NOMMER 11

In dit nummer o.a. Siem Jansen loopt echt hard 2 • Genoeg kansen voor ondernemers in Water, Energie, Agro & Food en Chemie 5 • Mobiel bestel- en betaalgemak met MyOrder 12 • Paragon maakt het meest ­ innovatieve hondenbotje ter wereld 24 • Financiële slagkracht én een management voor Tecnovia Group 26

Samen met een aantal collega’s liep ik ook dit jaar de ‘4 Mijl van Groningen’. En daar hoort toch een competitie bij wie de snelste tijd neerzet. Dat maakt het voor bedrijventeams extra leuk om deel te nemen.

Een stukje onderlinge competitie waar je na het weekend nog even op terug kunt komen, zeker wanneer je een goede prestatie neerzet.

Training, voeding, begeleiding Siem Jansen jansen@nom.nl

In die zin laat deze NOMMER zich daarmee vergelijken. Een nummer vol goede prestaties waar we trots op zijn en dus ‘be good en tell it’. Er zijn nog andere vergelijkingen mogelijk. Een goede prestatie is het resultaat van meerdere factoren. Trainen, voeding, begeleiding. Elementen die ook in het werk van de Nommers herkenbaar zijn. Trainen in de vorm van samenwerking om een project verder te brengen. Voeding door het leggen van contacten waar ideeën uit ontstaan of financieringen, zoals bij Paragon en Tecnovia. Begeleiding van klanten bij vestigingsvragen.

Tijdens de wedstrijd kun je je optrekken aan medelopers, ‘de hazen’. Ook in dat opzicht zijn Nommers vaak ‘hazen’ die vooroplopen door kennis en netwerken te koppelen om daarmee ondernemers te ondersteunen om (nieuwe) markten te veroveren.

Dit alles vindt u terug in deze NOMMER en terugkomend op de ‘4 Mijl van Groningen’, mijn tijd van dit jaar was 27,24. Misschien op een andere manier een uitdaging die u met mij of met andere Nommers wilt aangaan voor het komende jaar.

I N H O U D 5

12

14

30

Prestatie

2

Siem Jansen daagt ondernemers uit

Topsectoren

5

Ruimte voor Water, Energie, Agro & Food en Chemie

Spotlicht

12

Straks is pinnen uit en MyOrder in

Congres

14

Ter lering ende vermaak: het OndernemersCongres 2011

Modern

20

Social media, onderzoek het lekker zelf

Innovatie

24

Paragon, hondenbotjes voor meer dan 40 landen

Unicum

26

NOM en Tecnovia Group, een bijzondere combinatie

Starten

28

Flinc doen in Drenthe

Bio

30

Een nieuwe economie, maar dan wel groen

O&I

33

Samen het noorden sterker maken

En verder … NPAL Jaarcongres 4

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

• Kwetters 11 • Participaties 16 De week van ... Hans Praat 18 • Blikvanger Bert Barelds 21 • Onder­ nemer Thom Sijs 22 • NOM Finance 23 • Kwetters 29 • Nieuws uit de regio 35 • Nu is het tijd voor de NOM 36

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving.

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Mark Bosma,

NPAL Jaarcongres

8 december 2011

Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Diederik van der

4

Hoeven, Siem Jansen, Kor van der Meulen, Hans Praat,

Op 8 december organiseert de NOM het NPAL jaarcongres.

Willem van Reijendam, Paul Reinshagen, Thom Sijs,

NPAL: de Noordelijke ProductiviteitsAlliantie. Hét netwerk voor

Ferry de Vries, Lykle de Vries.

noordelijke bedrijven die continu hun productiviteit willen verbeteren. De NPAL-clusters presenteren hun resultaten op basis

Fotografie: Hans van Dijk, Sight-by-Site Fotomarketing

van de NPAL-werkwijze: Leren door te doen! Van elkaar leren, van

(finishfoto Siem Jansen), Bert Barelds, archief NOM,

experts en van voorbeeldbedrijven. De clusters zetten deze aan-

stock.

pak kracht bij en ondersteunen ondernemingen in het continu verbeteren van de productiviteit. De presentaties zullen u aan het

Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.

denken zetten en stimuleren om daadwerkelijk verbeteringen binnen uw bedrijf te realiseren.

Oplage: 3.250 exemplaren.

Ook wordt de ‘NPAL Industrieagenda 2012 - 2017’ gepresenteerd.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

Waar gaat ondernemend Noord-Nederland zich volgens de NPAL-

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

deelnemers in 2012 - 2017 op richten? Waar liggen mogelijke

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-

verbeterpunten en hoe worden die gerealiseerd? Deze agenda

hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

is ontstaan op basis van input van ondernemers die deelnemer

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

zijn van NPAL en geven een goed beeld van prioriteiten van het noordelijke bedrijfsleven in de komende vijf jaren.

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

Wilt u hierbij zijn?

Paterswoldseweg 810, Groningen.

Dat kan! U kunt zich aanmelden via bronsema@nom.nl.

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

Het laatste nieuws vindt u op www.npal.nl en www.nom.nl

Cover: ‘Marathon man’ Siem Jansen bewijst dat de NOM voorop loopt en een lange adem heeft.

Fotografie: Hans van Dijk November 2011 •

NOVEMBER 2011

Topsectoren bieden kansen … en die moeten we grijpen Een half jaar geleden benoemde het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 9 topsectoren die kunnen rekenen op extra steun en aandacht van het rijk.

Vier daarvan hebben speciaal betekenis voor Noord Nederland: Water, Energie, Agro/Food en Chemie. In deze NOMMER belichten we deze vier vanuit het perspectief van de onder­ nemer: Wat is er gaande in die sector en wat schiet het bedrijfsleven op met deze status?

Conclusie: die biedt kansen, en het is aan de ondernemers om ze ook te benutten.

5

V E E L R U I M T E V O O R N I E U W E I N I T I AT I E V E N

Water:

vele kleintjes maken één grote Waterhub

Waterbehandeling is een tak van sport met zoveel zijtak-

De NOM zet in op het internationaal aantrekken van onder-

ken dat hij interessant kan zijn voor een keur aan kleine,

nemingen die op nieuwe kennis gebaseerd zijn. Onderzoek en

initiatiefrijke ondernemers. Of het nu om zuivering gaat,

investeringen moeten elkaar aanjagen. Het noorden moet de

om productie van drinkwater, het opschonen van pro-

komende jaren voldoende kritische massa krijgen om inter-

ceswater of zout water zoet maken, het gaat steeds om

nationaal een waterhub te worden waar dat proces zichzelf

het ontwikkelen en benutten van nieuwe technologie.

gaande houdt. De ambitie is om in 2020 in het noorden 2.000

Dat in de topsector water het noorden een belangrijke

kenniswerkers in de watertechnologie aan het werk te hebben.

status heeft gekregen hangt nauw samen met water­

Daarnaast blijkt Noord Nederland door zijn arbeidsmentaliteit

instituut Wetsus in Leeuwarden. Dat staat model voor de

en de relatief lage arbeidskosten ook interessant te zijn voor

grote kennisconcentratie die in het noorden plaatsvindt.

productie. Daarmee zijn nog meer nieuwe banen gemoeid. 

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Wateralliance Verder brengt de NOM alle regionale waterpartners bijeen

• Momenteel zijn in Noord-Nederland zo’n 50 water­

om ook de bestaande bedrijven te ondersteunen en van

gerelateerde bedrijven actief, met een gezamenlijke omzet

extra groeimogelijkheden te voorzien. De partijen zijn

van enkele honderden miljoenen.

gebundeld in de Wateralliance, gevestigd in Leeuwarden.

• Er zijn 6.000 banen mee gemoeid. waarvan 1.000 HBO-plus.

Dat aantal wordt naar verwachting binnen tien jaar verdubbeld.

Mail Alex Berhitu via berhitu@nom.nl of bel (050) 521 44 55.

6

Focus op water biedt meer marge

en China. Inclusief de uitbestede productie biedt DMT werk aan zo’n 100 man.

Water als topsector is een kans, maar die moet dan wel benut worden, vindt Dirkse: ‘Nu is het nog erg versnipperd, net als de bedrijvigheid in de watertechnologie. Het zou beter zijn om in

Dirkse MilieuTechniek, DMT, uit Joure bestaat al sinds 1987, maar

te zetten op producten die ook beantwoorden aan de vraag van

pas de afgelopen 8 jaar focust het bedrijf op energie en water.

de markt, in plaats van het ontwikkelen van concepten waar

Daar blijkt meer winst te boeken met innovatieve oplossingen

niemand om vraagt. Nu krijgen alle niches een beetje en dus te

dan met het te brede pakket van alle vormen van de milieutech-

weinig.’

nologie. Toen eigenaar/directeur Erwin Dirkse het bedrijf van zijn vader overnam, stootte hij daarom een belangrijk deel van de

Launching customer

werkzaamheden van DMT af: ‘We waren alleen maar bezig met

Hij hoopt dat de status van topsector in elk geval leidt tot meer

maatwerk. Het was echt ‘U vraagt, wij draaien.’ Dat was qua marge

hooggeschoold personeel, en tot een overheid die durft op te

niet interessant. Nu we focussen op 7 à 8 productlijnen krijgen

treden als launching customer. Van de NOM verwacht hij dat die

we referenties en kunnen we eindelijk ‘in serie’ produceren.’

erin zal slagen om ook in het buitenland exportmogelijkheden te vinden.

Zuiveringsinstallaties

Netwerkinitiatieven zoals de Wateralliance juicht hij toe. ‘Het

DMT verkoopt technische oplossingen, die door productie-

is altijd nuttig om te kijken hoe je kunt samenwerken. Maar

bedrijven uit de regio worden omgezet in bijvoorbeeld filters,

netwerk of niet, we moeten ons wel realiseren dat we maar een

zuiveringsinstallaties voor lucht en water en behandelingsinstal-

piepklein stukje zijn. Wel met groeipotentie, maar laten we eer-

laties voor biogas. Het grootste deel van de € 6 miljoen omzet

lijk zijn: tegenover het grote buitenland stellen we nog weinig

komt uit export naar een aantal West-Europese landen, Rusland

voor.’

•

NOVEMBER 2011



KENNISINTENSIEF ÉN ARBEIDSINTENSIEF

Veel werk in

Energie

Als het gaat om energie-investeringen in het noorden

De NOM organiseert ontwikkel- en experimenteer­

komen altijd astronomische bedragen ter tafel die worden

gebieden voor bedrijven (ook buitenlandse) en overheden.

geïnvesteerd. De NOM denkt daarnaast in termen van

Ideaal voor het toetsen van techniek en bedrijfsmodellen

(het behoud van) banen door innovatie en start ups, vooral

om de energiehuishouding te verduurzamen, te decen-

ook in duurzame energie. Nu werken er zo’n 30.000 men-

traliseren en lokaal te optimaliseren. Interessant voor

sen in de energiesector. Die zijn nog voor een groot deel

fabrikanten van consumentenproducten die energie

actief in de gas- en oliebranche. Dat houdt ooit op, als de

verbruiken, opwekken of besparen. De NOM, met zijn

velden helemaal zijn leeggepompt. Het is van belang dat

fijnmazige netwerk in al deze geledingen, is daarom

bedrijven als Gasunie, Gasterra, Stork en de NAM ook dan

nauw betrokken bij de New Energy Business Community

in het noorden blijven, bijvoorbeeld door vanuit de regio

die hiervoor in het leven is geroepen.

te opereren als leverancier van kennis en werk elders.

Voor energietransitie is de bij hen opgebouwde expertise

Neem voor meer informatie contact op met:

broodnodig, net als voor de ambitie rondom de gas- en

Allard van Dijk via avandijk@nom.nl of (050) 521 44 66.

elektriciteitrotonde.

Smart Grids

• Er zijn in het noorden 300 á 400 bedrijven actief in de

Vanuit de NOM is bijzondere aandacht voor een aantal belangrijke clusters in het brede spectrum van energie­ gerelateerde bedrijvigheid. Eén daarvan zijn de intelligente energienetwerken, ook wel Smart Grids genoemd. Dat is bij uitstek een terrein waar het benoemen van energie als

energiesector, met zo’n 30.000 mensen.

• Het overgrote deel werkt nu in de regio Emmen en

7

Coevorden, en rond de gasvelden van de NAM. • Er wordt de komende jaren voor minimaal € 20 miljard in geïnvesteerd.

topsector toegevoegde waarde heeft.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING



Freelux bedient energiebewuste consument De cashcow van Freelux uit Nuis is de draadloze bediening

problemen voor een kleine prijs. En gebruiksvriendelijk,

van lampen die automatisch aangaan als het begint te sche-

want veel initiatieven stranden in complexiteit. Daar botsen

meren en weer uitgaan aan het einde van de avond. ’s Nachts

techniek en commercie nu eenmaal vaak.’

branden ze op willekeurige momenten. Dat is een vinding die voor veel mensen interessant is als inbraakpreventie, en

Energiebesparing

die ook energiebesparend is. Het is bovendien een heel een-

Hoewel zijn eersteling nog altijd in trek is, moest Pasma zijn

voudig product, dat iedereen had kunnen bedenken. Het is

palet wel verbreden met nieuwe vindingen om daadwerke-

geen toeval dat de ontwikkeling ervan ontsproten is uit een

lijk als groeiend bedrijf op de markt te komen. Zo bedacht

op consumenten georiënteerd Philips-brein.

en produceert hij een eenvoudig testapparaatje dat razendsnel meet hoeveel een apparaat, al dan niet in de standby-

Gebruiksvriendelijk

stand, verbruikt.

Andries Pasma (54) begon als ondernemende ingenieur bij

Grootste gemene deler van zijn producten is energiebespa-

Philips in Drachten, maar werd al snel wegens zijn manage-

ring. Daarom is hij wel blij met Energie als topsector. ‘Nu is

ment-kwaliteiten naar het Groningse kantoor van ‘domestic

er bijvoorbeeld budget om een netwerk van op energie

appliances’ gehaald. Van daaruit bereisde hij de hele wereld

gerichte bedrijven in stand te houden. Kijk naar Silicon Valley.

om tot de ontdekking te komen dat er ook buiten Philips veel

Dat concept van bevruchting op een paar vierkante kilo-

bedacht wordt waar consumenten behoefte aan hebben.

meter werkt. Een opdracht voor ons allemaal is om nieuwe

Dus begint hij voor zichzelf. De draadloze tijd- en schemer-

initiatieven ook vanuit de markt gefinancierd te krijgen. Als

schakelaar is maar een voorbeeld van wat hij intussen heeft

je zo’n sector hebt, moet je ook zorgen voor bovengemid-

bedacht: ‘Ik heb me gericht op het oplossen van kleine

delde aandacht bij investeerders.’



8

MEER

HALEN

UIT

KOOLHYDRATEN

Agro & Food

verbinden

Dat Noord Nederland zowel een agro- als een food-regio is,

Rugwind

weten we al eeuwen. Dat de twee tot één gecombineerde

Nu Agro Food als topsector door het leven gaat, komen er

topsector zijn benoemd, schetst de opgave waar het noorden,

middelen vrij die dat proces versoepelen. Het levert naast

en dus ook de NOM, voor staat. Want in de verbinding

financieringsmogelijkheden voor research en samenwerking,

tussen die twee valt veel te winnen, omdat het primaire

vooral beleidsmatige rugwind op. Afvalwetgeving die

product er waardevoller van wordt. Bijvoorbeeld door de

zodanig wordt aangepast, dat weg te gooien bietenstaart-

hoogwaardige zetmeelmoleculen en eiwitten uit aard­appelen

jes de status van grondstof krijgen. Scholingsmogelijkhe-

te gebruiken voor toepassingen die een veel grotere toe­

den om het benodigde personeel op te leiden. Projecten

gevoegde waarde hebben. Of datzelfde te doen met bieten­

om het kleinere MKB over de financiële drempel heen te

blad, dat nu als afval op het land blijft liggen. De NOM

helpen om toch te blijven innoveren. Juist de combinatie

is daarom een van de aanjagers van het Carbohydrate

van financiering en wet- en regelgeving moet de agrarische

Competence Center (CCC), waar kennisinstellingen en

sector en de voedingsmiddelenindustrie hand in hand

­industrie samenwerken om méér te halen uit koolhydraten.

gereed maken voor de komende eeuw.

Omdat de NOM verbonden is met bedrijven van het begin tot aan het eind van die keten is de ontwikkelingsmaat-

Neem voor meer informatie contact op met:

schappij goed uitgerust om nog betere verbindingen te ma-

Eisse Luitjens, via luitjens@nom.nl of (050) 521 44 66.

ken tussen de primaire sector en de verwerkende industrie.

•

NOVEMBER 2011



• De voedingsmiddelenindustrie in Noord-Nederland heeft 6.000 bedrijven.

• Een toegevoegde waarde van € 6 miljard omzet (12% van Nederland).

• 15.000 arbeidsplaatsen (13% van Nederland).

• Daarnaast zijn er in de primaire sector zo’n 5.000 bedrijven en schept dit additioneel 10.000 arbeidsplaatsen.

De agrifood-sector bepaalt daarmee in belangrijke mate de economische

structuur in de regio.



9

Avebe op snijvlak Agro en Food Aardappelzetmeelconcern Avebe in Foxhol is bijna de beli-

met het volume van jaar tot jaar. Dat volume hangt af van de

chaming van het snijvlak van Agro en Food. Eigendom van

specifieke marktomstandigheden in een bepaald jaar,’ vertelt

de boeren, en dus gebonden aan Noord Nederland, maar

Avebe-woordvoerder Johan Russchen.

met voedselproducten die wereldwijd worden verkocht.

Hij juicht het aanwijzen van Agro Food als topsector in het

Het bedrijf, met circa 1.300 werknemers, waarvan circa 1.000

noorden toe: ‘Het is de bevestiging van een aantal zaken

in Noord-Nederland, en een omzet van een kleine 600 mil-

waar we al mee bezig zijn. Het gaat om het stimuleren van

joen, ontwikkelt zich van een commodity-boer, die zetmeel

duurzaamheid, innovatie en werkgelegenheid. Die thema’s

verkoopt aan bijvoorbeeld de papierindustrie, tot producent

herkennen wij zeker en ondersteunen wij ook. We hebben

van specialties met een hoge toegevoegde waarde. Zo

een unieke positie en ook een unieke technologie. Voor de

werkt het samen met DSM bij het modificeren van zetmeel

continuïteit van de coöperatie is het van levensbelang dat

voor zuivel en bakery-markt en is ook Solanic, de eiwitfa-

we daar maximaal gebruik van maken.’

briek in Gasselternijveen, veelbelovend.

CCC Kosten

Avebe is vanzelfsprekend één van de partners in het CCC.

Daarnaast let Avebe op de kosten, en dat is nodig ook,

Dat Agro Food zich topsector mag noemen, bevestigt vol-

gezien het feit dat de Europese subsidies voor zetmeelaard-

gens Russchen dat dit instituut op de goede weg is: ‘Het past

appelen in 2012 beëindigd worden, waarna een vrije

naadloos bij wat men binnen Agro Food als kernpunt heeft

markt overblijft. ‘Wij spelen daarop in door te investeren in

gedefinieerd, het delen van kennis en het versterken van de

kostprijsverlagende projecten en door flexibel om te gaan

posities van de Agro Food-bedrijven.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING



I N Z E T

O P

B I O B A S E D

E C O N O M Y

Chemie: tal van innovatieve kansen Het is niet verwonderlijk dat chemie een van de topsec-

Bestaande chemie

toren in Noord Nederland is. Niet alleen herbergt het

Daarnaast blijft ook de bestaande chemie van

noorden 10% van de nationale chemie, het is ook een

belang. Veel werkgelegenheid ontstaat door uit-

sector met tal van innovatieve kansen. Zo heeft de NOM

breiding van bestaande bedrijven. De werkgelegen-

de ambitie om biobased economy een impuls te geven,

heid in de clusters in Delfzijl en Emmen groeit weer gestaag.

deels door nieuwe syntheses van biologische grondstof-

Als bedrijven onder druk staan assisteert de NOM om de

fen, deels door het grootschalige gebruik van biomassa

bestaande locatie zo sterk mogelijk te profileren en daarmee

als brandstof of grondstof daarvoor.

het hoofdkantoor te beïnvloeden in het voordeel van de hier gevestigde fabrieken.

Biobased economy Biobased economy staat extra hoog in het vaandel, omdat

Mail Sietse Wiersma via wiersma@nom.nl of bel (050) 521 44 24.

het ook de topsectoren Agro Food en Energie betreft.

Zetmeelverwerker Avebe is bijvoorbeeld een hoogwaardig

• In Noord Nederland is 10% van de chemische industrie

chemisch bedrijf geworden en BioMCN maakt de brand-

gevestigd. Totale omzet: zo’n € 4,5 miljard en 3.000

stof methanol van biomassa. Voor de komende jaren mikt

­arbeidsplaatsen.

de NOM op investeringen uit binnen- en buitenland in

• De bedrijvigheid concentreert zich in Delfzijl

deze hoek en op het uitbouwen van een kenniscluster om

(1.000 arbeidsplaatsen), waar chloorgerelateerde bedrijven

voorop te blijven lopen in de groene chemie. Dat betekent

zitten en in Emmen (2.000 arbeidsplaatsen), waar kunst-

veel aandacht voor scholing en het aantrekken van hoog-

stof wordt gemaakt.



geschoold personeel uit het buitenland.

10

Geld verdienen met chemische knowhow De ene vezel is de andere niet. Dat blijkt wel uit de ontwikke­

voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Ook in huis

lingen van twee Akzo-dochters uit Emmen. De aramidevezel

wordt op kleine schaal geproduceerd: vezeltjes bijvoorbeeld

was een special, die onder de vleugels van Tejin Twaron hele-

die in waardepapier worden verwerkt om onder een UV-lamp

maal opbloeit, terwijl de polyestervezel van Diolen, een com-

de echtheid te bewijzen. En hippe, grondstofgekleurde veilig-

modity, in 2008 na een kwakkelend bestaan ter ziele ging.

heidsgordels voor de door modehuis Gucci ontworpen Fiat 500

Maar het lot van een enkel product zegt nog niets over de

in de Verenigde Staten.

potentie van het bedrijf erachter. De opgebouwde kennis bij

Het bedrijf groeide in 3 jaar tijd van 10 naar 20 hoogopgeleide

Diolen wordt sinds 2008 rendabel geëxploiteerd door API

werknemers en heeft een omzet van ruim € 1,5 miljoen.

Institute, een met durfkapitaal gefinancierde researchorganisatie die de boedel en, belangrijker, de hoogopgeleide chemici

Biobased

en ingenieurs overnam.

Dat Chemie nu een topsector is in het noorden komt Lint goed uit: ‘Het betekent veel aandacht voor innovatie en voor

Veiligheidsgordels en bankbiljetten

biobased economy. Wat innovatie betreft, in de praktijk is lang

‘Wij zouden graag de vrijwel nieuwe productielijn in gebruik

niet alle kennis vrij voorhanden, maar er zijn wel meer moge-

nemen die hier al stond, want elke dag dat hij hier ongebruikt

lijkheden om met kenniscentra in consortia te werken. En bio-

staat kost dat geld,’ vertelt directeur Onno Lint van API Institute,

based economy wordt steeds belangrijker, ook voor ons bedrijf.

‘maar dat zou voor standaardproducten met de felle concurrentie

Je kunt uit suikerbieten en maïs polymelkzuur maken als grond-

uit Azië op dit moment waanzin zijn. Grondstoffen, lonen, maar

stof voor flessen, garens en andere toepassingen. Het feit dat

vooral energie- en milieulasten liggen daar veel lager.’

daar indirect de spotlight op staat, kunnen we benutten, al was

Dat weerhoudt API er niet van zwarte cijfers te schrijven. Het

het maar omdat dit voor iedereen nieuw is en makkelijker tot

bedrijf doet research op aanvraag en stapt zelf in joint ventures

consortia en open innovaties leidt.’

•

NOVEMBER 2011



Kwetters!

Blues Festival Hoogeveen 3 december 2011 | Hoogeveen, Drenthe Internationale en nationale bluesbands staan op het podium tijdens de 7e editie van het Blues Festival in Hoogeveen. Op verschillende podia in Theater De Tamboer treden op: Ronnie Baker Brooks, Buddy Whittington, Dede Priest, Oli Brown, King King, Jon Amor, Kellie Rucker en

Op zoek naar de beste vliegtuigstoel

Maurizio Pugno Organ Trio. De Drentse Greyhound Blues Band begeleidt Julius E. Green,

Check voor je op reis gaat www.seatguru.com. De site biedt vlieg-

Jay Bailey en Harriet Lewis. Het festival behoort

tuigstoeladvies en stoelindelingen voor circa 700 vliegtuigen en

inmiddels tot de grootste indoor bluesfestivals

ongeveer 25.000 gebruikersbeoordelingen. Ook vind je er informatie

van Nederland.

over service aan boord en vliegmaatschappijen. Met deze service zit je goed!

Kijk voor nóg meer informatie op www.blues-festival.nl

Bron. Twitter Seatguro.com 11

Kunstmaand Ameland 1 november t/m 30 november 2011 Ameland, Friesland Tijdens Kunstmaand Ameland kom je werkelijk over het hele eiland kunst in al

Clear Fotofestival Groningen

zijn vormen tegen. Ongeveer 70 nationale

3 november t/m 27 november 2011 | Groningen

en internationale kunstenaars tonen hun schilderijen, keramiek, foto’s, beeldhouw-

De reizende World Press Photo-tentoonstelling

werk, textielkunst, keramiek en video-art.

die in 90 steden wereldwijd te zien is, toont de

Ook worden er door de kunstenaars work-

winnende foto’s van de 54ste editie van de World

shops georganiseerd. Daarnaast vinden er

Press Photo-wedstrijd. De tentoonstelling is te

uiteenlopende concerten plaats in de Grote

zien in de der Aa-kerk in Groningen en is een on-

Kerk in Hollum.

derdeel van het Clear Fotofestival Groningen. Het

Tip: bezoek het prachtige Ameland voor

festival heeft nog veel meer te bieden. Er zijn nog

een (korte) vakantie en combineer het met

meer exposities, o.a. de Zilveren Camera 2011, er

waar cultuurgenot. Alle exposities zijn gratis

worden bijzondere activiteiten georganiseerd, er

toegankelijk.

zijn themarondleidingen, er is een educatieproject en een lezingenavond.

Bron: www.kunstmaandameland.com

Bron: www.clearfotofestival.nl • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

SPOTLICHT

EEN ONDERNEMER UITGELICHT

Al tijdens zijn studie human technology schreef Thomas Brinkman het businessplan voor MyOrder. Hij heeft nooit

Nu zijn we eraan gewend, maar zo’n vijf jaar geleden was de mobiele telefoon nog upcoming. Er waren nog geen smart-

getwijfeld en wist dat zijn idee kans van slagen had. Zijn

phones met internet, geen apps. Pas de

mobiele bestel- en betaalconcept is nu, vier jaar later, bezig

genomen. Toch deed Thomas Brinkman

Nederland te veroveren. En het buitenland lonkt …

de mogelijkheden van de mobiele tele-

afgelopen jaren heeft dat een vlucht in die tijd, als student, al onderzoek naar

‘Netwerken is het allerbelangri

12

Thomas Brinkman (rechts) demonstreert MyOrder.

•

NOVEMBER 2011

foon. ‘Als goed student zit je natuurlijk

baar over en dat is nogal belangrijk bij

concurrenten gewoon niet meer in te

vaak bier te drinken. Ik dus ook. Bij

een product als MyOrder.’

halen.’

duurt het vaak wat langer voor je kunt

Gratis en voor iedereen

Niet meer weg te denken

bestellen en ze hebben hun telefoon-

Daarna is het snel gegaan. MyOrder

Hoe de toekomst eruitziet? ‘De ont-

nummer op de gevel staan. Het lag dan

ging zich richten op de ontwikkeling

wikkelingen gaan nu heel snel. We

ook voor de hand dat ik ging bellen:

van de gratis applicatie, voor ieder-

willen een groot deel van het pinver-

‘Hallo, ik zit hier op het terras aan

een en voor elk toestel. Vooral het

keer overnemen door mobiele

café De Drie Gezusters (in Groningen)

jkst als je wilt ondernemen’ tafel 100 en wil graag 2 bier.’ Ideaal

koppelen met kassasystemen was

betalingen. Daar zitten echt voor-

natuurlijk, met je telefoon een biertje

een technisch intensieve klus. Dit

delen aan: niet meer wachten op de

bestellen. Het idee liet me daarna niet

leidde er overigens toe dat ook een

ober of in de rij staan bij de bioscoop,

meer los.’

van de grootste kassaleveranciers van

MyOrder neemt een hoop ergernissen

Nederland, Eijsink Afrekensystemen,

weg. En bovendien: als je al zoveel

Al pratend steeds beter

aandeelhouder werd. Inmiddels kun-

met je telefoon kunt doen, wil je er

‘Eigenlijk ben ik dat direct verder uit

nen veel verschillende sectoren hun

ook mee kunnen betalen toch? Straks

gaan werken’, vervolgt Thomas. ‘Ik

content in het systeem kwijt: horeca,

is MyOrder niet meer weg te denken.’

heb een businessplan geschreven, een

parkeergelegenheden, evenementen,

app bedacht, een site ontwikkeld en

ticketservices, bioscopen, bezorg-

‘Bij de opstart van MyOrder heb

ben met het totaalconcept op zoek

restaurants … De lijst zal alleen nog

ik erg veel gehad aan het netwerk

gegaan naar investeerders. Zo kwam ik

maar langer worden. En de consument?

van de NOM. Ook nu blijven we

in contact met een ict-bedrijf dat zich

Die profiteert ervan. Zij kunnen bij al

in gesprek. MyOrder blijft volop in

graag meer innovatief wilde profileren.

deze bedrijven producten en diensten

ontwikkeling.

Samen hebben we de MyOrder bv op-

bestellen én betalen.

We zijn echt

13

nog maar net

gericht. Met hun ict-expertise konden we de app echt gaan bouwen.’

Goed binnenkomen

Op zoek naar een pilot kwam Thomas

‘Een goed netwerk is het allerbelang-

terecht bij Kaap Hoorn. ‘Ik kende de

rijkst’, weet Thomas uit ervaring.

eigenaar, Robert Adams, nog van een

‘Dat je binnenkomt via een netwerk

bijbaantje. Hij was direct enthousiast.

en je verhaal mag doen zorgt ervoor

Al pratend concludeerden we dat

dat ook weer andere mensen je ver-

bestellen alleen niet voldoende was,

trouwen. Doordat ik als eerste met

maar dat er ook een betaalcomponent

Rabobank aan tafel zat kreeg ik meteen

bij zou moeten. Toen heb ik contact

mooie klanten. Huis ter Duin bijvoor-

gezocht met Rabobank die toevallig

beeld, in Noordwijk, en vervolgens de

net bezig waren met een pilot voor een

hotels van Oranje en de strandtenten

mobiele betaaloplossing, dus dat sloot

daar … En via De Ondernemersclub

perfect aan. Ze wilden graag samen-

Noordwijk Marketing raakten steeds

Ook MyOrder downloaden?

werken. Prachtig natuurlijk, want een

meer bedrijven enthousiast. Op een

Rechts onderin op www.myorder.nl staan

naam als Rabobank komt erg betrouw-

gegeven moment was ik voor de

de downloadopties voor alle toestellen.

begonnen.’

Facts & figures MyOrder +++ Opgericht in: 2010 +++ Personeel: 10 +++ Totaal aantal merchants: 3.000 +++ Gebruikers: 100.000 +++ • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Kennis inspiratie netwerken 14

ONDERNEMERSCONGRES 2011 Op 5 en 6 oktober vond in Martiniplaza in Groningen het jaarlijkse

georganiseerde workshops en themasessies

OndernemersCongres plaats. Natuurlijk opnieuw met de prettige

nog meer inspiratie voor succes. Aan het

bedoeling ondernemers te inspireren, te motiveren en met elkaar kennis te laten maken. Prikkelend was zeker het dagvoorzitterschap van Jort Kelder. Scherp, helder en snel praatte hij in het plenaire ochtendprogramma de sprekers en onderwerpen aan elkaar.

eind van de dag konden ondernemers met elkaar onder het genot van … enzovoort verder praten, ideeën uitwisselen en nieuwe contacten leggen. Met fluitende oren, schor gepraat en boordevol plannen ging iedereen eind van de dag weer huiswaarts. Het waren twee fantastische dagen.

Zo luisterden we onder andere naar topsprekers als René Boender, Marc Lammers, Annemarie van Gaal en Remco Claassen. Er waren ook indrukwekkende verhalen uit onze eigen regio, van Janneke Harders, directeur van Dacom, de meest innovatieve onderneming uit het Nederlandse MKB en winnaar van de landelijke duurzaamheidsprijs, Thecla Bodewes, ­directeur van Scheepswerven Bodewes, Scheepswerf De Kaap en Maritima Green Technology en Zakenvrouw van het jaar 2011, de Friese detacherings­ miljonair Romke Kooyenga van Kooyenga Groep en Egon Diekstra van Hamilton Bright, retail- en fieldmanagementspecialist. ’s Middags boden wat kleiner •

NOVEMBER 2011

Workshop NOM: De Onzin van social media Social media lijken erg in te zijn. Of is het toch een hype?

Maar ... er zit natuurlijk ook een andere kant aan. Be-

Zin of onzin? De NOM vroeg het zich af en vond het een

kend zijn de cases van Youp van ’t Hek die ageert tegen

goed onderwerp om aandacht aan te besteden tijdens het

T-Mobile, de Dell Hell-campagne waarin consumenten

OndernemersCongres. We vroegen Lykle de Vries van De

op het web laten weten wat ze van het merk Dell vinden

Ondernemers om de ins en outs en kansen en gevaren

(op dat moment niet zo goed), de rol van de sociale me-

van social media aan ondernemers uit te leggen.

dia bij de Arabische lente en niet te vergeten Wikipedia.

Lykle de Vries?

Lykle’s tips voor ondernemers

Op deondernemers.nl noemt Lykle zichzelf een Web

Het is wel duidelijk: als je je begeeft op een van de plat-

2.0 evangelist. En we lezen er dat De Ondernemers ‘zijn

forms moet je van tevoren goed weten met wie je waar-

gespecialiseerd in alles wat nodig is om ‘iets’ van idee

over in gesprek wilt en waar je je doelgroep kunt vinden.

tot business te ontwikkelen.’ Lykle is de bedenker van

Dat bepaalt onder andere de keuze voor het medium

de Twitterfountain.

waarop je je wilt profileren. Je hebt snel en gemakkelijk contact, maar je moet wel weten waar je aan begint.

Do’s • Begin met lezen en luisteren naar wat mensen online zeggen over je merk, product en/of markt.

• Neem de tijd om te luisteren en leren, een on line profiel bouw je in stapjes op.

• Ga in gesprek over onderwerpen waar je aan kunt bijdragen, deel je kennis, stel vragen.

• Wees persoonlijk.

• Voeg mensen toe, follow of invite mensen die jouw merk en/of product interessant vinden.

• Laat de buitenwereld weten waar je mee bezig bent. Wees open.

De stand van zaken Op dit moment zijn wereldwijd maar liefst zo’n 600 miljoen mensen actief op sociale netwerken. Hiervan houden in Europa de meeste het bij één netwerk: Face-

Don’ts

book. En kijkt het overgrote deel hoe het eraan toe gaat

• Doen alsof social media niet bestaan. Ze worden

zonder actief te zijn. Populaire platforms in Nederland

massaal gebruikt en dat beïnvloedt het gedrag

zijn LinkedIn, Twitter, Facebook en Hyves.

van je klanten, medewerkers en toeleveranciers.

Eenvoudige conclusie? Met zoveel ‘gebruikers’ kunnen we

• Bang zijn om online in gesprek te gaan. Deel

nauwelijks meer spreken van een hype. Onze manier van

alleen wat je wilt delen (wees eerlijk!).

communiceren is definitief veranderd. Het is goed om

• Op alle kanalen tegelijk los gaan. Gun jezelf

hiervan kennis te nemen.

de tijd om te ervaren hoe verschillend Twitter, Facebook, LinkedIn, Hyves en Google+ werken.

Meedoen?

• Direct massaal mensen volgen. Een goed net-

Het begrip netwerken heeft een andere lading gekregen.

werk bouw je langzaam op.

Als we ‘meedoen’ volgen we mensen en bedrijven en worden we zelf gevolgd. Daarmee hebben we een machtig communicatiekanaal in handen. Makkelijk en snel kunnen

Leestip

we een hulpvraag uitzetten: wie weet er nog… wie heeft

Groundswell: Winning in a World Transformed by Social

er nog … wie vindt wat van ons idee … van ons product?

Technologies, Charlene Li en Josh Bernoff

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

15

Participaties Bosma Logistiek, chemical logistics Bosma Logistiek uit het Friese Nijehaske is logistiek dienstverlener met als specialisme het transporteren, opslaan en handlen van gevaarlijke stoffen. Voor dit doel beschikt Bosma over een moderne op- en overslaglocatie die aan alle wet- en regelgeving voor de opslag van gevaarlijke stoffen voldoet. Hoewel kleinschalig van aard kan Bosma haar

Workcity, alles voor via eigen ‘Vacat

klanten een totaalpakket bieden binnen de complexe wereld van ‘chemical logistics’.

Dit betreft niet alleen het fysiek in beheer nemen en behandelen van de goederen van

Zet uw vacatures snel, simpel en goed-

de opdrachtgever maar ook het meedenken over logistiek en veiligheidsaspecten.

koop online via uw eigen ‘Vacature internetsite’ Let’s Work! Met dit motto

16

Van oudsher was Bosma een transport-

en bestaande opdrachtgevers voldoende

onderstreept Workcity de ambitie om

bedrijf met wisselende specialismen en

ruimte te kunnen blijven bieden. De fysieke

via de juiste match iedereen, en hoger

klanten. Toch heeft de onderneming zich

opslag van gevaarlijke stoffen is door alle

opgeleid personeel in het bijzonder, snel

het afgelopen decennium voornamelijk

veiligheidseisen zeer kapitaalintensief,

aan het werk te krijgen en het dreigend

gericht op dit specifieke logistieke segment.

zonder de inbreng van de NOM zou de ab-

tekort aan personeel in Nederland actief

Hoewel Noord-Nederland traditioneel geen

soluut noodzakelijke capaciteitsvergroting

en transparant te bestrijden.

regio is met veel grootschalige chemische

in 2008 niet mogelijk zijn geweest.’

industrie (en daardoor ook vrijwel geen

Deze relatief hoge investeringen, gecom-

Workcity richt zich op iedereen die zich

logistieke specialisten op dit gebied kent)

bineerd met de omvangrijke en complexe

oriënteert op een andere baan. Dat doen

durfde Bosma het in 2005 toch aan te

wet- en regelgeving die een hoog kennis- en

ze door social media en vernieuwende

starten met het aanbieden van diensten

bewustzijnsniveau van betrokken mede-

online mogelijkheden aan uw website te

op het gebied van opslag en handling van

werkers vereisen, doet veel bedrijven

koppelen met een high tech ‘Vacature

gevaarlijke stoffen, als aanvulling op de

besluiten tot het (gedeeltelijk) outsourcen

internetsite’. Sinds januari 2008 is er hard

reeds bestaande transportactiviteiten:

van chemicaliënlogistiek. Hoewel het

gewerkt aan deze bijzondere vacaturesite.

‘In september 2005 gingen we van start

woord chemie een negatieve klank heeft,

Dankzij de unieke techniek en grote kan-

vanuit onze gloednieuwe locatie in

zijn chemicaliën bij veel bedrijven en pro-

sen vonden de oprichters in de NOM een

Nijehaske, onder de rook van Heeren-

cessen onmisbaar. Het type bedrijven dat

perfecte derde partner om de ambities te

veen. Hoewel we zelf vooraf goed hadden

Bosma tot zijn (potentiële) klantenkring

verwezenlijken.

onderzocht in hoeverre er vraag naar dit

kan rekenen is dan ook zeer divers: van

specialisme was te verwachten, was de

chemiereuzen tot handelsondernemingen

‘Om succesvol te zijn moet je alles goed

aanloop naar de uiteindelijke opening zeer

en lokale productiebedrijven.

doen. Van website tot het daadwerkelijk

spannend. Echter, al na een paar jaar bleek dat we moesten uitbreiden om nieuwe

matchen. Altijd goede kwaliteit leveren in Mark Bosma

je gehele dienstverlening. Dat is precies wat wij met de vacaturesites aan onze klanten bieden’, aldus Ferry de Vries, directeur van Workcity. ‘Helemaal als je ziet dat wij tegen heel scherpe tarieven ieder bedrijf van een high tech vacaturesite kunnen voorzien met doorplaatsingsmogelijkheden naar andere jobportals en www.workcity.nl in het bijzonder.’

Naast de ‘Vacature internetsite’ en het matchen van werkzoekenden en werkgevers via www.workcity.nl, biedt Workcity

•

NOVEMBER 2011

aan het woord Prodist mixt uitstraling met software de goede match ure internetsite’

Voor expertise op het gebied van bedrijfs-

en displaywereld is een groeimarkt. Wij

software kun je bijvoorbeeld afreizen

scoren daar goed met onze flexibele

naar Leeuwarden. Daar heeft Kor van

calculatiemethode. Met deze zogenaamde

der Meulen samen met broer Jan en

Precal Business Components zijn we

Steven Jansen Prodist Business Solutions.

tegenwoordig in staat om elk bedrijf in

Met het basisprogramma Precal bouwen

de maakindustrie te automatiseren. Veel

ze de bedrijfssoftware steeds verder uit.

bedrijven werken met Excel om voorcalcu-

‘We maken een product waar ook in de

laties te berekenen. Maar het nacalculeren

toekomst nog geld mee te verdienen is.’

is lastiger: prijzen kloppen niet altijd of er is geen koppeling met andere systemen.

Links: Martijn de Vries, rechts: Ferry de Vries

Kor van der Meulen vertelt enthousiast

Veel specialisten pleiten ervoor om te cal-

over zijn investeringen in de bedrijfs-

culeren in een ERP-systeem, maar men wil

software bij Prodist. ‘Wie er over vijf jaar

wel snel een prijs kunnen afgeven. Met de

nog bij wil zijn moet investeren. Het is

door Prodist Software ontwikkelde Precal

vervolgens net zo belangrijk om hiermee

Business Components hoef je deze keuze

op te vallen. Ons systeem moet lopen als

niet meer te maken. We leggen een ERP-

een Zwitsers uurwerk, maar dit promoten

schil om Excel heen zodat men het beste

we met een rock ’n roll uitstraling!’

van twee werelden kan gebruiken.

Voorsprong

Uitbouwen

Precal bestond eerst alleen uit een calcu-

Met de investering van de NOM kunnen

latiemodule. Snel daarna volgden additio-

we sneller bouwen aan het horizontaal

nele modules, zoals voor voorraadbeheer

in de markt zetten van onze software. Dit

of tracking and tracing. ‘De nacalculatie

vergt een andere werkwijze dan we tot

behoort absoluut ook tot de formule.

nu toe gewend zijn. Er moet veel meer

Precal biedt een goed inzicht in wat je

geadverteerd worden en we investeren

daadwerkelijk verdient aan een klant. Het

meer in social media en Google Adwords-

is onder Windows ontwikkeld. Daar had-

campagnes. En natuurlijk doen we wat we

den we vroeger een voorsprong mee, maar

afspreken. We zeggen niet voor niets: Aan

binnenkort meer producten en diensten.

zijn daar nu niet meer uniek in. Doordat

de buitenkant zijn we rock ’n roll, aan de

Dit zijn onder andere een matchingtool,

we vijftien jaar geleden al zijn begonnen

binnenkant een Zwitsers uurwerk.’

een app voor de iPhone of iPad en video-

met bouwen onder Windows hebben we

recruitment. Workcity heeft alles in huis

veel uitdagingen die leveranciers op dit

om vraag naar en aanbod van werk op een

moment nog ervaren al opgelost. Zoals bij-

moderne manier te matchen en hiermee

voorbeeld een uitstekende integratie met

het dreigend tekort aan personeel in Neder-

Microsoft Office en dan met name met

land transparant en actief te bestrijden.

Microsoft Outlook. Alle uitgaande mail wordt automatisch in gekoppelde klanten-

Met haar portfolio aan producten en dien-

mappen opgeslagen en is op deze manier

sten is Workcity grossier in matchingtools.

voor iedereen direct beschikbaar.’

‘Voor het matchen van vacatures met profielen moet je voortaan dus bij Workcity

Nieuwe markten

zijn’, sluit Ferry de Vries enthousiast af.

De klanten waar Prodist veel voor werkt zijn in te delen in een vrij brede grafische groep; offset, sign, direct mail, verpakkingen, display. ‘Met name de verpakkings• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Op de foto: Steven Jansen (roze overhemd) Jan van der Meulen (in pak) Kor van der Meulen (hangend)

17

DEWEEKVAN

N O M M E R H A N S P R A AT | 1 9 - 2 5 S E P T E M B E R (Projectontwikkelaar innovatieprojecten High Tech systems, afdeling O& I )

 Maandag Maandag kantoordag dus afdelingsoverleg. Het zijn turbulente tijden, dus er valt veel te bespreken. Dan naar Kuipers Woudsend, fabrikant van procesapparatuur van RVS zoals sproeidrogers. Prachtbedrijf, Friese glorie en gelukkig nauwelijks last van de crisis. Met Arco Biesheuvel praat ik over de betrokkenheid van de Friese maakindustrie bij het Dutch Drying Institute (DDI) dat hopelijk in Leeuwarden wordt gevestigd - tegen Wetsus aan. Als internationale bedrijven straks in het DDI samenwerken aan de ontwikkeling van nieuwe droogtechnieken, zullen Friese toeleveranciers zoals Kuipers als eerste worden ingeschakeld bij het maken daarvan. Dat is de gedachte. Het enthousiasme van Kuipers Woudsend motiveert mij om nog harder aan het DDI te trekken.

Eind van de middag overleg met de Werkgroep Ecostructuur Philips in Noord-Nederland. We zijn te gast bij Meine van Dam van de Provincie Fryslân. Meine en ik delen de passie 18

voor de maakindustrie als onmisbare pijler van de economie. Vroeger, nu en ook in de toekomst. De Werkgroep heeft de opdracht om tenminste vijf nieuwe innovatieprojecten op de rails te zetten om de samenwerking tussen Philips en de Noordelijke regio te versterken. Jan Post van Philips en ikzelf trekken de kar, maar we worden daarbij fantastisch ondersteund door clubs als de TLG, de Noordelijke hogescholen, Syntens, de Provincie en gemeente Smallingerland.

Dit project is mijn snoepwinkel. Er kan veel meer in de relatie Philips en het Noorden en we sleuren alles eruit wat erin zit.

 Dinsdag Om 7h10 zoon Gijs afgezet op school. Hij is net begonnen aan groep 8 en gaat op kamp naar Ameland. Ook nu is het rotweer maar daar merken ze helemaal niks van. Drie

hun huishoudelijke apparaten. We praten over gezonde ijsjes,

nachten van huis, als Paps dat maar overleeft! Qua werk

vetvrije chips en thuisdrogertjes. Mijn inzet is om Feyecon te

vandaag drie partijen op bezoek die elkaar in wisselende

laten landen op de Hightech Campus die we willen opzetten

samenstelling spreken: Philips, Feyecon en Jan Coumans.

rond Philips Drachten als onderdeel van het Ecostructuurpro-

Jan Coumans is de drooggoeroe van Nederland en helpt

ject. Dat zie ik wel gebeuren.

bij het onderzoek naar de haalbaarheid van het DDI. We bespreken de voortgang met chef-staf Eisse Luitjens - altijd

’s Avond eet Jan Coumans bij ons thuis. We zijn soortgenoten

goed voor bruikbare tips. In het gesprek tussen Feyecon en

(hij Limburger en ik Brabander) en dat schakelt makkelijk.

Philips wordt duidelijk dat de CO2-technologie die Feyecon

Zoon Pim is hobbykok en maakt van de gelegenheid gebruik

ontwikkelt heel goed door Philips kan worden toegepast in

om zijn kunsten te tonen. Lekker en handig!

•

NOVEMBER 2011

 Donderdag Bijzondere dag. Met een high-level Philips-delegatie op bezoek bij Stork (dat tegenwoordig weer Fokker heet) in Hoogeveen. Daar draait ‘mijn’ Smart Factory-project waarin vier MKB-ers werken aan de ‘foutloze fabriek’, met Fokker als proeftuin. Na bijna twee jaar kunnen we concluderen dat het project meer dan aan ieders verwachtingen voldoet.

Ook voor Philips is ‘zero-defect’ de toekomst en we praten over een Zero Defect Competence Center in het Noorden en over een gezamenlijk KP7-project in 2012. Met de grootste en één na grootste maakindustrie uit het Noorden. Dat wil ik wel op mijn kerfstok hebben. Afgesloten met een rondleiding door Ben Geerts van Fokker, projectleider Smart Factory. Na afloop nog snel even naar VWDTP aan het mooie Paterswoldsemeer, waar de kinderen van ons ‘Optiteam’ nog hard aan het trainen zijn terwijl het al bijna donker is. Niks mooiers dan jonge wedstrijdzeilertjes die er vol voor gaan.

 Vrijdag Vandaag eerst Variass in Veendam. Variass zit in veel van onze innovatieprojecten en bijpraten met Henk Smid is altijd inspirerend. Henk is betrokken bij de plannenmakerij rond de Hightech campus in Drachten. Standpunt: als je iets wil met Hightech in het Noorden moet je bedrijven bij elkaar zetten, in projecten maar ook fysiek. ’s Middags de werkweek passend afgesloten met een spoedje. Er dreigt een mooi hightech-bedrijf in de problemen te komen en dat laten we niet zomaar over onze kant gaan. De typische Na gedane arbeid is het goed zeilen. Jan Post (Philips) met Hans Praat

NOM-formule (financiering koppelen aan innovatie) biedt

aan het roer op het IJsselmeer.

gelukkig genoeg houvast voor een goed gesprek en wie weet voor een nieuwe toekomst. Thuisgekomen is zoon Gijs

 Woensdag

weer terug van kamp. Je kan hem opvegen.

Jan Coumans opgepikt bij het hotel en door naar Phoenix in Scharsterbrug. Daar worden melkpoeders gemaakt. Met

 Weekend

locatiedirecteur Wouter Leijen bespreken we op welke

Elke week heeft gelukkig ook een weekend. Zaterdag is

manier we vanuit het Friese de positie van Phoenix binnen

een kadootje. Zeilen op de Alde Feanen met de historische

het moederbedrijf Vreugdenhil kunnen versterken. Vroeger

Boeier van Philips en aan boord een aantal sleutelfiguren

werden er subsidies ingezet om nieuwe investeringen aan te

uit ons Philips-project. Prachtig weer en dikke lol, zelfs vóór

trekken - nu proberen we met innovaties het verschil te ma-

de Berenburger. Zondag alweer op het water, maar nu als

ken. Is leuker en nuttiger. Jan Coumans op de trein gezet en

begeleider van zeiljeugd bij de clubkampioenschappen. Wat

snel naar de fameuze NOM-familiedag op het Leekstermeer.

is het Noorden toch af en toe om je vingers bij af te likken.

Lekker zeilen en eten met collega’s en de NOM-kids.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

19

Social media tips & tricks Door Lykle de Vries (De Ondernemers) @Lykle

Twitter en Twitter-lists 1. Maak een account aan voor jezelf op Twitter.

2. Zoek vervolgens naar de namen van mensen in het

‘Harry Mulisch verzweeg lidmaatschap TROS’ 20

vakgebied waarin je interesse hebt en volg hun

Twitter-accounts. Hetzelfde kun je doen met onder-

werpen die je interesseren.

3. Kijk bij mensen waarvan je weet wat ze waard zijn

eens naar wie zíj volgen: dat zijn ook interessante

Eén van de moeilijkste aspecten van de moderne tijd is

bronnen! Ga die ook volgen.

de snelheid waarmee informatie rond gaat. Soms gaat

4. Maak vervolgens aan je Twitter-account één of

het zelfs zo snel, dat men niet in de gelegenheid is om

meer Twitter-lists, waarin je mensen bijvoorbeeld

de feiten te controleren. Hoe los je dat op? Door zelf je

per onderwerp op vakgebied bij elkaar zet. Zo’n list

bronnen te leren kennen. Door in kaart te brengen wie

kun je openbaar maken, maar ook ‘private’ houden,

waar verstand van heeft, en niet alles voor zoete koek

lekker voor jezelf.

aan te nemen.

Blogs

en RSS-feeds

Steeds meer professionals houden een weblog bij waarin ze hun expertise delen, maar ook reageren op het nieuws in de wereld. Die weblogs zijn vaak ook een goede bron van informatie. Je vindt ze door te googlen of doordat er in tweets naar verwezen wordt.

1. Neem een Google Reader account (ga naar google.nl,

log in en klik op ‘Meer’ en selecteer vervolgens

‘Reader’).

2. Links bovenin het scherm van Google Reader zie

je een knop ‘Een abonnement toevoegen’. Door op

Natuurlijk is het niet raar om te vertrouwen op de kwali-

die knop te klikken en de url in te voeren van het

teiten van professionele redacties. Maar een eigen verza-

weblog dat je interessant vindt, voeg je het weblog toe.

meling kwalitatief goede bronnen is steeds makkelijker

3. Wanneer je een weblog bezoekt dat je graag zou

samen te stellen. Daarmee maak je jezelf onafhankelijker

willen toevoegen, kun je ook uitkijken naar het

van de traditionele media, en wordt het makkelijker om

RSS-logo: wanneer je daarop klikt, voeg je het blog

zelf snel en tijdig nieuws op te pikken.

ook toe aan Google Reader.

•

NOVEMBER 2011

BLIKVANGER

E E N F OTO GRA FIS CHE KIJK O P HE T NO O RD EN

Het wad bij Nieuw-Statenzijl Fotograaf: Bert Barelds Fotografie www.bareldsfotografie.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Wat was uw grootste ondernemerssucces?

In mijn professionele leven zijn er veel dingen waar ik trots op ben en twee wil ik er van noemen. Een uit het begin van mijn carrière (begin jaren ’80) en een van een later tijdstip (midden jaren ’00).

Begin jaren ‘80 werkte ik bij een groot bedrijf waar door de vakbonden een staking was uitgeroepen, inclusief een blokkade van de poort. Als enig leidinggevende is het mij destijds gelukt om mijn volledige ploeg (25 man) binnen te krijgen en te motiveren om aan het werk te gaan.

In de jaren ’00 ben ik aangesteld als directeur van een verlieslatend bedrijf met 100%

Hemd van ’t lijf

omzet in loonproductie. Hier is het gelukt om binnen 2 jaar de turn around te maken naar zwarte cijfers en, wereldwijd, nieuwe markten aan te boren waardoor uiteindelijk driekwart van de omzet werd gerealiseerd uit private label activiteiten.

Wat is uw grootste mislukking cq fout? En wat heeft u daarvan geleerd?

Gelukkig maak ik nog iedere dag fouten en leer ook nog iedere dag. Maar een van de belangrijke lessen is voor mij geweest dat ik niet tegen mijn intuïtie in moet gaan.

VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER

Ik heb eens een baan geaccepteerd waarbij mijn intuïtie zei dat het niet goed was, maar de positie, het geld en de auto trokken me over de streep. Dit ging dus mis.

Hoe ziet uw bedrijf er over 5 jaar uit?

Over 5 jaar zal het bedrijf een significant deel van het resultaat halen uit niches in de markt waarbij het bedrijf herkend en erkend zal worden voor haar servicegerichtheid

22

in combinatie met de juiste kwaliteit voor de toepassingen van haar klanten. Dat betekent dat er geïnvesteerd wordt in opleiding van personeel, productontwikkeling en klantrelatie.

Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap?

Het mooie aan ondernemerschap is dat je samen met partners richting kunt geven aan ideeën om het bedrijf op een hoger plan te brengen. Vervolgens om de ideeën verdere vorm en inhoud te geven met het team binnen het bedrijf en deze te implementeren in de markten waarin het bedrijf actief is of actief wil zijn. En het mooiste aspect van het ondernemerschap is natuurlijk als het dan lukt en succesvol is.

Thom Sijs General Manager

Wat valt tegen?

Ik wil altijd sneller dan de rest.

Jellice Pioneer Europe B.V.

Wat maakt ondernemen in Noord-Nederland speciaal?

De intrinsieke kracht van Noord-Nederland maakt het ondernemen speciaal want er is een goede arbeidsmoraal, er is kennis aanwezig en er kan kennis gegenereerd worden door de opleidingsinstituten. Bovendien is er een infrastructuur met havens, een vliegveld en wordt er gewerkt aan betere rail- en wegverbindingen met het achterland. Het ondernemen in Noord-Nederland zal nog specialer worden als bestuurders, opleidingsinstituten en ondernemers, ieder vanuit hun eigen achtergrond en specialisme, in staat zijn krachten en doelstellingen te bundelen voor een betere positie van dit landsdeel.

•

NOVEMBER 2011

De NOM als financier NOM Finance wil bedrijven laten groeien. Ze doet dat door financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen

Wat wordt van u verwacht?

in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal en/of achtergestelde leningen. NOM Finance verschaft het kapitaal waarmee ondernemers kansen kunnen benutten.

Wilt u in aanmerking komen voor een financiering, dan

NOM Finance verleent bovendien vermogen in figuurlijke

moet u in ieder geval voldoen aan de volgende criteria.

zin: ze denkt mee en ondersteunt waar nodig.

Uw onderneming*

• • • • • • •

Wat kun u van NOM Finance verwachten?

Ruud van Dijk: ‘Wij bieden meer dan geld alleen. We helpen graag de onderneming verder te professionaliseren met als doel groei van omzet, winst en werkgelegenheid.

Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel. We streven ernaar partner te zijn voor een langere periode. De duur

is gevestigd in Groningen, Fryslân of Drenthe is landelijk of internationaal actief heeft bij voorkeur een innovatief karakter is in de kern gezond heeft een sterk management heeft een realistisch en goed onderbouwd bedrijfsplan heeft een aantoonbaar groeipotentieel

* NOM Finance participeert niet in de primaire landbouw, detailhandel, vastgoed en horeca.

van een participatie ligt daarom meestal rond de vijf jaar.

En last but not least, we nemen altijd deel als minderheidsaandeelhouder, hierdoor blijft de zeggenschap bij de ondernemer zelf liggen!’

23

In onderstaande tabel ziet u voor welke vorm van financiering u in aanmerking komt.

Wie

Bedrag

Doel

Financieringsvorm

MKB ondernemingen

t tot € 50.000 € 200.000

Start, doorstart, groei, overname

Achtergestelde lening met eventueel een optie op aandelenkapitaal

€ 200.000 tot € 4.500.000

Start, groei, overname, MBO/MBI, opvolging

Aandelenkapitaal, eventueel in combinatie met een achtergestelde lening

Startende en jonge ondernemingen Bestaande ondernemingen

Wilt u contact met onze investmentmanagers? Bel of mail:

Ruud van Dijk

Koen Poppema

Jan Martin Timmer

Chantal Leijendekker

T 06-215 185 09

T 06-505 177 05

T (050) 521 44 12

T (050) 521 44 31

E vandijk@nom.nl

E poppema@nom.nl

E jmtimmer@nom.nl

E leijendekker@nom.nl 

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

‘Paragon Products en de granulaatkorreltje wordt via aangepaste kunststoftechnologie verwerkt in het meest innovatieve hondenbotje ter wereld.’

NOM participeert in succesvol Petfood-bedrijf Paragon Products ontwikkelt en produceert ‘het meest innovatieve hondenbotje ter wereld’. De mogelijkheid om een aan-

Concept Het is snel gegaan met het bedrijf dat in 2008 de Groninger Ondernemingsprijs won. In meer dan 40 landen worden vanuit Veendam de gezonde hondenkauwproducten verkocht aan

deelhouder uit te kopen in combinatie met de behoefte aan

tal van toonaangevende groothandels.

financiële slagkracht om het concept internationaal versneld

grootschalige uitrol in Amerika.

uit te rollen, bracht het Veendammer bedrijf Paragon Products en NOM bij elkaar.

Paragon is momenteel bezig met een

‘Noem het gerust een jongensdroom’, zegt Pater,‘met vallen en opstaan gerealiseerd. Voor de buitenwacht lijkt alles

24

‘Ik heb wel een leuke suggestie voor

onderzoeksinstituut uit Wageningen.

probleemloos te verlopen, maar er is

de kop van het artikel’, glimlacht

Doel was om van aardappelzetmeel

natuurlijk een hoop energie nodig om

Wim Pater: ‘Van stoffige onderne-

biologisch afbreekbare kunststoffen te

de juiste voorwaarden te creëren waar-

ming tot aandeelhouder’. De groot-

maken. Het bleek echter een moei-

binnen het bedrijf goed kan opereren.’

aandeelhouder en directeur van

zame weg om tot een commercieel te

Paragon Products uit Veendam doelt

vermarkten product te komen.

op het beeld dat hij lange tijd van de

Vertrouwen In de zoektocht naar financierings-

NOM had. Een enigszins ambtelijk

Wim Pater, die in 1997 als projectlei-

mogelijkheden raakte Pater in gesprek

aandoende organisatie met een trage,

der bij Avebe aan de slag ging, ont-

met een aantal banken. Deze waren

stroperige besluitvorming, was zijn

dekte een nieuwe toepassing voor de

onder de indruk van de plannen van

gevoelsmatige indruk. Inmiddels weet

bioplastics: plantaardige hondenbot-

Paragon. De banken wilden dan ook

hij beter. Maar daarover straks meer.

ten. In goed overleg met Avebe kreeg

graag financieren, maar alleen wan-

Pater met zijn toenmalige compag-

neer er ook een andere partij bij werd

non Chiel Ribbens, de mogelijkheid

gezocht die een deel van het risico op

om deze activiteiten van Avebe over

zich wilde nemen. Gezien het huidige

te nemen.

economische klimaat bleek een financiering zonder risicokapitaal dan ook

In 2004 werd het eerste hondenbotje

net een stap te ver.

door Paragon op de markt gebracht.

‘Sindsdien heeft het bedrijf zich ont-

Vanaf dat moment kwam de NOM

wikkeld tot een klein en slim bedrijf

in beeld. Na een eerste bezoek keerde

dat zich tussen een aantal grote spelers

Wim A,B, projectmanager Groninger

in de mondiale markt voor honden-

Bedrijfslocaties, laaiend enthousiast

Directeur Wim Pater van Paragon Products met Benji, een tevreden eindgebruiker

botten beweegt’, legt Pater uit.

terug naar het kantoor van de NOM.

‘Van plantaardige levensmiddelen-

Niet veel later zat investmentmanager

Paragon Products komt voort uit een

grondstoffen maken we een korreltje,

Ruud van Dijk met Wim Pater aan tafel

onderzoeksproject van Avebe en een

dat granulaat heet. Dat biologische

voor een eerste kennismakingsgesprek.

•

NOVEMBER 2011

NOM passen bij elkaar’ Het klikte direct tussen beide partijen.

‘Al snel kwam ik erachter dat de am-

Financieringsklimaat

‘Samen hebben we gekeken hoe we

bities binnen Paragon en de financie-

‘Paragon laat ook zien dat er nog wel

een goede structuur neer konden

ringsmogelijkheden vanuit de NOM

degelijk financieringsmogelijkheden

zetten, hoe we de aandeelhouder

goed op elkaar aansluiten. NOM heeft

bestaan voor bedrijven die fors willen

konden uitkopen en op welke wijze

daarnaast veel vertrouwen in het con-

investeren en groeien’, aldus Ruud van

de gewenste groei kon worden gerea-

cept. Een concept dat overigens door

Dijk. ‘Vaak hoor je dat bedrijven mo-

liseerd’, licht Ruud van Dijk toe. ‘Een

iedereen binnen het bedrijf wordt

menteel onvoldoende ruimte krijgen,

quick scan volgde om een goed beeld

uitgedragen.’

van bijvoorbeeld banken of andere

van Paragon te krijgen. Waar staat het

financiers, om hun plannen te reali-

bedrijf? En waar wil het naartoe? Wat

Letter of Intent

seren. Door slimme combinaties

kan NOM daarin betekenen?’

Wat volgde was een Letter of Intent

te maken tussen bancaire faciliteiten,

(LOI), waarin de uitgangspunten van

financieringsfaciliteiten vanuit de

financiering stonden geformuleerd.

Staat der Nederlanden (o.a. de Go

De door de NOM opgestelde LOI

faciliteit) en risicodragend kapitaal

sprak Paragon aan. Of zoals Pater

zoals de NOM dat beschikbaar stelt,

het omschrijft: ‘De NOM gaf ons het

is het Paragon gelukt om voldoende

gevoel dat ze echt samen met ons

kapitaal uit de markt te halen.’

iets wilden opbouwen. Daarbij werd in de opzet van de dealstructuur ook rekening gehouden met mijn wens om mijn managementteamleden mee

25

te kunnen laten participeren.’

Een volgende stap was het vormen van een team bestaande uit Paragon, de banken, een adviseur, een notaris en de NOM. Drie maanden lang trokken de teamleden intensief met elkaar op om het proces goed te stroomlijnen. Een van hen was Auke

Snelheid van handelen

Doornbosch van Rein Advocaten &

Een openbaring, noemt Wim Pater

Adviseurs uit Assen. ‘Met oog voor

tenslotte nog de manier waarop is

ieders belangen zijn we tot zeer crea-

samengewerkt met de NOM en het

tieve oplossingen gekomen’, blikt hij

proces is verlopen. Zijn eerdere beeld

tevreden terug.

van, en terughoudendheid over de activiteiten van de NOM heeft dan

Ook Ruud van Dijk is positief gestemd

ook plaatsgemaakt voor enthousiasme,

over de samenwerking. ‘Als invest-

vertelt hij. ‘Ik heb de NOM ervaren als

mentmanager ben ik grotendeels

een dynamisch bedrijf dat ten gunste

afhankelijk van de informatie die ik

van Noord-Nederland en de regionale

krijg. Die informatievoorziening had

werkgelegenheid in bedrijven partici-

Paragon uitstekend voor elkaar. Er

peert. En dan ook nog eens met een

is vrijwel geen vraag onbeantwoord

snelheid van handelen die gelijk is aan

gebleven. We konden uiterst snel

die in het bedrijfsleven. Soms zelfs nog

schakelen.’

sneller.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING



‘Nieuwe topman als voorw NOM investeert in toekomst Tecnovia Group

nium voor onder meer vliegtuigen, helikopters en satellieten. Manarme

Onlangs nam de NOM een groot deel van de aandelen over van de Tecnovia Group, een innovatieve subcontractor voor de medische sector, de analytische industrie en de civiele luchtvaart. Maar ook werd René Pol naar voren geschoven als nieuwe directeur/eigenaar. Naast financiële slagkracht leveren we Tecnovia dus ook een solide management. Een unicum voor de NOM.

productie, een wapen bij uitstek in de concurrentiestrijd tegen de lagelonen-landen. En dus toog Koen korte tijd later naar Foxhol om te praten met Sijbren Zandstra, de man die Tecnovia in 1992 oprichtte. Ook hij raakte onder de indruk van het vooruitstrevende karakter van het bedrijf.

Toen Zandstra vertelde dat Tecnovia op zoek was naar financiering voor een tweede straat in de productielijn, zag Koen zeker mogelijkheden voor participatie. Maar niet voordat hij de beschikking kreeg over alle relevante informatie zoals een businessplan, een goede onderbouwing en een overzicht van de bedrijfsresultaten.

26

Inschattingsfout De resultaten van een door UNO, een onafhankelijk bedrijfskundig adviesbureau, verricht onderzoek wierpen een nieuw licht op de zaak.

Want wat bleek: er was in Foxhol het voorgaande jaar een fors verlies geleden. Sterker nog, er was op de machines nauwelijks productie gerealiseerd. De machines waren nog onvoldoende operationeel en ook was de benodigde certificering nog Directeur /eigenaar René Pol houdt vinger aan de pols.

niet officieel toegekend. ‘Er was door

Het was ergens in september 2010

ganisatie die geïntegreerde systemen

gemaakt’, benadrukt Koen. ‘Dat deed

toen Projectmanager Compensatie-

levert aan de defensie - en medische

ons besluiten om alleen te parti-

orders Wubbo Everts zijn collega

sector, de analytische industrie en de

ciperen wanneer er een nieuw en

Koen Poppema, Investmentmanager

civiele luchtvaart. Wubbo was vooral

stevig management kwam. Dat was

van de NOM, aan zijn jasje trok.

enthousiast geraakt door de volauto-

de eis, anders zou de deal worden

‘Koen, ik ben bij een geweldig bedrijf

matische productielijn in de fabriek

afgeblazen. Daar is men uiteinde-

geweest dat geïnteresseerd is in par-

van Tecnovia Axxion in Foxhol.

lijk mee akkoord gegaan.’ De NOM

ticipatie door de NOM. Je moet daar

Zeven dagen in de week, vierentwin-

schoof vervolgens René Pol naar

zeker eens gaan kijken!’ Het bleek om

tig uur per dag maken robots hier

voren als nieuwe directeur/eigenaar.

de Tecnovia Group te gaan, een or-

onderdelen van aluminium of tita-

Koen kende René al van een eerdere

•

NOVEMBER 2011

Tecnovia helaas een inschattings­fout

aarde voor participatie’ bewezen dat hij bedrijven succesvol

nooit eerder gedaan. Maar als de mo-

in de markt kan zetten en flink kan

gelijkheid zich voordoet gaan we het

laten groeien. Bovendien zetten we

ongetwijfeld vaker doen. In het geval

als NOM zwaar in op hands-on ma-

van Tecnovia participeren we in meer-

nagers, mensen die de mouwen op-

dere delen. Een deel aandelenkapitaal,

stropen en weten wat er op de werk-

een deel achtergestelde lening en een

vloer leeft en speelt. Zij verdienen de

deel voor toekomstige ontwikkelingen,

voorkeur boven corporate mensen,

bijvoorbeeld een investering in de

die vaak op een meer bestuurlijke

tweede straat van de productielijn in

manier een bedrijf aanpakken.’ Na

Foxhol. Daarnaast hebben we natuur-

een telefoontje van Koen verdiepte

lijk nog onze begeleidende rol, het

René zich kortstondig in Tecnovia.

beheer. Na het zetten van een handte-

Hij gaf te kennen geïnteresseerd te

kening draag ik het dossier Tecnovia

zijn om verder te praten. Het was het

over aan mijn collega Annemieke

begin van een proces waarin René

Wouterse, eveneens Investmentman-

uiteindelijk het jawoord gaf. Vooral

ger. Zij is dan het eerste aanspreekpunt

de knowhow die binnen de poorten

voor René.’

aanwezig was en de gedetailleerde manier van werken spraken naar

Snel succes

eigen zeggen aan. ‘Tecnovia is een

René kijkt zichtbaar uit naar zijn

bedrijf met een innovatief karakter en

werkzaamheden voor Tecnovia. Wat

met enorm veel potentie’, zegt René,

mogen we in de nabije toekomst van

vanuit het kantoor van Precision

hem verwachten? ‘Allereerst moeten

Sheet Metal (PSM), een onderdeel

de interne processen nauwkeuriger

van de Tecnovia Group, in Hengelo.

worden neergezet’, betoogt hij. ‘En er

‘Ook de samenwerking met de NOM

moet natuurlijk meer omzet worden ge-

ontmoeting. René had hem destijds

verloopt tot dusver erg plezierig en

draaid. We zullen proactiever moeten

te kennen gegeven dat wanneer hij

constructief. We zijn heel intensief

handelen. Onder meer door nieuwe

een kandidaat zocht hij daar wel voor

met elkaar opgetrokken. Over primaire

opdrachtgevers te verwerven. Onlangs

in zou zijn. Wel had René een aantal

zaken zoals de aandelenverdeling

is aan Tecnovia, als een van de eerste

voorwaarden gedefinieerd. Zo moest

en het salaris waren al in een vroeg

Nederlandse toeleveranciers, het AS

het een technologisch bedrijf betref-

stadium heldere afspraken gemaakt.

9100-certificaat verleend, dé inter-

fen, opererend in een nichemarkt. En

De kaders waren gezet, met als gevolg

nationale standaard in de aerospace-

ook moest het een stevige uitdaging

dat je gedurende het onderhandelings-

industrie. De komende jaren zal dat

betreffen en de mogelijkheid bieden

traject met de adviseurs van de heer

certificaat door alle Amerikaanse en

om te participeren.

Zandstra precies wist wat je aan

Europese ruimte- en vliegtuigbouwers

elkaar had.’

worden vereist van haar subcontrac-

Constructieve samenwerking

tors. De voordelen van het certificaat

‘Hoewel er diverse kandidaten wer-

Bijzondere combinatie

moeten we ook daadwerkelijk ten

den aangedragen was René voor mij

De NOM biedt Tecnovia dus niet al-

gelde maken. Ik zie veel mogelijk­

de enige die voldeed aan het profiel’,

leen financiële slagkracht, maar ook

heden, daarom ben ik er ook ingestapt.

vertelt Koen. ‘Bij Visser Leeuwarden

een solide management. Een bijzon-

Naar mijn idee kunnen we relatief snel

en Ziegler Brandweertechniek uit

dere combinatie, noemt Koen het.

succes boeken.’

Winschoten heeft hij overduidelijk

‘Op deze wijze heeft de NOM dat nog • INVESTEREN IN ONTWIKKELING



27

Flinc werkt!

Doe

Flin

Bel 06 me op - 27 08 7

c!

26

Koen van den Berg

28

6

Alweer sinds 2008 is Flinc dé link voor startende en bestaande ondernemers die nieuwe activiteiten willen ontwikkelen en op zoek zijn naar startkapitaal. Door steun van de Provincie Drenthe werkt

www.f-linc.nl

Flinc voor Drentse Ondernemers. Koen van den Berg is als manager al sinds de start bij Flinc betrokken.

‘Het is voor een startende ondernemer vaak moeilijk om de juiste paden te bewandelen. Soms maakt aanscherping van het businessplan en de presentatie net het verschil om financiering voor elkaar te krijgen.

Flinc kan daarbij helpen. Ook kunnen we door het vinden van goede partners, het juiste netwerk en het wijzen op subsidiemogelijkheden, zorgen voor een versnelling van de businesscase. Flinc is echt een effectieve aanjager van nieuwe bedrijvigheid gebleken. Ik daag Drentse ondernemers met nieuwe ideeën dan ook graag uit om Flinc gebruik van ons te maken.’

Flinc geïnteresseerd? Neem contact op met Koen van den Berg. Of lees eerst de verhalen van ondernemers die al Flinc deden op www.f-linc.nl.

DIT PROJECT IS MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE PROVINCIE DRENTHE

Dé weg naar startkapitaal

Flinc Drenthe wordt uitgevoerd door

•

NOVEMBER 2011

Top 10 Meest gebruikte clichĂŠwoorden in LinkedIn-profielen De zakelijke netwerksite LinkedIn met meer

TomTom Places is een app voor

dan 85 miljoen leden wereldwijd, heeft een

de iPhone, waarmee je winkels,

top 10 samengesteld van meest gebruikte

bedrijven en restaurants, geldau-

woorden in LinkedIn-profielen.

tomaten, parkeergelegenheid en

Daardoor zijn ze volgens de experts niet meer

supermarkten in de omgeving kunt

origineel en onderscheidend. In Nederland

vinden. Mooie toevoeging van deze

worden de volgende Engelse termen het

app ten opzichte van concurrerende

meest gebruikt:

toepassingen is de actuele verkeers-

1. Innovative

informatie. TomTom Places bekijkt

2. Dynamic

de snelste route op dat moment.

3. Team player 4. Extensive experience

Bron: http://itunes.apple.com/nl

5. Motivated 6. Entrepreneurial 7. Proven track record 8. Out-of-the box 9. Proactive 10. Value Add Bron: www.dincmarketing.nl 29

Een pen met geheugen: de smart pen De Livescribe Pulse smartpen neemt audio op en linkt dit aan wat je schrijft of tekent. Heb je iets gemist? Tik op de aantekeningen of tekeningen met de punt De Livescribe Pulse smartpen slaat alles op wat je schrijft en tekent. Handig: sla de bestanden op op je computer. Als je vervolgens op zoek bent naar woorden in je aantekeningen, dan heb je ze zo gevonden. Met 4GB geheugen kun je meer dan 400 uur opnemen, afhankelijk van de kwaliteitsinstellingen.

Bron: www.livescribeshop.eu

Voor winners only: een afstandbestuurbare golfbal Deze golfbal is een perfecte gadget voor de ware golffan. Kunt u er niet tegen om altijd ingemaakt te worden of zeggen uw vrienden dat u het nooit van hen kunt winnen? Dan is er nu een oplossing. Laat ze kennismaken met de afstandbestuurbare golfbal. U bepaalt zelf de richting met behulp van de afstandsbediening.

De bal heeft een kleine gyroscoop en een ingebouwd motortje om hem te laten draaien. Succes verzekerd, dat wordt lachen!

Bron: www.gadgethouse.nl • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Kwetters!

van de smartpen om te horen wat er is gezegd terwijl je aan het schrijven was.

De NOM Noord Nederland is een bij uitstek agrarisch gebied. Aardappelen, suikerbieten en koeien.

En gras tot zover het oog reikt. Gras? Ja, gras is uitermate geschikt als grondstof voor een 30

biobased aanpak. Net zoals bietenbladeren en maisstengels. De biobased economy komt op gang. Ook in Noord Nederland. Half december is de aftrap in Heerenveen. Door de NOM, die daar een roadmap voor de biobased economy in het Noorden presenteert. Het gaat snel, eind maart was de eerste verkenning in Leek en nu ligt er een plan, ontwikkeld en gedragen door een groot aantal partijen.

•

NOVEMBER 2011

De crux van de biobased economy is een veel nauwere

Inderdaad. En waarom hebben we dat dan niet al veel

samenwerking tussen de agrarische en de chemische

eerder gedaan? Twee redenen: de eerste is de almachtige

bedrijfstakken. Een samenwerking en wederzijdse afhan-

positie van aardolie, die in al onze behoeften aan che-

kelijkheid zoals die lang heeft bestaan tussen de aardolie-

mische producten, materialen en energie kon voorzien.

industrie en de petrochemie. Alle producten die we uit

Kon, want dat tijdperk begint langzaam af te lopen en

olie kunnen maken, kunnen we ook isoleren uit groene

daarom is het goed om nu al de bakens te gaan verzet-

grondstoffen. Beter zelfs, want waar je uit olie de che-

ten. De tweede reden is dat er flink wat nieuwe tech-

mische producten vanaf de meest simpele bouwstenen

nologie voor nodig is, biokatalyse met enzymen om de

moet opbouwen - iets wat meestal onder vrij extreme

reacties goed te laten verlopen en scheidingstechnologie

omstandigheden plaatsvindt - met organische oplos-

om de gevormde mengsels weer uit elkaar te halen en de

middelen en hoge temperatuur en druk, en met veel

gewenste producten te isoleren.

afvalproducten, maakt de natuur in de plant al heel veel

neemt het voortouw 31

chemische producten die we, na isolatie en zuivering,

Met die beide technologieën zijn we ondertussen een

zo kunnen inzetten voor verdere verwerking tot nuttige

flink stuk op weg. En wat meer zegt, we zijn er goed in.

producten. In principe kunnen we zo alles maken wat we

Nederland heeft een hoop kennis over procestechnologie

nodig hebben aan chemische producten en materialen,

en een hoop kennis over katalyse en over de groene

zoals kunststoffen. Maar dan wel groen.

varianten daarvan. Zelfs zoveel dat we op dat gebied misschien wel het voortouw in de wereld kunnen nemen

Groen betekent duurzaam. En duurzaam betekent van

en daarop een nieuwe economie en een nieuwe samen-

alles: geen afval, dat wordt allemaal gebruikt. Geen

leving kunnen gaan bouwen. Een nieuwe economie die

chemisch geweld, maar milde technologie met behulp

hard nodig is gezien de concurrentie van de rest van de

van enzymen. Geen extra kooldioxide-uitstoot, maar

wereld, de concurrentie van lage lonen, van grote thuis-

klimaatneutrale productie. Minder importen van grond-

markten en van goedkope grondstoffen. Daar moeten

stoffen omdat we veel ter plekke maken en gebruiken.

we iets tegenover kunnen stellen, en dat ‘iets’ heeft de

Lager energiegebruik omdat de boeren de allerlaatste resten

vorm van technische kennis en groene producten. Dat

van hun productie kunnen inzetten voor het maken

is de enige manier. De tijd is er rijp voor. Consumenten

van eigen energie door vergisting van wat we vroeger

willen groene producten, bedrijven staan te trappelen

afval noemden. Ideaal dus? Ja. Zonder negatieve kanten?

om ze te maken. De overheid zal belemmerende regels

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

moeten opruimen, en de kennisinstellingen moeten met

Een voorbeeld? Gras. Eind september presenteerde Grassa

de bedrijven gaan samenwerken om nieuwe producten

in Appelscha de eerste mobiele grasraffinage-installatie. We

te ontwikkelen. En de agrarische sector moet veel meer

hebben in het Noorden meer gras dan de koeien op kun-

gaan samenwerken met de chemie. Ook in Noord Neder-

nen eten. Bovendien kunnen we er andere producten van

land.

maken. Dat doet Grassa, een conglomeraat van veel spelers en geïnteresseerden uit het Noorden. Ooit ontstaan als idee

Noord Nederland

om de lege tijd tussen de aardappelzetmeelcampagnes op

Is Noord Nederland wel zo geschikt voor de biobased

te vullen. Het bedrijf isoleert grasvezels die geschikt zijn

economy? Zijn er ook zwakke punten? Het antwoord is

voor gebruik in de papier- en kartonindustrie en haalt de

ja op beide vragen. Eerst maar de positieve punten.

eiwitten, die in flinke hoeveelheden in het gras aanwezig

Een grote agrarische bedrijfstak, goed georganiseerd via

zijn, voor menselijke en dierlijke consumptie uit het geraf-

coöperaties. Een steeds belangrijker wordende energie-

fineerde sap. Dankzij het feit dat de installatie mobiel is

haven, een grote, zware chemische industrie en een

- en je dus geen grote hoeveelheden water in het gras naar

behoorlijk stevige kennisinfrastructuur. Nu de minder

de fabriek hoeft te transporteren - kan de rest van het sap

goede punten. Een beperkt midden- en kleinbedrijf dat

gelijk terug naar het land. Dat levert een sluitende business

in het geval van nieuwe industriële ontwikkelingen voor

case op die later nog beter kan worden door andere waar-

de stoot naar innovatie en de vernieuwingen moet zor-

devolle stoffen uit dat sap te halen. Het is maar een voor-

gen, nog te weinig affiniteit tussen de agrarische sector

beeld, maar het toont wat er allemaal mogelijk is in de

en de chemie en te weinig goedopgeleide medewerkers

nieuwe economie waar wordt nagedacht over kringlopen,

en technici om het Noorden in deze richting vooruit

het sluiten van ketens, het gebruiken van afval en het op

te brengen. Maar deze mindere punten kunnen in hun

elkaar afstemmen van producties.

32

tegendeel gaan verkeren als de boeren de mogelijkheden zien van de biobased economy, als kennisinstellingen

Die veelheid van de ontwikkelingen komt aan bod op

gericht gaan samenwerken met elkaar en met bedrij-

15 december in Heerenveen (in het Abe Lenstra Stadion)

ven, als het onderwijs ziet welke kant het op moet, als

waar, na de eerste verkenning in Leek van een half jaar

kleinere en grotere bedrijven nieuwe kansen zien en zich

geleden, de NOM de aftrap voor de biobased economy in

in Noord Nederland komen vestigen, en als de overheid

het Noorden zal geven met de presentatie van een boek

helpt met de juiste steun en de juiste wetten en regels.

over de sterke en zwakke punten en vooral met de onthul-

Dan groeit er in het Noorden een nieuwe, duurzame

ling van een roadmap voor de komende jaren. Zo gaan we

agrochemische bedrijfstak, die alles haalt uit de biomassa

het doen in Noord Nederland.

en die de ketens van productieprocessen met elkaar weet te sluiten. Niet alleen binnen het eigen bedrijf, maar ook

www.grassanederland.nl

onderling.

•

NOVEMBER 2011

I N N O V AT I E S met impact

Innovatie is van groot belang. Nieuwe ideeën zijn de wapens waarmee een onderneming de concurrentie-oorlog in haar voordeel kan beslissen. Nieuwe ontwikkelingen kunnen de economie als geheel sterker maken. NOM-O&I is de motor achter belangrijke innovatieve projecten in Noord Nederland. Vanuit de hoofdtaak van de NOM - het versterken en stimuleren van de noordelijke economie - zoekt NOM O&I actief naar kansrijke en vernieuwende projecten om ze te stimuleren en ze te helpen verder te ontwikkelen. Voorbeelden? Laat u inspireren door de volgende cases.

Project in ontwikkeling 

Energie van ... zet de energiewereld op zijn kop Energie van … is een nieuw bedrijfsmodel voor een integraal back office-concept dat lokale, duurzame energiebedrijven (bijv. coöperaties) volledig ontzorgt (meten, billing, administratie, diensten, vergunningen, etc.) bij het bedienen van hun klanten. Energie van ... kan zowel front office als back office diensten beschikbaar maken, waarbij ‘het front’ altijd het lokale gezicht heeft. Daar zit de kracht: lokaal, kleinschalig, herkenbaar en dichtbij. Een geïntegreerde webportal maakt de dienstverlening volledig financieel transparant voor de eindklant (consument), waardoor het Energie van … mijzelf en mijn buren wordt.

Peter Breithaupt, eigenaar Biobench, adviseur Grunneger Power (jonge, duurzame energiecoöperatie uit Haren) over Energie van …

‘Energie van … speelt in op de snelle opkomst van LDEB’s (Lokaal Duurzaam Energie Bedrijf), decentralisatie van de energievoorziening en de nog noodzakelijke integratie daarvan met de complexe juridische kaders en de ICT-omgeving van de traditionele energiespelers. De NOM steunt de ondernemers met de uitontwikkeling en marktintroductie van het bedrijfsmodel, met oog voor de huidige en toekomstige complexiteit en marktkansen van de energiemarkt.’

Ontwikkeld project 

Smart Factory - De route naar een foutloze fabriek De Smart Factory draait om het ontwikkelen van nieuwe (inline en realtime) meet- en regeltechnieken waarmee de industrie ‘foutloos’ (en dus duurzamer) kan produceren. De inzet is om het Noorden tot een hotspot van geavanceerde productietechnologie te maken. Eén van de Smart Factory-projecten loopt bij Fokker in Hoogeveen, waar vier Noordelijke MKB-bedrijven met succes een deel van de composieten-fabricage ‘zelflerend’ en dus foutloos aan het maken zijn.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

33

34

Rob Goossens, vestigingsdirecteur Stork (Hoogeveen) over Smart Factory: ‘We zijn ongelooflijk blij met dit project. De NOM heeft hiermee voor ons de weg geëffend om te experimenteren met nieuwe besturingstechnieken, zodat we onze voorsprong in deze markt kunnen vasthouden. De betrokken MKB-bedrijven kunnen zich kwalificeren om straks met deze technieken naar buiten te gaan. Dat is een grote kans voor Noord-Nederland.’



Waterplein - Watervraagstukken vertaald naar businessopportunity (www.wateralliance.nl)

O&I Netwerken

Onder de vlag van de WaterAlliance modereert NOM O&I de vraaggestuurde Waterplein-sessies. Het Waterplein biedt zowel de technologieleverende bedrijven als wel de technologiegebruikende bedrijven een unieke kans om gezamenlijk te werken aan het oplossen van actuele complexe watervraagstukken.

Hein Molenkamp, directeur WaterAlliance ( Leeuwarden) over het Waterplein: ‘Het voorwerk dat O&I in een Waterplein-casus steekt, houdt ons scherp en zorgt ervoor dat het Waterplein exclusief blijft voor complexe watervraagstukken met een zwaarwegende economische drive. Op deze manier wordt tevens de kans vergroot dat deelnemende bedrijven er aan het eind ook zakelijk iets aan overhouden.’

•

NOVEMBER 2011

U bent geïnteresseerd en wilt meer weten?

Neem dan contact met ons op: telefoon (050) 521 44 66.

Kijk voor

vers nieuws dagelijks op nom.nl

Nieuw kenniscentrum voor duurzame ­kunststoffen

TCE GoFour genomineerd voor ­innovatieprijs Blauwe Tulp

Onder de naam Stenden Polymore Research & Education (Stenden PRE) is in Emmen een nieuw kenniscentrum voor duurzame kunststoffen van start gegaan.

TCE is een producent en ontwikkelaar van groene energie en heeft een techniek ontwikkeld waarbij visafval van de visserij kan worden omgezet in biodiesel.

www.nom.nl/artikelen/58638/Nieuw_kenniscentrum_voor_ duurzame_kunststoffen

www.nom.nl/artikelen/58610/TCE_GoFour_ genomineerd_voor_innovatieprijs_Blauwe_Tulp

Het nieuwe werken: Symula gaat voor­taan op de e-scooter naar haar klanten

Recordopbrengst in aardappelsector www.nom.nl/artikelen/58340/Recordopbrengst_ in_aardappelsector

Grote plannen voor duurzame energie-opwekking rond Euroborg www.nom.nl/artikelen/58364/Grote_plannen_voor_ duurzame_energie_opwekking_rond_Euroborg

NOM ondertekent manifest voor biobased economy www.nom.nl/artikelen/57972/NOM_ondertekent_ manifest_voor_biobased_economy

Nieuwe fabriek Teijin Aramid in Emmen produceert ‘supertape’

Miljoenenorder voor Koninklijke Lankhorst uit Sneek

In Emmen is een nieuwe fabriek van het Japanse bedrijf Teijin Aramid geopend. In de productiefaciliteit zal de zeer sterke tape Endumax geproduceerd gaan worden. www.nom.nl/artikelen/58367/Nieuwe_fabriek_Teijin_ Aramid_in_Emmen_produceert__supertape_

3 miljoen voor ‘LiveDijken’ in ­Groningen en Utrecht

Eric Jansen: Provincies ­ moeten kiezen voor NOM

De dijk van de toekomst is sterk en slim. Nederland is op zoek naar technologieën die dijken slim maken. www.nom.nl/artikelen/58062/3_miljoen_voor__ LiveDijken__in_Groningen_en_Utrecht_

Marketing Drenthe laat ondernemers ‘proefondernemen’ Marketing Drenthe heeft tien ondernemers uit het westen van het land uitgenodigd om in de provincie te komen ‘proefondernemen’.

Waterbedrijf Vitens investeert in nieuw instituut voor wateronderzoek

www.nom.nl/artikelen/58125/Marketing_Drenthe_laat_ ondernemers_proefondernemen_

www.nom.nl/artikelen/58022/Waterbedrijf_Vitens_investeert_ in_nieuw_instituut_voor_wateronderzoek

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

35

Tijd voor de NOM De NOM investeert in de ontwikkeling van Noord-Nederland.

En daar kunt u, als ondernemer goed gebruik van maken. Juist nu!

We nemen graag de tijd om u te helpen uw ideeën van de grond te krijgen, uw ambities waar te maken en groei te realiseren.

Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met partners, leveranciers of klanten. Door u een

36

financiering te verstrekken, kansen te vertalen naar concrete mogelijkheden of u te helpen met het vinden van een geschikte locatie. Of door aandeelhouder in uw bedrijf te worden en u met raad en daad terzijde te staan.

Gaat er bij u een belletje rinkelen?

U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo goed als volgroeid is. En zelfs nog verder: tot opvolging of overname. Neem nú contact met ons op.

Het is tijd voor de NOM.

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Paterswoldseweg 810 Postbus 424 • 9700 AK Groningen T (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00 E info@nom.nl • I www.nom.nl

N.V. NOM Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland