Nommer 21 by NV NOM

februari 2015

In dit nummer o.a. • NOMbassadeurs zitten kiplekker in Hoogeveen • Smart katheters uit Leek en sensoren uit Roden • Vliegende start HTSM Noord-Nederland

Terwijl ik dit schrijf dwalen enkele verdwaalde sneeuwvlokken langs mijn raam. Verdwaald omdat de winter in 2015 op zich laat wachten. Tegelijkertijd kijken we al vooruit naar het voorjaar. Wat moet ik met dergelijke bespiegelingen zult u zich wellicht afvragen? Niets. Maar als ik de metafoor van de winter toepas op het economisch tij van de afgelopen jaren hebben we een winter meegemaakt en dient het voorjaar zich aan. Tenminste, dat beeld bestaat al een jaar of twee, maar in de economie lijkt dit nog niet. Terwijl de signalen op groen staan. De Life Science sector en IT in en om Groningen groeien hard. Het HTSM cluster zal

De signalen staan op groen

zich opnieuw in Hannover op de Messe breed en optimistisch presenteren. Recent onderzoek laat zien dat watertechnologische bedrijven de afgelopen jaren merendeels gegroeid zijn, zowel in omzet als ook in werkgelegenheid. Deze NOMMER geeft opnieuw een overzicht van bedrijven waarin de NOM de laatste tijd geïnvesteerd heeft. Mooie bedrijven! Er heerst voorzichtig optimisme.

Siem Jansen jansen@nom.nl @siem_nom

Ondertussen maken we ons zorgen over bevingsschade in Groningen en lukt het maar niet om aan ‘de onderkant’ van de arbeidsmarkt voldoende banen te genereren. De constatering van deze feiten klinkt defaitistisch. Ik ben van mening dat je beter van daaruit aan perspectief kunt werken dan in de ontkenningsfase blijven hangen. Dat perspectief begint bij het onderwijs. Laat jonge kinderen kennismaken met de nieuwste technieken, zoals 3d printing. Dat zorgt voor eigenwaarde doordat ze voorop lopen, en realiseer je dat dit een proces is dat tijd kost en pas op langere termijn leidt tot resultaat.

Op die manier komen de eerstgenoemde voorbeelden en de laatste bij elkaar. Innoveren en vervolgens groeien vragen lange adem en dus tijd, maar het succes laat zich op een bepaald moment zien. U leest dat ook in deze NOMMER.

•

FEBRUARI 2015

I N H O U D 8

Stemming 2 Siem is voorzichtig optimistisch

5 Kip Caravans ontwikkelt maar door in Drenthe Toekomstklaar 8 De Vries Trappen in de lift Innovatiefonds 16 Samen speuren naar innovatieve ideeën en bedrijven Spotlicht 18 De AppMachine van Siebrand Dijkstra valt echt overal op Smart Dairy Farming 21 Sensoren en software die koeien meten MKB Fonds Drenthe 24 Er waait een frisse ondernemersgeest in Drenthe Acquisitie 26 De Bosatlas van het voedsel zet het Noorden op de kaart Trendsettend 29 Google zocht, en vond groene en lokale stroom Data 32 Check wie, check hoeveel, check hoe veilig: AttachingIT Overname 36 Fins Pyroll zit nu echt in de buurt van klanten Smart 38 PendraCare katheters plus sensoren lossen problemen op HTSM 42 Meet up with an up-and-coming hightech region Doefonds Fryslân 44 Financiële boost voor Friese MKB-ers Verwachting 46 De landbouwmachines van ZoCon willen naar Zuid-Amerika

NOMbassadeurs

En verder … Kwetters 11

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

• Vragen en klachten via social media 12 • NOM on Tour 14 Dress for success 20 • Blikvanger 28 • NOM kijkt om naar De Nieuwe Band 34 • Drijfveren van Gerdy Geersing 40 • Hydrowashr wint Water Alliance Award 49 • Kwetters 50 NOM Nieuws 51 • Bericht voor startups 52

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.

Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

Heeft u hem al ontdekt bij deze NOMMER:

de ‘proud ambassador of the north’ ansichtkaart? Als trotse noorderling kunt u die naar iemand toesturen, bijvoorbeeld naar een zakenrelatie, om te

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

laten zien hoe goed het hier is. Of bijvoorbeeld naar familie, of vrienden. We hebben ons ook laten vertellen dat de kaart het goed doet op een

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

ouderwets prikbord, en dat hij met een plakbandje aan de muur eveneens fantastisch staat. Kortom, het is aan u. Maar we hopen dat u (samen met

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Menno Bakker,

ons) ‘proud ambassador of the north’ wilt zijn. Want als iedereen het roept,

Amber Boomsma, Manisch Creatief, Jarno Duursma,

dan moet het hier in het Noorden wel erg goed toeven zijn.

Petra Engel, Folkert van der Glas, Loek Mulder, Hans

Bent u niet de eerste die deze NOMMER leest, en heeft degene voor u de

Praat en Willem van Reijendam.

ansichtkaart al in beslag genomen? Er zijn meer kaarten. Stuur een mail naar communicatie@nom.nl en we sturen u er nog een aantal toe.

Fotografie: Jurjen Backer Dirks, Koos Boertjens, Hans 4

van Dijk, Martine Hoving, Manisch Creatief, Maartje

P.s. heeft u de smaak te pakken en ziet u de ‘proud ambassador of the north’

Roos (cover), Gea Schenk, Marius Visser, André Weima

sweater ook al bij u aan de waslijn wapperen? Ze zijn te bestellen bij

en NOM-stock.

Clayground Industries (www.claygroundindustries.com). Als lezer van de NOMMER ontvangt u 15% korting. Noteer daarvoor ‘proud of the north’

Drukwerk: WM Veenstra.

bij apply coupon.

Oplage: 3.500 exemplaren. Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-

GEMIST? GEEN PANIEK!

en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

Op www.nom.nl

Paterswoldseweg 810, Groningen.

vindt u onder het

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

kopje media alle

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.

reeds uitgebrachte

Cover: Ronald Wagelaar (De Vries Trappen) en Laurens

NOMMERS en kunt

Kruize (NOM) ontmoeten elkaar

u ze nog eens rustig

via de trap.

doornemen en/of downloaden.

Februari 2015

Veel leesplezier alvast!

•

FEBRUARI 2015

NOMbassadeur(s)

H E N K G U N N I N K ( C E O ) & O L I V I E R S I K K I N G ( C F O ) | Kip Caravans

Kiplekker

in Hoogeveen!

NOMbassadeurs Henk Gunnink (achter het stuur) en Olivier Sikking. In het midden NOMmer Anja Rombout.

‘Mag twee ook?’ vroeg Anja Rombout, NOM Foreign Direct Investment, toen haar gevraagd werd naar de voordracht van weer een nieuwe NOMbassadeur. Natuurlijk. Hoe meer NOMbassadeurs, hoe beter. En zo zijn Henk Gunnink (CEO) en Olivier Sikking (CFO), directeur-eigenaren van KIP Caravans in Hoogeveen de nieuw toegevoegde namen. Ze verblijven voor hun werk een aantal dagen per week in Drenthe, maar wonen in het Westen. ‘Het is prachtig om te horen hoe zij onder de indruk zijn hoe het hier allemaal geregeld is in Noord-Nederland’, verklaart Anja. ‘Henk en Olivier zijn wat mij betreft niet alleen perfecte NOMbassadeurs maar ook echte ambassadeurs voor het Noorden.’ Eind 2010 besluit Henk Gunnink, op dat moment nog

verlies. Met Henk’s visie op het behouden van een deel

directeur-eigenaar van Boedelbak (landelijk verhuurder

van de werkgelegenheid en het aanboren van nieuwe

van aanhangwagens) met een aantal andere aandeel-

marktkansen wist hij de curator te overtuigen. ‘Bij Boedel-

houders het failliete Kip Caravans in Hoogeveen over

bak waren we de laatste paar jaar niet alleen verhuurder

te nemen. Het bedrijf draait dan al een aantal jaren met

maar ook bouwer van aanhangwagens geworden. En

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Kampeerbeleving in de Shelter-conceptstore

eigenlijk was het pand dat we hadden daarvoor te klein.

Zo werd het besluit genomen zich voorlopig te focussen

Idee was om de productie van caravans en aanhang-

op de ontwikkeling van de Kip Care: een badkamer in een

wagens samen te voegen in Hoogeveen. Caravans

kast die in elke ruimte geplaatst kan worden, door het

bouwen is seizoenswerk, de rest van het jaar konden

modulaire systeem in een uur kan worden opgebouwd,

we de productie dan vullen met de bouw van aanhang-

en die ook nog eens rolstoeltoegankelijk is. Het Drentse

wagens.’ Olivier Sikking is sinds 2011 als CFO bij Kip

MKB Actieprogramma 2013 leek een aangewezen gelegen-

betrokken. Hij vertelt over de fabriek in Hoogeveen, die

heid om ook met ondernemers in de regio over de door-

eigenlijk weer is opgedeeld in vier kleine bedrijven: een

ontwikkeling van dit idee te praten. Dit programma, een

houtbewerkingsbedrijf, een metaalbewerkingsbedrijf,

initiatief van Kamer van Koophandel, Syntens en NOM,

een assemblagelijn en een lijmstraat. ‘In plaats van een

had de bedoeling de regionale economie in Drenthe te ver-

fabriek te blijven die uitsluitend caravans maakt, wilden

stevigen door bedrijven kennis met elkaar te laten maken

we een fabriek worden die niet alleen maar óók caravans

en met elkaar te verbinden. Anja Rombout, trekker van dit

produceert.’

project namens de NOM, ontmoette Henk en Olivier hier voor het eerst. ‘Binnen het Drentse MKB Actieprogramma

Kip Care

waren vrijetijdseconomie en onderzoek naar kansen voor

In werkelijkheid liep het allemaal toch net even anders.

toepassing van nieuwe lichtgewicht materialen in caravan-

In 2012 toonde zich een partij geïnteresseerd en werd

bouw peilers. Tot mijn verrassing stond daar toen het

Boedelbak verkocht, waarmee de plannen om aanhang-

prototype van de Kip Care. Omdat ook healthy ageing/

wagens te bouwen kwamen te vervallen. En ondertussen

life sciences een belangrijk speerpunt is, kon de Kip Care

was er, geheel toevallig, een nieuw idee ontstaan. Een

in het Actieprogramma worden meegenomen.’

van de medewerkers van Kip had voor zijn moeder een mobiele sanitaire unit in de garage gebouwd. ‘Dat zette

Goede buren

ons aan het denken’, vertelt Olivier. ‘Want het was niet

Anja kreeg en greep de kans het ontwikkelproces van

alleen een product dat goed zou passen bij de productie-

dichtbij mee te maken. Ze wist vertegenwoordigers van

lijnen en kennis die we in huis hadden, maar ook bij

doelgroepen en patiëntenverenigingen bij elkaar te brengen

een doelgroep waar we veel mee te maken hebben, de

om de marktkansen te verkennen. Die leken gunstig. En

50 plusser. Zij beslissen vaak nu al voor hun ouders of er

op zoek naar toeleveranciers wees Anja de heren van Kip

straks een traplift moet komen, of een sanitaire unit.’

erop vooral ook regionaal te zoeken. ‘De NOM, in dit •

FEBRUARI 2015

geval Anja, heeft een groot netwerk, dat het gemakkelijk maakt contact te leggen. Zo ontstond ook het contact met Nomadis’, vertelt Olivier. ‘Zij konden ons helpen met de ontwikkeling van de bodemplaat en zitten zo dichtbij dat we gemakkelijk voor afstemming bij elkaar langsliepen.’ Tijdens het traject bleken er nog veel meer interessante mkb-bedrijven in de buurt te zitten. Bedrijven met wie tijdelijk ook personeel wordt uitgewisseld. ‘Want onze mensen kunnen echt alles’, vertelt Olivier. Als product is de Kip Care inmiddels ontwikkeld. In de fabriek in Hoogeveen wordt een eigen productielijn opgetuigd, en er is een showroom waar de unit kan worden bekeken. Om de marktintroductie zo groot

De Kip Care past in elke ruimte

mogelijk aan te pakken zijn er intussen gesprekken met de NOM over financiering. ‘We kunnen natuurlijk ook

Je kunt er je fiets inzetten, je motor of surfboard, en je

met andere partijen praten, maar het gaat ons niet alleen

kunt de Shelter helemaal naar je eigen wens designen.’

om de financiering’, benadrukt Olivier. ‘Het gaat ook om

Met de Shelter wordt niet alleen een nieuwe doelgroep

de contacten die we samen met de NOM hebben, hier

aangesproken maar wordt vanzelfsprekend ook conform

in het Noorden. Bovendien is healthy ageing een van de

de wetten van deze tijd met jongeren gecommuniceerd.

speerpunten van beleid waardoor het, ook via de NOM,

Strategie is dat geïnteresseerden de Shelter zoveel mogelijk

volop aandacht krijgt. Dat is van niet te onderschatten

echt moeten kunnen ervaren, via shop-in-shop-construc-

waarde bij de opstart van zo’n groot traject.’

ties en conceptstores, en dat aanvullend vooral online en mobiel over het product wordt geïnformeerd.

Het nieuwe kamperen

Natuurlijk is er ook een Shelter-conceptstore achter in de

Ondertussen werd ook onverdroten doorgewerkt aan de

productiehal in Hoogeveen gecreëerd.

marktintroductie van een nieuw caravanconcept: de Shelter. Een product waar Henk en Olivier veel van ver-

NOMbassadeurs van het Noorden

wachten. De Shelter is een compacte hefdakcaravan waar-

Hoewel zowel Henk als Olivier een deel van de week in

mee Kip het eigen merk wil ‘ontstoffen’ en wil proberen

het Westen wonen, voelen ze zich in Hoogeveen inmiddels

met name jongeren te interesseren voor wat zij noemen

aardig thuis. Ze roemen het authentiek ondernemerschap

‘het nieuwe kamperen’. Olivier legt uit dat deze compacte

van de Drentse horeca-ondernemers, en bezweren dat je

caravan een totaal andere beleving biedt: ‘Het is geen

dat in het Westen echt niet op die manier vindt. En er

aanhangwagen, geen tent en eigenlijk ook geen caravan.

is al uitgebreid gesproken over het grote aantal mkbbedrijven in de regio waarmee het prettig en gemakkelijk samenwerken is. Anja is blij dat deze ervaringen hardop worden uitgesproken en vertelt dat ze bij acquisitietrajecten vaker dan eens vragen krijgt over het Drentse vestigingsklimaat: ‘Die rust en ruimte waarmee Drenthe altijd adverteert kunnen ook tegen je gaan werken’, is haar eenvoudige conclusie. Henk vertelt dat bezoekers die eenmaal Kip in Hoogeveen bezocht hebben graag terugkomen. ‘Als mensen hier eens zijn geweest bellen ze later op of we weer bij ons kunnen afspreken. Mensen uit Korea, China, Duitsland, noem maar op. We halen ze op van Schiphol en brengen ze terug via Staphorst en Giethoorn. Je kunt ze hier echt wat unieks laten zien.’

De Kip Shelter, trekker van ‘het nieuwe kamperen’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Anja Rombout Projectmanager NOM T (06) 270 871 64 • E rombout@nom.nl

‘Je krijgt het van de NOM 8

NOMmer Laurens Kruize (l) en Ronald Wagelaar van De Vries Trappen (r) bespreken de goede vooruitzichten

•

FEBRUARI 2015

Minderheidsbelang in Friese trappenspecialist Al sinds 1973 ontwerpt en vervaardigt De Vries Trappen uit Heerenveen hoogwaardige trappen. Na een moeilijke periode heeft het bedrijf weer de weg omhoog gevonden. Met dank aan een nieuwe manier van produceren en een flink aantrekkende markt. Om het Friese bedrijf toekomstklaar te maken heeft de NOM een minderheidsbelang in De Vries Trappen genomen. De zon schijnt uitbundig boven het pand van De Vries

een procesverbetermethode, bedoeld om de flexibiliteit van

Trappen. Binnen loopt Ronald Wagelaar al even stralend

een organisatie te vergroten door het continu verkorten

rond. Overal om hem heen is volop bedrijvigheid. Er

van de doorlooptijden in alle aspecten van de bedrijfs-

worden trappen ontworpen en geproduceerd. Houten

activiteiten. ‘In een jaar tijd hebben we enorme resultaat-

niet cadeau’

verbeteringen gerealiseerd’, zegt Ronald. ‘Hadden we tot voor kort een doorlooptijd van ongeveer achttien dagen, nu is dat teruggebracht naar drie á vier dagen. We waren al langer bezig om het bedrijf om te turnen van een productiegedreven organisatie naar een volledig vraag-

trappen, van seriematig tot zeer luxe uitvoeringen. Voor

gestuurde organisatie. Dankzij QRM is dat proces flink

zowel de woningbouw als voor bedrijfsgebouwen. ‘We

versneld. We produceren alleen die trappen die de klant

leveren het totale pakket’, vertelt Ronald. ‘Van de aan-

direct uitgeleverd wil krijgen, waardoor je de tussen-

vraag tot het plaatsen van de trappen. Helemaal toegespitst

voorraad verkleint. Daarnaast beschikken we met Rudi

op wat de opdrachtgever voor ogen heeft.’ Sinds 2001

Kleinhuis over een nieuwe financieel directeur. Hij is

is hij eigenaar van het bedrijf waarvan hij al vanaf 1993

aangetrokken om mij te ondersteunen, maar vooral ook

directeur is. Toen hij aantrad was De Vries Trappen een

om de organisatie op allerlei terreinen verder te profes-

verliesgevend bedrijf. Niet veel later liet de organisatie

sionaliseren.’

elk jaar weer mooie resultaten zien. ‘Vooral begin deze eeuw was de markt booming’, licht hij toe. ‘We hadden

Uitstekende vooruitzichten

bovendien goed geïnvesteerd en wisten continu onze

Inmiddels trekt ook de markt weer stevig aan. Dat is

productenrange te verrijken.’

aan de orderportefeuille van De Vries Trappen goed te merken. Dagelijks worden er in Heerenveen momenteel

QRM

zo’n 60 trappen gemaakt, terwijl dat er begin vorig jaar

Lang leek het allemaal vanzelf te gaan. Totdat de bouwcrisis in 2009 ook bij De Vries Trappen hard toesloeg. Door de enorme daling in de woningbouw kreeg het bedrijf het flink voor de kiezen. En dus moesten alle zeilen worden bijgezet om te overleven. Drie keer werd er gereorganiseerd, elke keer inclusief een goed sociaal plan. ‘We werden gedwongen om met minder mensen efficiënter te produceren’, blikt Ronald terug. ‘Dat betekent dat je je kosten moet aanpassen en tegelijkertijd je performance moet blijven vergroten. Niet eenvoudig in een markt die steeds minder voorspelbaar werd.’ Begin 2014 werd de ommekeer ingeluid, nadat Ronald kennismaakte met een voor hem totaal nieuwe manier van produceren. Quick Response Manufacturing heet het, kortweg QRM. QRM is • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

slechts 25 waren. ‘We zijn uit een dal omhoog geklommen en willen nu gas geven’, vervolgt Ronald. ‘Dat kan alleen wanneer je beschikt over voldoende financiële middelen. Zodat je gericht kunt investeren en marktkansen ook daadwerkelijk kunt benutten.’ Om De Vries Trappen toekomstklaar te maken ging hij op zoek naar een strategische partner. Naar een partner die het bedrijf van extra energie kon voorzien en die er op basis van een minderheidsbelang wilde instappen. Vandaar dat in juni vorig jaar contact werd gezocht met de NOM. ‘We zijn in gesprek gegaan en er is een businessplan gekomen’, blikt Laurens Kruize, Investment Manager van de NOM, terug. ‘Vervolgens hebben wij de organisatie onder de loep genomen, marktrapporten bestudeerd en afnemers van De Vries Trappen gesproken. Mede op basis daarvan hebben wij geconcludeerd dat de vooruitzichten uitstekend waren. De markt heeft zijn dieptepunt bereikt, er is schaarste ontstaan en dus moet er gewoon weer gebouwd worden.’

Slagkracht De organisatorische veranderingen binnen De Vries Trap-

pen, in combinatie met een aantrekkende markt, deden de NOM besluiten om een minderheidsbelang in het bedrijf te nemen. Maar ook wordt in tranches een achtergestelde lening verstrekt. ‘Het was een stevige onderhandeling’, zegt Ronald. ‘Je krijgt het van de NOM zeker niet cadeau. Natuurlijk, als je een deel van je bedrijf verkoopt, gaat dat met de nodige emoties gepaard. Daar moet je niet voor weglopen. Zeker niet wanneer je kunt samenwerken met een organisatie als de NOM. De organisatie is breed georiënteerd en beschikt over veel expertise. Soms wijzen ze me op zaken die ik zelf over het hoofd heb gezien. Maar bovenal zorgt het nieuwe partnerschap ervoor dat we financieel meer slagkracht hebben. Dat is met het oog op de toekomst niet onbelangrijk. Daarnaast krijg je door het instellen van een Raad van Commissarissen een enigszins ander bedrijf. Ik heb me in het verleden best wel eens eenzaam gevoeld. Nu kun je samen heel afgewogen beslissingen nemen. Dat is prettig, zeker nu alles erop wijst dat we op termijn flink in capaciteit moeten investeren. We zijn er klaar voor.’

Laurens Kruize Investment Manager NOM T (06) 505 177 05 • E kruize@nom.nl

•

FEBRUARI 2015

Kwetters!

Het internet in 60 seconden: feiten & cijfers Fotografe Maartje Roos (fotograaf van de cover van deze NOMMER) uit Hurdegaryp is gevraagd om met twee foto’s Nederland te vertegenwoordigen voor de World Photographic Cup 2015. Dit is voor fotografen uit de gehele wereld. ‘Een soort landenwedstrijd voor fotografen’, vertelt Willem van der Vlies, bestuurslid van DuPho, de beroepsorganisatie voor professionele fotografen en boardmember van FEP, de Federation of European Photographers. Aan de wedstrijd doen 27 landen mee, waaronder achttien landen uit Europa, vijf uit Azie, de VS, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: www.frankwatching.com 11

App moet buitenland dichterbij brengen voor Nederlandse ondernemer Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft onlangs de app ‘NL Exporteert’ geïntroduceerd. De app is bedoeld om Nederlandse ondernemers met exportambities van advies en informatie te voorzien en doet daarmee dienst als een soort wegwijzer voor ondernemers in het buitenland. ‘NL exporteert’ geeft via een interactieve wereldkaart per land actuele informatie over geplande evenementen, de do’s & don’ts van het zakendoen in het buitenland, macro-economische kerngegevens, financieringsmogelijkheden en de contactgegevens van ambassades en handelsposten wereldwijd. De app laat in één oogopslag zien waar de meeste inwoners wonen, de economische groei het hoogst is, de koopkracht het grootst, hoe eenvoudig er zaken gedaan kunnen worden en waar de Nederlandse export zich op richt. De app bevat verder nog een ‘currency converter’ en laat direct

De app kan gedownload worden in zowel de AppStore

het tijdsverschil met Nederland zien. Ook is er de ‘Export Wijzer’,

van Apple als in Google Play.

waar de ondernemer toegang tot relevante exportdocumenten, weten regelgeving, internationale netwerkprogramma’s, MVO,

Bron: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

tips & tricks en info over financiering krijgt.

Bron foto: Amsterdam Airport Schiphol

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Vragen en klachten via social media: Door: Jarno Duursma

vijf tips

(@JarnoDuursma

Dagelijks zijn miljoenen Nederlanders online. Ze surfen, googlen, lezen het nieuws en zijn actief op sociale media. Daar facebooken, reviewen, twitteren, instagrammen ze en ga zo maar door. Maar hoe ga je als bedrijf nou om met de consument die online vragen stelt of klachten en complimenten met je deelt? Tot ongeveer 2004 was het internet voor de gemiddelde

een consument een serieuze klacht had, kon hij contact

ondernemer nog best overzichtelijk. Je had een website

opnemen met je bedrijf en dan was het zijn woord tegen

(of niet) en als je er een had, was dat een verlengstuk van

het jouwe. Kon de consument niet op veel service of

je vermelding in de Gouden Gids. Wanneer mensen een

begrip rekenen, dan trok hij bijna altijd aan het kortste

vraag, opmerking, klacht of compliment hadden, deden

eind. Het bedrijf trok meestal aan het langste eind.

ze dat via telefoon of e-mail en dat was het. Wanneer

In het pre-social media tijdperk was het laatste redmiddel van een ontevreden consument, naast juridische stappen, een brief naar het consumentenprogramma ‘Ook dat nog’.

Maar er is veel veranderd. Sinds de komst van social media,

willen en dat is op social media. En mensen zien het als

social recommendations en review sites heeft de consument

een vanzelfsprekendheid dat een bedrijf online actief is,

veel meer macht gekregen. De hele wereld kijkt immers

vaak ook na 17.00 uur. En door de toegenomen digitali-

over zijn schouder mee en ondernemers willen niet dat

sering is de consument van nu steeds meer gewend aan

bij een zoekopdracht van een potentiële klant negatieve

digitaal contact en klantenservice. Deze klantenservice via

berichten te vinden zijn.

social media heet ook wel webcare.

Wat zegt dit? Heel simpel. Je moet als bedrijf anno 2015

Voor nogal wat ondernemers is webcare ook best lastig,

zijn waar je doelgroep is: zij bepalen immers waar zij contact

want het vraagt op een bepaalde manier ook een andere •

FEBRUARI 2015

organisatie: ‘Binnen vijf werkdagen krijgt u antwoord’, werkt niet meer. Het maakt de klant namelijk niet uit hóe het opgelost wordt, áls het maar wordt opgelost. En een beetje snel. Stroperige procedures en ‘paarse krokodillen’ moeten dus overboord. En dan nog iets: opeens zijn alle vragen, klachten zichtbaar online, voor iedereen. Hoe ga je daarmee om? Waar reageer je wel of niet op? Op welke dagen en tijdstippen? En hoe ga je om met de onvermijdelijke mafketels, azijnpissers of anonieme twitteraars?

Hiervoor heb ik vijf tips: 1. Zorg voor verwachtingsmanagement Bepaal vooraf wat haalbaar is voor jou om te reageren via social media. Bijvoorbeeld maandag tot en met zaterdag, 9.00-20.00 uur, binnen 2 uur (let op: het gaat hier dus niet over de oplossing van een probleem, maar de eerste reactie).

Het is misschien verleidelijk een lastige consument op haar nummer te zetten, maar het helpt je weinig om het probleem op te lossen. Het is efficiënter altijd beleefd te blijven en je coöperatief op te stellen.

Communiceer dit op de kanalen waar je actief bent. En laat bij een vraag die je niet direct kunt beantwoorden weten

koming doet, doe dit bij voorkeur niet in het openbaar. Je

dat je ermee bezig bent.

schept dan wellicht een precedent waar anderen op willen aanhaken. Dat kan je daarna veel tijd en goodwill kosten

2. Houd het persoonlijk

om alles weer recht te breien.

Laat je insteek altijd persoonlijk zijn: doe bij het oplossen van klachten/vragen alsof je tegen een bekende praat.

Voordelen van verzorgde webcare

Informeel taalgebruik en tutoyeren zijn normaal.

De mogelijkheden van social media kosten misschien extra tijd, maar leveren de ondernemer ook heel wat op: ze creëren

3. Onderzoek iemands achtergrond

extra bereik, je bent laagdrempelig te benaderen en je kunt

Doe bij negatieve reacties/klachten altijd eerst even research

snel en efficiënt communiceren met je doelgroep(en). Je

via Google en bepaal dan of je reageert. Wat is het profiel

ontvangt gevraagd en ongevraagd feedback over je bedrijf

van de afzender en wat voor berichten slingert hij nog

en dienst - veel vaker dan gedacht trouwens ook positief.

meer de wereld in? Is het iemand die anderen ook lastig-

En waar het negatief is, mag je het gewoon beschouwen als

valt? Opereert hij of zij misschien onder een vreemd

een kans om het bedrijf verder te ontwikkelen en je pro-

pseudoniem? Aan de hand daarvan kun je bepalen of het

ducten en processen te verbeteren. Bill Gates van Microsoft

bericht serieus is. Mijn basis-insteek is: reageer altijd, mits

zei hier al eens over: ‘Your most unhappy customers are

er iemand dus stelselmatig op uit is je uit de tent te lokken

your greatest source of learning.’

of in een kwaad daglicht te stellen. Wilt u meer weten over webcare en daar serieus werk van

4. Begin met begrip

maken? Kom dan op 10 maart naar de webcare workshop

Hoe vervelend een klant online soms ook is, begin met

die Jarno Duursma organiseert in Groningen.

empathie. Blijf vriendelijk en laat je irritatie nooit blijken.

Meer informatie via www.jarnoduursma.nl.

En probeer vanaf het begin discussie te vermijden (een ‘welles/nietes’-gesprek leidt tot niets, zie het Sanoma-

Jarno Duursma is zelfstandig consultant

voorbeeld).

en trainer op het gebied van social media en digitale trends. Hij is auteur van de

5. Behandel iedereen gelijk

managementboek bestseller ‘Sociale media

Negeer je eerste reflex om een BN-er of iemand met veel

strategie in 60 minuten’.

volgers in het openbaar voor te trekken. Natuurlijk is het bereik van deze personen groter, maar de rest van de wereld

Jarno is de oprichter van de Social Media Club Groningen en

is ook niet gek. En wanneer je iets toezegt of een tegemoet-

vaste tafelgast bij TV Noord om ‘de digitale wereld’ te duiden.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

December 2014 onderwerp: deeleconomie spreker: Bart van der Kooi, Crossmedia Communicatiegroep Locatie: Kalooga, Mediacentrale in Groningen

Samenwerkingseconomie met nieuwe spelregels Vraag en aanbod vinden elkaar gemakkelijker dan ooit via internet en sociale media. Door massaal te gaan delen en samenwerken via online platformen, ontwikkelen we met elkaar een nieuwe economie. Neem succesvolle initiatieven als Airbnb en Uber, die wereldwijd marktaandeel afsnoepen van de gevestigde hotel- en taxibranche. Terwijl traditionele bedrijven zich beroepen op achterhaalde weten regelgeving, hanteert de markt haar eigen spelregels en ontwikkelen slimme ondernemers nieuwe businessmodellen. Bart van der Kooi, die als online marketing consultant bij de

Delen is het nieuwe hebben

Crossmedia Communicatiegroep werkt, heeft zelf ervaren

Airbnb is wat Van der Kooi betreft een goed voorbeeld van

waarom Airbnb zo’n groot succes is. Samen met zijn vrouw

de samenwerkingseconomie. Die term hanteert hij voor

maakte hij een tripje door Europa, waarbij ze - in de goed-

initiatieven waarbij het delen geld kost. ‘De term deelecono-

kopere klasse - voor gemiddeld 35 euro per nacht bij particu-

mie impliceert immers dat er helemaal geen geld aan te pas

lieren sliepen die thuis een kamer over hebben. ‘De meeste

komt. Die initiatieven zijn er trouwens ook. Neem Wikipedia,

aanbieders waar wij terecht kwamen, vinden het gewoon

waarbij we kosteloos kennis delen met de massa, of Peerby,

leuk om mensen te ontvangen en deden alle moeite om het

een platform voor het gratis (uit)lenen van gereedschap en

ons naar de zin te maken’, vertelt Van der Kooi. ‘We kregen

andere spullen in je eigen buurt. Want waarom zou ieder-

uitgebreid ontbijt met zelfgemaakte jam, tips voor goede

een een grasmachine of boormachine moeten kopen als je

restaurants en zelfs een keer chocolaatjes op onze kussens.

onderling kunt uitwisselen? Het credo ‘delen is het nieuwe

Het prima hotel waar we aan het eind van onze reis sliepen,

hebben’ geldt vooral voor producten die je maar af en toe

kon echt niet op tegen de persoonlijke service en plezierige

nodig hebt. Voor een groeiend aantal mensen valt een auto

ontmoetingen die wij bij Airbnb hebben ervaren.’

ook in die categorie. Deze incidentele bestuurders (ver)huren bijvoorbeeld via Snappcar een particuliere auto. De prijzen •

FEBRUARI 2015

zijn lager dan in de reguliere autoverhuurbranche. Precies

beeld. ‘Wie herinnert zich Napster niet, het eerste platform

daarom heeft de samenwerkingseconomie zo’n grote impact

waar je – toen nog – illegaal muziek kon downloaden. De

op de traditionele markt.’

muziekbusiness stond op de achterste benen, maar inmiddels zijn de alternatieven volwassen en geaccepteerd, zoals Spotify.

In allerlei branches ontwikkelen zich initiatieven die zijn

Het heeft muziek toegankelijker en goedkoper gemaakt en

gebaseerd op het principe van consumenten die met elkaar

zo zal ook Uber linksom of rechtsom invloed hebben op de

delen en samenwerken. Naast Airbnb, Peerby en Snappcar

taxibranche. De samenwerkingseconomie heeft toenemende

noemt Van der Kooi o.a. HomeExchange, Gardensharing,

impact; steeds meer sectoren moeten accepteren dat hun

personenvervoerder Uber, vrijwilligersplatform Croqqer en

marktaandeel gewoon minder groot wordt.’

crowdfunders als Kickstarter en Geldvoorelkaar. Samenwerken kan plaatsvinden onder allerlei condities: van gratis onderling

Toon ondernemerschap

delen of het ruilen van spullen en diensten tot het (uit)lenen

‘Nog beter is het natuurlijk om als ondernemer te anticiperen

of (ver)huren tegen een vergoeding. ‘De crisis heeft bijgedragen

op de samenwerkingseconomie’, adviseert Van der Kooi.

aan de ontwikkeling van creatieve consumenteninitiatieven’,

‘Blijf denken vanuit de klant: waar hebben zij behoefte aan

stelt Van der Kooi. ‘Naast altruïsme is het besparen van kosten

en welke nieuwe mogelijkheden kun je aanboren om sneller,

een motief om te delen, evenals duurzaamheid. Tegelijk

simpeler, beter of goedkoper diensten of producten aan te

zien ondernemende mensen allerlei manieren om juist extra

bieden? Een optie is het kopiëren van succesvolle initiatieven,

inkomsten te genereren, bijvoorbeeld door iets te verhuren

zoals BMW de kunst van autodelers afkeek met Drive Now.

dat je toch al in je bezit hebt. En wie groter denkt, richt een

Of koop de concurrent, zoals autoverhuurder Avis deed met

handig online platform op, want met internet en sociale

ZipCar. Om marktaandeel te houden, kun je ook je eigen

media heb je de wereld in je zak.’

concurrent worden en met een verbeterde versie jezelf steeds overnemen, zoals Amazon deed met Amazon Prime.’

Oneerlijke concurrentie Geweldig, al die nieuwe initiatieven, want ze bieden kansen

Een gevolg van de samenwerkingseconomie is dat bedrijven

die kunnen uitgroeien tot interessante businessmodellen.

een steeds kortere doorlooptijd hebben. Bestonden organisaties

Alleen de gevestigde orde ziet bedreigingen en protesteert.

vroeger gemiddeld 75 jaar, tegenwoordig is dat gemiddeld

Want wie een compleet wagenpark runt, kan in prijs niet

15 jaar. ‘En die cyclus wordt alleen maar korter door het

concurreren met een particulier die zijn autootje af en toe

hoge tempo waarin technologie verandert en de invloed

verhuurt. Van der Kooi stelt dat het voor bedrijven vooral

van de massa toeneemt’, voorziet Van der Kooi. ‘De markt

frustrerend is dat aanbieders via platformen als Uber en

wordt nog veel dynamischer, initiatieven zullen komen en

Airbnb nauwelijks last hebben van weten regelgeving. Tot

gaan. Alles draait om het slim doorontwikkelen van mogelijk-

voor kort althans, want in Nederland is Uber recent verboden.

heden. Nieuwe verdienmodellen ontstaan bij groei en succes.

‘Het is inderdaad oneerlijke concurrentie als particulieren

Dat maakt Airbnb inmiddels miljoenen waard. Kortom, de

zomaar een ritje kunnen aanbieden, terwijl taxibedrijven aan

wereld verandert, dus de bedrijvigheid en de spelregels ook.

allerlei regels zijn gebonden. Hetzelfde geldt voor particulieren

Toch blijft de uitdaging voor ondernemers in de kern hetzelfde:

die via Airbnb zomaar een slaapkamer kunnen verhuren,

kansen zien, handelen en verantwoorde risico’s nemen.’

terwijl hotels aan allerlei strenge eisen en normen moeten voldoen. De weten regelgeving is totaal nog niet ingesteld op de nieuwe spelregels van de samenwerkingseconomie en dat levert een spanningsveld op. Initiatieven als Uber en

On Tour bij Kalooga

Airbnb moeten zich officieel natuurlijk wel aan de wetten

Het mediabedrijf Kalooga staat vooral bekend

en regelgeving houden, maar vanwege de snelheid waarmee

om zijn zoekmachine waarmee gezocht kan worden

deze platformen groeien, is dat haast niet te monitoren en

naar afbeeldingen. Daarnaast zorgt de door Kalooga

controleren.’

ontwikkelde software voor het invullen van beeldmateriaal op websites van o.a. De Telegraaf, Sp!ts,

Kritiek of niet, het online delen en samenwerken gaat intussen

The Independent en 20 minutos.

gewoon door. Volgens Van der Kooi net zolang totdat nieuwe

Het hoofdkantoor van Kalooga bevindt zich in

initiatieven zich doorontwikkelen tot geaccepteerde markt-

Groningen, verkoopkantoren zijn er in Londen,

aanbieders. Hij noemt de muziekindustrie als lichtend voor-

Madrid en Berlijn. www.kalooga.com

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

‘We gaan op zoek naar een Jens Ruesink, manager Innovatiefonds Noord-Nederland

Naast het Aanjaagfonds, de Mezzaninefinanciering, de Groei- en Overnamefinanciering heeft de NOM sinds enkele maanden een nieuwe loot aan de financieringsstam: het Innovatiefonds NoordNederland. Een fonds dat zich richt op MKB-ondernemers met een innovatief idee en dat het hiaat 16

vult dat andere financiers laten vallen.

Klop als innovatief ondernemer, vol van ideeën en bezig

En dat zet een rem op de ontwikkeling van de regio.

met iets nieuws maar eens op de deur van een financier

Ruesink: ‘De BV Nederland richt zich via de Topsectoren

voor een kapitaalinjectie. De kans is niet erg groot dat de

op innovatie en kennisontwikkeling. Om dat aan te jagen

geldschieter de ondernemer met open armen ontvangt en

moet onderzoek worden gedaan. Dat gebeurt hier in de

enthousiast ‘ja’ zegt op een verzoek om financiering van

regio door de kennisinstellingen zoals bijvoorbeeld het

ontwikkeling van een vernieuwend productidee. ‘Financiers

UMCG, de RUG, Stenden Hogeschool en de Hanzehoge-

zijn terughoudend geworden in verstrekking van kapitaal

school en ook in het MKB. Maar als er vervolgens geen

aan MKB-bedrijven die willen innoveren’, legt Jens Ruesink

investeerders zijn, is het erg lastig om die kennis te vertalen

uit. ‘Ze vinden de risico’s te groot. Veel fondsen investeren

naar een vermarktbaar product of dienst.’ Daar wil het

liever in het volwassen bedrijfsleven; ondernemingen die al

Innovatiefonds ondersteunen door innovatie te stimuleren

groei hebben laten zien en hun sporen hebben verdiend.’

en nieuwe bedrijvigheid te faciliteren, stelt Ruesink. Daarbij gaat het niet in de eerste plaats om de aantallen bedrijven

Ruesink is manager van het Innovatiefonds Noord-

die worden ondersteund maar wat Ruesink betreft meer om

Nederland. De bedrijfskundige is sinds eind vorig jaar in

de kwaliteit van de investeringen. ‘Ik ben tevreden wanneer

dienst bij de NOM en deed eerder ervaring op als interme-

het fonds voldoende kwalitatief goede investeringen onder-

diair en adviseur in de financieringssector in het oosten

steunt en succes boekt op het gebied van kennisontwikkeling

van het land. ‘Werkkapitaal willen financiers wel verstrekken

en het scheppen van nieuwe banen.’

maar kapitaal voor ontwikkeling nauwelijks nog’, weet Ruesink. Het is volgens hem zonneklaar dat die situatie

Opsporen

een sta-in-de-weg is voor de totstandkoming van nieuwe

De regionale markt voor het Innovatiefonds is voldoende

producten en groei van individuele, jonge bedrijven.

groot, zegt Ruesink. Het blijkt volgens hem alleen al uit het •

FEBRUARI 2015

nieuwe Catawiki of Oxxio’ innovatiecheck door de NOM. Daarbij wordt onder meer gekeken of met minimaal twee ondernemingen aan de innovatie wordt gewerkt. Ook wordt van de ondernemers verwacht dat zij de helft van de innovatie- en productontwikkelingskosten in de vorm van geld, middelen of uren voor hun rekening nemen. ‘Ondernemers hoeven niet alle lasten te dragen, maar ze moeten op deze manier laten zien dat ze zelf daadwerkelijk achter hun plannen staan.’ Wanneer de intentieverklaring is ondertekend onderzoekt het Innovatiefonds de haalbaarheid van het idee, het projectplan en een aantal andere aspecten. Dan wordt een financieringsvoorstel opgesteld waar de NOM-directie Jens Ruesink Innovatiefonds Noord-Nederland

en het investeringscomité van het Innovatiefonds hun goedkeuring aan moeten geven. Omdat de plannen door experts uit meerdere hoeken scherp worden beoordeeld is een participatie door het Innovatiefonds Noord-Nederland

aantal startups in Noord-Nederland en de aanvragen bij

volgens Ruesink ook te beschouwen als kwaliteitsstempel.

Flinc. Dat is de dienstverlening van de NOM die zich richt

De verstrekking van de financiering gaat stapsgewijs, van

op investerings- en financieringsbegeleiding. Flinc wordt

idee tot prototype en marktwaardig product. ‘De NOM

eveneens door Ruesink aangevoerd. ‘Toch blijft nog veel

doet bovendien meer dan alleen financieren’, onderstreept

onder de radar’, vult de fondsmanager aan. ‘Innovaties en

Ruesink. ‘Want in het hele ontwikkelingsproces stelt de

bedrijven die werken aan innovatieve ideeën, zijn vaak

organisatie kennis en expertise beschikbaar, ook vanuit de

moeilijk op te sporen. Het is ook de regionale mentaliteit

innovatienetwerken. Daarmee onderscheidt de NOM zich

die parten speelt. Men schreeuwt het hier niet van de

ook sterk van veel andere financiers, die zich beperken tot

daken. Dat hoeft ook niet, maar bedrijven moeten wel met

geld geven.’

innovaties naar buiten treden en samenwerkingen opzoeken.’ Van belang is volgens Ruesink in elk geval dat het Innovatie-

Wauw!

fonds onder de aandacht wordt gebracht. Hij is daarom een

Het InnovatieFonds werkt volgens het principe van een

rondje begonnen langs kennisinstellingen, ondernemers-

revolving fund. De opbrengsten uit de twintig miljoen

en clusterorganisaties, accountants en allerlei andere partijen

aan kapitaal, vloeien terug naar het fonds en worden

die banden hebben met het MKB. Via die organisaties moet

aangewend voor nieuwe investeringen. Ruesink: ‘Natuur-

het belang van het Innovatie Fonds doorsijpelen richting

lijk hoop ik dat we dankzij het Innovatiefonds bedrijven

het mkb zelf. Want hoe groot misschien de behoefte ook is

kunnen laten groeien zoals het bijvoorbeeld bij Catawiki of

aan durfkapitaal, het blijkt in de praktijk een lastige opgave

Oxxio is gegaan.’ Maar de aard van de investeringen bergt

om de mogelijkheden die het Innovatie-fonds biedt onder

ook hoge risico’s in zich, waarschuwt Ruesink. Het doet

de aandacht van het MKB te brengen.

niks af aan zijn ambitie: ‘Die ligt hoog. Ik wil na vijf à tien jaar kunnen zeggen dat we een aantal marktveranderende

Meer dan alleen geld geven

bedrijven of innovaties hebben gestimuleerd, waarvan

Het fonds is gevuld met een bedrag van 20 miljoen euro,

iedereen zegt: wauw!’

afkomstig uit de middelen van de NOM, het ministerie van Economische Zaken en de provincies. De bijdrage die

www.innovatiefondsnoordnederland.nl

MKB’ers uit het fonds kunnen ontvangen ligt tussen de 50.000 en één miljoen euro en wordt verstrekt als aandelenparticipatie. Of een ondernemer in aanmerking komt voor financiering vanuit het Innovatiefonds wordt allereerst bepaald via een • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Jens Ruesink Manager Innovatiefonds Noord-Nederland T (06) 215 185 08 • E ruesink@nom.nl

SPOTLICHT

ONDERNEMER UITGELICHT

Siebrand Dijkstra is al twee keer eerder in zijn leven financieel ‘binnengelopen’. Dus het begint bijna een beetje te wennen. Wanneer we hem spreken heeft hij net de derde grote verkoopdeal van zijn leven achter de rug. En wat voor een: de verkoop van een minderheidsbelang in zijn AppMachine (vestigingen in Heerenveen en San Francisco) aan een groot Amerikaans bedrijf leverde hem vele miljoenen op. Maar ook nog iets anders: de mogelijkheid om zijn software, waarmee iedereen in simpele stappen zelf een app kan maken, over de hele wereld te verkopen. Een nieuwe stap in de toch al enerverende carrière van de ‘serial entrepreur’, die op de keper beschouwd maar één missie heeft: mooie dingen maken.

AppMachine van ‘serial entrepreur’ Siebrand Dijk

‘Mooi is een werkwoord’ Eerst maar eens inzoomen op dat ‘binnenlopen’. Dijkstra

nemer op een gegeven moment AppMachine oprichtte.

(‘Ik ben een honderd procent ADHD-er’) was al eerder

Kant en klare software, waarmee de gebruiker met behulp

zeer succesvol in het oprichten van bedrijven. Zijn

van hapklare bouwblokken zelf apps kan maken. Hij

eerste start-up was Quality Netware Tools BV (QNT), dat

ging de afgelopen jaren ‘tot het gaatje’ om er een mooi

communicatiesoftware ontwikkelde toen internet nog

product van te maken. ‘Mensen denken wel eens dat alles

nauwelijks bestond. In acht jaar tijd wist hij in de jaren

wat ik aanraak verandert in goud. Maar wat ze niet zien

negentig aan 3.800 bedrijven elfduizend producten te

is dat er voor een lucratieve verkoop jaren van keihard

verkopen, van internetdomeinen tot software. Na de

werken aan vooraf zijn gegaan. Dag in dag uit werken aan

verkoop van QNT begon Dijkstra met ‘SchoolMaster’,

iets waarvan je weet dat iedereen het wil hebben. En dat

dat onder de naam ‘Magister’ administratieve software

is gelukt. Er zijn zoveel mensen die graag een app zouden

voor scholen in het voortgezet onderwijs leverde. Ook

willen maken. Een applicatie waarmee je je bedrijf, of een

dat bedrijf werd goed verkocht. Ach, het ging ook wel

bepaalde dienst, of bijvoorbeeld een speciale webshop

eens mis. Zo was de overname van het Friese internet-

heel gemakkelijk kunt aanbieden aan de markt. Dat hebben

bedrijf Speak geen succesverhaal. ‘Verschillende bloed-

wij gemaakt. Een pakket waarmee je spelenderwijs en

groepen’, stelt Dijkstra. ‘Je kunt wel een mooie tent kopen

modulair alles helemaal naar eigen wens kunt opbouwen.

en je de eigenaar voelen; daarmee heb je nog niks. De

Alsof je met legoblokjes mag spelen. En het leuke is:

mensen die er zitten moeten ook een beetje dezelfde taal spreken. Dezelfde bloedgroep hebben. Met Speak had ik

‘Wanneer je een bloedmooie vrouw ziet denk je niet ‘als ze maar goed kan koken’

dat niet. Ik voelde me op een gegeven moment net een Imam die een gereformeerde kerk had overgenomen.’

Knutselen Zo kwam het dat de in Oranjewoud wonende onder•

FEBRUARI 2015

‘Ik voelde me een Imam die een gereformeerde kerk had overgenomen’ opgevallen. Zo reikte de jury van het IT-magazine Computable hem de CEO of the Year award 2014 uit. Men gaf aan zeer onder de indruk te zijn van het gebruikersgemak en de kwaliteit van AppMachine. Ook de internationale ambitie van het bedrijf werd geprezen. Het geheim van het succes? Er zijn volgens Dijkstra meerdere factoren. Zo is daar het ‘multiplyer-effect’. ‘Het mooie is dat je een product maakt, dat je op een gegeven moment duizenden keren kunt verkopen’, legt Dijkstra uit. ‘Kijk, een goede kok van een kwaliteitsrestaurant maakt met heel veel zorg en al zijn energie een goede biefstuk klaar. Maar bij de volgende bestelling moet hij dat nog eens doen en

stra verovert Amerika

nog eens, enzovoort. Dat is niets voor mij. Ik wil op een gegeven moment gelijktijdig 100.000 biefstukken van dezelfde topkwaliteit kunnen verkopen. Dat is ook ons commerciële perspectief en daarom kunnen wij het ons

knutselen is gratis. Je betaalt pas een maandfee op

permitteren om er bij de ontwikkeling ontzaglijk veel tijd

het moment dat je het online aanbiedt voor Android,

in te steken.’ Een andere succesfactor is het personeels-

iPhone en Windows Phone 8. Daar komt overigens nogal

beleid. ‘Absoluut. De mensen zijn het goud van je bedrijf.

een rompslomp bij kijken, met regels, aanmeldingen,

Als ondernemer profiteer ik er van dat ik heel goed met

invulformulieren. Het minst leuke onderdeel dus. Nou,

‘geeks’ (iemand die gepassioneerd is door technologie, red.)

ook daar willen wij bij helpen. En nu zijn we ook al

kan omgaan. Ik heb geen stropdassen nodig, maar vak-

bezig om het zo te maken dat je je app niet meer via die

idioten. Mensen die constant zaken willen verbeteren en

kanalen kunt aanbieden, maar gewoon online, via de

zich daar helemaal in vastbijten. Ik zoek honderd en tien

browser.’

procent focus! En dan zijn er niet veel schakeringen tussen

Een gesprek met Dijkstra vergt een hoge concentratie-

zwart en wit. Wie met mij samen begint te werken weet

graad bij de gespreksgenoot. Want de man praat snel, is

het: of ik sodemieter je er binnen een dag weer uit, of je

zeer associatief en heeft veel uit te leggen. Bijvoorbeeld,

hebt jaren een leuke baan. Never a dull moment.’

waarom een goed product in zijn ogen nooit af is. ‘Mooi is een werkwoord. Morgen vinden we andere zaken belangrijker dan vandaag. Wensen en smaken veranderen. En ja, over smaak gesproken. Je moet als aanbieder ook altijd zorgen dat iets er goed uitziet, style sells. Ik hoor

Siebrand Dijkstra in vogelvlucht

wel eens mensen zeggen ‘ach, als het maar functioneel is’. Onjuist! Als je straks een bloedmooie vrouw aan de

1992-2000: Quality Netware Tools BV (QNT)

andere kant van de straat ziet lopen ben je een en al

2001-2010: SchoolMaster

aandacht. Jouw eerste gedachte is dan niet ‘ach, als ze

2011-2012: FastGuide BV

maar goed kan koken’.’

2011-2012: Speak 2011-heden: AppMachine

Vakidioten

AppMachine heeft op dit moment ruim 150.000 gebruikers

Het tempo waarmee Dijkstra in het verleden al mooie

in 140 landen, telt 36 werknemers en heeft vestigingen in

dingen deed en nu ook weer met de AppMachine

Nederland, Brazilië en Amerika (San Francisco).

innovaties doorvoert is nationaal en internationaal • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Bestaat er inderdaad zoiets als zakelijke kleding? Pas je je outfit aan aan

DRESS FOR SUCCESS

je klant? En die stropdas, is die nodig of kun je ook zonder? Hans Praat (manager business development NOM) was benieuwd. Hij kreeg een persoonlijk advies van Janny Reidenbach, styliste van de Nelleke Mulder Imago Groep en van Evelyn Ellens van De Barbier. Dat pakte goed uit!

Hans is een type om vooral koele kleuren te dragen: liever blauw of grijs dan bijvoorbeeld bruin. De blauwe kleur van het pak is verrassend. Hans zou er zelf niet voor hebben gekozen. Maar het zit en staat perfect.

De pantalon moet niet te lang, ĂŠen knik in de broek is genoeg. En de schoenen moeten niet teveel de aandacht trekken. Met een rustige kleur oogt Hans optisch langer. Een knipoog met de veters, dat mag dan weer wel.

Het overhemd is slimfit. Dat zit als gegoten. Er piept nog net een centimeter onder de mouw van het jasje uit. Zoals het hoort. Een stropdas maakt het tenue af, oogt zakelijk en zorgt voor een pietsje extra kleur.

De baard mag eraf, zonder ziet Hans er nog jonger uit. De opgaande lijn en ronde vormen van de bril passen beter bij de vorm van zijn gezicht.

Resultaat? Hans is tevreden met zijn nieuwe looks en helemaal klaar voor de Hannover Messe.

â&#x20AC;˘

FEBRUARI 2015

Koeien gaan langer mee met Smart Dairy Farming

Sensoren en Big Data in de stal In een tijd waarin sensoren ons steeds beter helpen gezond te blijven, waar ze zelfs worden ingezet ten behoeve van de precisielandbouw, is het niet meer dan logisch dat ook de melkveehouderij ze heeft ontdekt als hulpmiddel om de veestapel gezond te houden. Onder de noemer Smart Dairy Farming werken melkveehouders samen met zuivelverwerker Friesland Campina, veevoerfabrikant Agrifirm, veeverbeteringsorganisatie CRV en tal van bedrijven uit het NoordNederlandse MKB, om de koeien langer en gezonder te laten leven. De NOM was initiator van het project, waarvan de eerste fase inmiddels is afgerond. Met resultaat, want het heeft geleid tot een vertaling van de berg gegevens over elke afzonderlijke koe tot een aantal managementinstructies. Ook worden de gegevens meer en meer geüniformeerd. En dat is nog maar het begin. Smart Dairy Farming 2.0 is een uitbreiding van de proef, met zowel toepassing van, als wetenschappelijk onderzoek naar de 21

resultaten.

Toen landbouw nog een eigen ministerie had, dus voor 2010, drongen melkveehouders al aan op stroomlijning van de groeiende berg data die zij ten behoeve van allerlei partijen moesten verzamelen, vertelt melkveehouder Jan van Weperen, met 500 koeien, uit Oosterwolde. Hij is één van de ‘proefboeren’ die aan het project meededen: ‘Onze wens op dat moment was tweeledig, wij wilden uniformering van de verwerking van al die data en daarnaast hadden we behoefte aan managementinstructies op basis van die gegevens.’ Daarnaast zijn melkveehouders zich ervan bewust dat

Datastroom

kleine wijzigingen in de behandeling of de voeding van

De datastroom van melkveehouders kan nauwelijks

hun koeien veel verschil kunnen maken. Nu er zoveel

worden overschat. De boeren leveren gegevens aan bij

aan een koe gemeten kan worden, ligt het onder hand-

de Dienst Regelingen van (vroeger) het ministerie van

bereik om die behandeling te optimaliseren. Van Weperen,

Landbouw, bij de veevoederleverancier, bij de melkfabriek,

oud bestuurder van LTO Noord, was vanaf het begin bij

bij de belastingdienst, bij de veeverbeteringsorganisatie

het project betrokken om dat voor elkaar te krijgen: ‘Ons

en bij de accountant. Vaak gaat het om gegevens die bij

uiteindelijke doel is om koeien langer gezond te houden.

de ene partij net iets anders zijn gedefinieerd dan bij

Ten eerste is dat goed voor het dierenwelzijn, maar ook

de andere partij zodat een beetje boer omkomt in de

geven koeien meer melk naarmate ze ouder worden, en

administratie.

bovendien heb je daardoor minder jongvee nodig. Dat • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

betekent weer minder mest en minder kosten. Je kunt

Het verhogen van de levensverwachting was één doel en

met die vraag alle kanten op, dus toen de NOM uit de

verder wilden we proof of concept van de behandeling op

startblokken ging met Smart Dairy Farming zijn we bij

basis van sensorgegevens. Dat bundelt twee andere zaken

elkaar gaan zitten en hebben we onze vraag kunnen

die voor Noord-Nederland interessant zijn, de verwerking

toespitsen op drie punten: te weten het opfokken van het

van big data en de ontwikkeling van sensoren, maar die

jongvee, het tijdstip van inseminatie en de transitieperiode

zijn vanaf het begin van het project nadrukkelijk een

rond het afkalven. Hoe kun je dat optimaliseren door

middel geweest en niet een doel van het project. Toch

gebruik te maken van relevante meetgegevens?’

is het natuurlijk prachtig dat noordelijke bedrijven als Rovecom, S&S Systems, Sentron en Gallagher Europe

Beleidshandvaten

hieraan meedoen.’

De beleidshandvaten waar de melkveehouders drie jaar geleden naar zochten waren het doel van SDF 1.0 en dat

Resultaten

is behaald, vertelt projectleider Bart Jan Wulfse. ‘Dit is

In de drie jaar van SDF 1.0 zijn sensoren ontwikkeld, en

niet alleen belangrijk voor de betrokken boeren, maar

software die de overvloed aan meetgegevens omzet in

voor heel Nederland. Smart Dairy Farming bevordert ook

bruikbare getallen. Het resultaat is een dertiental zogeheten

de duurzaamheid en de concurrentiepositie van de sector.

managementinstructies die boeren bijvoorbeeld vertellen

•

FEBRUARI 2015

Big Data

Field Lab SDF 1.0 wordt op 1 april afgesloten met een symposium,

Het nadeel van veel meten ten behoeve van veel

dat heel toepasselijk wordt gehouden op de hogeschool

partijen is dat het ook een enorme hoeveelheid cijfers

Van Hall Larenstein in Leeuwarden. Dan begint SDF 2.0.

oplevert. Daar kunnen wetenschappers, bestuurders,

De ambitie is dat overheden en deelnemende partijen

managers, en dus ook melkveehouders, alleen iets mee

daar € 5 mln in investeren. Eisse Luitjens, die het project

als ze vervolgens worden terugvertaald tot een paar

namens de NOM/Greenlincs begeleidt heeft daar hoge

simpele getallen. Een bedrijf dat daaraan heeft meege-

verwachtingen van: ‘Niet alleen wordt het aantal deel-

werkt in Smart Dairy Farming is Rovecom in Hoogeveen.

nemende boeren dan uitgebreid tot 50, ook willen we

Het bedrijf, met 50 man personeel en een omzet van

proberen de causale verbanden tussen de behandeling

€ 5 mln, was de verbindende schakel tussen theorie en

van de koeien en het effect daarvan te onderzoeken. Het

praktijk, vertelt directeur George de Roo. ‘Wij hebben,

is een goed teken dat het ministerie van EZ dit project

met hulp van TNO, een soort datarotonde ontwikkeld

tot Field Lab heeft bestempeld en daarmee te kennen

waarmee de hele keten van bedrijven rondom de melk-

geeft veel vertrouwen te hebben in het rendement van

veehouder is verbonden. Die datarotonde kan worden

dit project. Ook SDF 2.0 is nog een fase van investeringen

gebruikt door leveranciers van data, zoals Gallagher,

van alle partijen, maar we gaan ervan uit dat we dat later

en ook door gebruikers van data, zoals adviesbureaus.

zullen oogsten.’ Melkveehouder van Weperen doet ook

De boer bepaalt daarbij wie zijn gegevens mogen

dan weer mee: ‘We gaan bepaalde facetten dan nader uit-

gebruiken. Het zit ons als bedrijf in de genen dat wij het

diepen. Er is nog zoveel méér mogelijk, bijvoorbeeld voor

probleem van de klant eerst goed willen begrijpen en

de plaatsbepaling van elke koe. Nu moet je die elke keer

dan een fundamentele oplossing bieden. Dat is ook nu

weer zoeken. Ik zou best meer sensoren in de stal willen

gelukt.’

hebben.’

Rovecom wil graag meedoen met SDF 2.0. De Roo: ‘Dat

Smart Dairy Farming wordt door de overheid gesubsidi-

betekent voor ons opnieuw een investering van tijd en

eerd, zowel door de drie noordelijke provincies als door

personeel. Maar wat we hier ontwikkelen is wereldwijd

het fonds Pieken in de delta van het ministerie van

interessant. Wij zouden er geen tonnen in steken als we

Economische Zaken.

niet zeker wisten dat we dat gaan terugverdienen.’

Eisse Luitjens Programmamanager Greenlincs T (06) 534 246 29 • E luitjens@greenlincs.nl

wat het geschikte moment is om een bepaalde koe te laten bevruchten of hoeveel een bepaalde jonge koe precies te

Sensoren

eten moet krijgen. In de praktijk worden daarvoor twee dingen scherp gemeten, vertelt Jan van Weperen: ‘Wij

Sentron uit Roden, met 15 man personeel, is één van de

houden in onze stal de activiteit en het liggen en staan

bedrijven uit het MKB die vanaf het begin betrokken zijn

van alle koeien bij. Er zijn ook boeren die met sensoren

geweest bij SDF 1.0. Zoals de naam al doet vermoeden

de temperatuur bijhouden en zelfs de zuurgraad in hun

ontwikkelt het bedrijf sensoren. En in dit geval een bijzon-

maag. Daar is door Sentron uit Roden een speciale sensor

dere: een sensor die in de pens van de koe de pH waarde

voor ontwikkeld die niet meteen door het zuur wordt

en de temperatuur meet. Dat is nogal een uitdaging,

aangetast. Met die gegevens kunnen we zien of een koe

omdat een koeiemaag zo zuur is dat alles erin oplost.

dorst heeft.’

‘Wij hebben dat speciaal voor dit project ontwikkeld, en

Er is inmiddels proof of concept, ofwel, die aanpak heeft

nu ook gepatenteerd’, zegt directeur Henk van Hoorn:

zich inmiddels bewezen. Wulfse: ‘Natuurlijk zijn er wereld-

‘De sensor meet hoe zuur het is in de maag, plus de tem-

wijd meer bedrijven die dat doen, maar wat wij eraan

peratuur van het jongvee. Dat zijn belangrijke indicatoren

hebben toegevoegd is de gevraagde standaardisering van

voor boeren. Ze vertellen veel over hoe de koe zich voelt.

de gegevens, dat maakt dit onderdeel van het project

Het heeft een kostenbesparend effect en het verbetert

uniek.’

het welzijn van het dier.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

MKB Fonds Drenthe raakt op stoom

Vorig voorjaar introduceerde de provincie Drenthe het MKB Fonds Drenthe. Via dit fonds, dat door de NOM wordt uitgevoerd, wordt € 13 miljoen beschikbaar gesteld voor kansrijke investeringen en innovaties. De verwachtingen waren vooraf hooggespannen. Maar zijn ze tot dusver ook uitgekomen? ‘Ik kan niet anders dan tevreden zijn’, zegt Dave de Groot

Goede plannen

die namens de NOM actief is als Investment Manager

‘Een groot aantal bedrijven moest na het eerste gesprek

voor het MKB Fonds Drenthe. ‘De animo is heel groot. Ik

weer terug naar de tekentafel om hun businessplan te

heb de eerste maanden enorm veel afspraken gehad. Daar

finetunen’, vervolgt Dave. ‘De plannen waren nog niet

plukken we nu de vruchten van.’ Het fonds verstrekt finan-

concreet genoeg of slechts geënt op één jaar. Als je met

ciering in de vorm van leningen en aandelenkapitaal aan

het MKB Fonds Drenthe zaken wilt doen, dan moet je

kansrijke bedrijven, projecten en initiatieven. Om hiervoor

verder vooruitkijken. Wat zijn bijvoorbeeld de conse-

in aanmerking te komen moet men uiteraard wel in

quenties als je in omzet gaat groeien? Of als je straks extra

Drenthe gevestigd zijn en over een goede businesscase

personeel moet aannemen? In veel gevallen ontbrak

beschikken. Maar ook moet er een reëel uitzicht zijn op

een pasklaar antwoord. Inmiddels zijn ze allemaal terug

financieel en maatschappelijk rendement.

met goede plannen. We beginnen dus flink op stoom te

•

FEBRUARI 2015

raken. In 2014 hebben we drie financieringen verstrekt.

worden voorkomen. Fietsbanden, maar ook lekke banden

Dit jaar verwachten we er nog een groot aantal aan toe

van auto’s, vrachtwagens, legervoertuigen, motoren,

te voegen. Wat ik nu al merk is dat we samen met private

scootmobiels en noem maar op. Inmiddels wordt de

investeerders en banken zaken voor elkaar kunnen krijgen

vloeistof ook door Stinfra verkocht. Bandendicht heet

die voor de komst van het fonds aanzienlijk lastiger te

het voor de particuliere markt. Voor de zakelijke markt

realiseren waren. Bovendien begint de Drentse economie

draagt het de naam Tyre Protector. Maar hoe werkt het

langzaamaan weer op te krabbelen. In dat proces kunnen

nu precies? In het geval van een fietsband bijvoorbeeld?

wij een versnelling aanbrengen.’

‘Bandendicht plakt lekke banden van binnenuit’, legt Wietze uit. ‘De vloeistof vormt een dun laagje aan de

Seleno

binnenkant van een fietsband, waardoor de band nooit

Eén van de bedrijven die onlangs door het MKB Fonds

meer lek gaat. Voor snelle voertuigen geldt hetzelfde

Drenthe is gefinancierd is hostingbedrijf Seleno. Het be-

principe, de vloeistof is alleen wat anders samengesteld.’

drijf uit Beilen werd zo’n tien jaar geleden opgericht door Stefan Beuving. Door nieuwe ontwikkelingen zijn extra

Exclusiviteit

kansen ontstaan om door te groeien. ‘Ik heb de moge-

Voor de zakelijke markt wilde Wietze de exclusiviteit in

lijkheid gekregen om in Noord-Nederland leverancier te

de Benelux. Maar om die te verkrijgen wilde de fabrikant

worden van Zarafa, een schaalbare e-mailoplossing voor

eerst weleens zien of hij omzet kon genereren. ‘Ik zit in

het MKB’, verduidelijkt Stefan. ‘Zarafa moet concurreren

Emmen, terwijl de meeste grote transportbedrijven, een

tegen onder meer Google Apps, Office 365 en Microsoft

belangrijke doelgroep, beneden de grote rivieren zijn ge-

Exchange. In tegenstelling tot deze drie meest gebruikte

vestigd’, vertelt Wietze. ‘Het is bijna ondoenlijk om elke

e-mailproducten is Zarafa een open source platform. Dat

dag op en neer te rijden. Daarom wilde ik vertegenwoor-

betekent dat de licentiekosten voor de eindgebruiker

digers gaan inzetten. Om die stap te financieren heb ik

relatief laag zijn. Daarnaast zijn er meer integratiemoge-

aangeklopt bij het MKB Fonds Drenthe. Ook Dave zag in

lijkheden met andere open source tools en worden betere

dat het product enorm veel potentie heeft. De financie-

beveiligingsmogelijkheden geboden. Tegen een lager

ring heeft me al veel gebracht. Niet alleen heb ik nu zes

tarief krijgt het MKB met Zarafa dus de beschikking over

mensen op de weg, ook heb ik de exclusiviteit van Tyre

een veiliger e-mailsysteem.’

Protector in de Benelux weten te bemachtigen.’

Leerzaam Om Zarafa goed te kunnen uitrollen moest er extra budget beschikbaar komen. En daarvoor was financiering nodig. In zijn zoektocht naar mogelijkheden kwam hij terecht bij de NOM, die hem vervolgens attendeerde op het MKB Fonds Drenthe. ‘De samenwerking met Dave verliep heel soepel en was bovenal erg leerzaam. Vooral bij het maken van een gedegen ondernemersplan heeft hij mij geweldig ondersteund. Het is een vierjarenplan waarin helder staat omschreven hoe ik denk te groeien en welke middelen daarvoor nodig zijn. Mede dankzij de

www.mkbfondsdrenthe.nl

ondersteuning en de financiering ben ik helemaal klaar voor een mooie toekomst van Seleno.’

Stinfra Ook handelsonderneming Stinfra uit Nieuw-Amsterdam werd door het MKB Fonds Drenthe verder op weg geholpen. Het bedrijf, opgericht door Wietze de Vries, kwam nog niet zo lang geleden in contact met een Engelse fabrikant die een vloeistof had ontwikkeld waarmee lekke banden

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Dave de Groot Investment Manager T (06) 557 079 67 • E groot@mkbfondsdrenthe.nl

Noord-Nederland prominent in nieuwe Bosatlas van het voedsel Maar liefst 63% van de Nederlandse melkverwerking vindt plaats in Noord-Nederland. Het is één van de wetenswaardigheden die zijn te vinden in de nieuwe De Bosatlas van het voedsel, die een veelzijdig beeld schetst van de Nederlandse voedselvoorziening. In het hoofdstuk Voedsel in de regio krijgt Noord-Nederland expliciete aandacht. De NOM heeft als voortrekker samen met de provincies

onderzoeks- en onderwijsinstellingen en overheden’, vindt

Drenthe, Friesland en Groningen en de partijen Hanzehoge-

De Vries. ‘Deze verbindingen zijn allemaal in kaart gebracht

school Groningen, HANNN, HZPC, het UMCG en LifeLines

en terug te vinden bij de landelijke onderdelen van de

drie specifiek noordelijke thema’s voor de atlas uitgewerkt:

atlas. Bestaande gegevens uit onafhankelijke bronnen zijn

1) voeding, gezondheid en veroudering, 2) zuivel als econo-

gebruikt om inzichtelijk te maken wat er allemaal gebeurt

mische motor, 3) het verwaarden van aardappelen en

voordat voedsel op ons bord terecht komt, van grond tot

suikerbieten. ‘De noordelijke regio blijkt onderscheidend

mond. Interessant is dat Noord-Nederland - als Europese

in meerdere opzichten’, stelt De Vries, die zich bij de NOM

voorbeeldregio voor innovatie en onderzoek naar gezond

namens Foreign Direct Investment bezighoudt met Agri &

ouder worden - daarbij nog een stap verder gaat. Voeding

Food. ‘Immers: één van de grootste zuivelcoöperaties ter

draagt op verschillende manieren bij aan gezondheid.’

wereld is hier gevestigd, maar ook de grootste aardappel-

verwerker van het land en bovendien talloze innovatieve

Inzicht in de voedselketen

mkb-bedrijven op het gebied van voedsel. Daar mogen we

Voor alle noordelijke partijen die hebben bijgedragen aan de

trots op zijn.’

atlas is het belangrijk dat de hele voedselketen - van productie en kwaliteit tot export en consumptie - op een vernieuwende

Van grond tot mond

en inzichtelijke manier onder de aandacht komt bij het

‘Bijzonder is ook de samenwerking van al die bedrijven met

onderwijs. Maar De Bosatlas van het voedsel biedt nog andere

Voedsel in de regio 108

109

Zuivelsector van Noord-Nederland

Suikerbieten en aardappelen

Grote zuivelgerelateerde onderneming Indirect zuivelgerelateerde onderneming(en)

De zuivelindustrie is belangrijk voor de economie van Noord-Nederland. Deze regio kent een grote concentratie van zuivelbedrijven en aan zuivel gerelateerde ondernemingen (zoals verpakkings-, kindervoedings-, machinebouw- en roestvaststaalindustrie) en onderwijs- en onderzoeksinstellingen.

De zuivelindustrie van NoordNederland verwerkt

Bij Noord-Nederlandse zuivelproductie betrokken sectoren:

63%

MELKWINNING diervoedingsmiddelen

van de Nederlandse melk.

melkwinningsapparatuur

Zetmeelaardappelen en suikerbieten behoren tot de belangrijkste akkerbouwgewassen in Noord-Nederland. Pootaardappelen zijn een belangrijk exportproduct en staan om die reden bekend als het ‘groene goud’. Zetmeelaardappelen en suikerbieten worden vooral geteeld in Drenthe en Groningen, pootaardappelen vooral op de zeeklei langs de Waddenkust.

Zuivelgerelateerd onderwijs, studies en onderzoek

Dokkum

Bedum Kaasproductie

Hallum

Kinder- en medische voeding

5040

Stiens

stalinrichting

gewas en voeding

Oentsjerk Zuivelschool

Condensmelk (gezoet) en melkpoeder Poedermenging en verpakken UCF Ingrediënten, hulpstoffen, R&D

mest (-verwerking)

Dronryp

onderwijs en onderzoek

BEIDE

gezondheid hygiëne

automatisering precisielandbouw

belangenorganisaties kwaliteitscontrole

Babyvoeding Dairy medische voeding ingrediënten Campus Melk, wei, poederingrediënten

Gerkesklooster

Hanzehogeschool

RUG

CCC/PCC AOC Terra (mbo)

Noorderpoort College (mbo) UMCG

Kaasproducten

Boterproducten

Tolbert

Leek

AOC Terra (mbo)

Eelde AOC Terra (mbo)

Winschoten

Drachten

FRIESLAND

Veendam

(FRYSLÂN)

RVSindustrie

Bolsward

Makkum

Sneek

Melkpoeder

Scharsterbrug

Woudsend

St. Nicolaasga

Elahuizen Balk

IJsfabriek

Lemmer

Koeien per hectare

Assen

Gorredijk Oosterwolde

AOC Terra (mbo)

Joure

Kaasproductie Kinder- en medische voeding

Data

Melkpoeder R&D Kaasproductie, R&D Melkpoeder

Nordwin College (mbo)

Workum

voedselveiligheid

Nieuwe Pekela

Biologische melk, boter en kaas

Âldeboarn

Productie condensmelk en poeder

sensortechnologie

Nordwin College (mbo) Heerenveen

Marwijksoord PPO

DRENTHE Kaasproducten

Rotstergaast

Kinder- en medische voeding

Wolvega

Biologische melk en koffiemelk

Dwingeloo

Beilen

Door informatie- en communicatietechnologie verbetert de efficiëntie van de zuivelsector. In de toekomst kunnen consumenten via een barcode op de verpakking achterhalen van welke boerderij een zuivelproduct afkomstig is.

0,0 - 0,2 0,2 - 0,4 0,4 - 0,6 0,6 - 0,8 0,8 - 0,9 0,9 - 1,1 1,1 - 1,3 1,3 - 1,6 1,6 - 2,2

Nutriëntenpoeders: emulgatie, sproeidrogen en encapsulatie

beschikt over 350 hectare grond en 550 melkkoeien. Onderzoek en innovatie richten zich hier op duurzaamheid, mineralenmanagement,

dierenwelzijn, de efficiëntie van productieketens en het verwerken van mest. Ook wordt gewerkt aan de ontwikkeling van precisielandbouw.

Meppel

Kaas Ingrediënten Kaasverwerking (raspen, snijden, verpakken)

IJsfabriek

Emmen Stenden Hogeschool

Dagverse melkproducten

Coevorden

MELK

In Noord-Nederland bevinden zich 8745 melkveebedrijven.

Deze gebruiken 322.000 hectare grasland. Dat is 25% van het totaal in Nederland.

H09_Regionaal.indd 108-109

20-1-2015 8:07:07

•

FEBRUARI 2015

Grootste exporteur ter wereld

Met een jaarlijkse export van circa 800.000 ton pootgoed is Nederland de grootste exporteur van pootaardappelen in de wereld. Meer dan de helft wordt afgezet binnen Europa, ongeveer een kwart in Afrika. Uiteindelijk groeien deze kwalitatief hoogwaardige aardappelen uit tot consumptieaardappelen, het hoofdbestanddeel van tafelaardappelen, friet en chips.

De melkveebedrijven in het noorden zijn goed voor 31% van de Nederlandse melkproductie.

Bronnen: NV NOM / ZuivelNL / CBS

Pootaardappelen uit het Noorden

Jaarlijks oogsten de boeren in ons land ongeveer 6 miljoen ton suikerbieten en 7 miljoen ton aardappelen. Van de aardappelen bestaat ongeveer de helft uit consumptieaardappelen, een kwart uit zetmeelaardappelen en een vijfde uit pootaardappelen. Pootaardappelen worden vooral geteeld in Groningen en Friesland (samen 60%) en in Flevoland, Noord-Holland en Zeeland. Zetmeelaardappelen worden vrijwel uitsluitend geteeld in Groningen en Drenthe.

AOC Terra (mbo)

MEST project GROEN GAS

Leeuwarden

Hoogkerk

Groningen

Deinum

suikerbieten: 73.194 ha zetmeelaardappelen: 44.031 ha pootaardappelen: 40.223 ha consumptieaardappelen: 71.568 ha

Foxhol Veendam

Friesland

Gasselternijveen

Joure

Heerenveen

Anna Paulowna

Productielocaties

Ter Apelkanaal

Medemblik

Suikerbieten

Emmeloord

Lelystad

Distributiecentra (door NAO* erkend)

Noord-Holland

Pootaardappelen * NAO = Nederlandse Aardappel Organisatie

Flevoland

Utrecht

Drenthe

Nagele Dronten

Biddinghuizen

Overijssel

Gelderland

Zuid-Holland Oud-Beijerland ’s-Gravendeel Oude-Tonge

Odiliapeel

Dinteloord Goes

Noord-Brabant Rilland

Zeeland Axel

Limburg

Valthermond

Hoogeveen

AOC Terra (mbo) Rogat

Suikerbieten Zetmeelaardappelen Pootaardappelen Consumptieaardappelen

Totale geoogste oppervlakte Nederland:

KANON/PPO-AGV

Water Plaats

Innovatiecentrum Dairy Campus is een centrum voor onderzoek, innovatie en educatie voor duurzame, toekomstbestendige melkveehouderij. Het centrum

Groene grondstof voor bio-economie De noordelijke akkerbouwgebieden leveren ook biomassa voor de ontwikkeling van een bio-economie op basis van groene grondstoffen. Bedrijven en kennisinstellingen werken hier samen om nieuwe en hoogwaardige toepassingen te vinden voor suikerbieten en zetmeelaardappelen. Daarbij worden ze ondersteund door regionale en lokale overheden. Uit zetmeelaardappelen worden bijvoorbeeld eiwitten voor voeding gewonnen. Van suikerbieten wordt niet alleen de wortel, maar ook het loof en de bietenpuntjes gebruikt, bijvoorbeeld als grondstof voor papier en groen gas.

Groningen

Noordwijk

Surhuisterveen

Teeltgebieden suikerbieten en aardappelen

10.000 7500 5000 2500 0

Zetmeelaardappelen

GRONINGEN

Kaasproducten

transport en logistiek

datamanagementsystemen

Stenden Hogeschool/ NHL

Buitenpost

Marum

advies, training

MELKVERWERKING

procesapparatuur

Leeuwarden

Franeker Kinder- en Harlingen

overheid

Nordwin College (mbo) Van Hall Larenstein

Nordwin College (mbo)

Geoogste oppervlakte in hectare, 2013

Bronnen: CBS (1); Nederlandse Aardappel Organisatie (2)

H09_Regionaal.indd 110-111

Export van Nederlandse pootaardappelen

heel Europa (incl. Rusland en Turkije): 481.800 ton waarvan Europese Unie: 431.700 ton

Azië (excl. Rusland en Turkije)

122.800 ton

Amerika 11.900 ton heel Afrika: 181.200 ton waarvan Noord-Afrika: 170.100 ton

overig Afrika Export van Nederlandse pootaardappelen in tonnen, 2013 5000 - 10.000

50.000 - 100.000

10.000 - 25.000

meer dan 100.000

25.000 - 50.000

totaal per werelddeel

kaarten uit De Bosatlas van het voedsel. Bij de selectie van de kaarten wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de onderwerpen die ook in de examenprogramma’s aan bod komen.’

Atlas als acquisitiemiddel De Vries is zeer te spreken over het resultaat en had zelf een duidelijk motief om als aanjager te fungeren bij het genereren van input voor het hoofdstuk Voedsel in de regio. ‘In Noord-Nederland gebeurt ongelooflijk veel als het gaat om voedselvoorziening. Het is voor de verdere ontwikkeling handig en belangrijk om helder in kaart te brengen wat er al is. De Bosatlas van het voedsel is bovendien een ideaal onafhankelijk hulpmiddel voor acquisitieactiviteiten van Foreign Direct Investment. De atlas schetst namelijk ook de economische impact van de voedselvoorziening en dat geeft aanknopingspunten voor nieuwe ontwikkelingen in de regio. Wij gaan daarom de Engelstalige versie gebruiken om buitenlandse investeerders te tonen welke kansen de Noord-Nederlandse landbouw en voedselindustrie allemaal bieden.’ De Bosatlas van het voedsel is voor € 29,95 verkrijgbaar in de boekhandel.

interessante perspectieven. ‘Bij de onderwijseditie wordt een digitale, gedidactiseerde kaartenreeks opgenomen in de

Joep de Vries NOM Foreign Direct Investment AgriFood T (06) 253 926 71 • E jdevries@nom.nl

Bosatlas Online, het digitale zusje van De Grote Bosatlas. De reeks gaat over voedsel, en is gebaseerd op een aantal

Voedsel in de regio 106

grondstof voor fermentatie

, betaïne

veevoeder II , groen gas IV , vezels voor papier III , verf III , coatings III , vaatwasmiddelen III , organische zuren III , arabinose II II

chemicaliën III , bioplastics III , brandstoffen IV , zoetstoffen en enzymen II , grondstof voor fermentatie II

geen toepassing

meststof III

meststof III , grondstof voor bouwmaterialen III

compost

compost III , groen gas IV

compost III , groen gas IV , biomethanol IV

III

Verwaarding zetmeelaardappelplant onderdeel

loof zetmeel

knollen

betekenis

toepassingen en producten 1980

2014

2040

geen toepassing (loof sterft af voor de oogst)

voeding II , papier III , textiel III , kleefstoffen III

voeding

veevoeder

perspulp

veevoeder

protamylasse

veevoeder

meststof III , biogas IV

eiwitten

veevoeder

overige

voeding

, veevoeder

, groene chemicaliën III II

, voeding

geen toepassing II

voeding II , toepassing in de farmaceutische industrie I , enzymen voor voeding en fijnchemie I II

kalium: meststof III

bioactieve stoffen/nutraceuticals I , smaakstoffen II , stikstof/fosfor/kalium: meststof III

compost III

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

Gezond ouder worden gezondere levensloop in toekomst

Problemen voorkomen, mede door gezonde voeding (preventie)

Omgaan met problemen (behandeling) gemiddelde levensloop 2014

geboorte

50 jr klacht 1

65 jr klacht 2

75 jr complicaties

leeftijd in jaren

GE ZO N

NG DI

variatie

e ziekt

Veendam Drachten Assen

Sneek

Stadskanaal Heerenveen

Emmen Hoogeveen

gemiddeld 86,9%

Meppel

85,6% 87,8%

Gezondheidsonderzoek bij drie generaties

Het grootschalige bevolkingsonderzoek LifeLines onder ruim 165.000 inwoners van Noord-Nederland moet antwoord geven op de vraag waarom de een al op jonge leeftijd problemen met zijn gezondheid krijgt en de ander tot op hoge leeftijd gezond blijft. Het onderzoek richt zich onder meer op de relatie tussen gezondheid en erfelijkheid. Dertig jaar lang worden deelnemers uit drie generaties – kinderen, ouders en grootouders – gevolgd. Jaarlijks vullen deelnemers vragenlijsten in over hun voeding, levensstijl en omgeving; iedere vijf jaar worden ze uitgenodigd voor een lichamelijk onderzoek.

Percentage mensen dat vis, schaal- of schelpdieren eet op 1 of meer dagen per week, per 4-cijferig postcodegebied

Consumptie van vis

Delfzijl

15 - 25

Dokkum

25 - 35 35 - 45

Groningen

45 - 55

Leeuwarden

Een cirkel staat voor minimaal 100 personen.

Winschoten Veendam Drachten Assen

Sneek

Stadskanaal Heerenveen

33,1% 34,3%

l - n Visconsumptie gunstig voor gezondheid?

Emmen Hoogeveen

gemiddeld 33,9%

Meppel

Consumptie van pasta

Percentage mensen dat pasta eet op 1 of meer dagen per week, per 4-cijferig postcodegebied

Delfzijl

45 - 55

Dokkum

55 - 65 Groningen

65 - 75 75 - 85

Leeuwarden

Een cirkel staat voor minimaal 100 personen.

Winschoten Veendam Drachten Assen

Sneek

Stadskanaal

cellen

brandstof, elektriciteit en warmte

Winschoten

Een cirkel staat voor minimaal 100 personen.

Ouderdomsklachten voorkomen

Heerenveen

Emmen

gemiddeld 65,7%

klein

Groningen Leeuwarden

90 - 100

DNA

geluk

Delfzijl Dokkum

75 - 80 80 - 90

De meeste mensen hebben een gezond leven tot de middelbare leeftijd. Daarna neemt de kans op hart- en vaatziekten en diabetes toe. De behandeling ervan is complex en duur. Gezonde voeding draagt bij aan het verlengen van de periode van gezond leven en kan ouderdomsklachten deels zelfs voorkomen. Gezond ouder worden begint met gezonde voeding, zelfs al voor de geboorte.

In Groningen en Drenthe eten deelnemers minder vaak kaas en iets vaker aardappelen dan in Friesland. Ongeveer een op de drie deelnemers aan het gezondheidsonderzoek eet wekelijks vis. Op Terschelling en rondom de stad Groningen eten ze gemiddeld vaker vis dan in de rest van het Noorden. Twee van de drie deelnemers eet wekelijks pasta, waaronder macaroni, spaghetti en mie. Dankzij gegevens uit het gezondheidsonderzoek is het mogelijk antwoord te geven op vragen als: Welke invloed heeft het eten van vis of pasta op de gezondheid? Is dat voor iedereen hetzelfde en hoeveel vis of pasta is gezond?

Factoren die van invloed zijn op gezond oud worden, of healthy ageing

ew aard

1960

toeg evoe gd

1955

III

chemicaliën en bemestingsproducten

o 1950

Percentage mensen dat kaas(producten) eet op 1 of meer dagen per week, per 4-cijferig postcodegebied

n ge

voeding en veevoeder

g stellin

farmacie en fijnchemie

eid

klein I

hoge marktwaarde hebben. Zo hebben medicijnen en voeding meer waarde dan brandstof. Voor het maken ervan is meer expertise nodig dan voor het opwekken van warmte door biomassa in een oven te verbranden. Onderzoek naar dit ‘verwaarden’ van reststromen gebeurt nu nog vaak op proefveldjes en in laboratoria. De komende tijd worden de onderzoeksresultaten toegepast in concrete producten, zoals medicijnen uit aardappelknollen en voedingseiwitten uit bietenloof.

me volu

In een zogeheten bio-economie zijn fossiele grondstoffen, zoals aardolie, vervangen door groene grondstoffen, zoals suikerbieten en aardappelen. Alle biomassa heeft een nuttige toepassing, er bestaat geen afval meer. Voor de suikerbietenplant en de zetmeelaardappelplant zijn de afgelopen decennia steeds meer en steeds hoogwaardigere toepassingen gevonden. Hoogwaardig betekent dat de producten een

lh ee ev ho

Verwaardingspiramide groot

k - m Andere en hoogwaardige toepassingen

Voorkomen en behandelen Voeding draagt op verschillende manieren bij aan een gezonde oude dag. Omdat gezonde voeding ook een langetermijneffect heeft, kun je er het best vroeg mee beginnen. Sommige klachten zijn te voorkomen door van kinds af aan weinig verzadigd vet te eten. Sommige gezondheidsklachten op latere leeftijd zijn te behandelen met voeding met extra vitamines of mineralen, of door een vet- of zoutarm dieet te volgen.

Vrouwen

EID DH

geen toepassing

compost III

Bron: Provincie Groningen (3-5)

- IV : zie figuur 5

Mannen 87

samen

wortels

Consumptie van kaas

veevoeder II , groen gas IV , biomethanol IV

geen toepassing

grondstof voor fermentatie

Dankzij betere hygiëne, betere gezondheidszorg en gezonder voedsel worden mensen steeds ouder. Vroeger stierven mensen vooral door besmettelijke ziekten, tegenwoordig met name door ouderdomsziekten, zoals hart- en vaatziekten. Op 65-jarige leeftijd hebben mannen gemiddeld nog 18 jaar te leven, vrouwen nog 21 jaar. Tot 2050 komt hier nog ca. 5 jaar bij. Baby’s die na het jaar 2000 zijn geboren, hebben een levensverwachting van bijna 90 jaar.

veevoeder

diksap

voeding II , farmaceutica I , bioplastics III , grondstof voor fermentatie II ,

Ouderen worden steeds ouder

pulp

Resterende levensverwachting op 65-jarige leeftijd

bewe ging lev en ss tij l

grondstof voor fermentatie veevoeder II

status

voeding II , grondstof voor fermentatie II , bioplastics III

In 2013 riep de Europese Commissie Noord-Nederland uit tot voorbeeldregio voor innovatie en onderzoek naar gezond ouder worden, of healthy ageing. Hier werken meer dan tweehonderd kennisinstellingen, bedrijven en overheden samen om erachter te komen hoe mensen langer gezonder kunnen leven. Dat is nodig omdat de Nederlandse bevolking vergrijst. Tegenwoordig worden mensen veel ouder dan een eeuw geleden. In 2030 is een op de vier Nederlanders ouder dan 65 jaar. Daarnaast kampen mensen steeds vroeger in het leven met chronische ziekten, zoals artrose, diabetes, hart- en vaatziekten. Daardoor stijgt de behoefte aan zorg. Goede voeding en voldoende beweging dragen bij aan een gezonde oude dag. Het onderzoek naar gezond ouder worden is niet gericht op langer leven, maar op zo lang mogelijk gezond en actief blijven. Er wordt geprobeerd om het ontstaan van ouderdomsklachten te voorkomen of zo lang mogelijk uit te stellen. Preventie – het voorkómen van (chronische) ziekten – speelt hierbij een grote rol. Wie vanaf zijn kindertijd gezond eet en leeft, en goed wordt verzorgd, heeft een kleinere kans op problemen later in zijn leven.

VO E

voeding

grondstof voor fermentatie (gist, ethanol) II

Voeding, gezondheid en veroudering

re ss

eiwitten voor voeding II , vezels voor papier III , groen gas IV

melasse

betacal

- IV : zie figuur 5

2040

geen toepassing

suiker

bietenpuntjes

2014

geen toepassing

wortel

betekenis

toepassingen en producten 1980

verwachte leeftijd bij overlijden

onderdeel

loof

107

gezond

Verwaarding suikerbietenplant

ongezond

Hoogeveen Meppel

64,3%

groot

66,7%

20-1-2015 9:44:57

Bronnen: CBS (1); UMCG, LifeLines (2, 3)

H09_Regionaal.indd 106-107

Bron: UMCG, LifeLines (4-6)

11-2-2015 9:31:28

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

BLIKVANGER

E E N F OTO GRA FIS CHE KIJK O P HE T NO O RD EN

4 September 2014, half acht ’s ochtends. Gewoon een doordeweekse dag. Tussen Diever en

Foto:

Dwingeloo weerkaatst de Dwingelerstroom het licht van de opkomende zon. Vroege fietsers

Marius Visser

trappen zonder haast, want dat krijg je dan ... ze genieten.

Diever - Drenthe M 06 - 17 44 81 03 E foto@mariusvisser.nl I www.mariusvisser.nl

•

FEBRUARI 2015

Groningse windkracht voor datacenter Google 29

De bouw van de negentien windmolens van het Windpark Delfzijl Noord is in volle gang. Over een paar maanden zijn de turbines gereed en zal de wind die over Delfzijl waait alle energie leveren die het nieuwe datacenter van Google in de Eemshaven nodig heeft. Manager Noord Nederland Joost de Boer van Eneco en Wim A,B. van NOM Foreign Direct Investment vertellen hoe de opvallende en trendsettende overeenkomst tussen Eneco en Google van de grond kwam. Hard gewerkt wordt er aan de veertien windturbines op

2014 een tienjarig Power Purchase Agreement afgesloten.

de Schermdijk en de vijf op de Pier van Oterdum. Vorig

Nou vraagt dat wel om wat uitleg, want er wordt geen

jaar november stond de eerste windmolen waarvan de

stroomkabel aangelegd tussen het windpark en de

top van de wieken op 150 meter hoogte komt fier over-

Google-vestiging. Dat is technisch gezien een wat lastige

eind en in sneltreinvaart volgden de overige achttien.

oplossing, want wat wanneer de wind niet waait?

Begin februari hesen torenhoge kranen de turbinebehui-

Het is dus geen rechtstreekse stroomvoorziening, maar

zingen en de wieken bij de laatste molens op hun plek.

Google heeft evenmin een hoeveelheid groene stroom-

Met een capaciteit van 62,7 megawatt zou het Windpark

certificaten ofwel Garanties van Oorsprong (GvO) gekocht

Delfzijl Noord stroom kunnen leveren aan zo’n 50.000

waarmee een energieleverancier garandeert dat de beno-

huishoudens. Maar dat is niet wat er met de windenergie

digde stroom uit groene bronnen wordt gewonnen. Voor

gebeurt. De volledige stroomproductie wordt namelijk

Google waren de GvO’s op zich niet voldoende. ‘Google

door Eneco verkocht aan Google, dat daarmee voor de

wilde dat de stroom groen én lokaal geproduceerd zou

volle honderd procent draait op lokaal opgewekte groene

worden’, zegt Joost de Boer van Eneco. ‘Het bedrijf wilde

energie. Beide partijen hebben daarvoor in november

kunnen zeggen: ‘Daar komt onze stroom vandaan’.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Op foto de vlnr Wim A,B. (NOM), Robert van Tuinen (Groningen Seaports), Joost de Boer (Eneco) en Hubert Lamie (Eneco).

Daarmee gaat Google voorop in een trend, want we zien

de langere termijn effenen de pieken en dalen elkaar uit,

dat bedrijven steeds vaker dat soort aanvullende voor-

stelt Eneco.

waarden stellen.’ In energiekringen heet zo’n contract overigens een client-tot-asset overeenkomst.

Zekerheid

De stroom van Windpark Delfzijl Noord gaat dus het

Voor Google was het alweer het derde zogeheten Power

publieke net op en niet rechtstreeks naar de Google-

Purchase Agreement die de internetgigant in de laatste

vestiging. De Boer benadrukt dat de nabije windproductie

anderhalf jaar sloot en wereldwijd de achtste overeenkomst

zeker meer duurzaamheid betekent bovenop de tot nog

van deze aard. De contracten passen binnen het streven

toe meer gangbare Garanties van Oorsprong: ‘Lokaal

van Google om het gebruik van hernieuwbare energie

stroom produceren houdt in elk geval in dat er geen

wereldwijd te maximaliseren. Een van de belangrijke

investeringen nodig zijn in extra transportcapaciteit van

doelen die Google in dit verband heeft vastgelegd is dat

het stroomnet. Het vermindert de congestie in het net.’

het nieuwe hernieuwbare energieopwekking aan het

Simpel gezegd: het scheelt koperdraad. De hoeveelheid

stroomnetwerk wil toevoegen in plaats van bestaande

stroom die door het Windpark Delfzijl Noord aan het

capaciteit te benutten. Google doet dat omdat het de

net wordt toegevoegd wordt trouwens door de overheid

CO2-voetafdruk neutraal wil houden, een doelstelling die

gecontroleerd.

het concern claimt al sinds 2007 te bereiken.

Levering aan het publieke net maakt het mogelijk de

Een ander doel van Google is dat het bedrijf alle activiteiten

pieken en dalen in de stroomproductie op te vangen,

volledig met hernieuwbare energie wil doen. In 2013

wat met een rechtstreekse kabel tussen het windpark en

kwam het energieverbruik al voor 35 procent uit duurzame

het datacenter een stuk lastiger is. Op windstille dagen

bronnen en volgens Google wordt er hard gewerkt aan

levert Eneco stroom vanuit het net aan Google en waait

het verder verhogen van dat percentage.

het hard, dan gaat een surplus het net op. Gemeten over

Vooralsnog levert Windpark Delfzijl Noord voldoende •

FEBRUARI 2015

stroom om het totale verbruik van het datacenter te

mogelijk te anticiperen op de wensen van de opdracht-

dekken. Google verwacht echter dat met de groei van

gever. We hebben partijen geïnformeerd en hen optimaal

het datacenter het stroomverbruik de productie van de

voorbereid.’

19 Delfzijlster windmolens zal overstijgen. Wanneer het

Uiteindelijk bleek de chemie tussen Google en Eneco

zover is, zal Google additionele PPA’s afsluiten om de

het sterkst. ‘Dat er synergie is ontstaan tussen Eneco en

stroomvraag te dekken. Overigens ontwikkelt Google

Google, dat is iets geweest tussen die twee partijen. De

datacenters die ‘extreem efficiënt opereren en vergeleken

NOM heeft slechts een faciliterende rol gehad in het

met traditionele datacenters ongeveer de helft van de

bijeenbrengen’, aldus A,B.. Eneco en de NOM wisselden

elektriciteit gebruiken’. Duurzaamheid, benadrukt Google

waar het kon informatie uit maar de ondertekening van

verder, zit hem ook in andere aspecten zoals in dit geval

het energiecontract is uiteindelijk een zaak van Eneco en

de stimulans richting de lokale bedrijvigheid en gemeen-

Google geweest.

schap die uitgaat van de bouw van een lokaal windpark.

Eneco accepteerde de geheimhouding in de beginfase als

Een ander pluspunt dat Google voor zichzelf ziet in

een gegeven, verklaart Joost de Boer. ‘Het is niet onge-

de verbintenis met Eneco is de lange termijn van het

bruikelijk bij dergelijke belangwekkende projecten. Dat

stroomcontract - tien jaar. Dat geeft het bedrijf zekerheid

we niet wisten wie de partij was die zich wilde vestigen

over de stroomprijs die het betaalt.

deed er niet zoveel toe. Voor ons stond centraal dat we goed konden samenwerken met alle partners die bij het

Wegbereider

project betrokken waren.’ Behalve de NOM noemt De

Met die uitgangspunten vond Google een partner in

Boer ook Groningen Seaports en de provincie Groningen.

Eneco, die niet geheel voor niets het motto ‘duurzaam,

Het hechte contact tussen die partijen etaleerde volgens

decentraal, samen’ hanteert. De Boer: ‘Wij willen ons

De Boer zeker ook de kracht van de regio, waar men

onderscheiden als bedrijf dat lokale energie-uitwisseling

doordrongen was van het belang van het project. De

faciliteert.’ Al is het niet de eerste in zijn soort, de over-

bouw van het Google-complex zal nog een tijdje duren.

eenkomst met Google behoort volgens Joost de Boer wel

Ondertussen zullen de 19 windmolens staan te popelen,

tot de wegbereiders in energieland. Eerder maakte Eneco

want hun stroom vloeit in het voorjaar voor het eerst.

vergelijkbare afspraken met de NS en andere spoorbedrijven om alle elektrische treinen op groene energie te laten rijden. Meer dichtbij praat Eneco met Akzo over een rechtstreekse aansluiting op de begin 2014 geopende Bio Golden Raand energiecentrale. ‘Uiteindelijk gaat het erom dat ook grote klanten en zelfs hele sectoren hun energieconsumptie op verantwoorde wijze kunnen verduurzamen’, aldus De Boer. ‘Wij helpen ze daar graag bij omdat we daarmee invulling geven aan onze strategie van duurzame

CIJFERS Capaciteit windpark:

62,7 megawatt, voldoende voor 50.000 huishoudens

Aantal windmolens:

Werkgelegenheid in aanbouwfase:

circa 80 banen

Werkgelegenheid in operationele fase:

circa 5 banen

Bouwtijd:

18 maanden, gereed voorjaar 2015

Investering:

80 miljoen euro

Duur overeenkomst met Google:

10 jaar.

energie voor iedereen.’

Synergie Het eerste contact tussen Eneco en Google was in 2011. Wim A,B. van NOM Foreign Direct Investment had de vraag bij Eneco neergelegd of het concern geïnteresseerd was in langdurige levering van energie voor een groot project. ‘Ik kon verder weinig zeggen’, zegt A,B. ‘Formeel kende ik de partij aan de andere kant van de tafel niet eens.’ Wel duidelijk was dat het onderwerp energie voor de partij in kwestie een bijzonder belangrijk item was. Samen met een reeks andere energieleveranciers kreeg Eneco een kans zich te presenteren. A,B.: ‘In de beginfase hebben we onze typische NOM-rol vervuld door zo goed

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Wim A,B. Accountmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) 270 871 72 • E ab@nom.nl

Snel, eenvoudig en veilig grote hoeveelheden data kunnen ontvangen en verzenden. Lange tijd was dat nagenoeg onmogelijk. Totdat AttachingIT daarvoor een systeem ontwikkelde. En hoe! Kort na de oprichting verdiende het jonge Groningse bedrijf zelfs een plek in een prestigieus groeiprogramma van Microsoft in Berlijn. Het was het begin van heel veel moois.

Gronings IT bedrijf bezig aan internationale opmars

‘Een Noord-Nederlands bedrijf om

Founding team, vlnr: Roham Rahimi, Tim Velthuis en Bert Sinnema

‘Er komt op dit moment veel op ons af’, zegt Tim Velthuis

en te ontvangen. En dat terwijl de hoeveelheid data die de

aan de andere kant van de lijn. Door de grote afstand zou

afgelopen vijf jaar door ondernemingen wordt gegenereerd

een fysieke ontmoeting een nogal kostbare aangelegen-

meer dan vertienvoudigd is. Of dat veilig gebeurt? ‘In veel

heid zijn. Vandaar dat het interview telefonisch plaats-

gevallen niet’, vertelt Tim. ‘Vaak zonder dat organisaties zich

vindt. Tim woont en werkt namelijk grotendeels in Berlijn,

daarvan bewust zijn. Veelal gebruiken ze Dropbox of We-

waar zijn bedrijf AttachingIT inmiddels een sales office

Transfer. Maar eigenlijk zijn dergelijke services niet geschikt

heeft. Eigenlijk nog steeds tot zijn eigen verbazing. En

om door medewerkers te worden gebruikt. Waarom? Omdat

inderdaad, het kan snel gaan. Zo zat hij in de zomer van

je als bedrijf de controle over de data al snel kwijtraakt. Er is

2013 nog samen met zijn huidige compagnons Roham

totaal geen overzicht.’

Rahimi en Bert Sinnema aan de lunch in het Launch Café in Groningen. Tussen de happen door spraken ze over het

Veilig en gebruikersvriendelijk

gebrek aan mogelijkheden om grote bestanden te versturen

Tim, Roham en Bert besloten om een systeem te ontwikkelen •

FEBRUARI 2015

waarmee op een snelle, gecontroleerde en veilige manier

Tim. ‘Onder meer dus een sales office in Berlijn. Maar het

grote bestanden gedeeld kunnen worden. Wat hebben

hoofdkantoor is nog steeds gevestigd in het Launch Café in

organisaties nodig, zodat werknemers het ook daadwerkelijk

Groningen. In de eerste fase wordt het systeem geleidelijk

gaan gebruiken? Met die vraag in hun achterhoofd ging

uitgerold in Nederland en Duitsland. We richten ons daarbij

het drietal aan de slag. ‘Allereerst moest het systeem super

uitsluitend op de B2B markt en hebben klanten in de advoca-

gebruikersvriendelijk zijn’, benadrukt Tim. ‘Dat betekent

tuur, accountancy, architectuur en engineering branche. Tot

dat het geïntegreerd moest worden in bestaande software.

dusver loopt dat buitengewoon voorspoedig. Zo hebben we

Minstens zo belangrijk was zorgen voor voldoende controle.

nu ook een sales persoon voor de Zweedse markt.’

Wie mag welke en hoeveel data verzenden? Tenslotte is er

Opschalen

trots op te zijn’

Om de groeiplannen te verwezenlijken was AttachingIT op zoek naar financiering. Vooral om mensen te kunnen aannemen in Nederland en Duitsland, met name developers en

natuurlijk de veiligheid. Dan praat je al snel over metho-

salesmensen. De NOM bleek geïnteresseerd. ‘Voor een jong,

des voor het versleutelen van gegevens en bestanden.

risicovol bedrijf als AttachingIT is de NOM een buitengewoon

AttachingIT heeft hiervoor een unieke encryptie methode

aantrekkelijke partij’, benadrukt Velthuis. ‘Het betekent dat

ontwikkeld die de kracht van de Cloud volledig benut,

we niet meteen een groot deel van het aandelenpercentage

gecombineerd met de veiligheid van een on premise

kwijt zijn. Dat is bij veel andere investeerders wel het geval.

structuur. Alle data wordt gefragmenteerd in de Cloud

Hoe meer financiering je vraagt, hoe meer aandelen je weg-

opgeslagen. Een klein cruciaal deel van de data dat het

geeft. Door in zee te gaan met de NOM kunnen we het bedrijf

bestand leesbaar maakt, ook wel de metadata genoemd,

op de juiste manier de boost geven die het nodig heeft.’

wordt echter op de eigen servers van het bedrijf opgeslagen.

De dringende marktbehoefte waarop AttachingIT inspeelt

Alle data die in de Cloud staan zijn hierdoor onleesbaar

werd door de NOM al snel herkend. Evenals de gedreven

voor derden. De methode voldoet niet alleen aan alle

en doordachte manier waarop de bedenkers te werk gaan.

veiligheidsvoorschriften, ook is het zeer kostenefficiënt

‘Gebruikers kunnen grote hoeveelheden data dubbel versleu-

omdat bedrijven minder in house servercapaciteit nodig

teld ontvangen en verzenden’, vertelt Jan Martin Timmer,

hebben. De door AttachingIT ontwikkelde encryptie metho-

Investment Manager van de NOM. ‘Veiligheid is dus gegaran-

de zal door klanten worden gebruikt in hun geïntegreerde

deerd. Bovendien houdt men volledige controle over de

Outlook file transferoplossing en biedt tevens de mogelijk-

bestanden die de wereld overgaan. Voor ons reden om

heid om bij bestaande Cloudoplossingen de dataopslag

AttachingIT een Aanjaagfinanciering, een achtergestelde

volledig te beveiligen.’

lening voor kansrijke, jonge bedrijven, te verstrekken. Vervolgens gaan wij het bedrijf in stappen verder helpen.

Microsoft Ventures Accelerator

AttachingIT gaat langzaam opschalen. Voor elke opschaling

Kort na de eerste introductie kende AttachingIT al tal van

zal kapitaal nodig zijn. En daar willen wij graag aan bijdragen.’

tevreden gebruikers. Niet veel later kwamen Tim, Roham en Bert in contact met Mark Voermans, destijds Senior

Goed gevoel

Business Development Manager bij Microsoft Nederland.

Net als de NOM besloot ook NNIM AttachingIT financiering

Voermans was meteen enthousiast en haalde de mannen

te verstrekken. NNIM is een club van tien investeerders uit

van AttachingIT over om mee te dingen naar een plek in

Noord-Nederland die investeert in veelbelovende regionale

de Microsoft Ventures Accelerator, het groeiprogramma

startups. ‘Maar wij moeten daar uiteraard wel een heel goed

van Microsoft in Berlijn. Met succes. Samen met acht

gevoel bij hebben’, zegt Martin Peper van NNIM. ‘En bij

andere startups werd het gekozen uit 362 jonge bedrijven

AttachingIT hadden we dat direct. Ze hadden gewoon een

uit veertien landen. Vanaf dat moment mocht AttachingIT

goed verhaal. Het businessplan zag er uitstekend uit, het

gedurende een periode van vier maanden rekenen op

product is verkoopbaar en ook beschikken ze over een prima

fulltime ondersteuning en begeleiding vanuit Microsoft

trackrecord en een aansprekende lijst van prospects. In alles

Europe, om zo het bedrijf verder te professionaliseren.

is AttachingIT een Noord-Nederlands bedrijf om trots

‘Het programma heeft ons heel veel gebracht’, zegt

op te zijn.’ Jan Martin Timmer Investment Manager T (06) 292 408 99 • E jmtimmer@nom.nl

Bekijk AttachingIT ook via www.nom.nl/attachingit • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOM KIJKT OM

Eerlijk duurt het langst André Teeuwen is een van de oprichters en tevens lid van De Nieuwe Band, een onafhankelijke coöperatie en groothandel in biologische voeding, gevestigd in Marum. ‘Toen De Nieuwe Band in 1983 begon werd er gekscherend over onze manier van ondernemen gedaan’, vertelt André, ‘nu merk je dat duurzaamheid, betrokkenheid en fair trade hele normale begrippen zijn geworden. Daar hebben wij de afgelopen 30 jaar hard aan gewerkt.’ Het ontstaan van De Nieuwe Band vindt zijn oorsprong in de vorige eeuw. In de jaren 60 en 70 gingen steeds meer mensen op zoek naar andere manieren om met elkaar en met de wereld om te gaan. André Teeuwen was

in die tijd werkzaam in de accountancy, en hij was het alleen maar bezig zijn met geld meer dan zat. Gedreven door idealen sloot hij zich aan bij een arbeiderscollectief, waarin een diverse groep van mensen, waaronder leraren, boeren en maatschappelijk werkers, begon mensen milieuvriendelijk voedsel vanuit schuur of kelder te verkopen. ‘Wat we wilden was een duurzame landbouw, producenten een eerlijke prijs geven en samen in de winst delen’, vertelt André. ‘Voor ons toen al de normaalste zaak van de wereld.’ Zo kwam het dat André eind 1982 een van de oprichters werd van wat we nu nog kennen als coöperatie De Nieuwe Band, destijds een van de 11 regionale groothandelbedrijven die, vanuit Marum, het hele palet aan biologische producten uit Nederland leverden. Midden jaren negentig ontdekten commerciële bedrijven ook de groeiende belangstelling van consumenten voor deze producten, en ze begonnen deze ‘alternatieve’ regionale groothandels te beconcurreren. Hierdoor ging het ene na het andere handelsbedrijf failliet, en begonnen winkeliers uit het hele land de ‘alternatieve’ noorderlingen te bellen. Reden voor De Nieuwe Band om het assortiment uit De Nieuwe Band informeert zich op locatie. Op de foto vertelt Xavier (links op de foto), de landbouwingenieur van de coöperatie, hoe in het voorjaar de druiven gesnoeid moeten worden. André Teeuwen luistert aandachtig.

te breiden en voortaan ook biologische producten van buiten Nederland te leveren. •

FEBRUARI 2015

De NOM natuurlijk

NOM kijkt om!

Het ondernemerschap van De Nieuwe Band pakte goed

Hoe gaat het eigenlijk met de bedrijven waar NOM in het ver-

uit. De coöperatie kreeg steeds meer leden, het assortiment

leden in participeerde? In deze rubriek kijken we samen met

groeide flink en de omzet bleef stijgen. Dat leidde ertoe

ondernemers terug naar de ontwikkeling tussen toen en nu.

dat er in 2005 weer een belangrijk besluit moest worden genomen vertelt André. ‘Als je totaalleverancier wilt zijn en je weet dat natuurvoedingswinkels soms meer dan

over Nederland en België, en er zijn zo’n 50 medewerker-

10.000 producten verkopen, dan moet je als groothandel

leden. En de omzet? Die blijft maar stijgen, aldus André.

daarvan een substantieel deel kunnen leveren. Dat

‘Zo’n drie jaar geleden draaiden we 15 miljoen omzet.

betekende voor ons dat we meer ruimte nodig hadden

Maar door een groeispurt de afgelopen twee jaar zitten

om met de concurrentie mee te kunnen.’ De coöperatie

we inmiddels al op 20 miljoen.’

klopte opnieuw aan bij de NOM. Inderdaad opnieuw, de eerste keer was in 1992 om het eerste pand in Marum te

Stabiele bedrijfsvoering

kunnen financieren. De tweede keer was om datzelfde

André is ervan overtuigd dat de coöperatievorm bijdraagt

pand in oppervlakte te kunnen verdubbelen. André

aan de succesvolle resultaten. ‘Coöperaties zijn gekend

verklaart de keuze voor de NOM als weloverwogen. ‘De

om hun langetermijnvisie en de grote betrokkenheid

NOM, dat stond voor de noordelijke ontwikkelingsmaat-

van de leden. Wij proberen met zijn allen eerlijk te zijn

schappij waarbij winst niet het oogmerk was maar juist

en andere mensen eerlijk te behandelen. Als je een ander

het genereren van werk en samenwerking. En dat sprak

ook een goede prijs gunt of een dienst verleent om niet,

ons aan.’

krijg je dat bijna altijd terug. Mensen zijn van nature

Er werd een achtergestelde lening verstrekt en de NOM

erg geneigd om te delen en te geven. Dat wordt vaak

leverde gevraagd en ongevraagd kritisch en prikkelend

verschrikkelijk onderschat.’

advies. Het contact met de NOM had ook een interessant

Aan de beginselen van De Nieuwe Band is nooit getornd:

bij-effect, weet André zich te herinneren. ‘Het zorgde

biologische producten leveren die sociale meerwaarden

ervoor dat we een betere uitstraling kregen bij andere

hebben. ‘We zijn en blijven op zoek naar producten met

banken. Als je begint als coöperatie zonder geld, duurt

een eigen verhaal. Bijna al onze Europese leveranciers

het lang voordat ook dat soort partijen je gaat zien als

kennen we persoonlijk. We bevragen ze en willen zoveel

een solide bedrijf.’

mogelijk van ze weten. Gaat een producent goed met zijn werknemers om? Levert het product een bijdrage

Groeispurt

aan de biodiversiteit?’ André vertelt dat hij zelf ook

In 2015 is de werkwijze van De Nieuwe Band onver-

graag producenten bezoekt. ‘Die mensen vinden het

minderd succesvol. Het assortiment telt meer dan 3.000

prachtig dat je bij ze komt kijken, ze staan je vol harts-

producten uit landen over de hele wereld: Turkije,

tocht hun verhaal te vertellen. Uiteindelijk vind je dat

Griekenland, Spanje, Portugal, China, Ecuador, Palestina,

allemaal terug in dat potje of zakje dat wij leveren.’

Noord-India, om er maar eens een paar te noemen. Het

Overigens wordt de hoge sociale kwaliteitsnorm van De

ledenaantal telt ruim 80 biologische winkels, verdeeld

Nieuwe Band zorgvuldig bewaakt. De afgelopen jaren is soms ook, als dat nodig was, resoluut afscheid genomen van bekende producenten.

Verder bouwen Een vooruitblik? De toekomst ziet er zonnig uit. Er spelen gedachten om ook consumenten meer bij De Nieuwe Band te betrekken. Om een community op het web te creëren. En er zijn alweer plannen om nieuw te bouwen. André kan zich voorstellen dat daarvoor alternatieve financieringsmethodes worden aangewend. Crowdfunding bijvoorbeeld? De coöperatie is zich volop aan het oriënteren. Boer Piet van Zanten inspecteert zijn Groninger kapucijners

www.denieuweband.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOM begeleidt overname Winpac

Winschoten is poort van Europa voor Fins Pyroll 36

Papier- en kartonsnijder Winpac in Winschoten vaart voortaan verder onder Finse vlag. Het bedrijf werd een maand geleden overgenomen door papierverwerker Pyroll, met vestigingen in Polen en Finland. Het bedrijf ziet Winschoten als de poort naar West- en Centraal Europa. De dertig werknemers van het voormalige Winpac houden hun werk. Ze zijn met hun ervaring en kunde meer dan welkom. Vestigingsmanager Tero Karstikko verwacht dat hij op korte termijn kan uitbreiden. Het kleine Winpac was al lang voor de overname een

Vandaar dat Pyroll grote behoefte had aan een uitvals-

vertrouwde naam bij Pyroll, want de branche waarin beide

basis in deze regio, vertelt de nieuwe vestigingsmanager

bedrijven opereren kent niet veel spelers. Pyroll, een familie-

Tero Karstikko. ‘We kenden Winpac natuurlijk, want

bedrijf in het kleine stadje Syltakylä aan de zuidkust van

het opereert in dezelfde markt als wij. Het is een ideale

Finland, is één van de grootste, met een omzet van € 90 mln

locatie, met goed personeel. Toen we hoorden dat er

en 500 werknemers in 14 vestigingen in Finland en Polen.

overnamekansen waren, hebben we meteen contact

Het bedrijf verwerkt papier en karton voor de grote Scandi-

opgenomen.’

navische papierindustrie.

Daarbij kwam ook de NOM om de hoek kijken want Pyroll

Ook de fabriek in Winschoten snijdt al dertig jaar, onder

stond voor een aantal lastige beslissingen. Zo moest

verschillende eigenaren, enorme rollen papier van de in-

onder meer worden uitgerekend wat goedkoper was,

dustrie op maat ten behoeve van de verpakkingsindustrie.

nieuwbouw op een andere locatie of doorgaan met de

Het is een service die papierfabrikanten inkopen, omdat

bestaande fabriek aan de Papierbaan in Winschoten.

dat soms net iets goedkoper en vooral beter is dan zelf doen.

‘Wij hebben Pyroll geholpen met die keuze, met behulp

De papierindustrie wil graag dat het gebeurt in de buurt

van bedrijfsmakelaars,’ vertelt Wubbo Everts van NOM

van de klanten en daarvan zijn er veel in West-Europa.

Foreign Direct Investment. Daarnaast regelde de NOM, •

FEBRUARI 2015

zoals gebruikelijk bij buitenlandse acquisities, ook de contacten met bijvoorbeeld het UWV en het college van B&W in Oldambt. Financiering en subsidies waren in dit geval niet nodig, zodat de bemoeienis met het bedrijf formeel gezien is afgesloten. Maar de NOM zal ook de komende jaren regelmatig contact met het bedrijf onderhouden om te horen hoe het gaat en of er nog wensen zijn, bijvoorbeeld bij de werving van nieuw personeel. Op het persoonlijke vlak werden Karstikko en zijn gezin begeleid door Monique Breithaupt van het Groningse servicebureau Connect International dat alles rond de verhuizing naar Groningen regelde. Al deze begeleiding, zowel zakelijk als privé, neemt vele drempels weg en zorgt voor een ‘warme start’ in NoordNederland, zegt een tevreden Karstikko: ‘Het is natuurlijk niet de noodzakelijke vestigingsvoorwaarde, maar het maakt de stap naar deze regio wel makkelijker. Ik woon inmiddels in de stad en het is een heerlijke compacte stad met alle voorzieningen dichtbij. Wat me ook bevalt aan deze regio is dat de mensen er zo open zijn, vergeleken met de Finnen.’ Karstikko verwacht dat Pyroll op korte termijn zal investeren in het voormalige Winpac om de productie uit te breiden. Nu werken er ongeveer dertig mensen, waarvan het grootste deel met een vast contract. ‘Het is erg goed personeel, dat precies in huis heeft wat wij vragen. We hopen de komende tijd geleidelijk de productie op te voeren. Hoeveel banen er

Op de foto vlnr, NOMMER Wubbo Everts, Tero Karstikko van Pyroll en Monique Breithaupt van Connect International

tenslotte bij komen durf ik niet te zeggen.’ Dat hangt onder meer af van de markt en die is moeilijk

bij eerst de verhuizing en vervolgens het wonen in deze

te voorspellen. Papier en kartonproducenten doen een

regio. Het biedt praktische hulp bij bijvoorbeeld het

deel van het op maat snijden zelf en besteden de rest uit

zoeken naar een huis, het vinden van een school voor de

aan specialisten. Alles hangt dus af van het aandeel dat

kinderen, het afsluiten van verzekeringen en die andere

wordt overgelaten aan Pyroll en zijn branchegenoten: ‘Wij

duizend dingen die komen kijken bij een verhuizing

kunnen veel sneller reageren op vragen van de klanten uit

naar het buitenland. Daarnaast organiseert Connect

de verpakkingsmarkt dan de industrie en het is voor ons

International evenementen en activiteiten waardoor de

makkelijker om maatwerk te bieden dan voor de papier-

expats met elkaar in contact komen. Zo was relocation

producenten. We zitten bovendien dichter bij de klanten.

coördinator Monique Breithaupt één van de eerste

Dat zijn voordelen die de industrie ook wel ziet. Een kleine

Groningers waar Tero Karstikko contact mee had: ‘Wij

verschuiving van dat aandeel betekent gelijk veel meer werk

konden hem helemaal ontzorgen bij zijn verhuizing

voor ons.’

naar Groningen. Het was niet makkelijk om een geschikt

Een buitenlandse acquisitie is altijd belangrijk voor de

huis te vinden, maar inmiddels is alles rond, zitten zijn

NOM, en het betekent ook weer nieuwe kansen op een

kinderen op een leuke school en hoefde hij zich niet

goed vervolg, zegt Everts: ‘De vestiging van een buitenlands

door een berg formulieren heen te worstelen.’

bedrijf is voor Noord-Nederland belangrijk. Als Pyroll hier

Ook Karstikko kijkt tevreden terug op de hulp van

graag zit biedt dat ons weer aanknopingspunten om mis-

Connect International: ‘Het contact was meteen prettig.

schien ook andere Finse bedrijven hierheen te halen.’

Alles verliep vlot en zonder problemen. Het geeft me het gevoel dat ik hier welkom ben.’

Connect International Connect International is een Groningse organisatie die de internationale gemeenschap in Noord Nederland begeleidt • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Wubbo Everts Accountmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) 215 184 97 • E everts@nom.nl

Slimme katheters PendraCare, een ontwikkelaar en producent van smart katheters uit Leek, is sinds 2011 onderdeel van Wellinq. Sindsdien is er veel veranderd. Uitsluitend in positieve zin. ‘Er zijn veel mogelijkheden voor doorgroei’, zegt Laurens Kruize, Investment Manager van de NOM. De ambitie is groot bij PendraCare. En daar is ook alle

algemeen directeur van PendraCare. ‘Door de sensoren te

reden voor. Het bedrijf uit Leek is in staat om de markt

combineren met katheters kunnen we intelligente devices

te verrijken met steeds meer innovaties. Daarover straks

maken. En juist het ontwikkelen van deze zogeheten smart

meer. PendraCare ontwikkelt en produceert katheters

katheters is een belangrijk onderdeel van de strategie

voor onder meer cardiologische, radiologische en uro-

van Wellinq. Door een katheter te voorzien van een sensor

logische toepassingen. Al sinds de oprichting in 2001

kun je niet alleen op een non-invasieve manier, dus

speelt productontwikkeling een cruciale rol. Zo wordt

zonder dat de ingreep belastend is voor de patiënt, op een

met een eigen team van R&D engineers intensief gewerkt

bepaalde plek in het lichaam komen, maar kun je ook op

aan nieuwe innovatieve producten voor uiteenlopende

die plek relevante metingen doen. PendraCare is sterk

toepassingen.

in onderzoek en ontwikkeling, maar heeft ook veel kennis

Smart katheters

en ervaring in het efficiënt produceren van katheters. Op

PendraCare werd in 2011 overgenomen door Wellinq,

zowel kleine als op grote schaal. In Nederland zijn er maar

een medisch-technologisch bedrijf met activiteiten in

weinig partijen die dat kunnen.

sensoring en medische hulpmiddelen. Ook Sentron uit Roden is een in Noord-Nederland gevestigde dochter-

Mondiale top

maatschappij van Wellinq. Sentron ontwikkelt, fabriceert

Inmiddels telt PendraCare 80 medewerkers en verkoopt

en verkoopt sensoren en meetapparatuur. ‘Beide bedrijven

het producten in meer dan 25 landen. Het bedrijf verkoopt

vullen elkaar in de huidige en toekomstige markt perfect

onder het eigen merk, maar ook worden producten ont-

aan’, vertelt Barry de Reuver, COO van Wellinq en tevens

wikkeld en geproduceerd voor gerenommeerde strategische •

FEBRUARI 2015

uit Leek internationale partners. ‘De producten van PendraCare

katheters voor de interventie cardiologie. Als voorbeeld

gaan echt de hele wereld over’, benadrukt Laurens Kruize,

van een nieuwe productontwikkeling noemt Barry een

Investment Manager van de NOM. ‘Heel verwonderlijk is

katheter voor het verrichten van een Fractional Flow

dat niet. Op het gebied van life sciences behoort Nederland

Reserve, kortweg FFR-meting. ‘Een FFR-meting is een

tot de absolute mondiale top. En dan is het natuurlijk

drukmeting in de kransslagader om te bepalen hoe ernstig

fantastisch dat een aantal sterke spelers, waaronder dus

een vernauwing is’, legt hij uit. We zijn al in een gevor-

PendraCare, afkomstig is uit Noord-Nederland. PendraCare

derd stadium om voor zo’n diagnose een smart katheter

heeft bovendien tal van mogelijkheden voor een verdere

te ontwikkelen op basis van een combinatie van techno-

doorgroei, onder meer door het benaderen van nieuwe

logieën van Blue Medical Devices, Sentron en PendraCare.

markten en doelgroepen. Om de organisatie te helpen

De katheter wordt op dit moment door de engineers van

sneller nieuwe innovatieve producten op de markt te

PendraCare verder uitontwikkeld. Daarnaast zijn we bezig

brengen heeft de NOM besloten een lening aan PendraCare

om op basis van onze expertise en capabilities producten

te verstrekken.’

te ontwikkelen voor het vatenstelsel buiten het hart en in het maag- en darmkanaal. Op die manier boren we continu

Nieuwe mogelijkheden

nieuwe markten aan. Maar ook richten we ons met be-

Momenteel werken PendraCare en Sentron intensief

staande producten op nieuwe regio’s. Sinds ongeveer een

samen aan het ontwikkelen van nieuwe smart katheters.

jaar verkopen we nu ook in de Verenigde Staten en zijn

Daarnaast wordt ook gebruikgemaakt van de expertise van

we druk bezig om deals te sluiten in Latijns-Amerika. Zo

Blue Medical Devices, eveneens een dochtermaatschappij

blijven we ons op alle fronten doorontwikkelen.’

van Wellinq, dat actief is op het terrein van medische producten voor de behandeling van hart- en vaatziekten. Zo maakt Blue Medical Devices onder meer diverse ballon Laurens Kruize Investment Manager NOM T (06) 505 177 05 • E kruize@nom.nl

Bekijk PendraCare ook via www.nom.nl/pendracare • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

DRIJFVEREN

Drijfveren &Talent motor achter innovatie Gerdy Geersing is een spraakwaterval die meteen energie genereert. Deskundige inhoud gaat bij haar hand in hand met passie en bevlogenheid, omdat het werk dat ze doet helemaal klopt met wie ze is. Als gedegen organisatiepsycholoog koos ze een inspirerende weg met de oprichting van &Talent: een BV als kernbedrijf en daarnaast een eigentijds netwerk van zelfstandig professionals (zp’ers) die de visie en werkwijze van &Talent uitdragen. 40

Innovatie is Gerdy’s grootste persoonlijke drijfveer. ‘Het zit in

en vooral ook leuker zou kunnen, zodat mensen weer zin krijgen

mijn natuur om voortdurend nieuwe dingen te bedenken, te

in verandering. Daarom heb ik vijf jaar geleden met twee partners

doen en ze verder te ontwikkelen. Door mijn ondernemerschap

&Talent opgericht en hebben we ons bedrijf uitgebouwd met

vorm te geven in een eigen bedrijf, creëer ik ruimte voor die

een flexibele schil van ondernemende zp’ers in het &Talent net-

vernieuwing. Toch komt &Talent niet alleen voort uit mijn per-

werk. Samen zetten we immers nog veel meer in beweging.’

soonlijke drijfveren. Er schuilt ook een inhoudelijk motief achter, namelijk: innovatie van mijn vak op het snijvlak van organisatie-

Vanzelfsprekend vormen het talent en de drijfveren van de

psychologie, HRM en loopbaanontwikkeling. Duurzame inzet-

mensen achter &Talent het uitgangspunt voor alle aangeboden

baarheid en flexibiliteit zijn grote thema’s in de dynamiek van

diensten, concepten en producten. ‘Het feit dat die zeer goed

de huidige arbeidsmarkt en dat vraagt om energie, ruimte en

aanslaan, maakt ons tot een voorbeeld dat aantoont hoeveel

initiatief. Terwijl een veelgebruikt HR-instrument als competentie-

werken vanuit talenten kan opleveren. Niet alleen in geld, maar

management mensen juist in hokjes stopt en afrekent op tekort-

vooral in energie, netwerken, ontwikkeling en innovatie. Neem

komingen. Het begin van &Talent was mijn overtuiging dat

de boeken die we uitbrengen via onze eigen uitgeverij. Die

talentontwikkeling veel meer potentie heeft.’

begonnen als een soort hobbyproject en nu zijn ze belangrijke visitekaartjes van ons bedrijf. Bovendien kan iedereen er zelf

Zin in verandering

mee aan de slag. Dat is zo mooi, want soms is er maar een klein

Talentmanagement bestond al, maar was vooral bedoeld voor

zetje nodig om nieuwe energie te genereren. Meer vanuit je

high potentials. Gerdy zette juist in op een nieuwe vorm van

talent gaan werken betekent heus niet altijd dat er meteen

talentontwikkeling met een toegankelijke, pragmatische aanpak

een grote omslag nodig is. Elke verandering en elk nieuw doel

die mensen en organisaties vanuit hun eigen energie in bewe-

beginnen met kleine stapjes.’

ging zet. ‘Het hoeft allemaal niet zo zwaar. In mijn werk als zelfstandig organisatiepsycholoog merkte ik dat veel bedrijven

Potentie benutten

huiverig waren voor talentontwikkeling. Vaak wegens het voor-

Gevestigde ondernemers zullen dat herkennen. Zij begonnen

oordeel van lange, dure trajecten met uitkomsten die niet in de

immers ook ooit met een droom of een goed idee en zijn - op

standaard functieprofielen passen. Ik wist dat het veel simpeler

basis van hun eigen talenten - stapsgewijs gaan bouwen aan het •

FEBRUARI 2015

bedrijf dat er nu staat. Maar

Drijfveren zijn een belangrijke motor achter groei en

wie eenmaal personeel in

ontwikkeling, maar in hoeverre zijn bedrijven in Noord-

dienst heeft, vergeet volgens

Nederland daar bewust mee bezig? En hoe pakken ze

Gerdy door alle druk en ver-

dat aan? NOM is nieuwsgierig en interviewt voor deze

antwoordelijkheden gemak-

rubriek organisaties die hun beweegredenen actief

kelijk hoeveel energie je kunt

onderzoeken.

genereren door drijfveren en talenten aan te (blijven) spreken bij jezelf én anderen.

aan de slag als met individuele medewerkers. Als er maar vuurtjes

‘Iedereen die mensen aan-

worden aangewakkerd.’

stuurt, heeft eisen en wensen ten aanzien van deze mede-

Daarna is het de kunst om de vlammetjes niet te laten uitdoven.

werkers. Ze zoeken de beste

‘Talent heeft regelmatig voeding nodig’, benadrukt Gerdy. ‘Want

man of vrouw voor de klus en dat is logisch. Maar functieprofielen

zonder inspiratie neemt de automatische piloot het over, vaak

en competentielijsten zijn een valkuil, want als die niet helemaal

ten koste van de oorspronkelijke bron van energie en ideeën.

aansluiten bij de talenten van medewerkers, blijft een groot deel

Zelf heb ik ervaren hoe de waan van de dag een zware wissel

van hun potentie onbenut. Daarom is het zo zinvol om aandacht

trekt op vernieuwing, tijdens een te drukke periode waarin ik

te besteden aan talentontwikkeling.’

teveel dezelfde dingen deed. Toch vond ik het heel moeilijk om te delegeren. Toen ik eindelijk durfde los te laten, kreeg mijn

‘Vernieuwen is een noodzaak in deze dynamische tijd’, vervolgt

talent weer volop ruimte. Ik bedacht prompt nieuwe dingen en

Gerdy. ‘Bedrijven verwachten daarom flexibiliteit van medewerkers,

door innovatie kon ons bedrijf verder groeien en bloeien. Zodra

maar dat is alleen haalbaar als mensen ruimte krijgen om zich te

ik zag wat het me allemaal opleverde, wist ik hoe belangrijk het

ontwikkelen. Het is slim om daarbij hun drijfveren en talenten

is om ruimte te blijven maken voor talent. Dat wil ik ook graag

als uitgangspunt te nemen, die vormen immers de sleutel tot

meegeven aan andere ondernemers. Maak tijd vrij voor inspiratie

duurzame inzetbaarheid. Wees niet te bang om kleine vuurtjes

en keer weer terug naar de bron: waarom ben je hier mee

aan te wakkeren, want iedereen beseft dat praktisch denken net

begonnen? Zoek desnoods een sparringpartner die je prikkelt

zo belangrijk is als dromen. Medewerkers willen ook dat hun

met vragen, zodat je weer nieuwe stappen kunt zetten vanuit je

schoorsteen rookt. De uitdaging zit in de vertaalslag: hóe ga je talent

drijfveren en talenten.’

ontwikkelen en vooral benutten in de dagelijkse praktijk? Het hoeft heus niet groots en meeslepend, vaak zijn kleine dingen al

Meer plezier

genoeg, zoals een interne stage, een nieuwe combinatie van taken of

Wat geldt voor ondernemers, geldt uiteraard ook voor hun

een wisseling van rollen. Het belangrijkste is energie genereren, zodat

medewerkers. ‘Niemand heeft zekerheid op de huidige arbeids-

mensen weer zin krijgen in verandering, in plaats van dat ze er bang

markt, maar iedereen heeft talent. Waarom zou je dan blijven

voor zijn.’

hangen in problemen en beperkende gedachten? Wij kiezen voor een positieve en vooral productieve benadering, omdat

Om de beren heen

we uit ervaring weten dat mensen vooral excelleren als ze hun

De mitsen en maren kent &Talent als geen ander, want die horen

talenten optimaal benutten. Talentontwikkeling werkt voor alle

ze regelmatig van hun klanten. ‘We leven in onzekere tijden en

partijen, zo simpel is het. En het geeft nog meer plezier ook. We

bij angst trappen zowel managers als medewerkers snel op de rem

weten inmiddels vanuit wetenschappelijke hoek dat top down

of ze schieten in de controlemodus. Terwijl we in deze uitdagende

veranderingen doordrukken echt niet werkt. Aanhaken bij de

tijd juist nieuwe energie nodig hebben! Inspiratie is daarom een

energie van mensen en voortborduren op hun eigen verhaal zet

essentieel ingrediënt bij &Talent, maar tegelijk is onze werkwijze

daarentegen juist wél verandering in gang, een positieve boven-

heel pragmatisch. Gewoon beginnen werkt het beste, in kleine

dien. De motor achter innovatie zijn drijfveren en talenten. Je

stapjes. We leiden cliënten om de beren op de weg heen, op

hoeft ze alleen maar te ontdekken en er op een pragmatische

weg naar een loopbaan met meer ruimte voor hun drijfveren en

manier ruimte aan te geven in het dagelijks leven en werk.’

talenten. Het begint met een andere mindset en creatief kijken naar mogelijkheden. Wij kunnen daarbij helpen met coaching,

Hoe je dat het beste kunt aanpakken? Dát is het grote talent van

workshops, talentscans en online tests, maar mensen kunnen

Gerdy Geersing en haar team. Zij stellen het graag beschikbaar

ook prima zelf aan de slag op basis van onze boeken. En binnen

aan iedereen die een zetje nodig heeft. Lees meer op:

bedrijven kunnen we zowel met complete teams of HR-mensen

www.entalent.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Vliegende start Taskforce Sterk in big data ... Noord Nederland als bakermat van smart factories … Materiaalkennis die het verschil maakt ... Datagateway to Europe ... Vernieuwde crosslinks tussen online-bedrijven en de traditionele maakindustrie? Noord-Nederland heeft alle ingrediënten in huis om uit te groeien tot een hightech regio van wereldformaat. En dat is maar goed ook, want welke keuze Noord-Nederland ook maakt: de toekomstige werkgelegenheid, op alle scholingsniveaus, zal voor een belangrijk deel moeten komen van de hightech maakindustrie. De nieuwe ambities van het Noorden zijn bepaald niet onopgemerkt gebleven. De NOM coördineert de activiteiten die in het kader van HTSM Noord-Nederland worden ontwikkeld. Uniek profiel opbouwen

akkerbouw) zichzelf gaan monitoren, analyseren en aansturen

Om de ambities van de noordelijke hightech industrie kracht bij

zodat ze veel robuuster zijn dan traditionele systemen. Embedded

te zetten is het afgelopen jaar de Taskforce HTSM Noord-Nederland

Intelligence is een belangrijk toepassingsgebied van big data

van start gegaan (zie kader). Deze Taskforce overkoepelt de

en nieuwe informatietechnologie, een van de specials van de

belangrijkste hightech-organisaties en bedrijven en is een soort

noordelijke HTSM-sector.

permanente denktank die een agenda opstelt en lobbyt voor de

hightech-industrie, zowel in Noord-Nederland als daarbuiten.

Dat werpt inmiddels zijn vruchten af. Het topteam HTSM ziet

composieten, maar ook groene materialen) en over technieken

het Noorden als een belangrijke hightech regio in wording. Die

om deze te verwerken. Materiaalkennis is op topniveau aanwezig

erkenning is er nu ook bij de noordelijke bestuurders. HTSM is

en vormt een stille kracht achter de noordelijke hightech industrie.

‘Advanced Materials’ gaat over nieuwe materialen (zoals

inmiddels opgenomen in de Noordelijke Innovatie Agenda (de NIA) en is daarmee het jongste noordelijke speerpunt, naast

water, energie, healthy ageing en de biobased economy.

superefficiënte (foutloze en customized) fabrieken, met gebruik-

Om een rol te kunnen spelen in de snelgroeiende hightech-

making van nieuwe informatietechnologie, ook wel aangeduid

industrie moet een regio een uniek en herkenbaar profiel hebben.

als de vierde industriële revolutie. Doelstelling is om het Noorden

Noord-Nederland wordt zeker geen ‘Brainport 2’ of ‘Klein Twente.’

te positioneren als bakermat van smart factories. Met smart

Gelukkig beschikt het Noorden over specifieke competenties.

factories wordt het mogelijk om in relatief dure regio’s grootschalig

Het is voor de Taskforce belangrijk dat potenties kunnen worden

te produceren, en om werk uit lagelonen-regio’s terug te halen.

Adaptive Manufacturing gaat over het ontwikkelen van

omgezet in substantiële en duurzame werkgelegenheid. Dat heeft geleid tot de keuze van vier speerpunten:

Big Science gaat over het ontwikkelen van higtech instru-

menten voor wetenschappelijk onderzoek, met Astron en SRON

als wereldspelers. Een kleine specialisatie, maar belangrijk omdat er

‘Embedded Intelligence’ gaat over het toevoegen van de-

centrale intelligentie waardoor allerlei systemen (van dijken tot

veel wordt geïnnoveerd.

De werkgroep

Sibbes (Fokker), Daniela Mikkers (Astron), Allard van Dijk (Ministerie

In zekere zin kan de Taskforce HTSM worden beschouwd als de op-

van Economische Zaken), Monique Leijn (Provincie Drenthe),

volger van Sensor Universe, waarmee het thema sensortechnologie

Annemieke Galema (Rijksuniversiteit Groningen) en Joke Bruining

is verbreed tot ‘hightech systems and materials’, in lijn met het nationale

(Hanzehogeschool, namens de noordelijke hogescholen). De

topsectorenbeleid. De Taskforce HTSM is geen nieuwe clusterorga-

Taskforce heeft geen bestuurlijke verantwoordelijkheid, maar

nisatie, maar een coalitie van samenwerkende organisaties, met een

uiteraard wel korte lijnen naar de bestuurders. De coördinatie is in

sturende rol van marktpartijen. Alle partners brengen capaciteit in

handen van Hans Praat van de NOM. Op www.htsm-nn.nl worden

zodat de agenda gezamenlijk wordt ingevuld. Daartoe is een brede

de speerpunten, de belangrijkste innovatieprojecten en hightech

werkgroep samengesteld, die bestaat uit Jan Post (Philips), Emmaly •

organisaties uiteengezet. FEBRUARI 2015

HTSM Noord-Nederland Geslaagd congres Eind november vond voor een uitverkochte zaal in De Nieuwe Kolk in Assen het eerste HTSM-congres plaats. De keynote was voor Amandus Lundqvist, het boegbeeld van het landelijke topteam HTSM. Lundqvist feliciteerde Noord-Nederland met deze krachtige organisatie en sprak de verwachting uit dat het Noorden haar opmars als hightech regio zal doorzetten. De speerpunten van de noordelijke higtech-industrie werden geïllustreerd met aansprekende pitches van Delta Industries (Embedded Intelligence), KxA (Big Science), Rijksuniversiteit Groningen (Advanced Materials) en Fokker (Adaptive Manufacturing). Na het debat met de Taskforce werden de drie flagship-projecten van HTSM Noord-Nederland op het podium gezet. Het zijn het World Class Composite Solution Center rond Fokker, het European Centre for Exascale Techology (ERCET) en Region of Smart Factories. Een uitgebreid verslag van de conferentie is te vinden op de website (www.htsm-nn.nl).

De agenda voor 2015

De Nieuwe Kolk bruist tijdens het eerste HTSM-congres.

Het offensief voor de hightech industrie krijgt in 2015 een krachtig vervolg. Onder het motto ‘Meet up with an up-and-coming

Inhoudelijk zet de Taskforce dit jaar extra in op ‘technologie

hightech region’ presenteert HTSM Noord-Nederland zich op

voor personalized health.’ Het gaat daarbij om producten en

de Hannover Messe, de grootste industrie- en technologiebeurs

diensten om de gezondheid van consumenten preventief te ver-

ter wereld. De presentie is onderdeel van het Holland Hightech

beteren. De Taskforce wil vanuit de higtech industrie een flinke

House. In de stand worden de vier speerpunten gepresenteerd

bijdrage leveren om de ecostructuur te versterken zodat kennis

via projecten en deelnemende bedrijven.

sneller wordt omgezet in nieuwe producten en nieuwe banen. Personalized health is een unieke kans voor het Noorden om

Hannover Messe, gaat u mee?

een nieuwe banenmotor te worden. In overleg met de Taskforce

De Taskforce wil zoveel mogelijk noordelijke bedrijven, instellingen

heeft de SER-Noord ‘personalized health’ meegenomen als één

en studenten laten kennismaken met dit geweldige hightech-

van de twee icoonprojecten in haar Actieagenda voor groei in

event en zet daarom op 14, 15 en 16 mei bussen in. Er geldt een

Noord-Nederland, die op 6 maart wordt gepresenteerd.

gereduceerd tarief voor studenten. Inschrijven voor deze busreis kan via de website www.htsm-nn.nl.

Hans Praat Business Development Manager NOM T (06) 215 184 93 • E praat@nom.nl

Samenstelling Taskforce HTSM Deze Taskforce vertegenwoordigt de belangrijkste hightech initiatieven en organisaties en bestaat uit: Ard van der Tuuk (gedeputeerde Drenthe, tevens voorzitter), Rob Karsmakers (Philips), Rob Goossens (Fokker), Sibrand Poppema (RUG), Kor Visscher (Innovatiecluster Drachten), Marco de Vos (Astron, mede namens het Drentse sensorcluster), Sander Oosterhof (NOM) en Jan Jaap Aue (Hanzehogeschool, mede namens NHL en Stenden). Coördinator is Hans Praat van de NOM.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Prima start voor Doefonds Fryslân

Het gaat goed met het Doefonds Fryslân, het eerste provinciale fonds voor innovatieve ondernemers in Noord-Nederland. In een half jaar tijd zijn door het fonds al vijf innovatieve Friese MKB’ers gefinancierd. Om welke bedrijven gaat het? En wat maakt ze zo innovatief?

Tijd om even rustig in te werken was er nauwelijks. De

nodig hebben. ‘In veel gevallen lukt het innovatieve

vaart zat er van meet af aan goed in. Gelukkig houdt

MKB’ers wel om een deel van de financiering binnen te

Diederik Jongema het stuur stevig in handen, want snel-

halen. Dat geld wordt dan vaak geïnvesteerd in de ont-

heid minderen zal naar het lijkt voorlopig niet gebeu-

wikkeling van hun product of dienst. Maar vervolgens

ren. ‘Het aantal aanvragen overtreft alle verwachtingen’,

ontbreekt het de ondernemers nogal eens aan financiële

zegt de Investment Manager van het Doefonds Fryslân.

slagkracht om ook daadwerkelijk te starten, om de markt

‘We voorzien overduidelijk in een kapitaalbehoefte. Maar

op te gaan. Natuurlijk, banken of andere investeerders

bovenal laat het zien dat er in de provincie op innovatief

zijn soms best bereid om ondersteuning te bieden. Van-

gebied heel veel gebeurt.’ Het Doefonds Fryslân werd in

wege de risico’s willen ze het echter zelden alleen doen.

de zomer van 2014 gelanceerd. Het is een initiatief van

Met een financiering uit het Doefonds Fryslân worden

de provincie Fryslân waarbij het beheer is uitbesteed aan

twijfelaars gemakkelijker over de streep getrokken.’

de NOM. Nu, een half jaar later, mag het met recht al

Vijf financieringen

een succes worden genoemd.

Inmiddels zijn vijf bedrijven door het Doefonds Fryslân

Financiële slagkracht

gefinancierd. Eén daarvan is de Zonderland Groep uit

Het fonds verstrekt financiering, in de vorm van leningen

Joure, waarover u in deze NOMMER uitgebreid kunt

en aandelenkapitaal, aan Friese MKB’ers met een innova-

lezen. Van de overige vier geven wij u hier een korte

tief idee en een gedegen businessplan. En dat is precies

beschrijving.

wat veel ondernemers volgens Diederik tegenwoordig

•

FEBRUARI 2015

JRH Motors

dus. Dat kan anders vonden Marc Kappetein, Okke

Revolutionaire innovatie

Meeuwes en Harold van Riel. Vandaar dat ze het initiatief

JRH Motors uit Leeuwarden, geleid door Piet van der

namen voor MakeMyDreams, het eerste crowdfunding

Hoop en Keith Johnson, is een bedrijf in ontwikkeling

platform voor persoonlijke wensen. ‘Als deelnemer for-

dat erin is geslaagd om Amerikaanse technologie voor

muleer je je wens en open je via het platform een spaar-

een warmwatermotor door te ontwikkelen. De nieuwe

rekening’, legt Marc uit. ‘MakeMyDreams gaat vervolgens

motor, gevalideerd door de TU Delft, maakt het mogelijk

helpen om die spaarrekening ook daadwerkelijk vol te

om energie uit warm water van een lagere temperatuur

krijgen.’ MakeMyDreams is dus een interactief sociaal

te halen. De technologie bestond al langer, maar kon

platform waar je je eigen droompagina met cadeau-

alleen stoom of water hoger dan 90 graden verwerken.

rekening krijgt. Zo geven jouw vrienden, relaties en

Bij lagere temperaturen haalde de warmwatermotor niet

familieleden jou het allerleukste en allerslimste cadeau:

het juiste rendement. JRH Motors gaat ervoor zorgen dat

een bijdrage aan die grote wens. Dankzij een succesvolle

de motor ook bij de verwerking van water van 60 tot 90

crowdfundingcampagne in combinatie met de betrokken-

graden rendabel is. ‘Diverse partijen zijn er driftig mee

heid en het doorzettingsvermogen van de ondernemers

bezig’, zegt Piet van der Hoop. ‘Maar het gaat erom wie

wist Diederik de investeringscommissie van Doefonds

het als eerste echt voor elkaar krijgt. Het lijkt erop dat

Fryslân er vrij gemakkelijk van te overtuigen om Make-

wij dat zijn. De ontwikkeling is in principe klaar. Met

MyDreams een financiering te verstrekken. ‘Ik weet zeker

behulp van de financiering van het Doefonds Fryslân

dat het concept de huidige cadeaumarkt behoorlijk op z’n

kunnen proefmodellen worden ontwikkeld, om zo

kop gaat zetten’, onderstreept Diederik.

potentiële klanten te overtuigen van de meerwaarde van de nieuwe motor. Het is een revolutionaire innovatie

(Meer weten over MakeMyDreams? Op www.doefondsfryslan.nl/

waarmee we vooral de geothermie in Nederland een

makemydreams en www.nom.nl leest u het hele verhaal

enorme boost kunnen geven.’

over het ontstaan en de ontwikkeling van dit innovatieve cadeauconcept.)

De Hout Makers

Hoogwaardige halffabricaten

Biotrack

De Hout Makers, binnenkort gevestigd in Heerenveen,

Snelle bacteriedetectiemachine

is gespecialiseerd in het maken en verlijmen van massief

Biotrack uit Leeuwarden is een bedrijf dat een bacterie-

houten panelen en aanverwante producten voor de

detectiemachine, de zogeheten AquaScope, ontwikkelde

trappen- en meubelindustrie. Het bedrijf richt zich vooral

waarmee micro-organismen in vloeistoffen, zoals bac-

op het op maat leveren van halffabricaten. Van oudsher

teriën, razendsnel kunnen worden gemeten. ‘De enige

deed de industrie het maatwerk zelf, maar door de crisis

methode die hiervoor nog steeds wordt toegepast is de

is de focus verlegd naar het standaardiseren van producten.

klassieke kweekmethode’, licht algemeen directeur Gerard

De Hout Makers is in dat gat gedoken en bedient opdracht-

Schouten toe. ‘Je moet dan een groot aantal uren en

gevers sindsdien met hoogwaardige halffabricaten. ‘We

soms wel dagen wachten om te kijken hoe de bacteriën

kunnen van een rustieke houtsoort een product van

zich ontwikkeld hebben, terwijl met behulp van de Aqua-

A-kwaliteit maken’, zegt directeur René Roorda. ‘Er zijn

scope het hele protocol tussen de 30 en 50 minuten kan

maar weinig bedrijven die dat kunnen. Het Doefonds

worden doorlopen. ‘De ontwikkeling van de AquaScope

Fryslân hebben we benaderd om te kunnen investeren

werd gefinancierd uit eigen middelen en met gelden uit

in ons machinepark. Veel bedrijven willen of kunnen

subsidies. Flinc keek in de eerste fase, als sparringpartner,

dergelijke investeringen niet meer doen. Ook dat geeft

mee met de bedrijfsplannen en kwam met kritische tips

ons een voorsprong in het aanboren van een nieuwe

en adviezen. Maar wat heeft het Doefonds Fryslân voor

markt. De vooruitzichten zijn dan ook erg goed.’

Biotrack betekend? Gerard: ‘De AquaScope is uitontwikkeld en met de financiering uit het Doefonds wordt

MakeMyDreams

Biotrack in staat gesteld om het product goed in de markt

Slimme spaarrekening

te zetten en de organisatie verder te professionaliseren.’

Jaarlijks wordt er in Nederland zo’n vijf miljard euro besteed aan cadeaus. Veelal aan cadeaus waar de ontvanger niet echt op zit te wachten. Totaal overbodige cadeaus • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Diederik Jongema

Investment Manager T (06) 557 122 96 • E jongema@doefondsfryslan.nl

Nieuwe koers blijkt

Zonderland Machinehandel transformeerde zich in 2010 van een puur handelsbedrijf naar een productie- en handelsorganisatie. Met ZoCon, een nieuwe entiteit binnen het bedrijf, timmert de organisatie uit Joure momenteel wereldwijd stevig aan de weg. ‘Nieuwe markten verover je in onze branche vooral door voorraadhoudend te zijn.’ Al van jongs af aan had Jochem Zonderland de droom

ambities van Zonderland Machinehandel. Jochem besloot

om een eigen bedrijf te beginnen. Vooral de landbouw

daarom in 2010 te zoeken naar mogelijkheden om de

sprak hem aan. En dan met name de mechanisatie en

landbouwmachines in eigen huis te produceren tegen

de handel daarin. In 2006 waagde hij de sprong. Jochem

een aantrekkelijke prijs. Drie jaar lang werkte hij aan zijn

startte in het Friese Joure het bedrijf Zonderland Machine-

plannen. In januari 2013 resulteerden zijn inspanningen

handel, een groothandel in landbouwmachines. Hij

uiteindelijk in de oprichting van een nieuwe entiteit

importeerde machines uit onder meer China, Turkije,

binnen het bedrijf: Zonderland Constructies, kortweg

Polen, Italië en Spanje die hij vervolgens verkocht aan

ZoCon genoemd.

opdrachtgevers in de gehele Benelux. Gangbare landbouwmachines, zoals weideslepen, rubberschuiven en

Nieuwe markten ontginnen

kippers. Helemaal tevreden was hij niet. De kwaliteit van

Sindsdien produceert ZoCon relatief eenvoudige, maar

de geïmporteerde producten strookte geenszins met de

kwalitatief hoogwaardige landbouwmachines. In grote •

FEBRUARI 2015

schot in de roos aantallen, zodat aantrekkelijke margevoordelen worden

Geweldige prestatie

gerealiseerd. Door het minimaliseren van het aantal

Jan Martin Timmer, Investment Manager bij de NOM, was

onderdelen en het volledig verzinken van halffabricaten

meteen enthousiast over de ontwikkelingen binnen de

is ZoCon in staat om zeer robuuste producten te leveren.

Zonderland Groep. Met de omzetting van een puur handels-

Machines dus die onder alle omstandigheden gebruikt

bedrijf in een productie- en handelsorganisatie heeft Jochem

kunnen worden en waarmee derhalve een brede markt

een geweldige prestatie neergezet, zegt hij. ‘Hij is 24 uur

kan worden bediend. De nieuwe koers bleek een schot

per dag met zijn bedrijf bezig, verdiept zich grondig in alles

in de roos. ‘Het afgelopen jaar hebben we ons razendsnel

wat er in de branche gebeurt en heeft een doordachte visie op

ontwikkeld’, vertelt Jochem. ‘Om de groei ook in de toe-

het vak. Bovendien heeft hij het pand in Joure zo ingericht

komst te kunnen waarborgen heb ik contact gezocht

dat er de komende jaren een flinke groei gerealiseerd kan

met de NOM. Wij doen veel export en hebben financiële

worden. Zo heeft Jochem in samenwerking met een leve-

middelen nodig om nieuwe markten te ontginnen.

rancier een lasrobot ontwikkeld, waarmee de lasproductie

Nieuwe markten verover je in onze branche vooral door

verder kan worden opgevoerd. Die machine ziet er echt

voorraadhoudend te zijn. Wanneer je goede producten

geweldig uit.’ Jan Martin besloot om ook Diederik Jongema

direct uit voorraad kunt leveren kom je wereldwijd snel-

bij het project te betrekken. Diederik is Investment Manager

ler binnen bij nieuwe importeurs.’

van Doefonds Fryslân, het eerste provinciale fonds voor

Zonderland Groep verovert de wereld 47

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

innovatieve ondernemers in Noord-Nederland. ‘De NOM en het Doefonds Fryslân werken in de kern onder dezelfde

voorwaarden en vanuit dezelfde insteek’, vertelt Diederik. ‘We kunnen daardoor vrij snel met elkaar schakelen. Als je samen optrekt kun je in elk geval voor de komende jaren binnen de Zonderland Groep zorgen voor een gezonde financieringsstructuur. ‘Jan Martin en Diederik deden onderzoek om de visie van de Zonderland Groep

kwaliteitsproduct dat ook nog eens laaggeprijsd is’, vertelt

te toetsen aan de realiteit. Zo werden er marktscans

Diederik. ‘Aan dergelijke producten is in de buitenlandse

bestudeerd, import/exportbalansen van landen waar

markt grote behoefte.’ Naast tal van Europese landen

men naartoe wil bekeken en ook werden gesprekken

wordt inmiddels ook geëxporteerd naar Afrika, Nieuw-

gevoerd met relevante personen. ‘Uit alles bleek dat voor

Zeeland en Australië. En alles wijst erop dat het Zuid-

de Zonderland Groep een veelbelovende internationale

Amerikaanse continent daar binnenkort aan wordt

toekomst in het verschiet ligt’, benadrukt Jan Martin.

toegevoegd. ‘Zuid-Amerika is een opkomende markt die

‘Zodanig dat de NOM en Doefonds Fryslân hun financie-

wat betreft agrarische producten waarschijnlijk de derde

ringsvraag graag willen invullen.’

grootste afzetmarkt ter wereld gaat worden’, verduidelijkt Jochem. ‘Ook daarvan willen we uiteraard profiteren.

Opkomende markt

Momenteel beschikken we over uitstekende contacten in

De NOM ondersteunt de Zonderland Groep met een aan-

Uruguay. Naar verwachting wordt dat voor ons het eerste

jaagfinanciering, een achtergestelde lening waarmee de

exportland in Zuid-Amerika. Wij zijn nog steeds volop

organisatie letterlijk zaken wil aanjagen. Ook Doefonds

in ontwikkeling en met hulp van de NOM en Doefonds

Fryslân verstrekt een lening. ‘Het is een sterk regionaal

Fryslân is een belangrijk fundament gelegd om te blijven

bedrijf dat de wereld verovert met een geoptimaliseerd

doorgroeien.’

Diederik Jongema

Jan Martin Timmer Investment Manager T (06) 292 408 99 • E jmtimmer@nom.nl

Investment Manager T (06) 557 122 96 • E jongema@doefondsfryslan.nl •

FEBRUARI 2015

Het watertechnologiebedrijf Hydrowashr uit Leeuwarden heeft de Water Alliance Innovation Stimulation Award (WIS) 2015 gewonnen. Hydrowashr van de broers Jan en Ane Melein, ontwikkelde een innovatie waarmee met een vooruitstrevende techniek handen bij toiletbezoek zowel gereinigd als gedroogd worden. En dat in slechts 15 seconden, zodat het tegelijkertijd energiezuinig is en weinig water verbruikt. Juryvoorzitter Cees Buisman (Wetenschappelijk directeur Wetsus) liet weten onder de indruk te zijn van de koppeling van functionaliteit en design en noemde ontwerper en directeur Jan Melein daarom de Steve Jobs van de watertechnologiesector. Een tweede plaats was er voor het bedrijf Metalmembranes. De prijs werd uitgereikt tijdens WaterLink, het symposium waarmee organisatie Water Alliance haar vijfde verjaardag vierde in het WTC Leeuwarden.

Een trotse Tineke Willems toont namens Hydrowashr de Innovation Stimulation Award. Links NOMMER ‘thumbs up’ Alex Berhitu.

wint innovatieprijs watertechnologie Omdat directeur Jan Melein in verband

geregeld konden wij ons 100% concentreren

350.000 liter water per jaar’, aldus Melein.

met een beurs in Den Bosch niet aanwezig

op de ontwikkeling van ons product’, aldus

Het is de tweede keer dat de prijs wordt

kon zijn werd de prijs - ondersteuning

de ondernemer.

uitgereikt. Vorig jaar won het Sneker bedrijf

BlueLeg Monitor.

op het gebied van PR en Marketing, ter waarde van 10.000 euro - in ontvangst ge-

Zoals gezegd kan Hydrowashr iedere

nomen door Tineke Willems. Telefonisch

organisatie met toiletvoorzieningen forse

Organisator Water Alliance kijkt tevreden

gaf Melein aan erg blij te zijn. ‘Deze prijs

besparingen opleveren op het gebied van

terug op het evenement. Directeur Hein

komt op het juiste moment, want we zijn

water en energie. Sensors detecteren de

Molenkamp: ‘Er is niets leuker dan midden

er nu klaar voor om de commerciële markt

handen en vervolgens loopt het programma

in een branche te staan waar veel gebeurt,

op te gaan. Het is mooi dat we met deze

volgens de ontwikkelaars volledig touch

waar beweging is en waar mooie samen-

prijs vertrouwen en heel veel promotionele

free. Miljarden microscopisch kleine drup-

werkingsverbanden tot stand komen. Dat

ondersteuning krijgen.’

pels warm water in zeer snel stromende

wij daar met een evenement als WaterLink

De innovatie kwam met name tot stand

lucht reinigen de handen. De lucht blaast

en met een WIS Award een stevige bijdrage

dankzij een periode van research en deve-

meteen het water van de huid af. Vervol-

aan kunnen leveren is zeer inspirerend.’

lopment in het Waterapplicatiecentrum

gens wordt in een warme luchtstroom

(WAC), op de WaterCampus Leeuwarden.

nagedroogd. Volgens Hydrowashr is het

De samenwerking met het WAC kwam

systeem met name een uitkomst voor

mede door bemiddeling van NOMMER

beheerders van luchthavens, tankstations,

Alex Berhitu tot stand. Melein kijkt er met

restaurants en alle andere plekken waar

plezier op terug: ‘Doordat de huisvesting

veel mensen hun handen willen wassen en

en laboratoriumfaciliteiten daar goed zijn

drogen. ‘De waterbesparing kan oplopen tot • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Alex Berhitu Business Development Manager Watertechnologie NOM T (06) 255 472 69 • E berhitu@nom.nl

Evenementen Drenthe

Huren.nl

Internationaal Filmfestival Assen

Huren.nl is dé huurwebsite van Nederland waar je eenvoudig verhuurbedrijven in je eigen buurt vindt en kunt vergelijken. Of je nu op zoek bent

14 en 15 maart 2015

naar een bestelbusje of naar een partytent. Het Internationaal Filmfestival Assen vrouw & film is een tweedaags festival met art house films en documen-

Bron: Frankwatching

taires uit de hele wereld waarin vrouwelijke regisseurs en verhalen van en over vrouwen centraal staan. In totaal zijn ruim 45 titels te zien. Jaarlijks wordt een Festival Trofee uitgereikt aan een vrouw die een positieve bijdrage levert aan de Nederlandse filmwereld. Daarnaast is er vanaf dit jaar een podium voor opkomende vrouwelijke filmmakers in het nieuwe programmaonderdeel Jong Talent. Het festival vindt plaats in de vijf bioscoopzalen van De Nieuwe Kolk in Assen.

Evenementen Friesland BregePop Festival 2015 10 en 11 april 2015

jong en oud. Op het sfeervolle festivalterrein staan meerdere verwarmde

GeniusTravel: Zoek vluchten op budget in plaats van bestemming

festivaltenten waar je kunt genieten van verschillende acts. Met de

Met de app van GeniusTravel zoek en boek

‘BregePop Livestage’, de ‘Dance Palace’, de ‘Bregepub’, de ‘BregePop Beach

je reizen op basis van je budget. Via een

Bar’, de ‘Eetertainment’ tent en meer.

price slider geef je aan wat je minimaal en

BregePop Festival 2015 is een festival met veel entertainment, verschillende 50

muziekstijlen zoals pop, rock en dance, en daardoor een spektakel voor

maximaal wilt betalen. Je ziet vervolgens

Kwetters!

in één oogopslag wat je opties zijn en kunt

Evenementen Groningen

direct boeken.

Bierfestival Groningen Bron: Frankwatching 10 en 11 april 2015 Op vrijdag 10 en zaterdag 11 april vindt de vijfde editie van Bierfestival Groningen plaats. Er wordt dan opnieuw een breed scala aan nationale en internationale tapbieren en bieren op fles gepresenteerd. Naast bierbrouwerijen zijn er ook importeurs en retailbedrijven aanwezig. Brouwers en vertegenwoordigers staan zelf achter de verschillende stands. Ook zijn er diverse masterclasses en wedstrijden. Bron: www.uitzinnig.nl/festivals

•

FEBRUARI 2015

Kijk voor

vers nieuws

dagelijks op

Broedplaats medische technologie: ruim 100 fte nieuwe banen Drenthe stelt ruim 3 miljoen euro beschikbaar voor de ontwikkeling van een Health Hub in Roden. Doel is het creëren van nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid door kennisuitwisseling.

nom.nl

Bouwmarkt Bauhaus zoekt 140 medewerkers voor vestiging Groningen De Duitse bouwmarktketen Bauhaus zoekt zo’n 140 medewerkers voor de vestiging die het dit jaar zal openen aan de Bornholmstraat in Groningen.

www.nom.nl/life-sciences/broedplaats-medischetechnologie-ruim-100-fte-nieuwe-banen

www.nom.nl/werkgelegenheid/bouwmarkt-bauhauszoekt-140-medewerkers-voor-vestiging-groningen

Topondernemersregeling voor studenten Hanzehogeschool Groningen Met de Topondernemersregeling kunnen talentvolle studentondernemers hun studie zeer effectief combineren met het ondernemerschap. www.nom.nl/homepage/topondernemersregeling-voorstudenten-hanzehogeschool-groningen/

PPG investeert 20 miljoen in fabriek Delfzijl Dankzij de uitbreiding komen er ongeveer vijftien nieuwe arbeidsplaatsen bij in de silicafabriek.

Economie groeit voor het eerst sinds 2011 De groei was vooral te danken aan de ontwikkeling van de gezinsconsumptie, die 0,6 procent groeide, de export, die met 4,4 procent groeide in het vierde kwartaal, en een groei van de bedrijfsinvesteringen. www.nom.nl/nieuws/economie-groeit-voor-het-eerstsinds-2011

Volop tevredenheid over opstart kaasfabriek A-Ware In de fabriek van A-Ware wordt gebruikgemaakt van de allernieuwste technieken. Zo doen robots een groot deel van het werk, rijden er onbemande heftrucks rond en wordt de productie grotendeels via beeldschermen gecoördineerd en gecontroleerd.

www.nom.nl/homepage/ppg-investeert-20-miljoenfabriek-delfzijl

Noordelijke high tech-bedrijven spelen zich in de kijker Dankzij initiatieven als de Taskforce HTSM Noord-Nederland en Region of Smart Factories ontwikkelt de topsector High Tech Systemen en Materialen (HTSM) zich steeds meer tot een belangrijke banenmotor voor het Noorden. Vooral op het gebied van Smart Industry, Advanced Materials en Big Data speelt de regio een steeds belangrijker rol. www.nom.nl/homepage/noordelijke-high-tech-bedrijvenspelen-zich-de-kijker

www.nom.nl/nieuws/volop-tevredenheid-opstartkaasfabriek-ware/

Friese studenten ontwikkelen serious game voor veehouderij Studenten van de opleiding Game Design aan het Friesland College werken aan een serious game voor de veehouderij getiteld ‘De boerderij van de toekomst’. www.nom.nl/ict/friese-studenten-ontwikkelen-seriousgame-voor-veehouderij

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Kleine startups ...

kunnen hééél groot worden ... Startups, ze beginnen klein en voor je het weet zijn ze groot. En belangrijk. Voor de noordelijke economie bijvoorbeeld. Maar dat gaat niet vanzelf natuurlijk. Ondanks hun ambities, ondernemersgeest en ideeën blijken startups vaak wel wat steun te kunnen gebruiken. De NOM helpt graag. Dat doen we in de vorm van contacten met andere startende bedrijven, potjes sparren met gevestigde ondernemers, of hulp bij het businessplan of financiering. Dus, ben jij die startup die nog in de kinderschoenen staat maar graag hééél groot wil worden? Laat van je horen.

D E S TA R T U P S VA N VA N D A A G Z I J N O N Z E A M B A S S A D E U R S VA N M O R G E N