Afgiftekantoor 8400 Oostende Masspost DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT Toelating - gesloten verpakking 8400 Oostende Masspost - BC6686 erkenningsnummer P409170
NutriFacts
België - Belgique P.B. 8400 Oostende Masspost BC6686
TIJDSCHRIFT VOOR VOEDING, NUTRI- & FYTOTHERAPIE Oktober - November - December 2017
• Voedingsdriehoek: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek • Nutrifacts Award: Ketogeen dieet bij medicatieresistente epilepsie • Nuttige kruiden ter verlichting van depressieve klachten • Propolis het antibioticum van de bijen • Koolhydraten, nuttig, nodig en gewenst? VU: Lange Dreve 8F, 8980 Zonnebeke
Soria COLOFON
siroop
5e jaargang nr. 4
met 17 verschillende planten die de luchtwegen ondersteunen werkt zowel oppervlakkig als diep met turbodynamische extracten
Verschijnt vier keer per jaar, wordt ook in het Frans gepubliceerd.
Inhoud
ABONNEMENTEN Abonnementen worden aangegaan voor een jaar vanaf datum van be-
zonder alcohol
CNK 2458370
Tijdschrift
taling en worden automatisch ver-
ARTIKELS
lengd. Opzegging gebeurt schriftelijk minstens 2 maand voor het einde van de abonnementsperiode.
defensat
Prijs voor België: 15
04
Voedingsdriehoek: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek
te betalen op rekeningnummer KBC 738-6155011-92 Prijs voor Nederland: 20 te betalen op rekeningnummer Rabobank 1133 19 851
10
Nutrifacts Award: Ketogeen dieet bij medicatieresistente epilepsie
INLICHTINGEN Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke T: +32 (0)57 46 64 46 M: +32 (0)495 23 81 76
CNK 3323193
NATUURLIJKE WEERSTANDCAPSULES MET PROPOLIS EN ECHINACEA Gelyofiliseerde Turbo Dynamische Extracten Verhoogde opname van de hydro- en lipofiele actieve bestanddelen door alfacyclodextrines Micro-encapsulatie: time-release: 1 capsule = 12 uur werkzaamheid
PROPOSOR PROPOLIS EXTRACT (TDE) CNK 3593589
100% natuurlijk
14
Nuttige kruiden ter verlichting van depressieve klachten
18
Propolis het antibioticum van de bijen
F: +32 (0)57 46 95 25 E: info@nutrimedes.com VERANTWOORDELIJKE UITGEVER dr. Koen Descheemaeker Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke
VORMGEVING
22
Koolhydraten, nuttig, nodig en gewenst?
29
Abstract
31
Product in de kijker
LinaDesign
Verhoogde opname met cyclodextrines Zonder alcohol
VERKRIJGBAAR BIJ UW APOTHEEK - WWW.SORIABEL.BE - INFO@SORIABEL.BE
De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van artikelen die onder auteursnaam zijn opgenomen of voor informatie verstrekt in de advertenties of publiredactionele bijdragen of in de rubriek Nieuwe Producten.
04
NutriFacts
2017/04
05
Uitgangspunten voedingsdriehoek De voedingsdriehoek is gebaseerd op uitgebreide literatuurstudie en overleg met experts. Dit vormde de basis voor het formuleren van volgende gemeenschappelijke uitgangspunten: • Eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding. • Vermijd ultrabewerkte voeding zoveel mogelijk. • Verspil geen voeding en matig je consumptie.
Uitgangspunt 1:
Uitgangspunt 2:
Uitgangspunt 3:
“Eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding”
“Geef de voorkeur aan weinig of niet bewerkte voedingsmiddelen en eet zo weinig mogelijk ultrabewerkte voedingsmiddelen”
“Vermijd overconsumptie en voedselverspilling”
plant-
In de afgelopen decennia heeft zich een
Door de huidige consumptie-
aardige voeding biedt de
grote verschuiving voorgedaan in de manier
patronen in Westerse landen
beste
de
waarop wij eten, drinken en bewegen. Het
overschrijden we onze ener-
gezondheid en heeft een
resultaat is bekend: een wereldwijde toename
giebehoeften: we eten de
lagere impact op het milieu.
van obesitas en andere chronische ziekten.
hele dag door en meer dan
Volgens de meest recente
We zijn geëvolueerd van een voeding be-
nodig. De overconsumptie
Gezond eten: wat is dat nu precies? In de media verschijnen zoveel tegenstrijdige berichten dat je op den duur
voedselconsumptiepeiling
staande uit grotendeels onbewerkte basisvoe-
en verspilling van voedsel is
het bos door de bomen niet meer ziet. Daarom verzamelde het Vlaams Instituut Gezond Leven alle huidige
eet de Vlaming te veel
ding en versbereide maaltijden naar veelvul-
een gezamenlijke ‘bedrei-
wetenschappelijke kennis over gezonde voeding – wat krijgt de voorkeur, wat beperk je beter – voor jou in de
vlees en te weinig vezelrijke
dig gebruik van sterk bewerkte, kant-en-klare
ging’ voor gezondheid en
voedingsdriehoek. We willen richtlijnen geven die op lange termijn voor iedereen haalbaar zijn. En die ervoor
plantaardige voeding zoals
voedingsmiddelen.
milieu.
zorgen dat er ook voor onze kinderen en kleinkinderen genoeg gezond voedsel is. Het resultaat is een realistisch
groenten, fruit, volle granen,
en duurzaam model dat perfect past in de Vlaamse eetcultuur.
peulvruchten en noten.
Sterk bewerkte of ultrabewerkte voedingsmid-
driehoek en bijhorende ad-
De voedingsdriehoek geeft
delen kenmerken zich door de toevoeging
viezen inzetten op minder
het advies om minder vlees
van ruime hoeveelheden suiker, (verzadigd)
eten (of toch niet meer dan
te eten, waarbij we voorna-
vet en zout. Dit zijn voedingsmiddelen met
nodig) en het belang van
melijk de focus leggen op het
een hoge energie-densiteit (veel calorieën)
portiegroottes. Hierbij heb-
minderen van rood en be-
en lage voedingswaarde (ze bevatten weinig
ben we ook aandacht voor
werkt vlees. We streven naar
nuttige stoffen zoals vitaminen, mineralen en
het plannen van maaltijden
een
vleescon-
vezels). Kenmerken van deze producten zijn
en aankopen van voeding,
sumptie. Alternatieve eiwit-
de lange houdbaarheid, de aantrekkelijke ver-
want verspilling voorkomen
bronnen zoals peulvruchten
pakkingen en smaak, en het gebruiksgemak.
en afval verminderen is auto-
worden onder de aandacht
Ze hebben geen meerwaarde in een ge-
matisch duurzamer.
gebracht.
zonde voeding en zijn dus eigenlijk overbodig.
VOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek Loes Neven, senior stafmedewerker, Vlaams Instituut Gezond Leven
Een
overwegend garanties
bewustere
voor
We willen met de voedings-
Enkele voorbeelden: frisdrank, snoep, koekjes en andere zoete snacks, chips en andere zoute of gefrituurde snacks, bewerkte vleeswaren.
Bronvermelding: Vlaams Instituut Gezond Leven, 2017
06
D-Priton,
Gezond Leven tips voedingsdriehoek De drie grondslagen van de voedingsdriehoek vormen de wetenschappelijke basis voor de tien Gezond Leven tips die hier volgen. Zo willen we jou bewustmaken van gezonde voeding en je motiveren om er zelf mee aan de slag te gaan. Wat eet je het best?
1. Neem plantaardige producten als basis voor elke maaltijd Plantaardige voedingsmiddelen die niet of weinig zijn bewerkt, bieden het meeste gezondheidsvoordeel. Eet volop groenten, fruit, volle granen en peulvruchten. Vul in kleinere hoeveelheden aan met noten en plantaardige olie.
2. Beperk je inname van producten met dierlijke oorsprong Je hoeft vlees, kaas en andere dierlijke producten niet volledig van je menu te schrappen. Maar kleine(re) porties volstaan. Wissel af tussen rood vlees, vis, gevogelte en plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten of tofu.
je om regelmaat te houden. Zeker voor gezinnen: als ouder geef je zo het goede voorbeeld aan je kind en krijgen ze de kans om nieuwe dingen te proeven.
7. Eet bewust en met mate Leer afgaan op je ‘buikgevoel’: weet wanneer je honger hebt of verzadigd bent. Zit aan tafel, eet langzaam en geniet ervan. Ban afleiding uit je buurt: tv uit, smartphone aan de kant. Neem kleine porties van wat minder gezond is.
Water is de beste drank om je dorst te lessen. Wil je graag wat variëren? Kies dan voor thee of koffie zonder suiker.
8. Pas je omgeving aan Richt je omgeving in zodat de gezonde keuze voor de hand ligt en de ongezonde moeilijker wordt. Leg fruit bijvoorbeeld in het zicht in de keuken en bewaar geen snoep of koeken in je auto of op kantoor. Bereid je voor op ‘noodgevallen’: stop een portie soep of pastasaus in de diepvries voor dagen met weinig tijd. En neem een flesje water of zakje noten mee in je tas, zodat snoepautomaten of tankstationsnacks je onderweg niet in verleiding brengen.
4. Kies zo weinig mogelijk
9. Werk stapsgewijs
voor ultrabewerkte producten Snoep, koekjes, chips, frisdrank, wijn en bier, … Lekker? Misschien wel. Maar een meerwaarde voor je lichaam? Neen. Je eet en drinkt ze puur voor je plezier. Deze producten bevatten vaak veel witte bloem, suiker, vet, zout of alcohol.
Moet je nu van vandaag op morgen je hele eetpatroon omgooien? Nee hoor, elke kleine verbetering is een stap vooruit. Hou het vooral haalbaar voor jezelf. Start bijvoorbeeld met één stuk fruit per dag, als je dat nu nog niet deed. Bevalt dat je en wordt het een gewoonte? Probeer dan nog een extra stap in te bouwen. En geef vooral niet op wanneer je eens een terugval hebt – het gebeurt de besten! Hulp nodig? Planmatig werken kan je helpen. Stel bijvoorbeeld een weekmenu en boodschappenlijstje op.
3. Drink vooral water
Hoe kan je gezond en duurzaam eten? 5. Varieer en zoek alternatieven Elke dag hetzelfde eten wordt snel saai en eentonig. Speel met je gezonde voedingspatroon. Eet bijvoorbeeld elke dag een andere seizoensgroente. En vervang minder gezonde keuzes door de gezonde variant: koop volkorenbrood in plaats van wit bijvoorbeeld.
6. Eet op vaste tijdstippen en samen met anderen Las – in de mate van het mogelijke – vaste eetmomenten in voor jezelf. Vermijd te veel tussendoortjes. Probeer ook om samen met anderen te eten: dat helpt
de natuurlijke totaalformule voor een positief gemoed* en meer mentale veerkracht** in donkere tijden
saffraanstampers* van absolute topkwaliteit, gestandaardiseerd op 2 % safranal (SAFR’INSIDE®) voor een positieve instelling en meer emotionele balans in moeilijke periodes Rhodiola rosea** (rozenwortel), gestandaardiseerd op 3 % rosavines en 1 % salidroside, voor meer geestelijke veerkracht en fysieke energie in veeleisende tijden vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12** dragen bij tot een normale psychologische functie; in hun directe actieve, goed opneembare vormen (resp. pyridoxal-5’-fosfaat, 5’-methyltetrahydrofolaat, methylcobalamine) “zonnevitamine” vitamine D3 en gecheleerde zink
10. Geniet van wat je eet! Laat eten ook vooral een feest blijven. Verwen jezelf dagelijks met lekkere gezonde voeding. En gun jezelf af en toe een minder gezonde uitspatting. Blijf dan gewoon bewust van de frequentie (niet te vaak) en portiegrootte (niet te veel). Zoek de goede balans tussen voor je lichaam zorgen en genieten.
D-PRITON van Mannavital is een optimale synergie van de beste ingrediënten in de correcte dosis en van de vereiste wetenschappelijke kwaliteit
Mannavital, voedingssupplementen van absolute topkwaliteit voor een doelgerichte aanpak
Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels en bij de apotheek op bestelling CNK 3460-482 Uitgebreide info? Aan te vragen bij: info@mannavital.be - tel 056 43 98 52
www.mannavital.be
08
De voedingsdriehoek in kleur Bovenaan de driehoek staat de blauwe zone ‘water’. Water drinken is vooral belangrijk om de vochtbalans in stand te houden en krijgt daarom een aparte plaats bovenaan. Water is de beste keuze qua drank, maar ter afwisseling kan ook gekozen worden voor thee of koffie (bij voorkeur zonder toevoeging van suiker). De voedingsdriehoek zelf is onderverdeeld in drie zones. De kleuren van de verschillende delen zijn een weergave van de aangetoonde effecten op de gezondheid.
PUBLIEKSBEURS Voeding Mobiliteit Lifestyle Vrije tijd Innovaties Bouwen Huis & Tuin
i.s.m.
Donkergroen Dit zijn voedingsmiddelen van plantaardige oorsprong, met een gunstig effect op de gezondheid: groenten, fruit, volle granen en aardappelen, maar ook peulvruchten, noten en zaden, plantaardige oliën (en andere vetstoffen rijk aan onverzadigde vetzuren). Probeer zoveel mogelijk de weinig of niet-bewerkte versie te kiezen.
Lichtgroen Dit zijn voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong met een gunstig, neutraal of onvoldoende bewezen effect op de gezondheid: vis, yoghurt, melk, kaas, gevogelte en eieren. Kies ook hier voor de weinig of niet-bewerkte variant.
Oranje Dit zijn voedingsmiddelen van dierlijke of plantaardige oorsprong die bij hoge consumptie een ongunstig effect kunnen hebben op de gezondheid: rood vlees, boter, kokos- en palmolie (vetstoffen rijk aan verzadigde vetzuren). Deze producten bevatten wel nog enkele nuttige voedingsstoffen, bijv. ijzer in rood vlees, vetoplosbare vitaminen in boter.
Rood: restgroep Een vierde, rode zone staat los van de driehoek. Dat zijn ultrabewerkte producten waaraan heel wat suiker, vet en/of zout is toegevoegd en waarvan het ongunstige gezondheidseffect werd aan getoond. Ze kunnen van dierlijke of plantaardige oorsprong zijn: bereide vleeswaren, frisdrank, alcohol, snoep, gebak, snacks, fastfood, … En ze zijn overbodig in een gezond voedingspatroon. Je eet of drinkt ze dan ook best niet vaak en in kleine porties.
Ecowonen
Dé inspiratie voor een duurzame levensstijl
Zaterdag 29 en zondag 30 september 2018 Antwerp Expo - Antwerpen
10
NutriFacts
2017/04
11
Werkveld Vanuit het werkveld (Pulderbos, UZA, UZ Gent, UZ Leuven) blijkt dat er momenteel vooral kinderen worden behandeld met het ketogeen dieet en dat er vooral vraag is naar recepten voor het klassiek ketogeen dieet en het
NutriFacts
AWARD
ketogeen dieet met MCT. Vanuit de verzamelde info uit de literatuur en het werkveld werd er gekozen om recepten te ontwikkelen voor het klassiek ketogeen dieet, voor kinderen tussen 2 en 10 jaar. De voorkeur ging naar het klassiek ketogeen dieet omdat deze recepten moeilijk samen te stellen zijn wegens het hoge energiepercentage vet (87 tot 90 EN% bij een ratio van 3:1 tot 4:1) en lage energiepercentage eiwit en koolhydraten gecombineerd (10 tot 13 EN% bij een ratio van 3:1 tot 4:1). Bij het klassiek ketogeen dieet is er zo een grote kans op een eiwittekort wanneer ouders zelf met recepten gaan experimenteren. In het ketogeen dieet met MCT lijkt de voeding meer op ‘normale’ voeding en is er meer ruimte voor eiwitten (10 EN%) en koolhydraten (19 EN%), waardoor het risico op een eiwittekort kleiner is.
voor afstudeerwerken Voedings- en Dieetkunde
Tijdens het Voedings- en Gezondheidscongres werd de winnaar van de NutriFacts Award verkozen. De winnaar werd Elise Allison van de Plantijn Artesis Hogeschool Antwerpen. U leest hieronder een samenvatting van haar eindwerk. De andere genomineerden voor de NutriFacts Award waren: • Jana Szkudlarski en Rani Van Gompel (UCLL) • Vicky De Beule en Sarah Braet (Odisee Gent)
Ketogeen dieet bij medicatieresistente epilepsie: • Eva Bidonnet (Institut Paul Lambin)
Receptenbundel klassiek ketogeen dieet Bij 30% van de epilepsiepatiënten heeft medicatie
derd (Lambrechts et al., 2013 & van der Louw et al.,
geen effect (WHO, 2017) en zijn alternatieve of aan-
2015).
vullende behandelopties zoals het ketogeen dieet
Er zijn verschillende varianten van het dieet: het klassiek
of een variant hiervan mogelijk. Op basis van litera-
ketogeen dieet, het ketogeen dieet aangevuld met
tuuronderzoek en de vraag vanuit het werkveld werd
MCT-vetten en het meer liberale Modified Atkins dieet
een receptenbundel opgesteld voor het klassiek
(MAD) en het laag glycemische index dieet (LGID).
ketogeen dieet (ratio 3:1 en 4:1), met recepten voor alle maaltijdmomenten voor kinderen tussen 2 en 10 jaar.
Doelgroep en type ketogeen dieet
Ketogeen dieet
Literatuur
Het ketogeen dieet bevat 71 tot 90 EN% vet, afhanke-
togeen dieet is aangetoond bij kinderen van 0 tot 16
De effectiviteit van zowel het klassiek als het MCT ke-
lijk van de gevolgde variant. Het dieet is extreem kool-
jaar (Neal et al., 2008). Beide varianten zijn ook even
hydraatarm, waardoor er te weinig glucose aanwezig
effectief (Neal et al., 2009). Uit een recent verschenen
is om het lichaam van energie te voorzien. In deze si-
Cochrane Review (Martin et al., 2016) bleek dat er nog
tuatie worden ketonen gevormd als alternatieve ener-
onvoldoende bewijs is voor de toepassing van het ke-
giebron voor de hersenen. Deze metabole toestand
togeen dieet bij volwassenen en de toepassing van
kan een anti-epileptisch effect hebben. Het precieze
het MAD en LGID.
mechanisme hierachter is nog niet volledig opgehel-
Praktische uitwerking De gekozen doelgroep werd opgesplitst in de cate-
Eiwitten
gorieën 2, 3, 4, 6, 8 en 10 jaar en de energie en ma-
De eiwitbehoefte van kinderen met epilepsie komt
cronutriënten werden ook berekend volgens deze
overeen met die van gezonde kinderen (Kossoff et al.,
leeftijdsgroepen. De berekeningen zijn gebaseerd op
2016 & van der Louw et al., 2010 & 2015). De aan-
het referentiegewicht volgens de groeicurven (P50).
bevelingen van de HGR (2016) kunnen dus gevolgd worden. De realisatie van de eiwitbehoefte gaat ech-
Energie
ter ten koste van de hoeveelheid koolhydraten, om-
Bij kinderen die normaal groeien en functioneren en
dat deze samen binnen de 10-13 energie% moeten
een normaal activiteitsniveau hebben is de energie-
blijven (Lambrechts et al., 2013 & van der Louw et al.,
behoefte vergelijkbaar met die van gezonde kinderen
2010).
(Kossoff et al., 2016 & van der Louw et al., 2010). Daarom werd er gekozen de aanbevelingen voor gezonde
Koolhydraten
kinderen van de Hoge Gezondheidsraad (2016) te vol-
De hoeveelheid koolhydraten wordt bepaald door de
gen.
benodigde hoeveelheid eiwitten af te trekken van de beschikbare hoeveelheid voor eiwitten en koolhydra-
Vetten
ten samen.
In het klassiek ketogeen dieet wordt de hoeveelheid vet uitgedrukt in een ratio. De ratio staat voor de hoeveelheid vet t.o.v. de hoeveelheid koolhydraten en ei-
Verdeling macronutriënten in het klassiek
witten samen. Er werd gekozen recepten uit te werken
ketogeen dieet
met een ratio van 3:1 en 4:1.
12
Resultaat Het resultaat is een receptenboekje voor het klassiek ketogeen dieet, met als doelgroep kinderen van 2 tot 10 jaar met medicatieresistente epilepsie. Het boekje bevat in totaal 40 recepten voor het ontbijt, middageten, avondeten en de tussendoortjes. Bij elk recept worden de ingrediënten en voedingswaarde weergegeven per leeftijdsgroep. De nutritionele samenstelling voldoet voor elk recept, voor elke leeftijdsgroep aan de vooropgestelde criteria. Diëtisten die patiënten begeleiden bij het ketogeen dieet en geïnteresseerd zijn in de aankoop van het receptenboekje mogen gerust een mailtje sturen naar elise.allison5@gmail.com.
Voorbeeldrecept Ontbijtpap met kaneel (ratio 3:1) Bij kinderen die normaal groeien en functioneren en een normaal activiteitsniveau hebben is de energiebehoefte vergelijkbaar met die van gezonde kinderen (Kossoff et al., 2016 & van der Louw et al., 2010). Daarom werd er gekozen de aanbevelingen voor gezonde kinderen van de Hoge Gezondheidsraad (2016) te volgen. Ingrediënten
2 j
3 j
4 j
6 j
8 j
10 j
AH chiazaad
10 g
12 g
16 g
17 g
17 g
20 g
AH bloemkoolrijst
30 g
35 g
40 g
45 g
50 g
60 g
Boni Selection pecannoten (Colruyt)
10 g
12 g
14 g
15 g
18 g
20 g
Alpro Soya cuisine
98 g
120 g
130 g
150 g
170 g
190 g
Kaneel
½ tl
½ tl
½ tl
½ tl
1 tl
1 tl
Vanillestokje
Naar smaak
Natrena vloeibare zoetstof
Naar smaak
Bereiding 1. Weeg alle ingrediënten af en hak de pecannoten fijn. Houd er eventueel enkele apart om de pap op het
einde af te werken.
2. Rooster de pecannoten kort in een pan zonder vetstof. 3. Weeg de chiazaden en bloemkoolrijst af en zet apart. 4. Verwarm de sojaroom, voeg de bloemkoolrijst toe en roer goed. 5. Zet het vuur lager wanneer het mengsel kookt en voeg de chiazaden, kaneel, vanille en eventueel zoetstof
toe. Het mengsel zal nu beginnen indikken.
6. Zet het vuur af wanneer de pap de gewenste consistentie heeft, giet in een kommetje en dien op.
Zondag 22 apri l 2018
Herboristen congres
Voedingswaarde
2 j
3 j
4 j
6 j
8 j
10 j
Energie
277 kcal
336 kcal
385 kcal
429 kcal
484 kcal
545 kcal
Vetten
25,6 g
31,1 g
35,4 g
39,5 g
44,8 g
50,3 g
Eiwitten
5,6 g
6,8 g
8,1 g
8,9 g
9,7 g
11,1 g
Koolhydraten
2,8 g
3,3 g
3,7 g
4,1 g
4,9 g
5,6 g
Ratio
3,03 3,07 3,00 3,03 3,05 3,01
www.herboristencongres.be
14
NutriFacts
Nuttige kruiden ter verlichting van depressieve klachten
15
2017/04
Saffraan, de runner up
Rhodiola, het adaptogeen
Op voorwaarde dat een product van onberispelijke
Adaptogene planten zijn planten die “de weerstand
kwaliteit wordt ingezet, met een intacte harmonische
verhogen tegen chemische, fysische en biologische
synergie van inhoudsstoffen en met minstens 2 % sa-
stressoren, zonder normale biologische parameters te
franal, kan dagelijks 30 mg extract van saffraanstam-
verstoren” (Dr. Nicolai Lazarev, 1947). Om die reden zijn
pers (Crocus sativus) vaak hulp bieden bij neerslach-
ze soms inzetbaar bij depressieve gevoelens, waarbij
tigheid en depressiviteit. Omdat safranal vooral de
ze vaak tegelijk kunnen zorgen voor meer mentale
postsynaptische heropname van serotonine en cro-
veerkracht, meer fysieke energie, een betere stress-
cine (een andere inhoudsstof) vooral die van dopa-
bestendigheid en een gezondere slaap.
mine en noradrenaline afremt, zorgt saffraan voor een
rhodiola of rozenwortel (Rhodiola rosea) vooral als
hogere beschikbaarheid van deze stemmingsbevor-
een natuurlijke “MAO-inhibitor”, die de beschikbaar-
derende neurotransmittors. Interessant is ook het feit
heid van neurotransmittors in de hersenen verhoogt
dat safranal bindt op de GABA A-receptoren in de her-
door de afbraak ervan door de MAO (Mono Amino
senen, waardoor er ook van een milde rustgevende
Oxidase)-enzymen af te remmen. In een gerandomi-
en angstdempende werking kan gesproken worden.
seerde, dubbelblind placebogecontroleerde studie
Ook blijken ook antioxiderende, ontstekingswerende
verlichtten 340 en 680 mg extract per dag milde
en zenuwbeschermende effecten van saffraan bij te
tot matige depressiviteit9 met eveneens verbetering
dragen tot de antidepressieve werking. In een dub-
van slapeloosheid en emotionele instabiliteit. In een
belblind, placebogecontroleerde studie gedurende
andere gerandomiseerde, dubbelblind placeboge-
6 weken op 40 patiënten met milde tot matige de-
controleerde studie10 bij majeure depressie was de
pressie leidde de inname van 30 mg saffraanextract
antidepressieve werking van rhodiola significant maar
2
Zo werkt
(2 % safranal) per dag tot een significante verbe¬tering
iets minder uitgesproken dan sertraline. Maar omdat
Leven in een jachtige en prestatiegerichte maatschappij, de immense informatiestroom die ons dagelijks over-
van de gemoedstoestand ten opzichte van placebo.
rhodiola beter werd verdragen (veel minder nausea
spoelt, een verkeerde levensstijl, diverse problemen en tegenslagen die in ons allemaal overkomen… ze liggen
3
In een vergelijkende studie was het antidepressief ef-
en seksuele dysfunctie), besloten de onderzoekers dat
mee aan de basis van het feit dat minstens 20 % van de vrouwen en 10 % van de mannen ooit in hun leven
fect van 30 mg saffraanextract/dag (2 % safranal) bij
dit kruid een betere verhouding risk/benefit vertoonde
met een zekere vorm van depressiviteit te maken krijgt. Een aangepaste levensstijl, een begripvolle opvang en
milde tot matige depressie even goed als dat van het
dan sertraline bij milde tot matige depressiviteit.
professionele begeleiding kunnen vaak al een verschil maken. Daarnaast bestaan er een aantal kruiden met
antidepressivum imipramine (100 mg/dag), waarbij
voldoende wetenschappelijke onderbouwing dat ze, zolang er nog geen antidepressieve medicijnen dienen
de imipraminegroep meer bijwerkingen vertoonde
genomen te worden, bij neerslachtigheid en milde tot matige depressiviteit verlichting kunnen bieden.
(droge mond, sufheid). In een andere vergelijkende studie4 gedurende 8, respectievelijk 6 weken, was het
Sint Janskruid, de klassieker
antidepressief effect van 30 mg saffraanextract/dag
De sterkste evidentie voor het verlichten van depres-
Toch zijn er een aantal redenen waarom in de praktijk
siviteit met kruiden bestaat wellicht voor Sint Janskruid
niet zo vaak met St janskruid wordt gewerkt. Vooral het
(Hypericum perforatum). Zeker als gebruik wordt ge-
feit dat dit kruid de werking van het cytochroom P450
maakt van een extract dat is gestandaardiseerd op
leverenzym CYP3A versterkt en er dus interacties kun-
zowel hypericine als hyperforine en dat per dagdosis
nen optreden met coumarines, digitalispreparaten,
minstens 1000 mcg hypericine en minstens 25 mg
HIV-1 protease inhibitoren, bepaalde anticonceptiva
hyperforine aanvoert. In een meta-analyse van 29
en geneesmiddelen tegen epilepsie, astma en afsto-
placebogecontroleerde studies met in totaal 5489
tingsverschijnselen… Verder is een combinatie met
patiënten en een duur van 4 tot 12 weken, testte
antidepressiva van de SSRI-groep en MAO-inhibitoren
St Janskruid beter dan placebo en was het even effec-
tegenaangewezen, omdat dit mogelijk tot een sero-
tief als standaard antidepressiva als fluoxetine, sertra-
toninesyndroom kan leiden. Ook combinatie met tryp-
line, imipramine, citalopram, paroxetine en amitrip-
tofaan, 5-hydroxytryptofaan of Ginkgo biloba wordt
tilline, waarbij meer mensen uit de studies stapten
best vermeden. Ten slotte bestaat de mogelijkheid op
door
fotosensitiviteit bij blootstelling aan Uv-stralen.
nevenwerkingen
dan door St Janskruid1.
van
de
antidepressiva
(2 % safranal) bij milde tot matige depressie even goed als dat van fluoxetine (respectievelijk 20 en 40 mg/dag). Een systematic review5 van zes gerandomiseerde, placebogecontroleerde studies kwam tot de conclusie dat saffraan een werkzame plant is bij milde tot matige depressiviteit met effecten vergelijkbaar met de referentiemedicijnen imipramine en fluoxetine. Interessant is ook het feit dat saffraan aan premenstrueel syndroom gerelateerde stemmingswisselingen kan verlichten6 en seksuele dysfunctie door het antidepressivum fluoxetine kan verbeteren bij zowel mannen7 als vrouwen8.
16
Kurkuma tegen de ontsteking
Andere nuttige planten
Ondersteunende nutriënten
Volgens verschillende onderzoekers berust depressi-
Planten waarvan vaak ook een werking mag ver-
Uiteraard kan de antidepressieve werking van be-
viteit voor een niet onbelangrijk deel op een chroni-
wacht bij milde vormen van depressiviteit zijn andere
paalde planten nog geaccentueerd worden door
sche laaggradige ontsteking in de hersenen. Dat werd
adaptogenen dan boven vernoemde rhodiola, zoals
associatie met nutriënten:
recent nog bevestigd door een studie op meer dan
Ashwagandha (Withania somnifera), Aziatische gin-
14.000 personen waarbij mensen met depressieve
seng (Panax ginseng), eleuterococcus (Eleuthero-
• Omega-3-vetzuren: anti-inflammatoir, vooral van-
klachten (na correctie voor andere factoren) gemid-
coccus senticosus) en kleinbladige bacopa (Bacopa
deld een 31 % hogere spiegel van C-reactief proteïne
monnieri). Bij ouderen, waarvan de depressieve klach-
vertoonden dan mensen zonder depressiviteit . Om
ten vooral toe te schrijven zijn aan stoornissen in de
• Vitamine D: een hoge vitamine D-status verlaagt
die reden mag ook van de anti-inflammatoire plant
microcirculatie en een gebrekkige antioxidantensta-
de kans op depressiviteit; vooral nuttig bij Seasonal
bij uitstek, kurkuma (Curcuma longa/xanthorrhiza), een
tus, kan ook gedacht worden aan ginkgo (Ginkgo
Affective Disorder (‘winterblues’)
positief effect verwacht worden. In een gerandomi-
biloba) en aan een OPC-rijk extract uit zeedenschors
seerde, placebogecontroleerde trial met een ma-
(Pinus pinaster). Ten slotte bestaat met Griffonia
• Zink: bevordert de omzetting van het plantaardige
jeure depressie leidden zowel fluoxetine (20 mg, 20
simplicifolia (Slaapmutsjeskruid) een natuurlijke bron
omega-3-vetzuur alfalinoleenzuur (ALA) tot de
ptn) als curcumine (1000 mg, 88 % curcuminoïden,
van 5-hydroxytryptofaan, de directe precursor van se-
hoger genoemde EPA; vermindert oxidatieve stress
20 ptn) als de combinatie van beiden (20 ptn) na
rotonine. Maar het Belgische KB kruiden verbiedt
in het zenuwstelsel
zes weken tot een gelijk aantal positieve responders
deze plant in voedingssupplementen.
Speelt een rol in de normale werking van de schildklier 4
af 1 g EPA per dag
(77,8 % in de combinatiegroep, 64,7 % in de fluoxeti-
• Vitaminen B6, folaat en vitamine B12: bevorderen
negroep en 62,5 % in de curcuminegroep; statistisch
niet significante verschillen) met een vergelijkbare af-
en/of verlagen homocysteïne, het vrije radicaal
name van depressieve gevoelens in de 3 groepen en
waarvan een hoge spiegel de kans op depres-
iets meer nevenwerkingen in de combinatiegroep . In
12
Verhoogt de opname van ijzer 2
als cofactoren de aanmaak van neurotransmittors
siviteit verhoogt
een studie op 110 patiënten met majeure depressie leidde de inname gedurende 6 weken van een kurku-
• S-adenosylmethionine (SAMe): belangrijke methyl-
mapreparaat naast een standaard antidepressivum
donor die de synthese bevordert van membraan-
bij 61 patiënten in vergelijking met 50 patiënten op het
fosfolipiden, myeline, choline en neurotransmittors
antidepressivum alleen tot significant grotere afnames
zoals serotonine en dopamine
in angst en depressiviteit . Kurkuma kan dan ook op 13
voorschrift van een arts eventueel naast antidepres-
• Tryptofaan: precursor van serotonine (niet te com-
siva ingezet worden.
bineren met SSRI’s)
Ondersteunt de normale werking van het immuunsysteem 1,2,4,6 1: Zinc – 2: Vitamine C – 3: Vitamine B6 – 4: Sélénium – 5: Vitamine E – 6: Vitamine A
HOU JE LICHAAM GEZOND – slechts 1 tablet per dag
Volledig antioxidanten-complex met 6 vitaminen en mineralen : selenium, zink, vitaminen A, B6, C en E Beschikbaar in apotheken in verpakkingen van 90 tabletten aan €20,95 (CNK 1173-434) of 150 tabletten aan €29,95 (CNK 1445-576) En nu ook: 90+30 tabletten gratis aan €20,95 (CNK 2326-577) Vraag uw apotheker de overeenkomstige nationale referentie code of CNK-code.
Bind metalent zware en het lich ontgift aam
Innoverend voor de gezondheid
www.pharmanord.be
GRATIS DOOSJE? www.pharmanord.be/quiz-s2 en maak kans op een gratis doosje. Aanbieding geldig tot 03/2018.
BE_SelenZinc_Ad_Nutrimedes_DU_105X297_1217
11
Voor een gezonde huid 1,6, en voor normaal en gezond haar en nagels 1,4
18
NutriFacts
Primaire eigenschappen Uiteraard kan de antidepressieve werking van bepaalde planten nog geaccentueerd worden door associatie met nutriënten:
anti-parasitair. • Gram-positieve bacteriën: Bacillus spp., Coryne bacterium spp., Diplococcus pneumonae, Ente rococcus spp., Mycobacteria spp., Staphylococ
cus aureus, MRSA, Streptococcus pp.
• Gram-negatieve bacteriën: Branhamella catarrha
lis, E. coli, Helicobacter pylori, Klebsiella ozaemae,
Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa, Salmo-
nella spp., Shigella spp.
• Fungi: Aspergilus spp., Candida albicans, Cryp-to coccus spp., Histoplasma encapsulatum, Madu
rella mycetomi, Microsprorum spp., Piedra hortae,
Phia-lophora jeanselmei, Saccharomyces spp.,
Propolis het antibioticum van de bijen De bijen produceren naast honing enkele andere interessante producten bijna onmisbaar voor de mens. Propolis is een harsachtig substantie met een geelbruine kleur dat de bijen verzamelen uit de knoppen van planten en jonge bomen. De kleur geeft de biotoop aan van de bijen: bruin (populier), geel (wilg), groen (rozemarijn), rood (clusia). Ze vermengen deze substantie met was, speeksel en pollen en brengen het naar de korf met als doel deze te verstevigen, scheuren en gaten te dichten, raten te desinfecteren en indringers en ziekteverwekkers te neutraliseren.
ook voor de mens van onschatbare waarde en kent vele toepassingen voor de gezondheid. Propolis heeft een complexe structuur met 50 tot 60% alcoholoplosbare inhoudsstoffen, 3 tot 5% essentiële olie, 20 tot 30% bijenwas, 5% pollen met mineralen (2%), polysachariden (2%) en proteïnen (0,7%). De inhoudsstoffen zijn zeer variabel, er zijn 2 grote belangrijke groepen, de flavonoïden en de fenolzuren met hun esters. • Flavonoïden: pinocembrine, galangine, quercitine, apigenine, acacetine, chrysine, luteoline, fisetine, rutine,
vanilline, kaempherol, pinobanksine, narin-ginine en het isoflavon genisteïne.
• Fenolzuren en esters: CAPE (Caffeic Acid Phenethyl Ester), koffiezuur, kaneelzuur, ferulinezuur, phenyl car-bon
neum. • Virussen: Adenovirus, Coronavirus, Herpes simplex/ genitalis/ zoster, Influenza virus A en B, Newcastle
disease virus, Poliovirus, Rotavirus, Vesicular stoma-
titis virus, RSV, PAP.
• Parasieten: Cholomonas paramecium, Eimeria
spp., Giardia spp., Trichomonas vaginalis, Trypano-
soma spp.
→ Immuunstimulerend door CAPE, chrysine, benzoë
Propolis stelt de bijen in staat om door de eeuwen heen met duizenden te overleven in een kleine ruimte. Het blijkt
zuur, p-coumarine zuur, benzoëzuur, salicylzuur.
• Vitaminen (B1,B2, B6, C, E) en mineralen (Cu, Mn, Fe, Ca, V, Si, Ag), plantensteroïden (stigmasterol), aminozuren, vetzuren. waaier aan eigenschappen.
zuur, ferulinezuur, cinnaminezuur.
• verhoogt het aantal B- en T-lymfocyten en anti lichamen. • verhoogt de fagocytose en het aantal Natural Killer cellen.
→ Anti-inflammatoir
door de flavonoïden en fenol-
zuren met hun esters.
• inhibitie van Toll-like 2 receptor/ Nf-kappa B/ NO
en pro-inflammatoire cytokines (prostaglandines,
leukotriënen), inhibeert de productie van
histamine • inhibitie van mieloperoxidase,
Propolis bezit door zijn variëteit aan inhoudsstoffen een grote
Tricho-phyton mentagorphytes, Trichosporon cuta-
NADPH-oxidase, ornithine decarboxilase, tirosine-protein-kinase en hyalorunidase.
19
• toepassing: maagzweer, gastritis, colitis, pancrea titis, otitis, rhinitis, bronchitis, laryngitis, tonsilitis, alle
vormen van chronische ontsteking.
→ Antitumoraal
→ Antibacterieel, antiviraal, antischimmel,
2017/04
via PAK1 (p-21 activated kinase 1)
inhibitie door CAPE, stimulatie van de apoptose en
inhibitie van de DNA-synthese van tumorcellen: neurofibromatose (NF2), leukemie (HL-60), colon (Caco-2), pancreas (PANC-1), prostaat (DU-145),
keel, borst (MDA-MB-231/ MCF-7/ SKBR3).
Antiangiogenese door inhibitie van de bloed voorziening van de endotheliale cel prolifera tie door CAPE, quercitine, galangine, kaemphe
rol, acacetine, apigenine, pinocembrine.
→ Antioxidant
en hepatoprotectief. Beschermt de
CYP-450 enzymen tegen agressieve radicalen: alcohol, paracetamol, propetamfos, beryllium,
ROS, benzopyreen, irradiatie, kwik, CCl4...
De antioxidantcapaciteit van propolis is 9650 ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity),
een van de hoogste in het plantenrijk. Er werd een
significante daling van de lipiden peroxidatie vastgesteld.
20
Secundaire eigenschappen
→ Littekenvormend: versnelt de celregeneratie door
Oplosbaarheid propolis Het is moeilijk propolis in suspensie te houden, be-
inhibitie van de fosfatidylcholine-fosfolipase C en
halve in alcohol. Voor de extractie van de ruwe propo-
is aangewezen voor huidziekten, brandwonden,
lis wordt alcohol 90° gebruikt, gevolgd door een filtra-
eczeem, psoriasis, wratten, puistjes, rimpels, huid-
tie van de onoplosbare fracties (deresinatie en depol-
veroudering, …
linisatie). Een geconcentreerd extract wordt bekomen
→ Antidiabetisch
door inhibitie van glucose-6-fos-
fatase.
door een totale evaporatie van het alcoholsolvent. Het bekomen extract wordt opgelost in plantaar-
→ Cardiovasculair
beschermend door het verster-
dige glycerine en alfa-cyclodextrine tot de gegaran-
ken van de wanden van de venen en aderen,
deerde hoeveelheid actieve stoffen bekomen wordt
en hulpmiddel bij arteriosclerose, trombose,
(standaardisatie: 5 mg/ml). Alfa-cyclodextrine wordt
gebruikt om de oplosbaarheid in water te verhogen.
hypertensie en aritmie.
→ Versterking, bescherming en regeneratie van het
Aan zijn oppervlakkige hydrofiele zijde hechten zich
de grotere moleculen zoals flavonoïden en aan de
kraakbeenweefsel en botten.
→ Lokaal
pijnstillend:
brandwonden,
zonnebrand, krampen.
→ Neutralisatie
hoofdpijn,
van neuronendestructie door Al-in-
toxicatie in hersenen, hart en beenderen.
hydrofobe binnenkant de kleinere aromatische moleculen. Op die manier worden deze laatste beter beschermd tegen pH veranderingen in maag en darm, alsook tegen oxidatie en kunnen ze een betere wer-
→ Bescherming van de rode bloedcellen bij hyper-
king uitoefenen. Door dit nieuw procedé wordt een
homogeen lichtgeel vloeibaar extract bekomen met
thermale stress (sporters) en verhoogt de VO2-max.
de typische looistofsmaak van propolis maar met een betere biodisponibiliteit. De aanbevolen dosis blijft dezelfde: 3 x 1ml of 3 x 1 pipet per dag.
Conclusie Gedurende de laatste 40 jaar zijn er een 700-tal wetenschappelijke publicaties verschenen over de farmacologische eigenschappen van propolis. Propolis wordt ten zeerste aangeraden voor gebruik in de eerstelijnsChemische structuur galangine flavonoïd Waarschuwing: Allergische reacties zijn zeldzaam maar mogelijk bij gevoelige personen die ook reageren op lanoline en benzoëhars. Doe eerst een huidtest als je voor de eerste keer propolis gebruikt en als er bijenallergie familiaal voorkomt. Het gebruik van zuivere propolis wordt niet aangeraden bij zwangerschap, borstvoeding en kinderen onder 1 jaar.
zorg, vooral bij virale infecties, waartegen antibiotica niet opgewassen zijn. De samenstelling van propolis verschilt naargelang de botanische oorsprong, daarom is standaardisatie zeer belangrijk. Er zijn voornamelijk 2 soorten propolis op de markt: Europese (meestal van populieren) en Braziliaanse (hoofdzakelijk van de plant Baccharis dracundifolia). Beide vertonen een verschil in inhoudsstoffen maar hebben dezelfde sterke antibacteriële en antivirale werking. Zes studies tonen een synergetische werking aan van propolis en klassieke antibiotica op bacteriën. Propolis zou kunnen ingezet worden tegen resistente bacteriën en virussen in ziekenhuizen en kan een goed hulpmiddel zijn in de strijd tegen antibioticaresistentie.
20-21/10/2018 Brussels Expo
Uw inspiratie voor een gezonde levensstijl
www.gezondheidssalon.be
22
NutriFacts
Aanbevelingen
2017/04
23
nutriënten binnen de volgende grenzen: 45-55 energie% koolhydraten, 30-40 energie% vetten en 10-20
De recente voedingsaanbevelingen van de Hoge
energie% eiwitten. De HGR beveelt - voor gezonde
Gezondheidsraad (HGR; 2016) zijn ontwikkeld op basis
volwassenen en adolescenten en kinderen vanaf
van de meest recente onderzoeksresultaten. De HGR
1 jaar - een energieaanbreng aan voor 50 tot 55%
bestudeert alle literatuur en adviezen wereldwijd om
van de totale energiebehoefte uit koolhydraten.
tot een gepast advies voor de bevolking te komen. De
Het merendeel van de aanbreng dient te gebeuren
adviezen zijn er op gericht om enerzijds een geschikte
door voedingsmiddelen rijk aan voedingsvezels en
aanbreng van alle essentiële voedingsstoffen te beko-
micronutriënten zoals volle graanproducten (zoals vol-
men en anderzijds om de preventie van chronische
koren- en bruin brood), aardappelen, peulvruchten,
aandoeningen zoals overgewicht, hart- en vaatziek-
groenten en fruit.
ten, diabetes type 2 en bepaalde vormen van kanker
De inname van vrije suikers mag niet meer dan 10
te bewerkstelligen.
energie% van de totale energie-inname bedragen.
Ondanks jaren van onderzoek en evaluatie van aan-
De HGR sluit daarbij dicht aan met de aanbevelingen
bevelingen, blijft de correcte verhouding in nutriënten-
volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en
aanbreng geen onderwerp van discussie. Wereldwijd
de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA).
ligt de aanbevolen verhouding tussen de macro-
Aanbevelingen verschillende autoriteiten
WHO
EFSA België Nederland
Koolhydraten, nuttig, nodig en gewenst?
2003 + 2014
2010
Totale koolhydraten (En%)
55-75
45-60
≥55 40-70
PROFESSOR VOEDING EN GEZONDHEID THEO NIEWOLD, KU LEUVEN
Suikers (En%)
<10
-
<10
VERSLAG VAN PRESENTATIE OP VOEDINGS- EN GEZONDHEIDSCONGRES 2017 Het zijn verwarrende tijden voor de consument. De media en pseudowetenschappelijke boekenschrijvers schet-
HGR
2016 <10
En% = energieprocent
sen het beeld dat koolhydraten en bij gevolg brood eten aan de basis ligt van een reeks gezondheidsproble-
Indeling en functie
men. Professor Niewold geeft een actuele wetenschappelijke kijk op onze macronutriënten én duiding bij feiten
Koolhydraten is een verzamelnaam voor suiker, zetmeel en vezels. Koolhydraten zijn in nagenoeg ieder product
en fabels rond het gebruik van koolhydraten uit brood.
in meer of mindere mate aanwezig. Koolhydraten in de vorm van suiker en zetmeel geven het lichaam energie (4 kcal/g), net als eiwitten en vetten.
Noodzakelijkheid
Suikers bestaan uit 1 of 2 suikermoleculen en kunnen
zymen. De meeste zetmelen bestaan voor ongeveer
Koolhydraten zijn, samen met vet, de belangrijkste energieleveranciers van het lichaam. Alle soorten koolhydraten
bij inname al vrijwel direct opgenomen worden in het
70% uit amylopectine en zijn daardoor relatief mak-
(ongeacht de bron: natuurlijk of geraffineerd, complex of enkelvoudig) worden in het lichaam geknipt in enkel-
bloed. Vooral voor de hersenen en rode bloedcellen,
kelijk door het lichaam af te breken.
voudige suikermoleculen. Deze worden opgenomen door de darmwand en de niet-glucosemoleculen worden
maar zeker ook voor de spieren zijn koolhydraten erg
Vezels zijn van belang voor een goede darmwerking,
in de lever omgezet tot glucose. Het lichaam kan deze glucose – in de cellen gebracht met behulp van insuline
belangrijk.
ze geven verzadiging en bij fermentatie in de darmen
- onmiddellijk gebruiken als energiebron. Ook kan een beperkte hoeveelheid glucose, onder de vorm van glyco-
Zetmeel wordt in het lichaam afgebroken naar enkele
leveren vezels energie (2 kcal/g). Bij inname van spe-
geen, in spieren en lever opgeslagen worden. Grote glucosevoorraden heeft het lichaam echter niet, waardoor
suikermoleculen om vervolgens in de darm opgeno-
cifieke soorten vezels (bijvoorbeeld beta-glucanen of
een regelmatige aanbreng van glucose uit koolhydraten noodzakelijk blijft.
men te kunnen worden. Zetmeel bestaat uit twee glu-
arabinoxylanen in granen of pectinen in fruit) kan een
cosepolymeren, namelijk amylose en amylopectine.
gunstig effect bewerkstelligd worden op het LDL-cho-
Vetten leveren uiteraard ook energie maar kunnen door bepaalde organen - zoals de hersenen - niet als energie-
Amylose is een lineaire keten van glucosemoleculen,
lesterolgehalte in het bloed en de bloedsuikerspiegel
bron gebruikt worden.
terwijl amylopectine een vertakte keten is. Deze laatste
na een maaltijd.
kan makkelijker afgebroken worden door verteringsen-
24
NutriFacts
Koolhydraten delen we in, op basis van de lengte van de suikerketens, in vier groepen:
2017/04
25
Wat maakt interpretatie van wetenschappelijke gegevens lastig? Dat koolhydraten en suikers de hoofdoorzaak zijn van de toenemende prevalentie van overgewicht en andere welvaartsziekten wordt helemaal niet bevestigd door wetenschappelijke literatuur. Wel rapporteren media, boekenschrijvers, professionals in sportscholen en individuele personen dat ze zich gezonder voelen en afvallen met
Type koolhydraten
een dieet met een verlaagd gehalte aan koolhydraten. Wat zijn de feiten?
Voorbeelden
De meeste data waarop media en populaire boekenschrijvers zich baseren komt uit de voedingsepidemiologie, Monosacharides
glucose, fructose en galactose
waarbij ernstige bedenkingen gemaakt kunnen worden wat betreft methode, en wordt niet bevestigd door interventiestudies. De resultaten waar men dus naar verwijst zijn mogelijke associaties en geen causale verbanden.
Disacharides (opgebouwd uit verschillende
Sacharose, sucrose of tafel- / kristalsuiker
Causale verbanden kunnen wel gevonden worden in interventiestudies en prospectieve cohortstudies. Maar dit soort studies die het effect van de inname van suikers op gezondheidsparameters bestudeerden konden geen
combinaties van monosachariden)
positieve relatie aantonen. Oligosacharides (3-9 suikermoleculen)
Maltodextrine en fructo-oligosachariden 1. Zo blijkt in een meta-analyse uitgevoerd in 2015
Concluderend: Aanbevelingen voor de koolhydraat-
(door het Scientififc Advisory Committee on Nutrition in
inname door gezondheidsautoriteiten worden opge-
de UK) - waarbij een aantal gerandomiseerde gecon-
steld na zeer nauwkeurig onderzoek van een brede
troleerde interventiestudies opgenomen werden - dat
selectie aan studies, waarbij de methodologie van de
Vooral vezelrijke zetmeelhoudende producten
de bloeddruk niet steeg wanneer vetten in de voeding
individuele onderzoeken kritisch wordt bekeken.
vervangen worden door koolhydraten, bij gelijkblijven-
Aanbevolen voedingspatronen verkleinen het risico op
Belgische autoriteiten – evenals auto-
Het antwoord op deze vraag is driedelig:
de andere nutriënten. De resultaten werden echter
coronaire hartziekten en beroerte en zijn geassocieerd
riteiten wereldwijd - zijn ervan overtuigd
1. De afbraak van zetmeel duurt langer omdat de suikermole-
verkregen in het kader van vermageringsdiëten. Het is
met een lager risico op diabetes en darmkanker. De
dat naast de aanbeveling voor groente
cuulketens groter zijn dan individuele suikermoleculen, het effect
dus niet uit te sluiten dat een gevonden effect te wijten
aanbevelingen worden herzien wanneer noodzake-
en fruit, ook het gebruik van volkoren-
hiervan is echter relatief klein.
is aan gewichtsverlies.
lijk op basis van nieuwe wetenschappelijk inzichten
producten aangemoedigd dient te wor-
2. De samenstelling van het zetmeel (amylose /amylopectine
den. Dit omwille van de aanwezigheid
verhouding) is van groter belang. Amylopectine is makkelijker
2. Een recent gepubliceerde interventiestudie, welke
Belangrijk is dus dat wij ons niet laten verleiden uitspra-
van nutriënten maar ook omwille van
af te breken waardoor de glucosemoleculen sneller het bloed
data bevat uit 5 verschillende (ontwikkelings)landen,
ken te doen die afwijken van de aanbeveling door tus-
het positieve effect van niet-verteerbare
bereiken.
suggereert dat een verhoogde koolhydraatinname
sentijds verschenen onderzoeken die door de media
koolhydraten (voedingsvezels) op o.a.
3. Dat er in het zetmeelhoudend product ook voedingsvezels
(van 30-40 En% naar 60-70 En%) een daling veroor-
uitvoerig worden beschreven.
hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en
aanwezig zijn is waarschijnlijk van groot belang. De vertering
zaakt in het gunstige HDL-cholesterol gehalte en leidt
darmkanker. Voedingsvezels stimuleren
van vezelrijke producten duurt immers langer. De vezels maken
tot een verhoging van het triglyceridegehalte. Toch
immers de ontwikkeling van een gezonde
de darminhoud dikker waardoor verteringsenzymen minder
werd er in deze studie geen toename van het aantal
darmflora (Lactobacillen en Bifidobacte-
makkelijk bij de glucose of zetmeel moleculen komen om ze af
personen met hart- en vaatziekten gezien. Wel nam
riën) die de darmbarrière versterkt.
te breken. Wat de snelheid van opname sterk afremt.
de totale sterfte toe. Dat de studie gedaan is in Afrika
Naast het positieve effect van voedings-
Vezels in graan zitten vooral in de kiem en de buitenste laag van
waar sterfte door infectieziekten hoog is en dat dit mo-
vezels op de darmgezondheid heb-
de graankorrel: de zemel.
gelijk een confounding factor kan zijn geweest, is een
ben ze ook een belangrijk effect op de
Hier bevinden zich ook een groot scala aan
snelheid van afgifte van glucose in het
bioactieve
bloed. Wordt glucose uit zetmeel trager
enzymen, vitaminen en mineralen.
opgenomen in het bloed in vergelijking
Brood waarvoor de gehele graankorrel wordt
met een product met vooral suikers?
gebruikt, zoals volkoren- en bruin brood,
Polysacharides
zetmeel en fructanen
stoffen
zoals
antioxidanten,
levert dus de meeste voedingsstoffen.
(Nederlandse Gezondheidsraad 2015).
van de methodologische aspecten waarover niet gesproken is. Resultaten per continent zouden wenselijk zijn (Dehghan et al., Lancet. 2017)
26
NutriFacts
Fabel of feit?
27
2017/04
Koolhydraatbeperking adviseren?
1. Koolhydraten zijn slecht. Ze geven suikerpieken
3. Je kunt voldoende koolhydraten halen uit fruit,
Wanneer personen over koolhydraatbeperking spre-
en veroorzaken diabetes.
groenten, zaden en pitten.
ken en dit relateren aan één of ander gezondheids-
• Koolhydraatbeperking
FABEL! We hebben koolhydraten zelfs nodig. Het is een
Gedeeltelijk waar. Fruit en groente zijn natuurlijk prima,
voordeel, dient er toch wat nuancering te gebeuren.
gewichtsverlies en afname van vetmassa
belangrijke energiebron. Zonder koolhydraten kan ons
maar om daar voldoende koolhydraten uit te halen,
Vaak worden in de volksmond termen als laag kool-
• Op langere termijn niet meer gewichtsverlies dan
lichaam aminozuren, de bouwstenen van eiwitten,
moet je er kilo’s van eten per dag. Groenten bestaan
hydraatdieet of beperkt koolhydraatdieet gebruikt. Dit
een controle dieet, wel meer verlies van vetmassa
niet opnemen en breken we onze spieren af. Alvast
voornamelijk uit water: voldoende koolhydraten hier-
wekt de indruk dat het om een sterke koolhydraatbe-
• Conclusies blijven voorzichtig
een goede reden om koolhydraten niet te mijden.
uit halen is nauwelijks haalbaar. Brood en pasta zijn
perking gaat terwijl dit niet zo is. Een aantal feiten op
Wat die suikerpieken betreft: onderzoek laat zien dat
een goede bron van koolhydraten, eiwitten en andere
een rij:
de consumptie van koolhydraten bij normale, ge-
voedingsstoffen.
zonde personen geen problemen geeft. Suikerpieken
Koolhydraatadvies voor personen met overgewicht (10-40
En%)
leidt
tot
Koolhydraatadvies personen met diabetes
• Matige koolhydraatbeperking: max 40 En%
• Geen optimale hoeveelheid koolhydraten bekend
• Sterke koolhydraat beperking:
• Soort of eigenlijk de bron belangrijker dan hoe-
zijn heel normaal, die hebben we al miljoenen jaren.
4. Een dieet met weinig koolhydraten is de enige
< 130 gram koolhydraten/dag (<26 En%)
veelheid
De oermens had ze al door bijvoorbeeld het eten van
manier om af te vallen.
• Zeer sterke koolhydraatbeperking:
• Afstemmen koolhydraatinname en glucose ver-
knollen of honing. Het zijn ook niet de koolhydraten die
FABEL! Een dieet met weinig koolhydraten kán een
20-70 gram koolhydraten per dag (<10 En%)
lagende medicatie/insuline activiteit
ten grondslag liggen aan het probleem van diabe-
manier zijn om op korte termijn af te vallen, maar het is
tes. De oorzaak is overgewicht. En dat ontstaat door te
niet de enige manier. Uiteindelijk gaat het er om dat je
veel eten en te weinig beweging.
minder calorieën binnenkrijgt, door kleinere hoeveel-
• Vervanging van mono en disachariden door
- Mediterrane voeding
heden te eten. Ook beweging is belangrijk bij afvallen.
polysachariden verlaagt LDL cholesterol:
- Gematigd koolhydraatbeperkt voedingspatroon
2. Brood, pasta en rijst zijn dikmakers die je beter
Om de calorieën weg te krijgen, maar ook om een an-
• Een hoge inname van mono- en disachariden uit
- Vegetarisch voedingspatroon
kunt mijden.
dere attitude te krijgen, een negatieve spiraal te door-
met name suikervrije dranken verhoogt het
- Laag glycemische voeding
FABEL! Binnen de voedingswetenschap bestaan geen
breken. Door beweging voelen mensen zich beter. Ze
gewicht
goede of foute voedingsmiddelen. Het is een kwestie
gebruiken eten dan minder als compensatie om zich
• Iso-calorische vervanging van koolhydraten door
van goede of foute hoeveelheden. En dat verschilt per
lekker te voelen. Uiteindelijk is ons lichaam een robuust
eiwit verlaagt systolische bloeddruk
persoon en de mate van activiteit. Ons lichaam heeft
systeem: evolutionair zijn we met dit lichaam als mens
• Effect van verhoging eiwitinname en verlaging
koolhydraten nodig om te functioneren. Brood, pasta
succesvol. Dat systeem wordt niet op zo’n subtiele
van koolhydraatinname ten opzichte van hand-
en rijst worden door de wetenschap en de autoriteiten
wijze aangestuurd dat het uitmaakt of de energie uit
having van gewichtsverlies is niet eenduidig
gezien als een goede energiebron. Van deze produc-
een koolhydraat of uit een vet komt. Een toename in
ten wordt gezegd dat ze een hoge glycemische index
gewicht komt vooral doordat we teveel eten.
(GI) hebben en aardig wat snelle koolhydraten bevatten. Dat laatste is overigens niet waar, de hoeveelheid
5. Voldoende koolhydraten gebruiken werkt eiwit-
snelle koolhydraten (suiker) in brood is zeer laag, zeker
sparend
in bruin en volkorenbrood. Bij normale mensen is er
FEIT – Bij gebrek aan koolhydraten nemen eiwitten en/
niets mis mee om snelle en langzame koolhydraten
of vetten de rol van brandstofleverancier over. Eiwitten
te gebruiken. Dat doen we al sinds mensenheugenis.
die afkomstig zijn uit de voeding maar ook uit de spie-
Het begrip GI wordt door de voedingswetenschap in
ren, worden aangesproken bij een tekort aan glucose.
het algemeen niet omarmd. De meeste wetenschap-
Glucose is immers essentieel voor de werking van de
pers zijn van mening dat een hoge of lage GI meer
hersenen en rode bloedlichamen. Maar ook voor de
zegt over de situatie in het labo dan in het menselijk
opname van aminozuren uit de voeding en de op-
lichaam.
bouw van lichaamseigen eiwitten hebben we energie nodig. Via de gluconeogenese zal dan glucose aangemaakt worden. Helaas is verminderde spiermassa na een periode van glucose schaarste niet met voeding te herstellen maar zal veel beweging en sport noodzakelijk zijn.
• Nadruk op voedingsmiddelen en voedings patronen i.p.v. voedingsstoffen
Koolhydraatadvies voor gezonde personen
28
NutriFacts
2017/04
29
Abstract Conclusie Als voedingsprofessional heeft u een belangrijke rol te spelen in het correct adviseren van de cliënt. De aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad en de nieuwe voedingsdriehoek zijn hierin de belangrijkste leidraad. Op basis van de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad kunnen we bij gezonde personen het gebruik van
Kwik herbekeken: de rol van selenium in de pathofysiologie van kwiktoxiciteit Spiller H.A., Clin Toxicol (Phila). 2017 Nov 10:1-14. doi: 10.1080/15563650.2017.1400555.
koolhydraten zeker niet afraden. Uit onderzoek naar de consumptie van koolhydraten in België blijkt dat er onvoldoende koolhydraten gebruikt worden in vergelijking met de aanbevelingen en is het aanmoedigen ervan eerder aangewezen. Bij personen die kampen met overgewicht kan een koolhydraatbeperking een voordeel bieden omdat het gewichtsverlies zich vaak snel inzet. Wel blijkt bij velen dit effect van korte duur te zijn. Algemene caloriebeperking adviseren en helpen bij de keuze van goede vetten lijkt een betere aanpak. Koolhydraatadvies bij personen met diabetes wordt best afgestemd op gebruik van medicatie en insulineactiviteit. Ook is de keuze van de koolhydraatbron minstens zo belangrijk als de hoeveelheid suikers die men gebruikt, rekeninghoudend met de glycemische index. Een aanpassingsproces waarbij de diëtist een erg belangrijke rol speelt.
Op de hoogte blijven van wetenschappelijk nieuws over brood, granen en gezondheid? Schijf u in voor de nieuwsbrief op: www.broodengezondheid.be/professionals U kunt ook gratis de speciaal voor u ontwikkelde, nieuwe Broodwijzer bestellen. Deze geeft voedingswaardes per broodsoort en uitleg over brood, gezondheid en diëten. De Broodwijzer is ook handig te gebruiken in uw gesprek met cliënten. >> http://www.broodengezondheid.be/professionals/aanvraagformulier-broodwijzer
Inleiding: Er is almaar meer bewijs voor de stelling dat het pathofysiologische doel van kwik in werkelijkheid selenium is in plaats van de covalente binding tussen kwik en zwavel in de in het lichaam alomtegenwoordige sulfhydrylgroepen. De rol die selenium bij kwikvergiftiging speelt, is daarnaast veelzijdig te noemen, alsook bidirectioneel en van wezenlijk belang voor een goed begrip van de doelorgaantoxiciteit van kwik.
Methoden: Er werd een eerste verkennend onderzoek verricht via Medline/PubMed, Toxline, Google Scholar en Google naar gepubliceerde werken over kwik en selenium. Dat leverde 2018 resultaten op. Publicaties die zich niet over de status van selenium of een geëvalueerde milieutoestand bogen (bv. meer- of oceaansedimenten), werden vervolgens weggefilterd, wat het aantal ‘hits’ tot 500 herleidde. Deze initiële selectie werd daarop in detail onderzocht en de 117 meest relevante en representatieve referenties werden weerhouden voor gebruik in de huidige bespreking. Binding tussen kwik en thiol-/sulfhydrylgroepen: Kwik heeft een kleinere affiniteit voor thiolgroepen en een vele malen grotere affiniteit voor seleniumhoudende groepen, wat in een veelzijdige binding resulteert. De vastgestelde binding tussen kwik en thioldelen blijkt voornamelijk een vervoer doorheen membranen, weefseldistributie en een versterkte excretie met zich mee te brengen, maar verklaart niet de oxidatieve stress, de calciumdishomeostase of het specifieke orgaanletsel waarvan we bij kwik getuige zijn. De effecten van kwik op selenium en de rol hiervan in de pathofysiologie van kwiktoxiciteit: Kwik doet afbreuk aan de beheersing van de intracellulaire redoxhomeostase met meer intracellulaire oxidatieve stress tot gevolg. Recent werk heeft daarbij op overtuigende wijze aangetoond dat de primaire cellulaire doelen de selenoproteïnen van het thioredoxinesysteem (thioredoxinereductase 1 en thioredoxinereductase 2) en het lutathione-glutaredoxinesysteem (glutathionperoxidase) zijn. Kwik bindt zich aan de seleniumzijde van deze proteïnen en zorgt voor een permanente blokkering van hun werking, wat zich in een verstoring van de intracellulaire redoxomgeving vertaalt. Verder werden er nog een aantal andere belangrijke en mogelijk beoogde selenoproteïnen geïdentificeerd, met inbegrip van selenoproteïne P, K en T. Een aantasting van de thioredoxine- en glutaredoxinesystemen maakt de proliferatie van intracellulaire reactieve zuurstofsoorten mogelijk wat tot glutamaatexcitose, calciumdishomeostase, mitochondriaal letsel/verlies, lipideperoxidatie, verstoring van het proteïneherstel en apoptose leidt. Methylkwik is een krachtigere inhibitor van het thioredoxinesysteem, wat gedeeltelijk zijn
neurotoxiciteit verklaart. Een tweede belangrijk mechanisme is toe te schrijven aan de grote affiniteit van kwik voor selenium en de daaruit voortvloeiende depletie van de seleniumvoorraden die nodig zijn voor insertie bij de generatie van vervangende selenoproteïnen. Deze door kwik veroorzaakte staat van seleniumtekort belemmert de regeneratie van de selenoproteïnen om de cellulaire redoxomgeving te herstellen. De effecten van selenium op kwik en de gevolgen hiervan voor de biologische reactie op kwik: Vroeger onderzoek suggereerde dat selenium een zekere bescherming kon bieden bij kwikvergiftiging en tot op zekere hoogte is dat ook zo. De rol die selenium speelt in deze vermindering van de kwiktoxiciteit hangt daarbij deels af van de vorm van kwik en kan veelzijdig zijn. Zo kan het: 1) de demethylering van organisch kwik tot anorganisch kwik bevorderen; 2) een herverdeling van kwik over minder gevoelige doelorganen helpen bewerkstelligen; 3) zich binden aan anorganisch kwik en daarbij een onoplosbaar, stabiel en inert Hg:Se-complex vormen; 4) de absorptie van kwik via het maagdarmkanaal verminderen; 5) voor een heraanvulling van seleniumvoorraden helpen zorgen (omkering van seleniumtekort); en 6) de beoogde selenoproteïneactiviteit herstellen, net als de intracellulaire redoxomgeving. Voor het overige is er sprake van conflicterend bewijs over de vraag of selenium de eliminatie van kwik nu net in de hand werkt of belemmert, maar een toegenomen eliminatie van kwik blijkt geen belangrijke functie van selenium te zijn. En van seleniumsupplementatie weten we ook dat bewezen werd dat het de selenoproteïnefunctie herstelt en de toxiciteit van kwik vermindert, zij het wel met meerdere significante beperkingen, inclusief: de vorm van kwik (methylkwiktoxiciteit is minder ontvankelijk voor verbetering) en de kwikdosis.
Conclusies: De interactie met selenium is een belangrijk aspect van kwiktoxiciteit. Deze wisselwerking is echter complex en afhankelijk van een aantal eigenschappen, zoals de vorm van kwik, de vorm van selenium, het orgaan en de dosis. Wat het vroeger gesuggereerde ‘beschermende effect’ van selenium tegen kwiktoxiciteit betreft, kan in werkelijkheid net het omgekeerde waar blijken te zijn. Het effect van kwik is dat het tot een staat van seleniumtekort leidt en een directe belemmering vormt voor de rol die selenium speelt bij het beheersen van de intracellulaire redoxomgeving in organismen. En tot slot heeft seleniumsupplementatie weliswaar zijn beperkingen, maar kan het niettemin een positieve invloed hebben op het herstel van een gepaste seleniumsituatie vanuit een tekort en de vermindering van de toxiciteit van kwik.
30
Producten in de kijker
ASHWAGANDHA PLATINUM: het adaptogeen voor minder stress en meer energie
Nutrimedes opleidingen 2018 Formations Nutrimedes 2018 Praktische richtlijnen en kookdemo: vegetarisme voor kinderen, zwangere vrouwen en sporters
20/02/2018 GENT
L’éducation et l’alliance thérapeutique, l’entretien motivationnel
27/02/2018 BRUXELLES
Hoe kinderen succesvol begeleiden?
13/03/2018 ANTWERPEN
ASHWAGANDHA PLATINUM van Mannavital is een gestandaardiseerd en wetenschappelijk onderzocht extract (KSM-66®) van de ashwagandhawortel. Deze “Indiase ginseng” verhoogt het aanpassingsvermogen aan ongunstige omstandigheden en past daarom als gegoten voor de persoon die door een stressvolle, westerse levenswijze minder goed tot rust komt,
Conseils pratiques et démo culinaire: le végétarisme chez les enfants, les femmes enceintes et les sportifs
Voeding en kanker
01/06/2018 BRUXELLES
05/06/2018 LEUVEN
moeilijker slaapt en zwakker presteert op geestelijk en fysiek vlak. De werking van ASHWAGANDHA PLATINUM is in 13 correct uitgevoerde klinische studies aangetoond:
Nutrition chez les sportifs professionnels et amateurs
Voedings- en Gezondheidscongres Congrès de Nutrition et Santé
Zin en onzin van eiwitrijke diëten
21/09/2018 BRUXELLES
16-17/11/2018 BRUSSELS EXPO
04/12/2018 ANTWERPEN
• verhoogt de stressbestendigdheid • bevordert de ontspanning bij geestelijke belasting en bevordert het inslapen • vermindert vermoeidheid en zwakte door een drukke levensstijl • verhoogt het energiepeil en het fysieke en geestelijke prestatievermogen • bevordert het geheugen, aanleren en con centratievermogen • ondersteunt het mannelijke en vrouwelijke voortplantingssysteem
MannaVita Zuidstraat 10 - 8560 Wevelgem T + 32 (0)56 43 98 51
“By experts for experts”
www.nutrimedes.org Multidisciplinaire opleidingen voor artsen, diëtisten, verpleegkundigen, psychologen en andere gezondheidsprofessionelen.
info@mannavita.be www.mannavita.be
Formations multidisciplinaires pour médecins, diététiciens, infirmiers, psychologues et autres professionnels de la santé.
19
e
Congres voor
Nutri- & Fytotherapie Zaterdag 17 maart 2018
Salons de Romree, Grimbergen Verkiezing winnaar Award Nutri- & Fytotherapie
2018
Gastspreker: Dr. Virginia Boccardi, Impact van voeding op telomeren en telomerase. Een nieuwe piste naar eeuwige jeugd.
www.nutrifyto.be