα ανοίγει με ουρλιαχτά και κλείνει με χαρούμενες φωνές· θα μπορούσε να είναι και το αντίθετο. Σημασία έχει ότι δύο (;) ζωές που χάνονται οριοθετούν έναν κόσμο που μαθαίνει να υποφέρει και να επιβιώνει χωρίς κοπετούς. Η Αγγέλα άδικα χαρακτηρίστηκε μελόδραμα μιας κοινωνίας που δεν υπάρχει πια· είναι ένα έργο που ταλαντεύεται μεταξύ ενός αμείλικτου ρεαλισμού και ενός εύθραυστου λυρισμού. Κι αν μπορεί να μιλάει ακόμη στους νεοφώτιστους τεχνοκράτες της δικής μας εποχής, δεν είναι γιατί μεταφέρει μια πνοή του δικού τους παρελθόντος, αλλά επειδή μπορεί να συμβολίζει κάθε μικρή ταράτσα κάτω από τ’ αστέρια. Γιώργος Π. Πεφάνης
Από το πρόγραμμα του Θεατρικού Εργαστηρίου Δήμου Κερατσινίου για την παράσταση της Αγγέλας, θεατρική περίοδος 1993-1994.
23
Παίζαμε στο Θέατρο του Λευκού Πύργου, θαρρώ –αλλάξαμε δυο-τρεις φορές θέατρο– και πάλι μας απειλήσανε. Ερχόταν μπροστά στη σκηνή, κάτι νταήδες της εποχής, με κρεμασμένες τις χειροβομβίδες γύρω-γύρω, και στεκόταν μπροστά στη σκηνή αδιαφορώντας αν εμποδίζουν το κοινό. Και τότε οι πυροσβέστες, που ήταν κάπου εκεί αντίκρυ το κατάλυμά τους, μας ειδοποίησαν: μη σας νοιάζει, έχουμε επιφυλακή κάθε βράδυ για να σας φυλάμε. Αυτό το πνεύμα αλληλεγγύης υπήρχε όχι μονάχα ανάμεσα στους καλλιτέχνες, αλλά και στους ομοϊδεάτες, με την πλατύτερη έννοια. Άνθρωποι οι οποίοι σέβονταν την ελευθερία ο ένας του άλλου. Έτσι, στη Θεσσαλονίκη, επαναλάβαμε έργα που τα είχαμε κάνει στην Αθήνα και εκεί ήταν η πρώτη μου δουλειά που τη χάρηκα. Ανεβάσαμε το Θάψτε τους νεκρούς. 24
Η ταράτσα Είναι ένας βοηθητικός χώρος για τα νοικοκυριά που έχουν χάσει την άνεση των ανοιχτών χώρων. Εδώ οι υπηρέτριες βρίσκουν τρόπο να βρεθούν μόνες τους και να μοιραστούν τα βιώματά τους. Εφόσον ο συγγραφέας τέμνει τον μύθο του από τη δική τους πλευρά, είναι εύλογο ότι θα διάλεγε αυτόν τον χώρο για την εκτύλιξη της δράσης. Όμως η ταράτσα είναι και ένας ανοιχτός χώρος, από όπου φαίνεται ο ουρανός και ο μισοκρυμμένος διπλανός κινηματογράφος· είναι επομένως ο χώρος της πρόσκαιρης αποδέσμευσης από το αστικό και καταπιεστικό περιβάλλον της εργασίας και της πειθαρχίας, ο χώρος της ονειροπόλησης, αλλά και ο χώρος των αποφάσεων. Η θάλασσα Η θάλασσα, ως διηγητικός χώρος του έργου, είναι κι αυτή διφορούμενη. Είναι η είσοδος και η έξοδος από και προς το άγνωστο, την ελπίδα, αλλά και τον φόβο. Το κρεβάτι Το κρεβάτι της νεκρής αδελφής, όπου κοιμάται η Αγγέλα, είναι, σε πρώτη ανάγνωση, ένδειξη της αδιάφορης κοινωνικής θέσης των υπηρετριών: και οι δύο φιλοξενούνται στο σπίτι των κυρίων τους· είναι στην ουσία ξένες, γι’ αυτό και ο θάνατος της μίας δεν προκαλεί τίποτα περισσότερο από την ανάγκη πρόσληψης της άλλης. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, όμως, γίνεται αντιληπτός ένας αμυδρός υπαινιγμός για την κοινή μοίρα των δύο κοριτσιών, ο οποίος, βέβαια, τροποποιείται κατά την εκτύλιξη του μύθου και εμπλουτίζεται με νέες συμπαραδηλώσεις, βαθύτερες και λεπτότερες από τις αρχικές: η Αγγέλα, στο ίδιο κρεβάτι, βρίσκει τη φωτογραφία του Λάμπρου, που είχε η Τασία προτού αυτοκτονήσει· έτσι αρχίζει να τον ερωτεύεται. Έχει πάρει τη θέση της αδελφής του στο ίδιο κρεβάτι, κρατώντας, με τη βοήθεια της φαντασίας της, ίσες αποστάσεις και από τους δύο· γίνεται έτσι, σταδιακά, μια φαντασιακή ερωμένη-αδελφή και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι και η ίδια έχει χάσει τον αδελφό της, όπως και εκείνος την αδελφή του. Γιώργος Π. Πεφάνης Γιώργος Π. Πεφάνης, «Ο ρεαλισμός και οι διαδικασίες συμβόλισης στο μεταπολεμικό θέατρο. Δοκιμή στο έργο του Γ. Σεβαστίκογλου», Νέα Εστία, τ. 137, 15/1/1995, ετ. ΞΘ΄, αρ.1621.
25
Οι παραστάσεις της Αγγέλας 1958 Θέατρο Βαχτάνγκοφ (Σοβ. Ένωση) Σκηνοθεσία: Α. Ρεμίζοβα 1958 Στάλινγκραντ (Σοβ. Ένωση) Σκηνοθεσία: Ν. Ποκρόφσκι 1958 Θέατρο της πόλης Σουχούμ, Απχαζία (Γεωργία). Βίλνιους (Λιθουανία) Σκηνοθεσία: Αρκάντι Μπιριονκώφ 1959 Πράγα (Τσεχία) 1959 Κρατικό Θέατρο του Τσελιάμπινσκ Σκηνοθεσία: Αντρέι Εφρέμοφ Θέατρο Βαχτάνγκοφ, 1958
1959 Θέατρο Κίροφσκι Σκηνοθεσία: Λ. Φέλντμαν 1960 Περιοδεύων Μοσχοβίτικος θίασος «Δραματικό Θέατρο» Σκηνοθεσία: Γιούρι Βασίλιεφ 1960 Σόφια (Βουλγαρία) 1964 Θέατρο Τέχνης (υπόγειο) Σκηνοθεσία: Κάρολος Κουν Σκηνογραφία: Μιχάλης Μακρουλάκης 1967 Θίασος Μπάμπη Κράλιοβιτς Θέατρο «Αυλαία» (Πειραιάς) Σκηνοθεσία: Ηλίας Μασούρας Σκηνικά-κοστούμια: Φίλιος Τριανταφύλλου Μουσική επιμέλεια: Σοφία Μιχαλίτση
Πράγα, 1959
1971 Οργανισμός Μουσικού Θεάτρου (Κύπρος) Χειμερινό Θέατρο Διεθνούς Εκθέσεως Σκηνοθεσία: Βλαδίμηρος Καυκαρίδης Σκηνικά: Κώστας Καυκαρίδης 1979 Θεσσαλικό Θέατρο Σκηνοθεσία: Διαγόρας Χρονόπουλος Σκηνικά-κοστούμια: Γιώργος Ζιάκας Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης 1986 Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Βέροιας Σκηνοθεσία: Γιάννης Νικολαΐδης Σκηνικά: Νίκος Πολίτης
Θέατρο Τέχνης, 1964
1994 Θεατρική Αυλαία Δήμου Κερατσινίου Σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς Σκηνικά: Κωνσταντίνα Κατρακάλου Κοστούμια: Μπιάνκα Νικολαρεΐζη Χορογραφία: Μαρία Σταματάκη Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης Μάσκες: Εργαστήρι Ζωγραφικής ΔΕΠΑΚ Βοηθός σκηνοθέτη: Αγγελική Παπαζή 1994 Ομάδα Θέαμα. Τεχνοχώρος Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης Κοστούμια: Γιώργος Ελευθεριάδης Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Θεσσαλικό Θέατρο, 1979 29
Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, 1996
1996 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Δημοτικό Θέατρο Σταυρούπολης Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης Σκηνικά-κοστούμια: Ιουλία Σταυρίδου Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης Μουσική διεύθυνση-ενορχήστρωση: Γιώργος Ζαχαρίου Δραματολογική συνεργασία: Λία Βουτσοπούλου, Ιφιγένεια Ταξοπούλου Φωτισμοί: Χρήστος Γιαλαβούζης Βοηθός σκηνοθέτης: Κυριακή Σπανού Χορογραφική διδασκαλία: Αναστασία Θεοφανίδου
1997 Θεατρικός Οργανισμός Μορφές Θέατρο Εμπρός Σκηνοθεσία: Τάσος Μπαντής Σκηνικό-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου Μουσική: Ανρί Κεργκομάρ Χορογραφία: Αγγελική Στελλάτου Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος Μακιγιάζ: Άγγελος Μέντης Βοηθοί σκηνοθέτη: Γιάννης Μόσχος, Αντώνης Γαλέος
1997 Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοζάνης Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης Σκηνικά-κοστούμια: Άννα Μαχαιριανάκη Μουσική επιμέλεια: Βάσω Μαυρουδή Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης 2001 Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Αγρινίου Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρμένης Σκηνικά-κοστούμια: Δαμιανός Ζαρίφης Μουσική: Ορφέας Περίδης Στίχοι: Θοδωρής Γκόνης Χορογραφίες: Βάλια Παπαχρήστου Σύνθεση ήχων: Δημήτρης Ιατρόπουλος Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης 2005 Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Βορείου Αιγαίου (Χίος) Σκηνοθεσία: Κωστής Καπελώνης Σκηνικά: Νικόλας Χατζής Κοστούμια: Μαρία Κονομή Μουσική και μουσικές διασκευές: Σταύρος Σιόλας Φωτισμοί: Δήμος Αβδελιώδης
Πηγές παραστασιογραφίας: Γιώργος Σεβαστίκογου, Αγγέλα, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2014. Πρόγραμμα Αγγέλα, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, θεατρική περίοδος 1995-1996.
Στε: Το έργο παρουσιάστηκε επίσης: 2009 Ομάδα Ιυττός. Θεατρικός Σταθμός Ηρακλείου στο πλαίσιο του Θεατρικού Φεστιβάλ των Πολιτιστικών Αγώνων 2009 Δήμου Ηρακλείου. Σκηνοθεσία: Αντώνης Ντουράκης 2010 Ομάδα Ασίπκα. Θέατρο Σφενδόνη Σκηνοθεσία: Δημήτρης Μπίτος 2012 Αυλή (Kunsthalle Athena), Κεραμεικός Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι 2013 Αεικίνητο Θέατρο Ευρίπου σε συνεργασία με το Θεατρικό Εργαστήρι του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Κανήθου. Συνεδριακή αίθουσα του Εργατικού Κέντρου Χαλκίδας. Σκηνοθεσία: Ράνια Νταλαχάνη, Βασίλης Βαλέρης 2015 Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδας Μετάφραση: Jacques Bouchard, Gilles Decorvet, Μυρτώ Γόντικα, Michel Grodent, Paule Rossetto, Henri Tonnet, Michel Volkovitch Σκηνοθετική επιμέλεια: Ludovic Lagarde (παράσταση στη γαλλική γλώσσα) Πηγή: διαδίκτυο.
31
Ανακaλύψτε
την πλούσια συλλογή µας!
Στα καταστήματα ΕΛΤΑ
ΥΠΕΎΘΥΝΟΙ ΠΑΡΆΣΤΑΣΗΣ ΟΔΗΓΟΊ ΣΚΗΝΉΣ Πέτρος Κοκόζης
ΤΜΗΜΑ ΣΚΗΝΩΝ & ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Προϊστάμενος Στέλιος Τζολόπουλος
ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ ΣΚΗΝΉΣ Νίκος Βακός ΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΚΟΝΣΌΛΑΣ ΦΩΤΙΣΜΟΎ Μιχάλης Ζίφτης ΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΚΟΝΣΌΛΑΣ ΉΧΟΥ Νίκος Δρακόπουλος ΦΡΟΝΤΙΣΤΉΣ Νίκος Ασλανίδης
ΤΜΉΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΎ Προϊσταμένη Ιωάννα Καρτάση ΤΜΉΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΎ Προϊστάμενος Μιχάλης Χώρης
Θεατρική περίοδος 2015-2016 Αρ. δελτίου 683 (278) Επιμέλεια έκδοσης Τμήμα Εκδόσεων και Δημοσίων Σχέσεων Γραφείο Εκδόσεων ΚΘΒΕ Φωτογραφίες δοκιμών: Rejected.gr
ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Προϊσταμένη Ελπίδα Βιάννη
ΕΝΔΎΤΡΙΑ Κυράννα Μήτσα-Δελλή ΚΑΤΑΣΚΕΥΈΣ ΣΚΗΝΙΚΏΝ & ΚΟΣΤΟΥΜΙΏΝ Εργαστήρια ΚΘΒΕ
ΤΜΉΜΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΎ ΈΡΓΟΥΔΡΑΜΑΤΟΛΟΓΊΟΥ Προϊσταμένη Άννα Σινιώρη
ΥΠΕΎΘΥΝΟΙ ΧΏΡΩΝ Δημήτρης Καβέλης Ανέστης Καραηλίας Γιώργος Κασσάρας Δημήτρης Μητσιάνης Βασίλης Μυτηλινός Περικλής Τράιος
Oι φράσεις του Γιώργου Σεβαστίκογλου στις σελίδες 6, 8, 16, 17, 18 και 24 προέρχονται από το: Γιώργος Σεβαστίκογλου, Πράξις, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1992.
Ευχαριστούμε θερμά: την εταιρεία Aegeon Group Hotels για τη χορηγία διαμονής συντελεστού, τη Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος για την παραχώρηση ενδυματολογικού υλικού.
ΜΟΝΙΜΟΙ ΧΟΡΗΓΟΊ
ΧΟΡΗΓΟΊ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ