NOMMER 13

juni 2012

In dit nummer o.a.

• NOMmer Ruud van Dijk en NOMbassadeur Hylke Heidstra • Innovatie en vernieuwing op de grondvesten van Cordis • 2011 in cijfers • Een foutloze fabriek? Ja, natuurlijk!

Follow your dream. Persoonlijk heb ik daarmee te maken door onze zoon. Hij is zijn droom aan het verwezenlijken en werkt in New York. En als verantwoordelijke ouders is het dus logisch om op bezoek te gaan.

Dromen zijn dan ook niet altijd bedrog. Dat is zeker ook van toepassing op het werk van de NOM. Of het nu om dromen van ondernemers gaat of van Nommers. De droom van ondernemers helpen we mee verwezenlijken door middel van risicofinanciering. Nommers dromen van

Follow your dream Siem Jansen jansen@nom.nl @siem_nom

ondernemers die in een projectvorm mee willen werken om tot nieuwe diensten of producten te komen. Of door hen te helpen een nieuwe plek te vinden dan wel een uitbreiding te realiseren.

Al die facetten komen terug in het jaarverslag van de NOM. De daaraan gekoppelde jaarrekening laat in harde cijfers het resultaat zien. De trend in die cijfers ervaren wij als positief. O ja, het economisch klimaat is niet optimaal, maar wanneer we kijken naar de vele innovatieprojecten die lopen, de contacten van ons Finance-bedrijf en InvesteringsBevordering (Foreign Direct Investment), dan is er nog steeds sprake van economische dynamiek.

Daarom ook hebben we bij de persconferentie benadrukt dat de ondertoon in Noord-Nederland goed is. De motor van de Noord-Nederlandse economie draait door. Leven we daarmee op een roze wolk?

Nee, we beseffen zeer wel wat er nu speelt, maar zolang ondernemers blijven investeren in de toekomst en daarmee hun dromen verwezenlijken is er continuĂŻteit en vernieuwing, en daar moeten wij het van hebben.

Blijf uw droom volgen en verwezenlijken. Uit eigen ervaring kan ik u meegeven dat het de moeite waard is.

•

JUNI 2012

I N H O U D 5

14

23

29

Siem

2

De NOM helpt ondernemersdromen waarmaken

Vernieuwing

5

Hoe Cordis uiteenviel in vele succesverhalen

Talent

9

NOM on Tour over concurreren en toch ook kennisdelen

NOMbassadeur

10

Hylke Heidstra voelde dat de tijd rijp was, de NOM hielp

Winnaar

14

Spot aan voor de slimme straatverlichting van Tvilight

Tender

16

IAD stuwt MKB

Ontwikkelingen

18

Financiële belangen in heel het Noorden

2011

23

Cijfers, investeringen, resultaten

Locatie

26

DCP: binding, stoom, stroom en afvalwaterzuivering

Smart

29

De Foutloze Fabriek van Fokker

En verder … Blikvanger Alfred Oosterman 12 INVESTEREN IN ONTWIKKELING

• Ondernemer Frank Smit 13 Kwetters 17 • De week van … Reinder de Jong 20 • Pitch-stop 22 • Social media 28 • Meer Kwetters 34 • Vers nieuws uit de regio 35 • Geert Buiter 36

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelings-

Tijd voor de NOM

maatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Pierre Carrière, Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Reinder de Jong, Loek Mulder, Willem van Reijendam, Frank Smit, Lykle de Vries.

Fotografie: Bert Barelds, Manisch Creatief, Stijntje de Olde (cover), Alfred Oosterman, archief NOM, stock.

4

Drukwerk: WM Veenstra.

De NOM investeert in de ontwikkeling van

Oplage: 3.250 exemplaren.

Noord-Nederland. En daar kunt u, als onder-

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

nemer goed gebruik van maken. Juist nu!

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

We nemen graag de tijd om u te helpen uw ideeën van de grond te

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

krijgen, uw ambities waar te maken en groei te realiseren.

Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met partners, leveranciers

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-

of klanten. Door u een financiering te verstrekken, kansen te vertalen

en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

naar concrete mogelijkheden of u te helpen met het vinden van een

Paterswoldseweg 810, Groningen.

geschikte locatie. Of door aandeelhouder in uw bedrijf te worden en

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

u met raad en daad terzijde te staan.

Cover: Ruud van Dijk (NOM) en NOMbassadeur

Gaat er bij u een belletje rinkelen?

Hylke Heidstra (Sitecore)

U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo goed als volgroeid is. En zelfs nog verder:

Juni 2012

tot opvolging of overname. Neem nú contact met ons op. Het is tijd voor de NOM.

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

•

JUNI 2012

Innovatie en vernieuwing

op de grondvesten van

Cordis

De schok die het bericht teweeg bracht was enorm: Cordis in

Al voordat intern het besluit officieel

Roden dicht! Zou de lokale economie dat verlies van honderden

NOM een telefoontje binnen van de

bekend werd gemaakt kwam bij de

5

arbeidsplaatsen en het teloor gaan van kennis ooit te boven

Cordis-lokatiedirecteur waarin hij mee-

komen? Het is nu vier jaar later en we kunnen zeggen dat

zou zijn. Binnen de NOM gingen

de regio een verbazingwekkende veerkracht heeft getoond.

Noordenveld en de provincies Groningen

deelde dat het voor Cordis einde verhaal daarop de alarmbellen af. De gemeente

Dat niet alleen, de sluiting van de katheterfabriek is zelfs een

en Drenthe werden gemobiliseerd met

zegen voor Noord-Nederland gebleken.

den. Als alternatief daarvoor werd

als inzet Cordis voor Roden te behoutegelijkertijd gezocht naar een medisch technologiebedrijf dat ontwikkel- en

Hoe dat zover kwam laat zich lezen als een spannend boek, met een verras-

productieactiviteiten op de Cordis-site

send plot en allerlei onverwachte ontwikkelingen. Het begon allemaal hal-

zou willen ontplooien.

verwege 2007, toen de eerste geruchten de kop opstaken dat het Amerikaanse

Rond dezelfde tijd stak binnen het

moederbedrijf Johnson & Johnson de productieactiviteiten bij Cordis Europa

bedrijf een groepje werknemers uit het

in Roden wilde afbouwen en verhuizen naar Mexico. Daar kon vanwege de

midden- en hoger kader de koppen

lage lonen met minder kosten geproduceerd worden. Bovendien zou tevens

bij elkaar. ‘Het besluit was nog niet of-

de afdeling productontwikkeling worden verplaatst naar Californië.

ficieel, maar we kregen allerlei signalen.

Al veroorzaakte de geruchtenstroom veel onrust, een totale verrassing waren

We voelden gewoon dat het niet goed

de berichten ook weer niet, want in de jaren ervoor waren al afdelingen

zat’, zegt Jan Degenhart, nu projectma-

gesloten en Johnson & Johnson had ook eerder al laten doorschemeren de

nager bij TCNN en destijds manager

Cordis-activiteiten in Roden tegen het licht te houden. Te meer omdat hier

training en development bij Cordis.

in Nederland een langslepende patentzaak liep die de productie bij Cordis

Hij was een van de initiatiefnemers van

dwarsboomde en het bedrijf aanzienlijke schade berokkende.

het overleggroepje ‘koffie en sigaar’,

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

6

} zoals het is gaan heten. ‘We realiseerden ons dat we

Noordenveld en het CWI werd het MobiliteitsCentrum

het heft in eigen handen moesten nemen. Hadden we

Noordenveld opgericht om mensen van baan naar baan

het niet gedaan, dan waren we de regie kwijt geraakt en

te begeleiden. Ervaren werknemers konden daarnaast

was het waarschijnlijk in een chaos ontaard.’

via een zogeheten EVC-traject een ervaringscertificaat

Beide trajecten gingen korte tijd min of meer gelijk op,

behalen, dat gelijkwaardig is aan een diploma. En voor

maar al vrij snel werd duidelijk dat het overeind houden

de meest ambitieuze werknemers werden masterclasses

van Cordis onhaalbaar was. Ook een overnamekandidaat

georganiseerd waarin hen werd bijgebracht hoe ze een

bleek wereldwijd onvindbaar. Al liepen de bestuurders

bedrijf op konden zetten. ‘Onze initiatieven kregen de

van gemeenten en provincies en de mensen van de

volle steun van de Cordis-directie’, blikt Jan Degenhart

NOM zich achter de schermen het vuur uit de sloffen,

terug. ‘Op die manier kon het bedrijf de imagoschade

de inspanningen waren tevergeefs. Allereerst omdat het

toch nog wat oppoetsen.’

besluit van Johnson & Johnson onwrikbaar bleek, maar

Uiteindelijk leidde dat ertoe dat 92 procent van het

ook omdat men op rijksniveau niet bereid bleek lobby

Cordis-personeel nu weer een baan heeft, veelal in de

richting Johnson & Johnson te voeren. ‘Merkwaardig als

regio. Met name de groeiende voedingsindustrie absor-

je nu ziet hoe er gevochten wordt om bijvoorbeeld auto-

beerde Cordis-werknemers, maar ook bij bedrijven in de

fabrikant Nedcar in Born open te houden’, merkt NOM-

medische sector gingen mensen aan de slag, bij Abbot,

adviseur buitenlandse investeringen Gerard Lenstra op.

Pendracare, Ortec en Philips Medical Technology in

‘Zelfs de minister bemoeit zich met die zaak.’ Dat het rijk

Drachten bijvoorbeeld. De 8 procent die overbleef betrof

in het geval van Cordis nauwelijks een vinger uitstak,

vooral ouderen, die tegen een pensioen aanzaten. ‘Die

heeft volgens Lenstra wellicht te maken met de op hoog

92 procent is werkelijk heel hoog’, stelt Degenhart. ‘Dat

niveau gemaakte keuze Johnson & Johnson niet voor het

in een periode van crisis!’

hoofd te willen stoten. Het bedrijf had immers nog meer vestigingen in Nederland waar honderden mensen hun werk vonden.

Springplank Vanaf dat moment lag het accent op het zoeken naar alternatieven voor al het Cordis-personeel. Dat leverde verrassende resultaten op. Samen met de gemeente

•

JUNI 2012

IMDS Cordis-kennis bouwsteen voor vernieuwend IMDS IMDS-directeur Jan de Vries is juist terug

Vries, spannende tijden waren het zeker. In

van een beurs in Parijs. ‘Zeer succesvol was

september 2008 ging IMDS van start, met de

het’, blikt De Vries terug. IMDS presenteerde

ontwikkeling en productie van een kinder-

er een nieuw soort katheter waarmee een

beensteuntje voor op de operatietafel samen

voerdraad sneller en veiliger in het lichaam

met het UMCG. Nu ontwikkelt en produceert

bestuurd kan worden. Artsen en potentiële

de onderneming een breed productenpalet

distributeurs toonden zich laaiend enthousi-

met daarbij geavanceerde cardio-vasculaire

ast’, aldus De Vries. Het is een fraai voorbeeld

instrumenten en instrumenten voor oog-

van de innovativiteit van een nieuw bedrijf

chirurgie.

dat zijn oorsprong vindt in Cordis.

IMDS ontstond eigenlijk al ruim voordat Cor-

maar vanaf dat moment had Cordis weinig

De Vries is zeer tevreden over hoe het nu

dis besloot de fabriek in Roden dicht te doen.

meer te zeggen over onze activiteiten’, zegt

loopt met IMDS. Omzet en winst zijn prima

Vier Cordis-productontwikkelaars waren al

Jan de Vries, een van de medeoprichters van

en met 45 mensen is een mooie bedrijfs-

enige tijd plannen aan het smeden voor een

IMDS. Alle gesprekken werden daarop afge-

grootte bereikt. De vier IMDS-oprichters zijn

eigen bedrijf dat medische hulpmiddelen

blazen en voor IMDS was de weg vrij.

ook nu nog de eigenaren en dat willen ze

zou gaan maken. Ze wilden Cordis niet in

Uit het sociaal plan was geld beschikbaar

graag zo houden, zegt De Vries. ‘Aan groei-

het vaarwater zitten en dat zou het bedrijf

voor de bedrijfsstart, specialistisch personeel

doelstellingen doen we niet. We richten ons

zelf trouwens ook niet hebben toegestaan.

kon zo instappen en ruimte en apparatuur

meer op het bedrijfswelzijn, de onderneming

De onderhandelingen over de voorwaarden

konden zo worden overgenomen. De wereld

moet financieel gezond zijn en we vinden het

waaronder de bedrijfsactiviteiten konden

lag met andere woorden open, maar wat

belangrijk dat we vernieuwend bezig kunnen

worden uitgevoerd zouden net beginnen

volgens De Vries desondanks alles over-

zijn. We willen vooral producten maken die

toen Cordis haar beslissing wereldkundig

heerste was de schok van de sluiting en het

een verschil in kwaliteit van leven kunnen

maakte. ‘We wilden netjes afscheid nemen,

enorme baanverlies. Hoe dan ook, zegt De

maken.’

7

Tevens zijn vanuit de Cordis-gelederen 11 nieuwe be-

van die structuur. Ze organiseert onder meer netwerk-

drijven opgezet (zie kaders), veelal door engineers met

bijeenkomsten waar behalve de bedrijven die uit Cordis

jarenlange ervaring in de ontwikkeling en productie van

zijn ontsproten, een groot aantal ondernemingen uit de

katheters en stents, geavanceerde buisjes die in aderen

life-science sector en ook kennisinstellingen op af komen.

worden geplaatst.

‘Zo zorgen we ervoor dat de kennis wordt geborgd in

De aanpak via de drietrapsraket (MobiliteitsCentrum,

mbo, hbo en bij de RUG, maar ook liggen er relaties naar

certificaten, eigen bedrijf), afgekeken van vergelijkbare

bijvoorbeeld het UMCG en initiatieven als het Healthy

bedrijfssluitingen in Zweden en Duitsland, was welis-

Ageing Network Noord-Nederland (HANNN).’

waar succesvol, maar tegelijkertijd bleef de bezorgdheid over het weglekken van hoogwaardige kennis,

Weerbaarheid

want vanzelfsprekend waaierden mensen ook uit om in

En zo is de conclusie gerechtvaardigd dat sluiting van Cor-

andere delen van het land aan de slag te gaan. Deels om

dis uiteindelijk zelfs positief voor de regio is geweest, stelt

het verdwijnen van die kennis tegen te gaan en ander-

Lenstra: ‘Al de kennis zou nooit buiten Cordis beschik-

zijds om een hecht netwerk van oud-Cordis mensen te

baar zijn gekomen wanneer het bedrijf niet was gesloten.

creëren werd in februari 2008 Springboard opgezet, een

Dankzij de nieuw opgerichte bedrijven en het relatienet-

netwerkorganisatie die zich ten doel stelde de medische

werk dat is ontstaan, is nu een hechte structuur gegroeid

technologiesector in Noord-Nederland te ontwikkelen

van bedrijven in met name de life science-hoek. Reken

tot een topsector.

daarbij dat de banden zijn aangehaald met het UMCG en

‘We wilden een kennisnetwerk bij elkaar houden.

het MCL en dat bruggen zijn geslagen naar universiteit

Daarvoor moest er een structuur komen’, aldus NOM-

en hogescholen. Die kennis- en relatiestructuur is nu vele

adviseur Lenstra. Springboard vormt nu het fundament

malen sterker en ook beter verankerd dan voorheen.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

} Plus, niet te vergeten, de economische weerbaarheid

veel beter te overzien. Bovendien worden al die Cordis-

van de bedrijvigheid is verstevigd. Want niemand hoeft

nazaten niet langer door een multinational in een ver

meer het teloorgaan van een grote werkgever als Cordis

land bestuurd, maar gewoon vanuit een kantoor in

te vrezen. Wanneer een kleine onderneming op de fles

Groningen, Friesland of Drenthe. Lekker dichtbij. |

gaat, is dat evenmin prettig, maar de gevolgen zijn wel

Alvimedica: daadkracht en visie

8

De komst van het Turkse hi-techbedrijf Alvi-

vasculaire toepassing maakt. Hij bracht dat

medica naar Assen is een direct gevolg van

bedrijf in contact met Springboard. Korteling:

de kruisbestuiving van nieuwe bedrijvigheid

‘De Turken zagen Springboard als een waar-

die uit Cordis ontstond en het relatienetwerk

devol netwerk waar ze veel van konden leren

van Springboard. Een hoofdrol bij de vesti-

en graag mee wilden samenwerken. Via het

ging van Alvimedica was weggelegd voor

netwerk konden ze kennismaken met andere

Bart-Jan Korteling, destijds r&d-manager bij

life science-bedrijven.’

Cordis en een van de gangmakers achter

Met name vanwege de kennis over ontwik-

op de noordelijke economische life science

Springboard. Korteling had het plan een ei-

keling en productie van medische instru-

kan worden gezien. Binnen enkele maan-

gen bedrijf te beginnen met een instrument

menten die Alvimedica hier in het Noorden

den verwacht Korteling groei naar 25 man

dat thorax-chirurgie vereenvoudigde. ‘Het

aantrof, ontwikkelde het management van

personeel. Ook de Turkse achtergrond van

vergde echter hoge investeringen op een

de onderneming een uitgesproken voorkeur

het bedrijf is een plus, aldus Korteling, die

moment dat er weinig kapitaal beschikbaar

voor vestiging in de regio. Korteling is nu

zegt dat het werk van Alvimedica gerust als

was’, aldus Korteling. ‘Het ketste daarom af,

manager bij het explosief groeiende bedrijf.

baanbrekend mag worden beschouwd: ‘Het

maar het plan ligt er nog steeds, want het

‘We zijn nu met z’n zestienen en werken aan

is ook voor ons verfrissend om via het bedrijf

blijft een briljant idee, goed beschermd door

productontwikkeling en r&d voor vasculaire

kennis te maken met een heel ander deel

patenten.’

producten, dat wil zeggen alles wat er aan

van de wereld. De Turken doen bovendien

Korteling vestigde zich daarop als consultant

therapie- en diagnose-instrumenten in de

zaken op een manier waar een daadkracht

en deed in die hoedanigheid begin 2010 een

bloedbaan wordt gebracht.’ Hoogtechnolo-

en een visie achter zit die ik bij Nederlandse

klus voor Alvimedica, dat producten voor

gisch werk dat als een belangrijke aanvulling

bedrijven zelden aantref.’

Health Park North Nadat Cordis in 2007 de deur in Roden achter

Het geheel bestaat uit twee hoofdgebouwen

Wientjes (medische instrumenten) en

zich dicht trok, verkocht de onderneming het

en een derde pand en is nu voor circa drie-

BIONND (bioafbreekbare plastics) gevestigd.

gehele complex aan PDG Investeringen. On-

kwart gevuld. Op de begane grond in het

Ruim 100 mensen vinden er hun baan.

langs is het doorverkocht aan het Groningse

eerste hoofdgebouw zijn IMDS (zie ander ka-

vastgoedbedrijf OK Invest dat het geheel aan

der) en dochterbedrijf J&J Plastics (kunststof-

de man brengt met de welgekozen naam

extrusie) gehuisvest. Op de eerste verdieping

Health Park North.

zit een aantal kleinere partijen, waaronder

Inzet was aanvankelijk het gehele complex

Springboard en Medizon (verkoop van defi-

van 20.000 vierkante meter kantoorruimte en

brillatoren).

bedrijfshallen te vullen met life science-be-

Verder zitten in het andere hoofdgebouw

drijvigheid. Dat bleek behoorlijk lastig, maar

DCA (De Centrale Apotheek, landelijke leve-

in de voorbije jaren is de zaak toch behoorlijk

ring geneesmiddelen) en enkele advies- en

gevuld geraakt met ondernemingen uit die

consultancy-ondernemingen.

sector.

In het derde pand zijn onder meer VDL •

JUNI 2012

The Battle for Talent De markt verandert snel, innovatiekracht is belangrijker dan ooit tevoren. Hier levert talent de onderscheidende factor. Samen met vergrijzing en ontgroening op de arbeidsmarkt komt de Battle for Talent eraan, misschien wel eerder dan u denkt!

Hoe binden en boeien we de juiste medewerkers aan ons

delen. En, last but not least, de generatie Y-medewerkers

bedrijf in een markt waar zaken als vrijheid, flexibiliteit,

te blijven bevragen. Hun input is belangrijk.

plezier en kennisdeling de normen zijn? Zijn de bestaande systemen en instrumenten op het gebied van HR ook

Voor deze NOM on Tour waren we te gast bij Paragon Pet

toereikend voor de generatie Y-medewerkers, ook wel

Products in Veendam. Na de Battle for Talent werden de

‘millenniums’ genoemd? Gaan zij ons HR-beleid vernieu-

aanwezigen ingewijd in de geheimen van de ontwikkeling

wen of moeten we eerst zelf innoveren om ze überhaupt

en productie van ‘de meest

voor ons te winnen? Hoe slagen we erin verbinding met

innovatieve hondenbotten

hen te maken? Wat is hun HR-gebruiksaanwijzing? Deze

ter wereld’, zeer enthousiast

vragen spelen een cruciale rol in het vermogen van een

verteld door directeur Wim

organisatie om ook in de toekomst meerwaarde te creëren

Pater, controller Christiaan

en concurrerend te zijn.

Rolf en productiemanager Sietse Moorlag.

Al deze zaken kwamen aan bod tijdens de NOM on Tour

Bedankt Paragon voor de

op 15 mei jl. Gediscussieerd werd over concurrentiepositie

gastvrijheid én de heerlijke

versus kennisdeling. Hoe houden we een voorsprong ter-

taart!

wijl alle know how en expertise ‘in the cloud’ zweeft? En moeten we doen aan HR-innovatie door of ten behoeve van de nieuwe generaties? Hoe krijgen we en hoe houden

Meer NOM on Tour in juli

we toptalenten aan boord? Zaken als strategische kennis-

Tijdens de volgende NOM on Tour wordt ingegaan op de

deling, optimale herkenbaarheid van je organisatie,

multigeneratie-organisatie. Hoe gaat de ‘oude’ garde om met

werkelijk doen wat je zegt dat je doet en maximale ruimte

de ‘jonge’ garde? Hoe maak je optimaal gebruik van elkaars

voor persoonlijke ontwikkeling werden besproken. Dui-

kennis en kunde? Hoe vorm je één team? Leer en discussieer mee.

delijk is dat het onderwerp speelt binnen organisaties, dat

Houd de evenementenkalender op www.nom.nl in de gaten voor exacte data en locaties.

het belangrijk is hierover te blijven nadenken én te han-

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

9

NOMbassadeur

H Y L K E H E I D S T R A | Sitecore

Hoort u het ook eens van een ander ...

Als NOM investeren we in de ontwikkeling van het Noorden, dat wist u al.

Maar wist u ook dat we dat heel vaak niet alleen doen? We zijn op ons best als we dat kunnen doen met behulp van ons netwerk. Als we samen kunnen werken met mensen en bedrijven die we geholpen hebben en die, daardoor enthousiast geworden, hun kennis en ervaringen weer delen met anderen.

We noemen ze: onze NOMbassadeurs.

Lees hier het verhaal van NOMbassadeur Hylke Heidstra, product manager Sitecore, voorgedragen door Ruud van Dijk, investmentmanager NOM.

Jongensdroomplatform 10

Een paar weken geleden namen Ruud van Dijk en Hylke Heidstra tijdens een etentje afscheid van elkaar. Ze sloten een bijzondere samenwerking af. Acht jaar geleden klopte Hylke voor het eerst aan bij de NOM. En daar heeft hij tot op de dag van vandaag geen spijt

keling. Tegenwoordig is content management de normaalste zaak van de wereld, maar toen nog helemaal niet. Toch waren we zeer optimistisch, we voelden dat de tijd rijp was. Het idee was om ons product wereldwijd te verkopen

van. Inmiddels is zijn idee van toen doorontwikkeld, verkocht en heeft

aan grootindustriële ondernemingen.

wereldfaam. En hij is van ondernemer weer werknemer geworden.

verandering, want in plaats van uren-

Voor Bair betekende dat een ingrijpende

Vreemd verhaal? Nee, wel anders dan andere ondernemersverhalen.

schrijvers zouden we ineens fabrikanten

En ook: een ware jongensdroom.

we moesten ook aan marketing gaan

van software worden. En dat niet alleen, doen. Investeren dus.’

Het was in 2003 dat Hylke, toen nog

installaties, dat soort activiteiten. We

samen met zijn compagnon, contact

werkten voor de grotere bedrijven. Op

Toeval?

zocht met de NOM. Hun ict-bedrijf

een gegeven moment, ingegeven door

De NOM hielp met het regelen van

Bair was op zoek naar financiering.

het soort opdrachten dat we kregen

financiering en werd aandeelhouder. Bair

Bair was aanvankelijk een breed ge-

en de kennis die we hadden, besloten

groeide, de verkoop van Pectora liep goed

oriënteerd ict-dienstverleningsbedrijf,

we om een eigen softwarepakket te

en ze richtten een ontwikkelafdeling op in

gevestigd in Drachten. Zoals Hylke het

ontwikkelen waarmee we oplossingen

Sofia (Bulgarije) met 4 programmeurs en

zelf vertelt: ‘We begonnen zoals dat in

konden bieden voor web publishing

2 werknemers in Drachten. In 2005 raakte

die tijd echt nog ging in de ict. Je deed

en printgebaseerde projecten, Pectora.

Hylke betrokken bij een projectaanvraag

alles waar de klant om vroeg: software

Zeker achteraf gezien was dat in die

van Ikea in Duitsland. ‘Ikea was op zoek

installeren, programmeren, netwerk-

tijd een behoorlijk voorlijke ontwik-

naar een oplossing die we waarschijnlijk

•

JUNI 2012

nu cross media publishing zouden noe-

flexibeler, efficiënter. De vraagstel-

de conceptvoorstellen die steeds voorla-

men, een totaalpakket. Onze software

ling vanuit Sitecore en ook andere

gen. Er is continu afstemming geweest.’

was daarvoor niet geschikt maar het

strategische partijen werd anders. In

was bijzonder toevallig dat we via een

2010 werd Pectora benaderd met het

Sitecore Adaptive Print Studio

contactpersoon van Ikea daarna in ge-

verzoek de software meer dedicated

Inmiddels (sinds juni 2011) is Hylke

sprek kwamen met Sitecore, een Deense

te ontwikkelen, meer ingericht op

productmanager en in dienst bij Site-

onderneming, toen nog leverancier

het eigen systeem en de specifieke

core. Het kantoor in Drachten is er nog

van een webcontentmanagement-

klantvraag. Dat zou betekenen dat er

steeds, al het personeel is overgenomen.

systeem. We maakten kennis en vroegen

opnieuw geïnvesteerd zou moeten

Hylke oogt een tevreden mens. ‘Feitelijk

ons af of we samen die oplossing in

worden, financieel, in personeel en in

is er niet zoveel veranderd, het enige

huis hadden.’ Hylke weet het zich nog

tijd. Hylke: ‘Een cruciaal moment. De

dat echt anders is, is dat ik niet meer

goed te herinneren.

vragen die voorlagen waren ingewik-

betrokken ben bij de sales, daar heeft

keld. Word je een ontwikkelaar die

Sitecore een verkoopapparaat voor. Maar

Een bevlogen ondernemer

steeds met zijn tijd meegaat en blijft

als je kijkt hoe het nu gaat: we ontwik-

Ruud haakt in: ‘Op dat moment

doorontwikkelen? Of, zoals de NOM

kelen hetzelfde product, ik ben samen

ontwikkelde Hylke zelf de producten,

opperde: verkoop je Pectora aan een

met de mensen van marketing bezig om

maar deed ook de verkoop zelf. Er

geïnteresseerde partij? Die optie was

te kijken hoe we het in de markt zetten

waren weliswaar wat agentschappen,

voor mij toch wel even schrikken.

en wat we daarvoor nodig hebben. Onze

resellers, maar de hoeveelheid tijd en

Heb je zoveel tijd en energie gestoken

module is een paar maanden gele-

energie die hij er zelf in moest steken

in je product, je eigen idee en dan

den opnieuw gelanceerd en heeft een

was enorm. Zijn markt was de wereld,

ga je het uiteindelijk verkopen en

nieuwe naam: Sitecore Adaptive Print

hij was veel op reis en ging al die

dat allemaal loslaten. Daar moest ik

Studio, het is een enterprise content-

bedrijven langs in een soort van road-

over nadenken. Het was een emoti-

managementsysteem geschikt voor

show. Dat kon natuurlijk niet altijd zo

oneel besluit, maar ik besloot toch

crossmedia-marketinguitingen. Er is veel

doorgaan. Op een gegeven moment

in gesprek te gaan met Sitecore. Zij

belangstelling vanuit het buitenland. En

moest er besloten worden: alles zelf

groeiden nog steeds ontzettend hard

dat resulteert weer in nieuwe plannen

blijven doen, ontwikkeling én sales,

en hadden inmiddels 200 man in

en nieuw personeel. In feite ben ik nog

of samen gaan werken met anderen.

dienst. De gesprekken met de ceo van

steeds dezelfde ondernemer, maar nu in

Hylke vroeg de NOM om advies. In

Sitecore verliepen prettig. Ze hebben

loondienst.’

overleg met de andere aandeelhouders

het er vaak over dat er sprake moet

bekeken we de risico’s van een eventu-

zijn van chemie, een klik, maar die

Investeren in ontwikkeling

eel partnership. Die waren er natuurlijk

was er echt. Ik voelde dat ik ervoor

Vanuit de NOM bekeken is dit natuurlijk

wel, want waar je een partnership met

moest gaan.’

een prachtig verhaal. Ruud wil wel meer

de een aangaat verlies je de relatie met

van dit soort processen begeleiden.

een ander.’

Terug in loondienst

‘In 2003 komen we in contact met jonge

Besloten werd om samen met Sitecore

Ruud: ‘Hylke en zijn team zijn van

enthousiaste ondernemers met veel

die nieuwe module te ontwikkelen.

2003 tot en met 2011 zo ongeveer dag

ambitie en een mooi product, en als je

Hylke: ‘Sitecore verkocht onze software

en nacht met Pectora bezig geweest.

uiteindelijk na 8 jaar afscheid van elkaar

en wij die van hen, dat ging op zich

Doorgaan met ontwikkelen had bete-

neemt heb je samen een interessant

best goed. We verkochten een com-

kend dat ze tekenden voor nog zo’n

traject meegemaakt: er is geïnvesteerd in

pleet pakket, de samenwerking bleek

periode. Ik vind het heel knap dat

een product dat zoveel potentie heeft dat

een goede formule.’

Hylke toch besloot Pectora te willen

het is overgenomen door een wereld-

verkopen. Overigens had hij daarbij

speler, en een deel van de activiteiten

Zelf verder of overname?

zelf duidelijk voor ogen hoe hij het

is ook nog eens in Noord-Nederland

De ontwikkelingen in de wereld van

wilde. De NOM was sparringpartner,

gebleven. Dat past perfect bij de missie

de ict gingen echter snel, zoals nu nog

Hylke zat zelf bij Sitecore met een

van de NOM.

steeds. Klanten willen steeds sneller,

jurist. Samen bekeken en bespraken we • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

11

BLIKVANGER

E E N F OTO GRA FIS CHE K IJK O P HE T NO O RD EN

12

‘De gemaakte natuur’

Foto uit de serie ‘De Onlanden’: een aangelegde klimaatbuffer in de Kop van Drenthe, waarbij waterberging en natuurontwikkeling hand in hand gaan.

Alfred Oosterman Fotografie www.alfredoosterman.nl email: info@alfredoosterman.nl

•

JUNI 2012

Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap?

Voor mij is dat de vrijheid om je eigen keuzes te maken in richtingen die je kiest en samenwerkingen die je aangaat. Zo is Embrace, één van de twee bedrijven waarin ik actief ben, ontstaan uit kansen die een verandermanagementbureau en een webbureau zagen in de principes achter social media. Die principes passen we toe binnen organisaties en samenwerkingsverbanden.

Hoe ziet uw bedrijf er over vijf jaar uit?

Hoe ons bedrijf er over vijf jaar uit ziet is moeilijk te voorspellen. Ambities, dromen en

Hemd van ’t lijf VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER

beelden zijn er uiteraard wel, maar echt verder vooruitkijken dan een jaar kunnen we niet. Vijf jaar vooruit kijken is in veel markten al erg lang en voor ons als startend bedrijf in de nieuwe markt van Social Business Software helemaal. Internationalisering staat prominent op het ambitielijstje. Voor het komend jaar ligt de nadruk op bekendheid krijgen binnen Nederland, verkoop en klanten excellent bedienen. Leren en bouwen aan de eigen organisatie en continue productuitbreiding staan verder hoog op de agenda.

Waardoor wordt u gemotiveerd?

De belangrijkste motivatie haal ik zelf uit de wisselwerking en samenwerking met mijn collegadirecteuren Martijn Weesjes en Erik Dokter en de andere collega’s. We hebben een jong team met enthousiaste en kwalitatief goede mensen. Wat me drijft om te ondernemen binnen Embrace is dat ik geloof dat onze Social Business Software een doorbraak kan betekenen in de manier van organiseren en communiceren binnen organisaties. Dat zie ik als mijn bijdrage om onze klanten competitiever te maken door de kennis uit de hele organisatie passend te gebruiken.

Wat viel tegen en hebben we geleerd?

De eerste anderhalf jaar zijn we bezig geweest onze visie om te zetten in een werkend product. In sessies waarin we onze visie en prototype aan klanten lieten zien kregen we zeer enthousiaste reacties. De toepassingsmogelijkheid in de klantspecifieke situatie kwam al snel op tafel. Door dat enthousiasme van klanten hebben we, nu terugkijkend, de sales- en marketingacties onderschat en verkeerd ingeschat hoelang de tijd is tussen interesse en daadwerkelijke aankoop. Leadtimes zijn in veel gevallen langer dan een half jaar en qua tempo moeilijk te beïnvloeden. Nu plukken we de vruchten van verhoogde verkoopinspanningen die we sinds september 2011 in gang hebben gezet. frank.smit@vetellus.nl @frankembracesbs

Noord-Nederland speciaal?

In de markt merken we dat Groningen bij klanten een positieve associatie heeft. Voor onszelf is het van groot belang dat we dicht bij kennisinstituten als de RUG en de noordelijke hogescholen zitten. Zowel met de RUG als met diverse hogescholen hebben we onderzoek gedaan en er zijn diverse mensen bij ons afgestudeerd waarvan een aantal nu bij ons werkt. We verwachten dat we de relaties met kennisinstituten verder uitbouwen. Het kunnen vinden en binden van goede mensen is voor ons cruciaal en dat zal de komende jaren alleen maar meer worden. Wat dat betreft zitten we in Noord Nederland uitstekend.

Frank Smit

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

13

SPOTLICHT

ONDERNEMER UITGELICHT

Een aantal jaren na zijn studie Mechanical Engineering in India kwam Chintan Shah naar Nederland om Management of Technology te studeren aan de TU Delft.

Het aanvankelijke plan was om daarna terug te keren naar India, maar het liep allemaal heel anders. Inmiddels woont Chintan in Groningen, heeft hij zijn eigen bedrijf Tvilight en is er vanuit de hele wereld belangstelling voor zijn innovatieve product: intelligente straatverlichting.

de kosten zijn … Alleen voor straatverlichting betaalt Nederland een elektriciteitsrekening van zo’n 300 miljoen euro per jaar. Per gemeente gaat zo’n 50% van de energierekening op aan de kosten van straatverlichting. En Europa en de Verenigde Staten verbruiken samen per nacht aan straatverlichting een slordige 40 miljoen euro aan elektriciteitskosten.

Ik wilde hier wat aan doen. Sterker nog, ik ben ervan overtuigd dat het moet en

INTELLIGENT LICHT 14

Tijdens zijn studie in Delft werkte Chintan als project developer bij Bluewater

zeker ook nu: de energie- en brandstof-

Energy Systems en maakte veel vlieguren. ‘Ik vloog over Nederland en zag

prijzen stijgen en de overheid kort de

dat door het hele land, ook ’s nachts, overal de straatverlichting brandde. Ik

budgetten. Ik ging me erin verdiepen

verbaasde me erover, wat een verspilling. En als je dan onderzoekt wat daarvan

en heb grondig onderzoek gedaan. Dat resulteerde in het idee dat het mogelijk zou zijn om aan iedere lantaarnpaal een sensor te bevestigen.’

Winnaar van de Campus Energy Challenge 2010 Chintan besloot het idee verder uit te werken en mee te doen aan de Campus Energy Challenge 2010, een ideeën- en ontwerpwedstrijd voor een duurzame campus van de TU Delft. ‘En ik won! Een jury van wetenschappers en deskundigen kozen mijn idee voor intelligente straatverlichting uit als winnaar in de categorie ‘feasible and effective’ voor gemakkelijk te implementeren oplossingen. De prijs bestond niet alleen uit financiële ondersteuning maar ik kreeg ook hulp van 8 studenten om het plan uit te werken en op de campus daadwerkelijk als pilot uit te voeren.’ Inmiddels draait de pilot, 10 intelligente straatlantaarns, op de campus in Delft.

•

JUNI 2012

Het systeem

in dienst. Ik kan nu al mijn energie

Het systeem bestaat uit een klein elektronisch

fulltime in Tvilight steken, en dat is

kastje ‘Intel Dimmer’ dat op een lantaarnpaal

nodig ook, want er is erg veel belang-

wordt geïnstalleerd. Hierin zitten omgevings-

stelling voor mijn project.

sensoren, draadloze communicatie en controles voor LED-verlichting. Als auto’s, fietsers of

Momenteel is Chintan met zijn

voetgangers het systeem naderen, lichten alle

team bezig met de ontwikkeling

omringende lantaarnpalen op, zo beweeg je je

van de betaversie, als alles volgens

voort in een veilige cirkel van licht. De lampen

planning loopt is deze in september

gaan nooit helemaal uit, ze dimmen tot on-

klaar. Vervolgens staan in december

geveer 20% van de reguliere sterkte. Op deze

de eerste twee grote projecten op

manier kan tot 80% energie en CO2-uitstoot

stapel. In het dorpje Eeneind in de

bespaard worden en wordt bovendien een

gemeente Nuenen zullen de oude

bijdrage geleverd aan het oplossen van licht-

straatlantaarns vervangen worden

vervuiling. Ook op het onderhoud van de lampen

door de intelligente straatverlichting.

kan aanzienlijk bespaard worden, omdat het

En op bedrijventerrein Messchenveld

systeem aan de meldkamer doorgeeft dat

in Assen wordt de Intel Dimmer met

er een lamp kapot is.

retrofit LED-systeem op alle lantaarnpalen gemonteerd. In totaal gaat het om 300 verlichtingspalen. Inmiddels zijn er ook verkennende gesprekken over een project in Hoogkerk.

Introductie in het netwerk van de NOM

15

De pilot is succesvol en dus werd het

De straatverlichting van de toekomst

tijd voor de volgende stap. ‘Ik verhuis-

Het mooie van dit product is dat het

de naar Groningen en wilde mijn eigen

om een hele grote markt gaat en om

bedrijf Tvilight starten, maar ik kende

immense bedragen. Alleen in Neder-

helemaal niemand, ook geen bedrijven.

land zijn al meer dan een miljoen

Ik wist alleen dat de NOM een goede

straatlantaarns. Chintan is blij met

organisatie was voor jonge ondernemers

de enorme belangstelling. ‘Duitsland,

en nam contact met ze op. Wytze Rijke

Italië, Scandinavië, Amerika, het

en Allard van Dijk waren meteen ge-

Middenoosten en India hebben hun

ïnteresseerd. Zij introduceerden me bij

interesse al kenbaar gemaakt.

rollercoaster zit, maar ik ben heel blij

bedrijven, via al die verschillende con-

Ik ben nu bezig met een tweede

dat mijn partners en klanten geloven

tacten heb ik nu mijn eigen netwerk.

financieringsronde. Als de projecten

dat dit echt de toekomst is. En dat is

Ik heb met verschillende gemeenten en

Messchenveld en Eeneind succesvol

het ook, daar ben ik van overtuigd.’

investeerders gesproken. Inmiddels heb

zijn, gaan we het product direct intro-

ik een investeerder en ontvang ik subsi-

duceren in het buitenland.’

die uit het Innovatie Actie Programma

Kijk voor een film over intelligente straatverlichting op You Tube,

van de Provincie Groningen.

‘Mijn team werkt aan de technologie

typ intelligente straatverlichting

Sinds maart ben ik zelfstandig en heb

en ik werk aan de volgende stap. Ik

TU Delft (of http://www.youtube.com/

2 fulltime engineers, 2 software

ervaar het als een hele bijzondere pe-

watch?v=09AcX_LBQYI).

contractors, 3 hardware contractors

riode in mijn leven. Het is heel druk,

en iemand voor finance & marketing

ik heb echt het gevoel alsof ik in een

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

www.tvilight.com

Innovatief Actieprogramma Drenthe:

wegens succes geprolongeerd Het Innovatief Actieprogramma Drenthe (IAD) werkt! De afgelopen jaren kwamen veelbelovende projecten van de grond door een financiële injectie vanuit het IAD. Dit programma heeft als belangrijkste doel het versterken van de innovatiekracht van Drenthe. De ontwikkelingen binnen het MKB zijn daarbij zeer belangrijk. Vandaar dat juist deze doelgroep zich in kan schrijven voor twee nieuwe tenders. De eerste loopt al vanaf 22 maart van dit jaar en sluit op 1 augustus 2012. De inschrijvingstermijn van de tweede tender loopt van 14 november 2012 tot en met 31 maart 2013. Naast de NOM spelen Syntens, de provincie Drenthe, SNN en de Kamer van Koophandel ook een rol in dit programma.

Twee nieuwe tenders voor het MKB in Drenthe Arjan van der Hoek, directeur Litams BV uit Klazienaveen:

Projecten Bedrijven kunnen projecten indienen die vallen binnen

16

‘Wij konden een vernieuwend identificatiesysteem voor dieren ontwikkelen met ondersteuning van het IAD.’

de kansrijke sectoren Agribussiness, Sensortechnologie, Energie en Healthy Ageing. Deze branches worden gezien als Drentse speerpunten. Het gaat met name om innovatieve projecten die geheel nieuw zijn of aanvullend op bestaande initiatieven. Projecten met een hoog ambitieniveau of een hoog afbreukrisico hebben een streepje voor. Net als projecten die zich richten op het intensief

onderneming - tenminste voor 50% buiten Noord-Ne-

gebruik van kennis of het ontwikkelen daarvan. De pro-

derland wordt behaald. De tenders staan ook open voor

jecten moeten daarnaast gericht zijn op duurzame

stuwende bedrijven uit Groningen en Friesland, mits de

resultaten. Bovendien gaat het binnen dit programma

effecten dan wel grotendeels neerslaan in de provincie

om samenwerking: de projecten moeten worden inge-

Drenthe. Stichtingen en coöperaties met winstoogmerk

diend en uitgevoerd door minstens twee bedrijven of

worden ook als onderneming aangemerkt.

door een bedrijf samen met een kennisinstelling.

Subsidie Het Innovatief Actieprogramma Drenthe keert 30%

Gerard Spin, directeur Parkingware uit Gieten:

subsidie uit aan een gehonoreerd project. Het subsidie-

‘Dankzij het IAD staan wij nu met ons innovatief kentekenherkenningssysteem op Schiphol.’

bedrag zal tussen de 15.000 en 60.000 euro bedragen. De minimum subsidiabele kosten zijn daarbij 50.000 euro.

Geïnteresseerd?

Voor meer informatie over de procedure en de selectie-

Doelgroepen

criteria kunt u contact opnemen met Aiwi Chiu via

De doelgroep voor het IAD bestaat uit stuwende onder-

chiu@nom.nl of 050 521 44 52. Ook kunt u bij haar

nemingen uit Drenthe. Dat betekent dat de toekomstige

terecht als het gaat om advies over en hulp bij uw

omzet van het project - of van de (nieuwe) Drentse

inschrijving.

•

JUNI 2012

Kwetters!

Twitter Woordenboek Wie aanwezig is op Twitter ontdekt dat daar soms een heel ander vocabulaire gebruikt wordt: tweeps, hashtag, @-mention, retweet, quote retweet en ga zo nog maar even door. Verwarrend als je er niet helemaal ‘in’ zit; maar wanhoop niet. Twitter heeft daarvoor zijn eigen woordenboek online gezet.

Daarin vind je alle veel en minder vaak gebruikte termen en uitdrukkingen alfabetisch gerangschikt. Van # tot Widget, als je je even verdiept maken ze je niets meer wijs …

twittermania.nl/2010/12/ het-officiele-twitter-woordenboek

Draw Something?

Draw Something voert al een tijdje

Uw imago opvijzelen als dierenvriend?

de lijst van populairste apps aan.

Ook bij de App Store van Apple staat deze app bovenaan in de lijst.

De Fincredibles Electronische vis heeft geen

Het spelletje is inmiddels al meer

verzorging of aandacht nodig en toch geeft hij

dan zeven miljoen keer gedown-

je het gevoel dat je een huisdier hebt. Je hoeft

load. De gratis versie is voorzien

je dus geen zorgen meer te maken over het

van reclames. Wil je het spel liever

voeren en het verschrikkelijke schoonmaken.

spelen zonder reclames, dan kost

Deze electronische vis ziet er hetzelfde uit

het € 0,79 in de App Store en € 0,74

en zwemt als een echte vis. De vissenkom is

in de Android Market.

voorzien van LED-verlichting die continue van

Bij Draw Something is het de

kleur verandert (rood, blauw en groen). Verder

bedoeling dat de gebruiker een

heeft hij drie verschillende standen: demo,

keuze maakt uit drie Engelse woorden en vervolgens het desbetref-

play en extended play. Met de verschillende

fende woord probeert na te tekenen. Een vriend moet vervolgens raden

standen kun je aangeven hoe lang jouw visje

wat je probeert uit te drukken. Het leuke van Draw Something is dat er

mag zwemmen: 30 seconden, 90 seconden of

geen winnaar of verliezer is. Het enige wat telt is teamwork. Voor elke

5 minuten. Hij wordt geleverd met vissenkom,

goed geraden tekening krijgen beide gebruikers punten in de vorm van

decoratie en batterijen. Het enige wat je hoeft

muntjes, die opgespaard kunnen worden om in de shop nieuwe items

te doen is de kom vullen met water.

te kopen voor het spel, zoals nieuwe kleurtjes om mee te tekenen.

www.hitechgadget.nl

www.dutchcowboys.nl/mobile

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

17

Financiële belangen

18

Appelscha Assen

Bruntinge Coevorden

Delfzijl Deventer Den Haag Dokkum Drachten Eelde Eemshaven Emmen

Farmsum

Franeker Giethoorn Groningen

Grou Haren Haulerwijk Heerenveen Hoogeveen

Joure

G.H. Welles Holding B.V. Amdico B.V., Autotrust Europe B.V., Benaulim B.V., Drenthe Tours Holding B.V., Interwell Holding B.V., Metsens B.V. AS Pol B.V. DairyTuner B.V., Europark Coevorden - Emlichheim GmbH, Metaalbewerkingsbedrijf Knijnenburg B.V. Antheus Magnesium B.V. Design4Spine B.V. Harlinger Kalkzandsteenfabriek Holding B.V. Prins Holding N.V., Punt Licenties B.V. Bair B.V. Groningen Airpark Eelde B.V. Holland Malt B.V. Applied Polymer Innovations Emmen B.V., Pipe Proteq B.V., Vleems Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V. BioMethanol Chemie Holding B.V., Noord Nederlandse Oliemolen B.V. Alu-Bouw Fryslân B.V. Jorritsma Holding B.V. &Talent B.V., Air Center Europe Aviation Academy B.V., Avesis B.V., Bioclear Holding B.V., Caesar Marketing B.V., Conoship International B.V., De Verbinding B.V., Dutch Theatre Systems & Services B.V., Eagle Ship Supply B.V., Embrace SBS B.V., Energy Developments Holding B.V., Fairganic B.V., IQ Corporation B.V., IQ Therapeutics B.V., Iwebination Group B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., KWIC Holding B.V., Mucosis B.V., NovaTrade B.V., Optilease B.V., Orteq Ltd., Polyganics Holding B.V., Proflex Containermeten B.V., RME B.V., Ryfkogel B.V., SenzAir B.V., Smart Dutch B.V., Solenne B.V., Stabi Alert B.V., StudentsMedia B.V., TCN/ SIG Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Uitgenodigd.nl, Web-Based Entertainment Media B.V., Zernike Seed Fund B.V. S. Hoekstra Warten B.V. Anome B.V., Anome Projects B.V. Thazza B.V. Health Prevent B.V., LetsStat B.V. Inlicence B.V., KLS Netherlands B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService Axes Automotive B.V., Focasys B.V., Global Environmental Solutions B.V., TPI Power B.V.

2

Franeker

13

1

Dokkum

Sumar

Leeuwarden

1 1

Winsum

Drachten

1

4

1

Grou

Sneek Nijehaske

4

Joure

1

Heerenveen

2 1

Oranjewoud

2

Peildatum: mei 2012 •

JUNI 2012

Wolvega

Eemshaven

1 Pieterburen

1 Delfzijl

1 2

Farmsum Groningen Westerbroek

36

Leek

Marum

Zuidbroek

1

2 Haren

2

1

1

Roden Haulerwijk

1

1

Veenhuizen

Zuidlaren

Scheemda

1

Eelde

2

1

1

Sappemeer

1

Oude Pekela

2

6 Veendam

Tynaarlo

Vlagtwedde

1 Assen

1

6

1 Stadskanaal

1

Ter Apel

Appelscha Westerbork

1

1 1

Emmen

Orvelte

1

4

Bruntinge

1

Hoogeveen Meppel

Klazienaveen

4 Coevorden

1 3

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Klazienaveen Leek Leeuwarden

Marum Meppel Nijehaske Oranjewoud Orvelte Oude Pekela

Pieterburen Roden Sappemeer Scheemda Sneek

Stadskanaal Sumar Ter Apel Tynaarlo Veendam

Veenhuizen Vlagtwedde Westerbork Westerbroek Winsum (FR) Wolvega Zuidbroek Zuidlaren

Km-Engineering / Liquid Filtration Systems V.oF. Data B. Mailservice Holding B.V., VCN B.V. Bright Vision Entertainment Holding B.V., Capilix B.V., Datacenter Fryslân B.V., Game Factory Top of Holland B.V., Grendel Games V.o.F., Living Foods B.V., New Global Motive Beheer B.V., Paintcube B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Technologies88 B.V., Thin Film Factory B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V., Vergnes Holding B.V. Baron-de Boer Beheer B.V. Varibel B.V. F. Bosma Beheer B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. De Wenning Fresh Organic B.V. Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. 4C Holding B.V. Resato Industries Holding B.V., Syntri B.V. Smit Sappemeer Beheer B.V. Geo Plus Holding B.V. No Noises Holding B.V., Timer B.V., VIA Drupsteen B.V., WorkCity B.V. Zorg Office Nederland B.V. Terra Leisure Group B.V. Indugroep Participaties B.V. LukasDesign B.V. ABS Beheer B.V., Dynaplak Adhesive and Starches B.V., Kisuma Euro B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Paragon Products Holding B.V., Zechstein Minerals B.V. Bitter & Zoet Veenhuizen B.V. Emslandermeer B.V. Intelligent Lectern Systems B.V. Volharding Shipyards Holding B.V. Miedema Holding B.V. R&G Beveiliging B.V., Travaillé Beheer B.V. Jouwstraat.nl Ritinimare B.V.

19

DEWEEKVAN

NOMMER REINDER DE JONG | 12 -16 MAART 2012 Projectmanager Foreign Direct Investments

 Maandag Het is ’s morgens 7.00 uur als ik bedenk dat het toch echt wel tijd is om op te staan. Er staat een drukke week te wachten die geheel in het teken zal staan van de pro-actieve acquisitie op het gebied van watertechnologie. Noord-Nederland heeft een unieke propositie op het gebied van watertechnologie. Deze propositie maakt dat het zinvol is om vanuit de NOM ook actief kansen voor investeringen in deze sector op te sporen. Voorlopig beperk ik het echter tot een stukje low-tech watertechnologie: de douche.

Gelet op mijn agenda zal ik de hele week niet thuis zijn, tot verdriet van het thuisfront en in het bijzonder mijn zoon. Ik breng hem naar school en zwaai hem bij de ingang van de school na.

Weer thuis nog even een kop koffie (waarom smaakt koffie in het buitenland nooit naar DE koffie?) en dan ‘carpoolend’ met collega Alex Berhitu op naar Schiphol. Na de gebruikelijke formaliteiten, melden wij ons bij de gate voor een vlucht naar Dubai, het doel van onze reis. Dubai is het toneel 20

van een grote internationale beurs met een groot aandeel

bijzonder voor Noord-Nederland. Achtereenvolgens passeren

voor watertechnologie. Hoewel bedrijven uit de Verenigde

het TTI Wetsus, het Center of Expertise Watertechnology

Arabische Emiraten, waarvan Dubai deel uitmaakt, niet

(CEW), test- en demosites, Wateralliance, subsidies en de

direct onze primaire doelgroep zijn, is het een belangrijke

watercampus in Leeuwarden de revue. Van het NFIA horen

beurs die sterk internationaal georiënteerd is, met bedrijven

we hoe de sector in het Midden Oosten er op hoofdlijnen

uit alle delen van de wereld.

voorstaat. Met een aantal goede afspraken en met achter-

Ik neem aan boord de afspraken voor morgen alvast door,

lating van de nodige informatie nemen we afscheid.

werk de administratie bij en maak met behulp van de al eer-

We hebben aansluitend een afspraak met de consul econo-

der uitgeprinte informatie een lijst van bestaande contacten

mische zaken in Dubai. Gelukkig heeft hij een kantoor in

en mogelijk nieuwe interessante contacten waar ik in ieder

hetzelfde gebouw als de NFIA. Met de consul spreken we

geval mee wil spreken.

verder over de watertechnologiesector in de regio. Een erg

Het is één uur ’s nachts lokale tijd als we bij ons hotel in

nuttig en verhelderend gesprek. Er liggen voor MKB-bedrijven

Dubai aankomen. Ik zoek zo snel mogelijk het bed op.

in de watertechnologie goede kansen. Het hebben en benutten van een goed netwerk is echter, zoals zo vaak,

 Dinsdag

van groot belang.

Vanmorgen weer vroeg uit de veren. We hebben een

Het is al middag als we naar de Wetec, de internationale

afspraak op het plaatselijke kantoor van de Netherlands

beurs vertrekken.

Foreign Investment Agency (NFIA). Het taxisysteem in de

Op de beursvloer spreek ik eerst met een aantal al langer

stad is niet alleen goed maar ook nog eens erg goedkoop.

lopende contacten. Het zijn bedrijven die overwegen om

Lange stukken lopen in de hitte is overigens ook niet echt

een vestiging in Nederland op te zetten als uitvalsbasis voor

aan te raden. Het NFIA-kantoor zit in de Al Harbour Business

de Europese markt. De informatiebehoefte is groot en in een

Tower en dat is een eindje rijden vanaf ons hotel. Met de

aantal gevallen heel specifiek. Dat betekent bij thuiskomst de

NFIA-projectmanager bespreken we de propositie van de BV

nodige follow up. De middag loopt ten einde en we besluiten

Nederland op het gebied van watertechnologie, en in het

naar ons hotel terug te keren.

•

JUNI 2012

Geïnteresseerd? Bel Reinder via 06-255 472 73

brengen. Als gevolg van de logica in de luchtvaartwereld is de snelste en meest kosteneffectieve route meestal via een omweg. Onze bestemming is namelijk Marseille, deze week het toneel van het Wereld Water Forum. Op Schiphol moeten we een paar uurtjes wachten op de vlucht naar Marseille.

Tijd dus om wat achterstallig werk in te lopen. Vanaf het vliegveld naar het centrum van Marseille is nog een aardige rit. De dag begint al plaats te maken voor de avond als we ons hotel bereiken. Toevallig weet ik op loopafstand nog een leuk restaurantje waar we de Franse keuken kunnen testen.

 Vrijdag We besluiten om te gaan lopen naar het congrescentrum waar het Wereld Water Forum wordt gehouden. We zijn er als gast van de Wateralliantie die op de beursvloer in het Holland-paviljoen een eigen stand heeft. Het is nogal warm

 Woensdag

in de hal omdat overal aan het plafond heaters hangen.

Op de tweede dag van de beurs letten we vooral op nieuwe

klimaat gewend zijn, tegemoet te komen. We praten bij met

innovatieve technologie die wellicht ook voor de Europese

de Wateralliantie en de mensen van het NWP. Samen met de

markt een toegevoegde waarde zou kunnen zijn. Met ver-

Wateralliantie besluiten we tot een rondje over de beurs-

schillende bedrijven die hiervoor interesse hebben spreken

vloer. Het blijkt dat er vooral landenpaviljoens staan ofwel

we verder. We treffen ook een bedrijf uit Fryslân waar we

veel overheden. Vanuit het NOM-perspectief niet direct onze

even aanschuiven voor een bakje koffie. Van het Engels

doelgroep voor Foreign Direct Investments. Ik besluit van

schakel ik over naar het Frysk, niet een taal die ik op voor-

de nood een deugd te maken en me bij een aantal landen

hand had verwacht te gaan spreken in Dubai. Terug in het

te laten informeren over de ontwikkelingen in de watersec-

hotel verwerk ik eerst de gemaakte aantekeningen en kop-

tor. We ontmoeten ook een bedrijf dat een hele bijzondere

pel de contactpersonen en gemaakte vervolgafspraken aan

technologie heeft ontwikkeld waarover we in gesprek raken.

de betreffende bedrijven. Aansluitend de nodige telefoontjes

Ze zouden goed ondersteuning kunnen gebruiken bij het

met Nederland. Een MKB-bedrijf in Noord-Nederland is drin-

uitbouwen van het bedrijf en bij de verdere productontwik-

gend op zoek naar vervangende huisvesting. Ik maak met

keling. Ik leg uit wat wij vanuit Noord-Nederland voor hen

een intermediair een afspraak voor de bezichtiging van een

kunnen betekenen en we bespreken de route die gevolgd

bedrijfspand en stem dit af met het betrokken bedrijf.

zou kunnen worden. Al met al voldoende aanknopingspunten

We besluiten om ’s avonds in de stad even een winkelcentrum

om direct een vervolgafspraak te maken..

Ingeschakeld, om de gasten uit landen die een wat milder

te bezoeken en maken nog een paar foto’s van het waterspektakel aan de voet van de Burj Khalifa.

 Zaterdag

 Donderdag

Collega Alex en ik nuttigen een Frans ontbijtje en vragen

Het is nog midden in de nacht als we per taxi vertrekken

vliegveld voor onze vlucht naar Schiphol die om 13.00 uur

naar het vliegveld. Na de gebruikelijke plichtplegingen

gaat vertrekken. Na een voorspoedige vlucht en autorit ben

bevinden we ons in een toestel dat ons naar Schiphol zal

ik om 17.00 uur weer thuis. Het is weekend.

de receptie om een taxi te bellen. We vertrekken naar het

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

21

Pitch-stop

ONDERNEMERS IN DE LIFT

Enthousiaste presentaties van ondernemers over hun eigen bedrijf of product. Als het goed is heeft de pitch precies de tijdsduur waarin de lift van beneden naar boven gaat:

TTA World

ongeveer 30 seconden tot 2 minuten.

The Talent Agency is specialist op het gebied van talent en persoonlijkheid. Door organisatie van branchegerichte ‘battles’ werkt toptalent met bedrijven aan complexe, innovatieve vraagstukken.

Kort en zeer krachtig!

Rob Hogenelst, Geertje Dam en Marcelo Malanda www.tta-world.com

Tulip Inn Brinkhotel Zuidlaren Centraal gelegen tussen Assen en Groningen is ons hotel de ideale locatie voor congressen, vergaderingen en trainingen. Er is gratis wifi en er zijn volop gratis parkeermogelijkheden.

Tineke Dijkstra-Erenga www.hethotel.nl/zuidlaren

22

De Verbinding De Verbinding BV is een unieke fabriek in Groningen waar dove werknemers de mooiste dakkapellen, schuifpuien en kozijnen maken. Doof en goed aan het werk. Op 1 juni bestaan we vijf jaar.

Toine van Bijsterveld www.gebarenzeggenmeer.nl

Novatrade B.V. Novatrade is groothandel in en productiebedrijf van insectenwering gericht op de professionele markt.

Veel kozijnenleveranciers, interieurzaken, ziekenhuizen en woningbouwverenigingen zijn klant.

Koos Poppema www.novatrade.nl

Hotel-restaurant Bitter en Zoet Licht, lucht en ruimte bepalen de sfeer in de prachtige vergaderzalen van Bitter en Zoet. In 2012 uitgeroepen tot het beste hotel van Drenthe.

Bitter en Zoet: een belevenis. Doen!

Hans Blaauwbroek www.bitterenzoetveenhuizen.nl

2011

IN CIJFERS

Hoewel een lastig jaar, mag de NOM terugkijken op een

producten van € 12,8 miljoen, voor het grootste deel in

succesvol 2011. De omvang van de investeringen lag welis-

projecten in de AgroFood- en Energie-sector. Hiernaast is

waar aan de onderkant van de doelstelling van tussen de 10

in 2011 in de sector Water de kiem gelegd voor een aantal

en 15 miljoen euro, maar met een investeringsvolume van

stevige, financierbare projecten voor 2012 en heeft de

10,8 miljoen euro is een prima resultaat geboekt. Daarnaast

biobased economy een stevige impuls gekregen.

waren het aantal door NOM Ontwikkeling & Innovatie opgetuigde projecten met bedrijven en de door NOM FDI

Bij de investeringen van NOM-Finance in MKB-onder-

(Foreign Direct Investments/InvesteringsBevordering)

nemingen werd een hoog risicoprofiel niet geschuwd.

gerealiseerde en behouden arbeidsplaatsen vrijwel geheel

Ondanks de moeizame economische situatie en de daar

in lijn met de doelstellingen.

helaas uit voortvloeiende faillissementen, slaagde NOMFinance er mede als gevolg van enkele positieve verkopen

Vanuit NOM-FDI was er in 2011 actieve betrokkenheid bij

in om in 2011 een klein positief resultaat te behalen.

9 succesvolle projecten, waarbij door bedrijven € 35 miljoen werd geïnvesteerd en 446 arbeidsplaatsen werden gecreëerd

De vermogenspositie van de NOM is blijvend sterk,

of voor de regio behouden bleven. Dit is een goed resultaat.

maar het is een uitdaging om het evenwicht te vinden

In de pijplijn zitten bovendien een aantal zeer aansprekende

tussen het stimuleren van nieuwe initiatieven en het

projecten. Circa 30% van alle projecten is afkomstig uit

nemen van aanvaardbare risico’s. Dit heeft uiteindelijk

het Current Investor Development (CID) programma. Een

geresulteerd in een voor de hele NOM negatief financieel

samen met de Netherlands Foreign Investment Agency

resultaat van € 1.325.000,-.

(NFIA) ontwikkeld programma gericht op behoud en uitHoewel de crisis anders doet vermoeden staat er een

breiding van reeds gevestigde investeerders.

krachtig Noord-Nederland. Een structureel gezonde NOM Ontwikkeling & Innovatie was betrokken bij investe-

noordelijke economie gebaseerd op uitgangspunten als

ringen van bedrijven in innovaties en ontwikkelingen van

groei, duurzaamheid en innovatie. }

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

23

Geconsolideerde balans per 31 december 2011 (x â‚Ź1000,-) (voor resultaat bestemming)

2011

Activa

2010

FinanciĂŤle vaste activa Participaties Vorderingen op participaties Overige leningen u/g

16.359

16.193

6.758

5.528

11.443

15.530

Stimulerings- en innovatiekredieten

860

1.097

Pre Seed Capital Faciliteit

533

858 35.953

39.206

Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

Passiva

1.948

1.246

51.099

50.751 53.047

51.997

Totaal activa

89.000

91.203

Groepsvermogen

83.906

85.231

88

98

24

Voorzieningen Langlopende schulden Lening Provincie Drenthe (TAFF)

1.500

1.000

Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland inzake innovatiefaciliteit (I-IF)

-

1.444

Kredietinstellingen

-

-

Kortlopende schulden Totaal passiva

•

JUNI 2012

1.500

2.444

3.506

3.430

89.000

91.203

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2011 (x €1000,-)

2011

Financieringsbedrijf

2010

Opbrengsten Rente- en provisiebaten

5.884

5.706

Ontvangen dividenden

4.209

-

70

84

1.299

22.562

Opbrengst commissariaten Resultaat verkopen participaties Bijdrage Provincie Drenthe

50

1.780

Resultaat Stimuleringskredieten en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten

-559

-77

Resultaat Pre Seed Capital Faciliteit

-336

-528 10.617

29.527

Kosten Personeelskosten

1.834

1.904

Overige kosten

1.224

1.210

Saldo van dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa

7.497

25

13.976 10.555

Resultaat Financieringsbedrijf

17.090 62

12.437

Opbrengsten / vergoedingen Ontwikkelingsbedrijf

Ministerie van Economische Zaken

2.421

2.414

Bijdrage Provincies

555

552

Bijdrage Provincies inzake Regionale Netwerken

442

435

32

50

Diensten aan derden

3.450

3.451

Kosten Personeelskosten

2.931

3.052

Overige kosten

1.906

1.573 4.837

4.625

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf

-1.387

-1.174

Resultaat voor en na belasting

-1.325

11.263

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

DCP opent eigen productielocatie DCP Ingredients maakt hoogwaardig collageeneiwitten, onder andere voor de voedingsmiddelenindustrie. Gefaciliteerd door Nommers vanuit Finance, subsidieadvies en Foreign Direct Investments, werd een geschikte productielocatie uiteindelijk gevonden in Ter Apelkanaal.

‘De NOM opent ge 26

Ontspannen kijkt Jacques ten Kate door het raam over

het bedrijf verbonden. Tien jaar lang was hij medeaan-

het veenkoloniale landschap. En het moet gezegd: het uit-

deelhouder, voordat hij in 2009 het bedrijf verliet en voor

zicht is prachtig. Een plat, overzichtelijk landschap, zover

zichzelf begon. ‘Maar ik ben wel in de dierlijke bijproduc-

het oog reikt. Jacques is directeur van DCP Ingredients,

ten doorgegaan’, benadrukt hij. ‘Voor mijn gevoel heb ik

dat sinds kort is gevestigd op bedrijventerrein Zuid-

het familiebedrijf ook niet helemaal verlaten. Ik heb het

Groningen in Ter Apelkanaal. ‘Eigenlijk is het allemaal

voortgezet buiten het familiebedrijf.’

begonnen met mijn opa begin twintigste eeuw’, zegt hij, als hij even later koffie inschenkt. Grootvader Sjoerd ten

Functioneel eiwit en vleeseigen eiwit

Kate zat in de Eerste Wereldoorlog in Argentinië. Toen hij

DCP produceert hoogwaardige collageeneiwitten in droge

terugkwam zag hij dat er in het Noordoosten van Neder-

vorm. Collageenpoeder dus, geëxtraheerd uit dierenhui-

land veen werd afgegraven. Hoewel er hard werd gewerkt,

den. ‘Het is een functioneel eiwit’, verduidelijkt Jacques,

verdiende men met het turfsteken een karig bestaan. De

‘dat in de voedingsmiddelenindustrie kan worden

noeste arbeiders hadden calorieën nodig zag hij. Niet

gebruikt als emulgator en waterbinder. Er bestaat grote be-

veel later startte opa Ten Kate in Musselkanaal een bedrijf

hoefte aan een dergelijk product. Vooral in samengestelde

dat rundvet importeerde uit Argentinië. Inmiddels is de

vleesproducten heb je een bindmiddel nodig, anders valt

onderneming onder de naam Ten Kate Vetten uitgegroeid

het uit elkaar. Vergelijk het met een ei in je gehaktbal.

tot één van de grootste producenten van dierlijke vetten

DCP maakt een vleeseigen eiwit dat aan samengestelde

en eiwitten van Europa. Ook Jacques was geruime tijd aan

vleesproducten wordt toegevoegd en ervoor zorgt dat je

•

JUNI 2012

die binding en emulgerende werking krijgt, zodat het vet

frastructuur gebruikmaken. Een dergelijke samenwerking

niet uittreedt. Het eiwit dat DCP maakt onderscheidt zich

zorgt ervoor dat je je vaste kosten variabel maakt.’

van andere eiwitten door sublieme gelerende eigenschappen.

Voor de zoektocht naar een geschikte locatie zocht hij

Duurzaam bedrijventerrein

contact met de NOM, waarmee hij in zijn tijd als mede-

Een andere reden voor de locatiekeuze was de aanwezig-

aandeelhouder bij Ten Kate Vetten goede ervaringen had.

heid van Gelita, ’s werelds grootste gelatineproducent. Het bedrijf is, naast de huidige buurman, tevens minderheids-

Samenwerking AVEBE

aandeelhouder van DCP. En ook in dit geval wordt er dus

’Samen hebben we de plannen en eisen besproken’, zegt

constructief samengewerkt. DCP maakt gebruik van de

Wim A,B., projectmanager Foreign Direct Investments van

labdiensten en de administratieve en technische

makkelijk deuren’ 27

de NOM, die ook bij het gesprek aanwezig is. ‘Jacques

ondersteuning van Gelita en levert op haar beurt rest-

was op zoek naar een betaalbare grondprijs, op een plek

warmte aan het bedrijf. ‘Dit is een prachtig voorbeeld

waar hij ook de beschikking kreeg over stoom, stroom en

van een duurzaam bedrijventerrein’, vertelt Wim. ‘Veel

afvalwaterzuivering. In eerste instantie had hij zich geheel

processen zijn hier fysiek aan elkaar verbonden en waar

georiënteerd op het Emmtec Industry & Business Park

mogelijk wordt de kringloop gesloten.’ Ook Jacques is

in Emmen. In onze rol als intermediair hebben we hem

enthousiast. Over het duurzame karakter, maar vooral ook

daarin gefaciliteerd. Hoewel een prachtig bedrijvenpark

over de strategische ligging ten opzichte van Hamburg,

was de match tussen Emmtec en DCP echter niet opti-

het Ruhrgebied en de Randstad. Over de samenwerking

maal.’ Gaandeweg de zoektocht kwam de focus te liggen

met de NOM zegt hij: ‘Ik heb niet zomaar bij de NOM

op bedrijventerrein Zuid-Groningen in Ter Apelkanaal.

aangeklopt. Het is een no-nonsense organisatie waarvan

De NOM initieerde een aantal gesprekken tussen DCP en

ik zeker wist dat ze mij in dit traject konden helpen. We

aardappelzetmeelconcern AVEBE, dat een vestiging op het

zijn een klein bedrijf met een grote minderheidsaandeel-

bedrijventerrein heeft staan. Jacques: ‘Die gesprekken heb-

houder dat snel groeit. In principe is dan elk probleem

ben er uiteindelijk in geresulteerd dat DCP in Ter Apelka-

jouw probleem. Dan is het prettig als je beroep kunt doen

naal grond van AVEBE heeft gekocht. Het bedrijventerrein

op een organisatie met een groot netwerk die gemakkelijk

voldoet in alles aan mijn wensen. AVEBE genereert samen

deuren voor je opent. Tevens heeft de NOM geassisteerd

met Essent zijn eigen stoom en stroom en heeft tevens

in het verkrijgen van IPR-subsidie, ook de samenwerking

een eigen waterzuiveringsinstallatie. DCP kan van die in-

met Aiwi Chiu was daarin zeer prettig en constructief.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

socialmedia

TIPS&TRICKS

Door Lykle de Vries (De Ondernemers) @Lykle

Dat Facebook, is dat nou echt leuk?

Ik schrijf deze column in de week dat Facebook naar de beurs gaat. Het sociale netwerk dat ontstond in 2004 aan het Harvard College, waar Mark Zuckerberg een manier zocht om alle leuke meisjes op de campus in een overzicht te krijgen.

1.880 mannelijke kleine ondernemers en 1.280 vrouwelijke kleine ondernemers.

Om maar een voorbeeld te geven.

Facebook maakte de afgelopen jaren een

gebeurt, en zowel vanaf een computer als

spectaculaire groei door. In 2006 werd het

vanaf een mobiele telefoon gedaan kan

Veilig online adverteren

toegankelijk voor alle Amerikaanse univer-

worden, is Facebook voor veel mensen

In het licht van de nieuwe ‘cookiewet’ die

siteiten, in 2008 komt er een Nederlandse

een hele levendige manier om contact

per 1 juli 2012 van kracht wordt, wint het

versie beschikbaar. Op dit moment zijn er

te maken en contact te houden met hun

adverteren via Facebook aan belang. Die

meer dan zeven miljoen Nederlandse pro-

persoonlijke relaties.

cookiewet bepaalt namelijk dat toestem-

fielen op Facebook, op een totaal van meer

28

getrouwd. In diezelfde regio bevinden zich

ming moet worden gevraagd voor het

dan 500 miljoen profielen wereldwijd. En

Het tweede antwoord is super-interessant

gebruik van cookies bij het bezoek aan een

meer dan vier miljoen van de Nederlandse

voor bedrijven, en verraadt ook waarom

website, tenzij deze cookies alleen maar

profielen wordt dagelijks gebruikt!

de financiële waardering voor Facebook zo

bedoeld zijn voor het technisch goed laten

hoog uit lijkt te gaan pakken. Facebook is

werken van een dienst. Een winkelwagentje

De voorspellingen op dit moment zijn dat

de allerbeste manier om jouw boodschap

mag dus met cookies blijven werken, en

de aandelen Facebook geprijsd zullen wor-

precies bij die mensen terecht te laten

ingelogd blijven dankzij een sessiecookie

den tussen de 34 en 28 dollar, waarmee

komen die er het meest in geïnteresseerd

is en blijft prima zonder aparte toestem-

de totale waardering van Facebook op 104

zijn, tegen bijzonder lage kosten.

ming. Maar een cookie gebruiken om bij

miljard dollar zou kunnen komen. Dat is

te houden wat de voorkeuren of interesses

bijna net zoveel als wat er recentelijk aan

Iedere gebruiker van Facebook heeft name-

zijn van de website-bezoeker, mag vanaf

Griekse staatsobligaties is kwijtgescholden

lijk een profiel, waarin de gebruiker heel

1 juli alleen nog met toestemming van die

door de banken. Een fraaie prestatie van

veel informatie over zichzelf ontsluit. Man

bezoeker.

het bedrijf van Mark Zuckerberg, die nog

of vrouw, leeftijd, woonplaats, interesses,

steeds graag gekleed schijnt te gaan in slip-

opleidingen, relaties en nog veel meer

Binnen Facebook hebben de gebruikers

pers en een ‘hoodie’.

worden door de gebruikers ingevoerd en

expliciet toestemming gegeven om hun

door Facebook gebruikt om advertenties

profielinformatie te laten gebruiken voor

zeer gericht te verkopen.

gericht adverteren (hoe kan het ook

Maar wat heb je nou aan Facebook?

anders gratis zijn voor hen, ‘if you’re not

Daar zijn twee antwoorden op te geven.

paying for the product, you’re the product

voor bedrijven. Facebook is een favoriet

1.280 vrouwelijke ondernemers op Facebook rondom Veendam

stuk gereedschap van heel veel mensen

Zo kan ik er bijvoorbeeld eenvoudig

over het wel of niet mogen benaderen van

om hun leven te delen met vrienden en

achter komen dat er in een straal van

je toekomstige klanten.

familie. Door korte berichtjes te tikken,

80 kilometer rondom Veendam zo’n

foto’s te delen, video’s te voorzien van

118.000 mensen met een Facebook-profiel

commentaar en te reageren op andermans

te vinden zijn in de leeftijd van 18 tot

berichten, houden de Facebook-gebruikers

25 jaar. 56.000 daarvan zijn vrouw. 820

contact met elkaar. Doordat het live

daarvan zijn minder dan een jaar geleden

Het eerste antwoord is niet interessant

•

JUNI 2012

being sold’). Dat scheelt weer wat zorgen

Bronnen: http://www.marketingfacts.nl/berichten/facebook-nummer-1in-nederland-7.3-miljoen-gebruikers/ http://blog.iusmentis.com/2012/05/10/netneutraliteit-encookiewet-zijn-een-feit/

Fokkers Foutloze Fabriek NOM opende ogen en opende deuren

29

Op de foto: van links naar rechts: Marc van der Werf (Fokker), Bert Bron (Fokker), Anne-Jan van IJs (Irmato), Harry Donker (Fokker), Erik Bruins (Fokker), Anno Cazemier (Langhout & Cazemier), Johan Vissia (S&T), Ben Geerts (Fokker).

Het is de frustratie van elke fabrieksdirecteur: misbaksels die meteen op de schroothoop belanden omdat er tijdens het productieproces iets fout is gegaan: er was op enig moment een onderdeel te laat of te vroeg, of het werd te lang of te kort bewerkt, te warm of te koud.

In de praktijk verdwijnt op die manier 10% van de productie bij het afval. De NOM begon twee jaar geleden met Smart Factory, een experiment van vier bedrijven die, door zeer veel te registreren met sensoren tijdens het productieproces en met zelflerende machines, de mislukkingen wilde uitbannen.

De proef, uitgevoerd bij Fokker Aerostructures in Hoogeveen, is nog niet afgerond maar duidelijk is al wel: een foutloze fabriek is mogelijk, en noordelijke bedrijven kunnen er geld mee verdienen. Projectleider Hans Praat: ‘Ze zouden alleen iets minder ingenieur en veel }

meer ondernemer moeten zijn.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

} De NOM heeft al heel lang wat met sensoren. Niet

daarom verzamelde de NOM rond dit idee nog drie andere

als doel op zich, maar als middel om meer te weten te

bedrijven, die elkaar in aanpak grotendeels aanvullen

komen van processen. Dat begon zes jaar geleden met de

en die gezamenlijk het complete proces van een foutloze

ontwikkeling van de IJkdijk in Bellingwolde, die interna-

fabriek in modellen konden vangen. Die andere drie zijn

tionaal de aandacht trok bij het exact in kaart brengen

PTC uit Heerenveen, Braincenter uit Drachten en S&T uit

van een dijkdoorbraak. Dus toen een paar ondernemers

Dwingeloo. Daarvan is Braincenter inmiddels overgenomen

zich in 2010 meldden met het concept van de foutloze

door Irmato uit Weert. Voor de deelnemende bedrijven

fabriek, spitste projectleider Hans Praat de oren: ‘We von-

was het project van belang omdat zij met dit grote expe-

den het heel interessant, omdat wij denken dat sensoren

riment door konden gaan met de ontwikkeling van deze

in de maakindustrie een grote rol kunnen spelen, maar

modelmatige toepassing van sensoren.

het was nog een lange weg. Vooral om een pilotomgeving te vinden, waar we het idee konden uitproberen.’

Enthousiasme

Het gaat vooralsnog om droogzwemmen: het laten

Hans Praat wist Fokker Aerostructures in Hoogeveen

meedraaien van deze software met het bestaande pro-

ervan te overtuigen dat dit idee, opgeborreld uit het

ductieproces en dan het verschil zien. De essentie is dat

midden- en kleinbedrijf, het verdiende om uitgevoerd

heel veel metingen leiden tot modellen die maken dat

te worden. Hij is Fokker er nog altijd dankbaar om: ‘Het

machines kunnen anticiperen op afwijkingen. Dus niet

is heel goed dat zij erin hebben durven investeren, ook

meer achteraf vaststellen wat er mis is gegaan, maar

vanuit hun betrokkenheid met het noorden. Het was

voorkomen dat er iets fout gaat, door het model goed te

ook voor hen tenslotte een zakelijke afweging. Ik herin-

begrijpen. In technische termen feed-forward sturen, in

ner me de beslissende bijeenkomst met een aantal pro-

plaats van feed back.

jectleiders van Fokker die we in een busje op sleeptouw

30

namen langs een aantal klanten van die ingenieurs. Hun

Partners

enthousiasme heeft ze over de streep getrokken.’

Anno Cazemier, de bedenker van het concept, brengt het deels al sinds 1999 in de praktijk voor de klanten

Drempels

van zijn ingenieursbureau Langhout & Cazemier in

Zonder deze bemoeienis zouden de bedenkers van dit

Drachten. Tientallen kleinere bedrijven gebruiken al zijn

plan de bestuurskamer van Fokker niet hebben gehaald,

programma ElancE om de logistiek van hun productie op

denkt ook Anno Cazemier: ‘De NOM heeft als initiator

deze manier te optimaliseren.

een belangrijke rol gespeeld. Als klein bedrijf kom je daar

Maar het idee van de foutloze fabriek is veel breder en

•

JUNI 2012

niet zomaar binnen. En ook om ons met elkaar in contact

kleine bedrijfjes hebben wel inzichten opgeleverd waar

te brengen was een goede zet. Je leert elkaar kennen, je

de vliegtuigbouwer wat aan heeft, zegt projectleider Ben

ziet elkaars ideeën en dat heeft er al toe geleid dat we al met

Geerts: ‘We leren er veel van. Een paar dingen hebben

een van de partners samen een klant hebben bediend.’

we ook in praktijk getest, zoals de programmering van de voorsnijder. Daardoor kunnen we twee ton besparen op

Een andere drempel die de NOM wist te slechten was een

de basisgrondstof. En als we het gehele concept zouden

financiële: de investering voor alle betrokkenen zit hem

uitrollen, zouden we tot een half miljoen kunnen

in honderden uren die ook besteed hadden kunnen wor-

besparen. PTC had bijvoorbeeld mooie ideeën om de

den aan lucratieve opdrachten. Een groot deel daarvan

temperatuurregistratie van de grondstoffen continue en

nemen de bedrijven zelf voor hun rekening, in de weten-

automatisch uit te voeren. Maar we krijgen ook meer

schap dat de opgedane kennis de komende jaren leidt

inzicht in onze processen. De waarde daarvan is niet in

tot meer opdrachten. Maar daarnaast stak de NOM ter

te schatten.’

aanmoediging € 50.000 in het project om zeker te stellen

Dat Fokker zich niet kan permitteren om daadwerkelijk

dat het door zou gaan.

over te stappen op deze innovatieve combinatie van soft-

31

Zero Defect Production

ware en sensoren, heeft te maken met risico-afkerigheid,

‘De eyeopener is dat het ook echt klopt, de smart factory,

legt Geerts uit: ‘Fokker is te groot om zijn primaire proces

of liever zero defect production, zoals we het gaan

afhankelijk te maken van kleine bedrijfjes. Dat maakt

noemen, bestaat’, stelt Praat tevreden vast: ‘Dat maken

ons te kwetsbaar. Van de vier heeft er één een doorstart

we niet elke dag mee. Bij een innovatieproject probeer

gemaakt en is er één failliet, dat risico mogen we niet

je dingen uit, waarvan je niet weet of ze haalbaar zijn,

lopen. De ideeën zijn perfect voor het MKB. En dat de

waar je misschien een demo van kunt maken, misschien

deelnemers het samen met ons hebben ontwikkeld is

zelfs kunt implementeren. Het was wel een hele gerichte

voor hen toch een unique selling point.’

gok, want de deelnemers hebben er niet voor niets bijna

Commercie

gratis zoveel uren in durven steken.’

Dat Fokker tevreden is over het project, is wat Praat

Fokker

betreft nog maar een deel van het succes. Hij is ook blij

Ook bij Fokker in Hoogeveen zijn ze enthousiast over het

dat de aannames bleken te kloppen en dat een foutloze

project. Weliswaar heeft het overgrote deel van de soft-

fabriek theoretisch mogelijk is. Maar het belangrijkste is

ware nooit ‘voor het echie’ meegedraaid, maar de vier

dat het MKB goed kan verkopen wat hier ontwikkeld }

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

wordt: ‘Daar zijn ze ook al mee bezig, in ieder geval

de deelnemende bedrijfjes, maar daar valt nog een wereld te winnen.’

Dat is ook de indruk van Cazemier, nu hij bijna anderhalf jaar kind aan huis is geweest bij Fokker: ‘Alle ideeën die we hadden, staan overeind en worden steeds waardevoller gevonden. Ik denk dat wij straks een aantal functies hebben ontwikkeld die hun weerga niet kennen.

Zelflerende calculaties, zoals wij dat noemen zijn nog geen begrip in de markt, dat moeten mensen nog gaan herkennen maar we willen hier wel in groeien.’

Hans Praat spoort Cazemier en zijn collega’s aan om daar meer werk van te maken: ‘Het zijn techneuten van de eerste orde, maar ze doen er te weinig mee. Succes is 20

32

procent techniek en 80 procent commercie en zij draaien dat een beetje om. Ze hebben niet eens een eigen website met zijn allen. Dat is doodzonde. Ze moeten de maakindustrie overtuigen van de mogelijkheden, want die investeert van nature liever in staal dan in intelligentie.’

Sensor Universe Directeur Leo van Buiten van de netwerkorganisatie Sensor Universe toont zich onder de indruk van die mogelijkheden. ‘Ik ben hier heel enthousiast over. Het is meer dan een losstaand project gebleken, want dit kan voor grote kostenbesparingen zorgen. Fundamenteel onderzoek naar sensoren is mooi, maar we willen de bestaande technologie sneller op de markt brengen, bijvoorbeeld in de voedselindustrie, ook een topsector. De economische toepassing is tenslotte waar we het voor doen.

}

•

JUNI 2012

} Daar moeten we scherper op worden.’

Om automatisering en foutloze productie in de noordelijke maakindustrie te helpen, wil de NOM met Sensor Universe een Zero Defect Competence Centre oprichten.

Ook grote bedrijven als Fokker in Hoogeveen en Philips in Drachten zouden daar aan mee kunnen doen. Praat:

Smart Factory: Wie doet wat?

• Irmato uit Drachten ontwikkelt nieuwe technieken

‘Het kan nu omdat we veel beter kunnen rekenen, data

voor het beter beheersen van de productkwaliteit.

omzetten in modellen. Het is het intreden van wiskunde

Door middel van het meten, analyseren en correleren van

op de fabrieksvloer. Je wil dat iets precies zo gaat als het

product- als procesparameters kan de kwaliteit gericht

is gepland, first time right. Grote internationals hebben

worden verhoogd door zo vroeg mogelijk het maakproces

het nog over LEAN, maar wij zijn in het noorden een

bij te regelen.

stap verder met zero defect.’ |

Contactpersoon is Haije Zijlstra. www.irmato.com

Geïnteresseerd? Neem contact op met Hans Praat via (050) 521 44 62 of praat@nom.nl.

• S&T in Dwingelo Door inzet van nieuwe sensoriek en slimme dataverwerking wordt het rendement van het dure verspaningsproces van composieten bij Fokker met tenminste 10% verbeterd.

Contactpersoon is Johan Vissia. www.stcorp.nl

• Isensus uit Joure zet sensoren in om de conditie van compositematerialen die Fokker verwerkt real time in de gaten te kunnen houden. Er is uit de gehele vliegtuigbouw interesse om deze nieuwe techniek in te zetten. Deze techniek kan breed in de vliegtuigbouw worden ingezet.

Contactpersoon is Wessel Koning. www.isensus.nl

• Langhout & Cazemier uit Drachten ontwikkelt technieken om productieprocessen aan te sturen op basis van actuele gegevens in plaats van op planningen.

Realtime/dynamisch productiesturing is in potentie minimaal 20% efficiënter dan huidige sytemen.

Contactpersoon is Anno Cazemier. www.langhoutencazemier.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

33

Reis-app Tripit Tripit is een applicatie die je reis een stuk gemakkelijker maakt.

Je stuurt een mailtje met je reisgegevens en Tripit maakt er automatisch een superhandig schema van en voegt ook nog eens extra informatie toe, zoals bijvoorbeeld de weersvoorspelling.

Beschikbaar voor: iPhone/ iPad, Android, Blackberry Prijs: gratis

Tuin & Kunst Tiendaagse

Bron: Columbus Magazine

15 tot en met 24 juni 2012 Veel bijzondere tuinen in Groningen zijn van 15 tot en met 24 juni het podium van kunst en cultuur tijdens de Tuin & Kunst Tiendaagse. Het evenement,

Festival der Zoete Verleidingen

waarbij de tuindeuren voor het publiek openge-

8 t/m 10 augustus 2012 | Sleen, Drenthe

steld worden, wordt dit jaar voor de tweede keer georganiseerd.

Festival Zoet: een overvloed aan lekkernijen: tongstrelende taarten,

Voor meer informatie zie: www.tuinen.groningen.nl

vers fruit, jams, chocolade, meel van de molen, honingdelicates-

Bron: toerisme.groningen.nl

sen. Maar ook serviezen, brocante, bakbenodigdheden, decoraties, tafellinnen, kookboeken, fruitbomen en verse sappen. Ook volop 34

doe-activiteiten voor jong en oud: workshops, demonstraties,

Internationaal Vliegerfestival Drachten

een taartenbakwedstrijd en gezellige livemuziek. Jacques Coolen,

7 en 8 juli 2012 | Drachten, Friesland

bloemsierkunstenaar en geur- en aroma-expert, geeft diverse presentaties over eetbare bloemen en geuren en kleuren op tafel.

Verrassend ĂŠn verleidelijk! Genoeg te genieten en te beleven op het Festival Zoet!

Kwetters!

Voor meer informatie: www.festivalzoeteverleidingen.nl Bron: Uitzinnig.nl

Tijdens de 22ste editie van het Vliegerfestival Drachten worden veel vliegershows en de STACK Voorronde van het Nederlands Kampioenschap gehouden. Er zijn vliegeraars uit binnen- en buitenland.

Voor meer informatie: www.vliegerfeestdrachten.nl Bron: uitzinnig.nl •

JUNI 2012

Kijk voor

vers nieuws

dagelijks op

Spoorlijn Heerenveen-Groningen blijkt te duur Na een jarenlange bestudering van de plannen blijkt dat er onvoldoende financiële middelen zijn om de spoorlijn te realiseren. www.nom.nl/artikelen/64454/Spoorlijn_Heerenveen_ Groningen_blijkt_te_duur

IKEA wint energieprijs voor ondernemers

nom.nl

Kroonprins enthousiast tijdens bezoek aan Wetsus Kroonprins Willem-Alexander was afgelopen donderdag te gast bij het topinstituut voor watertechnologie in Leeuwarden. www.nom.nl/artikelen/64483/Kroonprins_ enthousiast_tijdens_bezoek_aan_Wetsus

Thaise miljoenenorder voor tankbouwer Holvrieka

Gasunie-dochters realiseren eerste grensoverschrijdende gasveiling

Het bedrijf gaat voor bierbrouwer Singha Corporation n het Thaise Banglen 46 roestvrijstalen opslagtanks produceren en ter plekke monteren.

De veiling vindt plaats via TRAC-X, het Duitse platform voor primaire capaciteit.

www.nom.nl/artikelen/64358/Thaise_ miljoenenorder_voor_tankbouwer_Holvrieka

www.nom.nl/artikelen/64429/Gasunie_dochters_ realiseren_eerste_grensoverschrijdende_gasveiling

35

Noordelijke economie presteert beter dan landelijk gemiddelde Slimme meter zorgt voor nieuwe dienstverlening Met het nieuwe ODA-certficaat is Metsens één van de eerste onafhankelijke aanbieders van energiemonitoring die toegang heeft tot de slimme energiemeter. www.nom.nl/artikelen/64256/Slimme_meter_zorgt_voor_ nieuwe_dienstverlening

Langere start- en landingsbaan in Eelde over een jaar in gebruik Meer tijd, geld en energie in watercampus Wetsus

Buitenbad Stiens verwarmd door biogas van boer Agrarisch ondernemer Luuk de Boer zorgt er met zijn zelfgeproduceerde biogas voor dat het buitenzwembad van Stiens verwarmd wordt. www.nom.nl/artikelen/64457/Buitenbad_Stiens_ verwarmd_door_biogas_van_boer

Megaorder voor Leekster schepenbouwer

De provincie Fryslân gaat meer investeren in de ontwikkeling van het Waterinstituut Wetsus in Leeuwarden.

Het Leekster Groot Ship Design gaat tien grote veetransportschepen bouwen in opdracht van de Maleisische rederij PBHH/BH Livestock Vessel.

www.nom.nl/artikelen/64348/Meer_tijd__geld_en_ energie_in_watercampus_Wetsus

www.nom.nl/artikelen/64342/Mega_order_voor_ Leekster_schepenbouwer

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

‘Als je wilt winnen, moet je wel scoren’ Geert Buiter Manager NOM Finance

‘Ondernemen is topsport. Scoren, winnen en soms een wedstrijd verliezen. Na tegenslag opstaan en verder werken aan je doel: kampioen worden! Om dit te bereiken heb je als ondernemer een goed team en prima faciliteiten nodig. Wij dragen graag ons financiële steentje en meer bij aan het bereiken van uw successen.’

‘NOM Finance wil bedrijven laten groeien. We doen dat door financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal en/of achtergestelde leningen.

We verlenen bovendien vermogen in figuurlijke zin: we denken mee en ondersteunen waar nodig.

We onderscheiden ons door een focus op de langere termijn. Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel.

Bel me voor een afspraak op 050 - 521 44 08.

Of kijk op www.nomfinance.nl.’

Finance

2011: investeringen in 33 bedrijven in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe +++ totaal geïnvesteerd:

Actueel

€ 10,8 miljoen +++ investeringen in 14 nieuwe en 19 bestaande bedrijven +++ € 4 miljoen groeifinanciering

N.V. NOM • Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland

Paterswoldseweg 810 • Postbus 424 • 9700 AK Groningen T (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00 • E info@nom.nl • I www.nomfinance.nl • www.nom.nl