juni 2015
In dit nummer o.a. • NOMbassadeur Rob Goossens bundelt noordelijke krachten • NOMplus voor ondernemers, door ondernemers • SieveCorp gaat voor lange houdbaarheid
Wij zijn alweer halverwege 2015 en de zomer is aangebroken. Ons Midzomerfeest heeft u wellicht meegemaakt. Ik hoop dat u daar uw zakelijke contacten hebt kunnen vernieuwen. Dat is één van de doelen die wij met dit relatie-evenement willen bereiken. Ondersteuning bieden aan ondernemers proberen we op veel manieren te bewerkstelligen. Bijvoorbeeld recent tijdens de Week van de Ondernemer of via het nieuwe platform NOMplus met servicegerichte informatie. Onze kennis en uw kennis delen we hier digitaal, als aanvulling op onze persoonlijke contacten. Want uiteindelijk blijft ook ons menselijk kapitaal de ‘core’ van het
De core van ons werk
werk bepalen.
De resultaten daarvan vindt u terug in deze NOMMER in de vorm van een populaire versie van ons jaarverslag 2014. In alle opzichten, zowel op het gebied van acquisitie, innovatieprojecten, financieel en startersbegeleiding, een jaar om trots op te zijn. Het past ook in de opgaande lijn van een verbeterende economie.
Siem Jansen
Belangrijk aandachtspunt is de wijze waarop
jansen@nom.nl
wij in onze regio het economisch netwerk orga-
@siem_nom
niseren. Als NOM beseffen we dat we daarin één onderdeel zijn. Daarom ook maken we met VNONCW Noord, MKB-Nederland Noord, KvK en SNN praktische werkafspraken enerzijds en werken we intensief samen met en voor clusterorganisaties om met name meer business te realiseren. Alleen zo kunnen we met elkaar effectief zijn. En o ja, dan gaat niet alles perfect en is niet iedereen tevreden. Maar weten we wel dat we ons menselijk kapitaal tot op het bot gemotiveerd goed kunnen inzetten als ondersteuning aan u. Wij willen de katalysator blijven van de noordelijke economie en laten dat ook in deze NOMMER weer zien. Ik wens u een mooie zomer.
•
JUNI 2015
I N H O U D 5
8
24
30
Siem 2 De NOM is tot op het bot gemotiveerd
Nieuwe groei
NOMbassadeur
5 Ambitieuze verhalen voorspellen ommezwaai in Zuidoost Drenthe 8 Fokker ontdekt de noordelijke maakindustrie
Spotlicht 16 MAS Coatings is begonnen op het voetbalveld
Cijfers 2014 19 Terugkijken op mooie resultaten
WvdO
24 Met zijn allen sparren over futureproof ondernemerschap
28 Investeren in online samenwerken en slimme sloten
Doefonds Fryslân
Kansen
30 Longbloom etaleert zich in New York én in Azië
NOM kijkt om
32 Grendel Games weet nuttig en leuk te combineren
Onderneem ’t
Drijfveren
Innovatief
MKB Fonds Drenthe
35 Klaar en Henriëtte dagen uit om ondernemend te worden 36 Wim Pater van Paragon blijft maar verbeteren 40 SieveCorp gaat voor lange houdbaarheid 42 De tijd lijkt rijp voor BioBoxx en Wereldrestaurant Puur
En verder … Kwetters 11 INVESTEREN IN ONTWIKKELING
• Social media matters 12 • NOM on Tour Data B. Mailservice 14 • Middenkaart financiële belangen 22 • Dress for success 34 NOM on Tour StabiAlert 38 • Neem kennis van NOMplus 44
NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.
Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.
We gaan op reis en nemen mee ... PeakFinder Earth Ga je weleens lekker op vakantie naar de bergen? Hoe heet die Alp dan
Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.
eigenlijk? ‘Ik sta hier op de …uh … een heel hoge berg.’ Met de app PeakFinder Earth kun je het precies opzoeken. Hij benoemt alle toppen in je omgeving.
Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.
Voor: iPhone, iPad &Android. Prijs: € 3,99 / € 3,39.
Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.
Anti Mosquito Sonic Repeller
Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Amber Boomsma,
Zet de Anti Mosquito Sonic Repeller op de juiste frequentie en wég is de mug.
Manisch Creatief, Jarno Duursma, Folkert van der Glas,
Zo kun je rustig buiten gaan zitten of ‘s nachts lekker door slapen.
Arjen Hoekstra, Loek Mulder en Rudy Noordenbos.
Voor: iPhone, iPad &Android. Prijs: gratis.
Fotografie: Martine Hoving (cover), Manisch Creatief
Kaartwereld van PostNL
en NOM-stock.
Verstuur een kaartje zonder pen of papier aan te raken. Waar ter wereld je 4
Drukwerk: WM Veenstra.
ook zit. Dan ook nog een echt kaartje van vlees en bloed, dat in Nederland wordt bezorgd in zo’n ouderwetse brievenbus. Hoe? Je maakt een foto met
Oplage: 3.500 exemplaren.
je smartphone - of kiest er een uit het geheugen - ontwerpt en beschrijft het kaartje. (Dubbele kaart met envelop kost € 2,45.) Vervolgens wordt je kaartje
Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
in Nederland afgedrukt én verstuurd.
vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke
Voor: iPhone en Android. Prijs: gratis.
toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.
TripIt Travel Organizer Met TripIt verzamel je al je reisdocumenten en vakantieplannen in één app.
NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-
Je stuurt bevestigingsmails door naar plans@tripit.com en je reserveringen
en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.
staan overzichtelijk bij elkaar. Bovendien maakt TripIt een dagplanning voor
Paterswoldseweg 810, Groningen.
je reis, inclusief toeristische suggesties.
Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.
Voor: iPhone, iPad& Android. Prijs: € 0,89 / € 0,75, ook gratis variant.
Cover: Rob Goossens (Fokker) en Hans Praat (NOM) kijken naar de Ariane 6 draagraket, ze staan voor de kop,
Kindle
die in een high tech maakproces in Hoogeveen wordt
Redelijk briljante app transformeert elke smartphone of tablet tot e-reader,
gemaakt.
zodat je zo’n ding niet meer hoeft te kopen. De uitgespaarde euro’s kun je besteden aan (Engelstalige) e-books en magazines in de Amazon Store.
Juni 2015
Scheelt weer wat kilo’s in de koffer. Zo’n e-book download duurt slechts een paar seconden, maar je kunt ook je eigen e-books importeren. Voor: iPhone, iPad en Android. Prijs: gratis. www.anwb.nl/vakantie/reisvoorbereiding/de-beste-reisapps •
JUNI 2015
De economie in Zuidoost Drenthe staat aan de vooravond van een belangrijke ommezwaai. Een ontwikkeling die wordt aangejaagd door innovatieve bedrijven. In dit artikel vragen we een aantal ambitieuze ondernemers naar hun visie op de regionaal economische ontwikkelingen, met verduurzaming als de rode draad. En dat biedt een verfrissende kijk op Zuidoost Drenthe.
Zuidoost Drenthe: Biobased de basis van nieuwe groei
Berichtgeving over de economie in Zuidoost Drenthe is lang
zetten in een biobased recycling proces.’ Biobased betekent
niet altijd even vrolijk van aard. Met de recent aangekondigde
hier ontwikkeling en productie van (kunststof)producten
sluiting van de armaturenfabriek van Philips Lighting in
zonder gebruik van fossiele brandstoffen.
Emmen als meest recente domper. Volgens Philips kan de productie van draagconstructies voor openbare verlichting
Polyesterfabrikant Cumapol vindt zijn wortels in de kunst-
goedkoper in Polen. De Taskforce Philips Emmen onder
stofindustrie, die samen met de chemie van oudsher sterk
leiding van ondernemer en oud-voorzitter van werkgevers-
vertegenwoordigd is in Emmen. Juist dat industriële profiel
organisatie VNO NCW Bernard Wientjes ijvert momenteel
met Emmen als het grootste Europese cluster van kunst-
flink voor behoud van de Philips-vestiging door een over-
stofvezelbedrijven maakt dat de biobased economy in de
name. Maar wat het Philips-besluit vooral ook vertelt is dat
regio een goede groeikans heeft. Het is niet voor niets dat
het voor traditionele maakindustrie in Nederland steeds
het Rijk Zuidoost Drenthe heeft aangewezen als topregio
moeilijker wordt.
van Nederland op het gebied van groene, op plantaardige grondstoffen gebaseerde, chemie.
Open innovatie
Cumapol-directeur Van Kempen ziet het ondernemings-
Deze brede beweging vindt in Emmen een tegenhanger:
klimaat voor activiteiten met verduurzaming als centraal
vergroening. Waar de situatie rond de Philips-fabriek de
thema sterk verbeteren. Dat de gemeente Emmen, de pro-
belichaming is van de gang van zaken in de traditionele
vincie en de NOM de vergroeningsambitie actief ondersteu-
industrie, staat de ambitie van een bedrijf als Cumapol
nen en promoten draagt daar volgens Van Kempen aan bij.
model voor vernieuwing, verbetering en vooruitgang
Ook de erkenning van het Emmtec Industry & Business-
richting een duurzamer economie. ‘Wij willen een fabriek
park, een van de fundamenten van het industriecluster in
voor bioplastics bouwen waarin we laten zien dat de cirkel
Emmen, als Centre for Open Chemical Innovation (COCI)
te sluiten is’, vat Cumapol-directeur Arjen van Kempen de
werkt daarbij als een katalysator, meent Van Kempen: ‘Het
ambitie samen. Polyesterfabrikant Cumapol kocht een deel
opent onder meer de weg naar allerlei interessante onder-
van de boedel van het failliet gegane Init Polymers op.
steunings- en subsidiemogelijkheden voor productontwik-
‘Wij zagen goede mogelijkheden de bestaande productie
keling en samenwerkingen.’
van PET-flessen voort te zetten en die op termijn om te
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
5
Emmtec is het eerste COCI-terrein in Noord-Nederland
veel samen opgetrokken’, verklaart directeur Jeroen
en daarmee één van de vijf belangrijkste knooppunten
Wiggers van API. ‘De gemeente Emmen is actief in
in Nederland voor de ontwikkeling van (groene) chemie.
ondersteunende en promotionele zin en wijzelf werken
De COCI-status betekent dat innovatieve starters en
nauw samen met onderwijsinstellingen zoals Stenden
kleinere bedrijven er de ruimte krijgen om hun ideeën
Hogeschool. Ook het onlangs in het leven geroepen aan-
uit te werken en producten rijp te maken voor de com-
jaagteam waarin gemeente, provincie, NOM en Stenden
merciële markt. Ook het onderwijs is hierbij betrokken
Hogeschool samenwerken werkt stimulerend.’
want Emmtec heeft de COCI-status samen met Stenden
Net als Cumapol-directeur Van Kempen ziet ook Wiggers
Hogeschool ontvangen.
de pluspunten van de COCI-erkenning, die volgens
Voor Cumapol is Stenden geen onbekende. Er wordt al
Wiggers de samenhang op het Emmtec-terrein ten goede
in Green PAC-verband samengewerkt tussen de Emmer
komt. ‘De kring van bedrijven, onderwijsinstellingen en
chemiebedrijven en kennisinstellingen. ‘Wij onderzoeken
laboratoria die werken aan verduurzaming neemt toe’,
gezamenlijk de mogelijkheden van chemische recycling
aldus Wiggers. ‘Emmtec heeft de COCI-status natuurlijk
van producten die niet op mechanische wijze voor
niet voor niets gekregen. Het momentum groeit en ik
hergebruik geschikt gemaakt kunnen worden. Het plan
denk dat de voorwaarden voor de ontwikkeling van
is om er een fabriek voor te realiseren.’ Samenwerken
een volwassen biobased industry hier aanwezig zijn.
is wat Van Kempen betreft dé manier om innovaties en
De cluster van Chemelot in Geleen is misschien een stap
verduurzaming in gang te zetten. Met onderzoekslab API
vooruit, maar biobased in Emmen ligt weer een stapje
in Emmen en de afvalverwerkers Attero, Sita en Omrin
voor op Delfzijl.’
6
Cumapol: Rigid Packaging
API: productie kunstvezel
en het verpakkingenbedrijf Hordijk verkent Cumapol
API heeft onlangs de spinoff Innofil3D opgezet, dat 3D-
momenteel de mogelijkheden van innovatieve recycling-
printdraad maakt uit suikers en zetmeel, waarmee ook
processen. ‘Het is een proces van open innovatie. Dat
een link is gelegd tussen de chemie en de regionale land-
betekent dat innovaties aanzienlijk sneller tot stand
bouw. ‘We hebben bewust voor vestiging op Emmtec
komen dan wanneer je tracht alles binnen de vier muren
gekozen’, verklaart Wiggers. ‘De nabijheid van andere
van het eigen bedrijf te ontwikkelen.’
innovatieve biobased bedrijven in het gebouw waar Innofil3D zit biedt meerwaarde.’ Wanneer de bouwwerk-
Aanjaagteam
zaamheden in het pand klaar zijn, gaat Innofil rond
De naam API is al even gevallen. Ook zo’n bedrijf in
augustus van start met een man of twaalf.
Emmen dat barst van de ambitie. API (Applied Polymer Innovations) doet onderzoek naar de productie en
Schwung
toepassing van kunstvezel en is sinds 2008 de voortzet-
Niet bio-based, maar zeker niet minder innovatief is
ting van het onderzoekslab van kunststofvezelfabrikant
Plantronics, het bedrijf van Tjapko Uildriks, Johan
Diolen Industrial Fibers, een voormalig Akzo Nobel-
Schreuder en bluetooth-bedenker Jaap Haartsen. Het
onderdeel. Het bedrijf doet onderzoek naar polymeren
bedrijf opereert onder de vleugels van het Amerikaanse
en heeft zijn focus sterk op biobased processen en
moederbedrijf Plantronics, dat in 2012 Tonalite kocht.
producten gelegd. ‘Het is een brede ontwikkeling in de
Die onderneming was weer de voortzetting van de Em-
regio. Er wordt in dezelfde richting gedacht en er wordt
mer vestiging van Sony Ericsson, waar baanbrekende •
JUNI 2015
Forbo -
producten als de dect-telefoon, de pieper en bluetooth
hoofdkantoor in het Californische Santa Cruz moet zich
zijn ontwikkeld. Plantronics gaat onverdroten voort op
ook achter het idee scharen, maar met haar belangrijk
die voet, vooral met de ontwikkeling van stereo headsets
aandeel in de groei van het moederbedrijf heeft de Emmer
en telefonieapparatuur voor de consumentenmarkt. Met
vestiging het nodige krediet opgebouwd.
zijn hoge hightech-profiel zou Plantronics allerminst misstaan in Silicon Valley, maar het voelt zich volgens
Climax
directeur Tjapko Uildriks helemaal thuis in Emmen: ‘We
We maken een ritje naar het nabijgelegen Coevorden.
zijn geworteld in de regio’, zegt hij. ‘Al is onze business
Forbo-Novilon is er een van de grootste werkgevers.
wereldwijd, we willen er hier echt iets van maken. Ook
De fabrikant van vloerbedekkingen investeert momenteel
vanuit het idealistische gevoel dat we willen bijdragen
circa twintig miljoen euro in uitbreiding van de productie.
aan de groei van de regio en de BV Nederland. We willen
Het is min of meer de climax van de strategie die in 2004
vooruit en zien Emmen als de plek voor onze groei.’
is ingezet, na een moeilijke periode. ‘We hebben een focus
Uildriks prijst de ondersteuning van de gemeente Emmen
op nieuwe markten ontwikkeld en ingezet op innovatie,
die volgens hem zeer gefocust is op de bedrijven en
onder meer door de afdeling R&D te verdubbelen’, ver-
actief meedenkt over zaken als huisvesting.
klaart de Schotse Forbo-directeur David Glancy in vloeiend
Uildriks en de zijnen zijn nu met een man of dertig,
Nederlands. ‘Tien jaar lang hebben we onafgebroken aan
veelal hoogopgeleide ict’ers en technici. In het researchlab
die strategie gewerkt en nu zien we de resultaten.’
ontwikkelen ze minuscule elektronica die in Maleisië
Forbo-Novilon is daarmee een belangrijk onderdeel in de
en Mexico wordt geproduceerd. Maar er wordt ook
regionale economie. Clancy: ‘Eigenlijk komen alleen de
7
Novilon
Plantronics: BackBeat FIT
Innofil3D: 3D-printing
nagedacht over productie in Emmen. ‘De mensenhand
machines uit Duitsland, maar verder zijn we een belangrijke
wordt te groot voor onze producten, zelfs in Azië. Ge-
opdrachtgever voor de lokale en regionale bedrijvigheid,
robotiseerde productie wordt dus belangrijker en dat
voor zowel de dagelijkse operations, maar ook voor onze
kan evengoed hier.’
investeringen.’
Om de ambities vorm te geven heeft Uildriks aansluiting
Ook scholen zijn voor Forbo belangrijke partners. Bij een
gezocht bij het Smart Factory project van de NOM:
technasium in de buurt zet het bedrijf opdrachten uit,
‘Onze contacten verder weg waren hechter dan de
niet alleen om oplossingen te zoeken, maar zeker ook om
relaties hier, maar dat is hard aan het veranderen. Ons
leerlingen meer te interesseren voor techniek. Onlangs is
netwerk groeit snel en we zien het belang van open
Forbo door het ministerie van EZ gevraagd deel te nemen
innovatie bij productontwikkeling toenemen. Smart
in een chemieprogramma om kleinere bedrijven te helpen
Factory geeft schwung aan nieuwe productiewijzen en
innoveren.
versnelt ons innovatieproces.’ Smart Factory vervult op
Forbo is een meer traditioneel productiebedrijf dan de
die manier ook een belangrijke rol in versterking van
biobased bedrijven zoals Cumapol en API, maar het toont
traditionele maakindustrie. Met samenwerking gericht
met de groei die het de voorbije jaren heeft doorgemaakt
op innovatie kunnen productiebedrijven concurrerend
dat ook voor dit type industrie nog altijd plek is. Maar wat
blijven.
het voorbeeld van Forbo vooral laat zien is dat die plek
Emmen kan in de visie van Uildriks een productiecen-
er alleen dan is, wanneer innovatie bovenaan het lijstje
trum worden voor de Europese markt. Het Plantronics
prioriteiten staat.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
NOMbassadeur
ROB GOOSSENS (locatiedirecteur en Managing Director Special Products) | Fokker, Hoogeveen
Rob Goossens van Fokker (links op de foto) en NOMmer Hans Praat kijken rond in de ultramoderne productieomgeving van de plant in Hoogeveen
8
Fokker maakt het in het Ooit was Fokker onze nationale trots als bouwer van vliegtuigen die wereldwijd werden afgenomen. Met het faillissement in 1996 leek een high-tech industrietak met veel jaren ervaring en miljarden omzet uit Nederland te verdwijnen. Maar een doorstart bleek mogelijk als toeleverancier voor de vliegtuigindustrie. Rob Goossens, locatiedirecteur en Managing Director Special Products van Fokker in Hoogeveen en Hans Praat, Manager Business Development van de NOM praten ons bij. In vogelvlucht
Proeftuin
Vanaf 2011 is voormalig vliegtuigbouwer Fokker Aircraft
Een jaar of zeven geleden bezag NOMmer Hans Praat
verder gegaan als Fokker Technologies, dat weer is onder-
Fokker als een zelfstandige fabriek die wat hem betreft
verdeeld in de businessunits Fokker Aerostructures, Fokker
nog te los van de regio opereerde. Dat zinde hem niet.
Landing Gear, Fokker Elmo en Fokker Services. De fabriek
Als fan en aanjager van de high tech maakindustrie in
in Hoogeveen heeft zich gespecialiseerd op het gebied van
Noord-Nederland zocht hij naar mogelijkheden om het
composieten (vezelversterkte kunststoffen die zorgen voor
bedrijf meer bij de noordelijke economie te betrekken.
lichte, stijve en sterke toepassingen) en de productie en
In Smart Factories, een initiatief van de NOM met als doel
verwerking hiervan in vliegtuigonderdelen.
om fabrieken foutloos te laten opereren door processen •
JUNI 2015
De NOM investeert in de ontwikkeling van het Noorden. Als we dat goed doen levert dat NOMbassadeurs op. Mensen die, enthousiast geworden door de samenwerking met de NOM, hun kennis en ervaring weer delen met anderen. Zo zijn ze niet alleen ambassadeurs van de NOM maar ook ambassadeurs voor het Noorden.
100% voorspelbaar te laten verlopen, zag hij zijn kans
volumes vele malen groter dan we nu gewend zijn. We
schoon. Het lukte hem Rob Goossens voor de pilot van
gaan samenwerken om met de modernste technologieën
het project te interesseren.
een stabiele en competitieve productieinfrastructuur
Bij de plant in Hoogeveen worden in een gevoelig productie-
in Noord-Nederland in te richten. Zodat als Airbus of
proces van composieten ingewikkelde lichtgewicht onder-
Boeing zich met hun nieuwe programma’s bij ons melden,
delen voor grote vliegtuigbouwers als Airbus, Boeing en
we kunnen laten zien dat we daar klaar voor zijn.’
Lockheed Martin gemaakt. En om die toonaangevende positie in de luchtvaartindustrie vast te houden zijn inno-
Noordelijke krachten bundelen
vaties en samenwerking belangrijk. ‘Met andere partijen
High Tech Systems & Materials Noord-Nederland,
producten ontwikkelen deden we al’ vertelt Rob, ‘maar
opnieuw een initiatief van de NOM, matcht wonder-
anderen, en in dit geval ook nog noordelijke mkb-bedrijven
wel met de plannen van Fokker. ‘We vonden dat er in
betrekken bij onze processen deden we destijds nog niet.
het noorden te weinig aandacht was voor de high-tech
De samenwerking pakte goed uit. Al tijdens het proefdraaien
maakindustrie’, aldus Hans Praat. ‘Ten onrechte, want
van Smart Factories zijn we gaan implementeren.’
er zijn in deze sector heel veel mensen aan het werk.
Met behulp van sensortechnologie en IT is een besturings-
Dat moet je koesteren en uitbouwen, zeker hier. Met het
systeem ontwikkeld om de onderdelenproductie real time
platform HTSM hebben we de krachten van de noorde-
bij te sturen. Hierdoor worden bij de fabricage van composieten 25% minder fouten gemaakt. Een mooi resultaat vindt Rob, ‘zeker als je bedenkt dat we voor die tijd evenveel tijd
Noorden
9
in het controleren als in het maken van onze producten stopten. Ik ben blij dat we op het voorstel van Hans zijn ingegaan.’
Innoveren De case is opmerkelijk en wordt landelijk gezien als voorbeeldproject op het gebied van Smart Industry. Het is voor Fokker de aanloop om deel te nemen in het project World Class Composite Solutions (WCCS). Een vernieuwend programma gericht op de ontwikkeling van innovatieve composietoplossingen waarin de komende jaren met 13 partijen 12 miljoen wordt geïnvesteerd. Hoogeveen wordt een internationale hotspot op het gebied van composieten. ‘Meedoen in dit programma is voor ons belangrijk’, benadrukt Rob, ‘want om wereldwijd concurrerend te blijven moeten de producten uit composietmateriaal een hoge constante kwaliteit hebben en tegen acceptabele kosten worden geproduceerd.’ Hij vertelt over de ambitie van Fokker om op het single aisle programma van de grote bouwers terecht te komen (single aisle: vliegtuigen met één gangpad). ‘Dat is de grootste markt, alleen zijn daarvan de • INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Hans en Rob kijken van zeer dichtbij naar de kop van de Ariane 6 draagraket, die in Hoogeveen wordt geproduceerd
10
lijke maakindustrie gemobiliseerd en daar een team van
economie in het Noorden genoemd worden. In Hooge-
gemaakt.’ In het netwerk van HTSM werken industrie en
veen werken zo’n 1.000 mensen. Het mag zich tot de
kennis- en onderwijsinstellingen, klein en groot, samen om
top van de maakindustrie op het gebied van composieten
bij te dragen aan de ontwikkeling van innovatieprojecten
rekenen. En door deelname in de noordelijke economische
die stuwend zullen gaan werken voor de noordelijke eco-
programma’s groeien de mogelijkheden om zich ook op
nomie. Hans had niet veel moeite Rob te overtuigen over
nieuwe markten te begeven. Het gaat goed is de conclusie
het belang voor Fokker van deelname in de Taskforce HTSM.
van Rob Goossens. ‘Wat mij betreft is Fokker nog steeds onze nationale trots.’
Het is Rob opgevallen dat partijen die elkaar kunnen helpen elkaar opzoeken. ‘Een bedrijf als Philips heeft enorm veel
NOMbassadeur
ervaring met massaproductie, maar is eigenlijk ook op zoek
Voor Hans Praat was het een uitgemaakte zaak dat Rob
naar oplossingen om nieuwe producten op kleinere schaal
Goossens de nieuwe NOMbassadeur zou worden. ‘We
te produceren. Terwijl wij juist op grotere schaal willen
werken gemakkelijk samen, doen ongelooflijk veel met
gaan werken. En de RUG heeft weer kennis op het gebied
elkaar en hebben regelmatig overleg. Want naast lid van
van composiettechnologie waar wij meer van willen weten.
de Taskforce HTSM is Rob ook voorzitter van de stuur-
Zo is er voor iedereen eigen voordeel uit de samenwerking
groep Region of Smart Factories. Fokker heeft onze regio
te halen.’ Rob vervolgt: ‘We zijn geen groot bedrijf, in
echt ontdekt als bron van partners en ideeën. De ambi-
aerospaceland zijn we een mkb. Waar het om gaat is dat je
ties die ze hebben zijn een geweldige uitdaging voor de
elkaars krachten gebruikt. Wij zien ook de kracht van hele
toekomst van de noordelijke maakindustrie. Fokker is
kleine bedrijven die slimme ideeën bedenken. Zij zien de
booming en zal nog veel groter groeien. Daar gaan we
mogelijkheid ons als proeftuin te gebruiken, met ons samen
hier in het noorden veel plezier van hebben.’
te werken of ons producten te verkopen en te helpen bij automatiseringsslagen die we zo hard nodig hebben. Als
Rob wil daarop graag reageren. ‘Hans is een enorme
je daarin samenwerkt, en dat lukt ons steeds beter, kom je
kracht, niet alleen op regionaal niveau maar ook landelijk.
verder’, benadrukt hij. ‘We staan daarbij nog maar aan het
Het is bijzonder wat hij gedaan heeft om projecten als
begin.’
Smart Factories en HTSM-Noord-Nederland van de grond te krijgen. Ik heb veel
Trots
respect voor wat hij doet voor
Met een omzet van 765 miljoen per jaar kan Fokker met
de high tech maakindustrie.’
recht een grote speler in het landschap van de high tech •
JUNI 2015
Hans Praat Business Development Manager NOM T (06) 215 184 93 • E praat@nom.nl
Kwetters!
Hongerig op zoek naar cultureel vertier in de vakantie? Van 24 tot en met 26 juli in Hongerige Wolf.
Top 10 bedrijven die bijna alle merken bezitten Wist je dat slechts een klein aantal bedrijven zowat alle merken uit het supermarktschap bezitten? Verbaas je op www.alletop10lijstjes.nl/ top-10-bedrijven-die-bijna-alle-merken-bezitten
Kras je wereldkaart
Check het programma op www.festivalhongerigewolf.nl
Laat op je eigen persoonlijke wereldkaart zien waar je allemaal al geweest bent. Kras met een muntje je bestemmingen weg. De kaart heeft een afmeting van 88 x 55 cm. Bestellen kan op www.megagadgets.nl/ scratch-map-kras-wereldkaart
Beachfestival Vlieland Groet Vlieland Groet wordt ook wel het leukste strandfeest van het jaar genoemd. Het programma bestaat uit een mix van sport, kinderprogramma’s, culinaire verwennerij en natuurlijk muziek. In de agenda dus: 10 en 11 juli 2015. Bezorg jezelf voorpret via www.vlielandgroet.nl
Drentse Fiets4Daagse 7 tot en met 10 juli Tijdens de 50-ste editie van de Drentse Fiets4Daagse fiets je vier dagen over prachtige routes, door gastvrije dorpjes en langs gezellige activiteiten. Een bijzonder feestelijke editie deze keer. Mis hem niet. En pssst: ook Koning Willem-Alexander fietst mee. www.fiets4daagse.nl
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
11
socialmediamatters
Door: Jarno Duursma
(@JarnoDuursma
Periscope De zakelijke toepassingen van videostreaming vanaf de smartphone De app Periscope veroverde de App Store binnen enkele dagen na lancering. Met de applicatie onder de vlag van Twitter kunnen gebruikers eenvoudig video opnames maken met hun telefoon en die rechtstreeks en in real-time met anderen delen. Je kijkt dus mee met wat anderen door hun camera zien of laten zien. Via een chat-scherm kunnen de kijkers erop reageren of vragen stellen met tekstberichten. Het geheel bevindt zich nu nog in de pioniersfase. Naast zakelijke livestreams zie je tot nu toe vooral video’s van twitteraars die hun dagelijkse leven de wereld in sturen. Van een zonsopkomst in Boston tot een optreden van straatartiesten in Madrid. 12
De app Periscope maakt het livestreamen van video name-
kunnen gebruikers hun livestream delen met hun reeds
lijk toegankelijker dan ooit. En omdat het een onderdeel
zorgvuldig opgebouwde schare Twitter volgers.
van Twitter is, is dit in mijn optiek de app met de meeste kans van slagen ten opzichte van concurrenten; het bedrijf
Naast, tweets, updates, foto’s en video’s zien we nu dus,
heeft de financiële armslag en een enorm netwerk van
met de razendsnelle opkomst van live video-streaming, een
gebruikers waar ze Periscope aan kunnen ‘voorstellen’. Ook
nieuw element toegevoegd aan het social media landschap.
•
JUNI 2015
Hoe kun je Periscope zakelijk inzetten? Verschillende bedrijven zijn al aan het experimenteren met Periscope: Projectontwikkelaar Amvest ‘livestreamde’ een rondleiding in een woonwijk in Almere; de Hypotheker deed dat op de ‘open huizen dag’. ING Bank organiseerde een ‘livestream’ van de bijeenkomst waar de kwartaalcijfers werden gepubliceerd. Red Bull en Spotify zenden via Periscope soms beelden uit van evenementen waar zij sponsor van zijn. En winkelwarenhuis de Bijenkorf zond live een operaconcert uit vanuit de Bijenkorf Rotterdam.
Vier andere zakelijke videoformats voor Periscope
cering kracht bij te zetten. Je geeft kijkers de gelegenheid een voor jou belangrijk moment mee te maken. Daardoor ontstaat direct een band met of in ieder geval kennis over het product. Je video is behalve live te bekijken, ook 24 uur lang terug te zien. Dat geeft tijd om de lancering kracht
1. Presentaties en conferenties
bij te zetten en te verspreiden op sociale media-kanalen en
Als je een bedrijfscultuur hebt waarin medewerkers elkaar
nieuwsbrieven, om zoveel mogelijk mensen bij een launch
inspireren met presentaties, is Periscope een fantastisch middel
te betrekken. Waarbij toch iedereen een exclusief gevoel
om je kennis met de buitenwereld te delen en je bedrijf
behoudt omdat de stream slechts een etmaal bestaat.
daarmee verder te profileren. Zend niet-bedrijfsgevoelige presentaties uit en laat je doelgroep meeliften op je kennis
In de komende weken zullen er updates van de app ver-
en passie. Ben je met je onderneming vertegenwoordigd bij
schijnen en zullen mensen nieuwe toepassingen bedenken
een grotere conferentie of presentatie? Deel je aanwezigheid
om Periscope in te zetten, zowel zakelijk als privé. In mijn
met je gevolg. Startups deden dat bijvoorbeeld massaal bij
optiek is Periscope een interessant nieuw aspect in het
het TNW Europe-startupcongres.
social media landschap.
2. Webinars
Wil je dus ‘first movers advantage’ behalen, ga dan expe-
Twitter’s livestreaming app maakt het geven van een ‘webinar’,
rimenteren en pionieren op dit gebied. Dat zou je in de
een online cursus of uitlegsessie, eenvoudiger dan ooit. Live
toekomst wel eens extra voordeel kunnen opleveren.
kennis delen was nog nooit zo makkelijk. Zo heb ik zelf al meermaals een webinar over zakelijk WhatsAppen gehouden.
Ps: ik hoor graag van je nieuwe initiatieven: @jarnoduursma op Twitter.
3. Vraag- en antwoord Het vraag- en antwoordformat is een van de meest gebruikte in de eerste weken van Periscopes bestaan. ‘Ik heb een Apple Watch gekocht, vraag me alles’ is een directe uitnodiging
Jarno Duursma is zelfstandig consultant
voor kijkers om in gesprek te gaan. ‘Ik keek net de nieuwste
en trainer op het gebied van social media
aflevering Game of Thrones. Wat vinden jullie?’ En ook
en digitale trends. Hij is auteur van de
zakelijk is het interessant. ‘Wat betekent de nieuwe Google-
managementboek bestseller ‘Sociale media
update volgens jou voor je webshop?’
strategie in 60 minuten’.
4. Launches
Jarno is de oprichter van de Social Media Club Groningen en
Ook is Periscope uitermate geschikt om een productlan-
vaste tafelgast bij TV Noord om ‘de digitale wereld’ te duiden.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
13
Onderwerp: Klein is het nieuwe groot Spreker: Hans Korringa, ondernemer, organisatieadviseur en als parttime docent verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen Locatie: Data B. Mailservice in Leek
groot februari 2015
Klein is het nieuwe
14
Ondernemen in de samenleving 3.0 Strategische wendbaarheid, dat is waar de trenduitspraak ‘klein is het nieuwe groot’ volgens Hans Korringa om draait. Zijn betoog bij NOM on Tour - doorspekt met humor, kritische noten en scherpe observaties vatte hij aan het slot passend samen met een citaat van Charles Darwin: ‘Het is niet de sterkste soort die overleeft, ook niet de meest intelligente, maar degene die zich het best kan aanpassen aan verandering.’ Alles wordt groter en internationaler, terwijl tegelijk het kleine
organiseren vanuit de klant, meer menselijke maat, het belang
en lokale steeds meer groeit en bloeit. Beide krachten sluiten
van imago en de herwaardering van ambacht en vakman-
elkaar niet uit, integendeel, ze hangen met elkaar samen.
schap: dat kunnen volgens Korringa wel eens de factoren zijn
Banken als Triodos en ASN spinnen garen bij de schandalen
waar het klein-is-het-nieuwe-groot-denken eigenlijk over gaat.
waar grote banken mee geassocieerd worden en een initiatief
‘De massa pikt het niet meer dat grote bedrijven hun fouten
als Buurtzorg floreert mede dankzij de frustraties die grote
afkopen, er is een schreeuwend tekort aan mensen die iets
gefuseerde thuiszorgorganisaties oproepen. Bovendien merkt
met hun handen kunnen en de nieuwe generatie werknemers
Korringa dat bedrijven als Shell en DSM steeds vaker uit de
neigt naar kleine bedrijven waar ze ruimte krijgen, in tegen-
top vijf van studentenlijstjes verdwijnen, omdat ze zich meer
stelling tot de keurslijven van grote kolossen. Er is een massale
aangetrokken voelen tot kleinere, regionale bedrijven.
mindshift gaande die tot grote veranderingen leidt. Kijk alleen al naar het succes van crowdfunding. De oude machthebbers
Massale mindshift
zijn niet meer nodig voor nieuwe ontwikkelingen en dat
Kleinschaligheid bieden, dichter bij de klant staan of zelfs
schept meer dan ooit perspectieven voor ondernemerschap.’ •
JUNI 2015
Korringa is ervan overtuigd dat de geschetste veranderingen
Neem een dorpsgek aan
sneller doorzetten dan we denken. Wat zijn de consequen-
Korringa geeft ondernemers een paar tips om mee te
ties voor bestaande bedrijven? Moeten ze bewust klein
kunnen in het klein-is-het-nieuwe-groot-tijdperk. ‘Neem
blijven en kansen op groei laten liggen? Of moeten grote
verantwoordelijkheid voor de eigen leefomgeving door
bedrijven zichzelf opknippen? ‘Dat kan best gebeuren’, ver-
goede doelen te adopteren, lokale initiatieven te sponsoren
wacht Korringa, ‘maar het is zeker niet altijd nodig. Vooral
of zelf de handen uit de mouwen te steken. Dat wordt niet
in het MKB gaat het allereerst om het bepalen van de eigen
alleen gewaardeerd door klanten, het zijn steeds vaker
grenzen: wat wil de onderneming zelf? Ten tweede gaat het
harde eisen, bijvoorbeeld bij aanbestedingen. Bedrijven
om een mindshift in bedrijfsmodellen. Kijk naar initiatieven
staan niet meer op zichzelf, ze moeten nadenken over wat
als Buurtzorg, UBER en Airbnb – inmiddels bepaald geen
ze vertegenwoordigen en wat hun business toevoegt aan
kleintjes meer. Zij hebben succes doordat ze bestaande
de omgeving.’ Wie weet kan de dorpsgek daar bij helpen;
bedrijfsmodellen helemaal op z’n kop hebben gezet en
volgens Korringa is het namelijk slim om iemand aan te
daardoor beter inspelen op de behoeften van consumenten.
nemen die totaal niet in je bedrijf lijkt te passen. ‘De dorps-
De grootste uitdaging schuilt dus in de verschuivingen van
gek is een collega die kritisch durft te zijn en tegengeluid
je eigen business binnen de dynamiek van de markt.’
laat horen. Die mensen zijn goud waard, want met alle neuzen dezelfde kant op kun je nooit wendbaar zijn.’
Strategische wendbaarheid Als ondernemer en organisatieadviseur weet Korringa uit
Om diezelfde reden adviseert Korringa om vaker met
ervaring dat een succesvol verleden de grootste bedreiging
klanten én niet-klanten te praten, innovatie te organiseren,
voor bedrijven is. ‘Strategische wendbaarheid is - naast visie
slim samen te werken en niet bang te zijn voor mislukkingen.
en vasthoudendheid - dé cruciale factor voor succesvol
‘Besef ook dat nieuwe impulsen niet van vakbonden of
ondernemen. Bovendien betekent wendbaar tegenwoordig
brancheorganisaties komen, want het verticale maatschap-
dat je zelfs bereid bent om totaal nieuwe business aan te
pelijke landschap gaat verdwijnen of op z’n minst veran-
gaan als dat nodig is. Want tijdelijk is het nieuwe permanent.
deren. In onze nieuwe economie draait het veel meer om
Meerjarenplannen zijn letterlijk achterhaald, je moet drie
samenwerken en delen, kleinschalig organiseren, maat-
tot vier keer per jaar de strategie heroverwegen. Stip op
schappelijk en sociaal betrokken ondernemen, kortom:
de horizon? Misschien bestaat je bedrijf over vijf jaar niet
groot zijn in hernieuwde waarden en dichtbij of zelfs naast
eens meer in de huidige vorm; is het verkocht of bezig met
de klant staan. Voor kleine marktbestormers is dat eenvou-
nieuwe business. Meebewegen met uitdagingen die zich
diger, omdat zij minder gebonden zijn aan oude structuren
aandienen, dat is hoe de nieuwe generatie erin staat. Inves-
dan bedrijven die groot zijn geworden in de vorige eeuw.
teren in mensen is daarom essentieel, zodat zij in staat zijn
Maar klein of groot, uiteindelijk draait alles om goed onder-
om in de dynamiek van deze tijd mee te veranderen.’
nemerschap en strategische wendbaarheid.’
Want die dynamiek is een feit: meer misstanden, minder zekerheid. Dat leidt volgens Korringa tot een samenleving 3.0 waarin het draait om samenredzaamheid in sterke lokale gemeenschappen. ‘Deze maatschappelijke veranderingen hebben onmiskenbaar effect op de bedrijvigheid’, stelt hij.
On Tour bij Data B. Mailservice
‘Denk aan verantwoord groeien in plaats van graaien, com-
Gastheer bij deze NOM on Tour was Bert Wijkstra,
bineren in plaats van concurreren en opwekken in plaats
directeur van Data B. Mailservice in Leek. Dit bedrijf
van onttrekken. Het riedeltje ‘lokaal, eerlijk, persoonlijk en
is een prachtig voorbeeld van het belang van
groen’ kom je nu al veel tegen; het begint bij not-for-profit
strategische wendbaarheid, gezien de verschuiving
en de profitsector zal - al dan niet vrijwillig - daarin volgen.
van fysieke mailingen via print- en postservice naar
Zelf voorzie ik dat ondernemerschap steeds meer lokaal,
steeds meer digitale transactiemail via bijvoorbeeld
pragmatisch, divers en diffuus wordt georganiseerd.’
FiNBOX, Multichannel, AcceptEmail en e-billing.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
15
SPOTLICHT
ONDERNEMING UITGELICHT
MAS Coatings B.V. gaat met 16
Het begon allemaal met een ideaal: een transparante folie die je op je ramen plakt en die vervolgens licht omzet in elektriciteit. Dit SF-scenario kan met de Innovatieve TOPV-technologie (Transparent Organic Photo Voltaic) van MAS Coatings B.V. in Winschoten al snel realiteit worden. Ruim een jaar geleden begonnen drie partners hun eigen coatings-fabriek, met als uiteindelijke doel het ideaal te verwezenlijken. ‘We hebben een drive, een passie en een beperkte mate van geduld. Hoewel we zo nu en dan ook graag even dromen, blijven we wel realistisch.’ Van het voetbalveld naar samen ondernemen
Ze kennen elkaar van het voetbal, de oprichters Afzal
Je moet het maar durven, een bedrijf starten in een sector
Chand en Stefan Smits. Twee vrienden die beiden succes-
die gedomineerd wordt door multinationals. Coatings-
vol waren in zeer uiteenlopende sectoren. Afzal was site-
producent MAS Coatings B.V. zette die gewaagde stap.
manager in de coatings-industrie, Stefan CFO van een grote
Hun filosofie: als kleine partij kun je flexibel, innovatief
commodity trader in de zuivel. Maar door verschillende
en klantgericht werken. Precies de punten waar de grote
oorzaken zaten ze een paar jaar geleden plotseling in het-
concerns vaak minder sterk in zijn. En het werkt!
zelfde schuitje: het was tijd voor een nieuwe uitdaging.
•
JUNI 2015
De klik was er al en die leidde tot de eerste gesprekken over een gezamenlijke toekomst. ‘Als we nu eens …’
Maatwerk op een commodity markt Afzal Chand had op dat moment 25 jaar ervaring in de coatings-industrie: ‘Ik werkte bij een Duitse multinational
Een partner die 27 jaar operationele ervaring in de
die overgenomen werd door een Amerikaans concern.
coatings-industrie meebracht. ‘Toen ik met de heren in
Met de nieuwe eigenaren kon ik prima overweg en ik
contact kwam begon het direct te kriebelen. Er lag een
maakte snel carrière. Bij verschillende coatings-fabrieken
goed plan waar ik graag een rol in wilde spelen. Als site-
in Europa ben ik site manager geweest. Nadat de chemie
manager van een multinational in de coatings-industrie
tussen mij en het bedrijf was uitgewerkt, werd het tijd
heb ik verschillende fabrieken op de kaart gezet. Maar
om afscheid te nemen.’
een eigen fabriek starten is natuurlijk een totaal andere
Stefan Smits heeft zijn ervaring opgedaan in de financiële
uitdaging. Je krijgt heel andere zaken op je bordje. Je
sector. ‘Ik ben 20 jaar geleden begonnen als assistent
hebt geen back-up van een grote organisatie, je moet
ongekende energie van start accountant bij PwC. Daarna heb ik als regio controller
alles zelf doen. Van scratch af beginnen, opbouwen,
(West-Europa) gewerkt bij een multinationale cement-
kennis overdragen en zo nu en dan zelf die overall weer
producent en tenslotte werd ik CFO in de zuivel trading
eens aantrekken.’
sector. Daarmee was chemie voor mij een onbekende
Met de komst van Jongerius waren alle facetten voor een
wereld.’
succesvolle onderneming ingevuld en kreeg de naam MAS een andere dimensie: Marcel, Afzal en Stefan.
Toch vonden Smits en Chand elkaar in een gezamenlijk plan. Chand zag kansen voor een coatings-bedrijf dat snel
Daadkracht in Winschoten
kan inspelen op innovatieve specifieke wensen van de
MAS houdt kantoor in het Gelderse Druten. Voor de pro-
klant. ‘De markt voor coatings is een commodity markt,
ductie zijn meerdere locaties bezocht verspreid door het
die wordt gedomineerd door een paar grote spelers. Alles
land. Mede door de positieve en coöperatieve houding
draait om enorme productie volgens vaste richtlijnen.
van de eigenaren Hans en Ina Luiken, viel de keus op het
Flexibiliteit past niet in dat plaatje. Als een klant iets
pand in Winschoten.
anders wil kan hij daar om vragen, maar iedere koerswijziging is een tijdrovende aangelegenheid. Als kleinere
Stefan Smits prijst de gemeente Oldambt voor hun steun
producent kan MAS snel inspelen op dat soort vragen en
en slagvaardigheid: ‘In samenwerking met de gemeente
tailormade ontwikkelen en produceren. Een bedrijf starten
Oldambt hebben we de omgevingsvergunning weten te
dat op die manier werkt en bovendien streeft naar eigen
realiseren binnen de wettelijk gestelde termijn van 26
innovaties leek Stefan en mij een mooie uitdaging.’ Dit
weken. Ze hebben ons steeds uitstekend bijgestaan en
leidde in september 2013 tot de oprichting van MAS
ons wegwijs gemaakt in de regio. Wij komen alle drie
(Manufacturing Afzal Stefan). ‘Mede dankzij Rabobank
uit grote concerns, dan denk je bijvoorbeeld niet direct
Druten en De Lage Landen Lease Eindhoven hebben
aan een lokale installateur als Jan Bos uit Beerta. Maar
we de financiering voor de start-up kunnen realiseren.’
dat bleek een uitstekende keus. Goede kwaliteit, punctueel, flexibel en prettig in de omgang. Prima.’
De M van MAS
Inmiddels is MAS Coatings een jaar in de running en
Nog geen half jaar later werd het team uitgebreid met
ontwikkelen en produceren ze speciale coatings voor
een andere goede kennis van Chand: Marcel Jongerius.
blikjes van bekende conservenmerken. ‘Dit is precies wat
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
17
V.l.n.r.: Smits, Chand, Jongerius
we voor ogen hadden’, leggen de heren uit. ‘Niet de markt
zijn behaald, maar dat een verdere doorontwikkeling
veroveren, maar dat ene product ontwikkelen waar de klant
veel geld kost. ‘Er bestaan verschillende methoden om
behoefte aan heeft. Specialties maken. Nu dat loopt hebben
dergelijke innovaties te financieren, zoals crowd funding,
we een basis waar we van kunnen bestaan. Daarmee zijn we
informal investors en ontwikkelingsmaatschappijen
op een punt beland dat we aan baanbrekende innovaties
zoals de NOM. Hoewel er brede interesse is bij investeer-
kunnen gaan werken.’
ders, spreekt de filosofie van de NOM ons het meest aan. Enerzijds een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van
18
Energie opwekken met de lampen aan
MAS en anderzijds aan de economische ontwikkeling
Op dat gebied heeft MAS een geweldige troef in handen.
van de regio. Daarnaast kan de NOM met haar expertise
Een product dat de opwekking van energie een totaal
en wijd verbreid netwerk MAS helpen bij het vinden van
nieuwe draai kan geven. De zelf ontwikkelde TOPV-tech-
de juiste partners in de regio.‘
nologie kan namelijk iedere vorm van licht - dus niet alleen zonlicht - omzetten in elektriciteit. De toepassingsmoge-
Zin in de toekomst
lijkheden zijn volgens Chand legio, maar voorlopig beperkt
Onder voorbehoud van financiering duurt het volgens
MAS zich tot het verwerken op of in beglazing. ‘Wat wij
Jongerius naar verwachting nog zo’n twee jaar voor het
hebben ontwikkeld is zeg maar een transparante coating
als commercieel eindproduct op de markt verkrijgbaar is:
op een folie met draadjes eraan. Dat wordt op bestaande
‘Het is niet alleen de productontwikkeling, maar bijvoor-
beglazing op de binnenkant aangebracht, of door een
beeld ook de productie en vooral het vermarkten. We ge-
fabrikant verwerkt in nieuw glas. Iedere vorm van licht
loven er heilig in dat het een succes wordt, zeker nu de
die op het folie valt wordt omgezet in elektriciteit. Een
zoektocht naar alternatieve energiebronnen alsmaar
eerste testopstelling laat veelbelovende resultaten zien.
toeneemt. Wij zijn ons bewust dat MAS, als relatief
Hoger dan wat uit publicaties over vergelijkbare ontwikke-
klein bedrijf, niet de middelen heeft om het vermarkten
lingen bekend is. Wij verwachten dat binnen afzienbare
volledig in eigen hand te houden. Hierbij kunnen de
tijd het rendement van onze ontwikkeling dat van zonne-
expertise en het netwerk van de NOM voor MAS van
panelen zal overstijgen. Bijkomend voordeel is dat het
grote waarde zijn. We geloven in het resultaat en in onze
volledig transparant en eenvoudig toepasbaar is en een aan-
samenwerking. Qua persoonlijkheid, competenties en
zienlijk kortere terugverdientijd heeft dan zonnepanelen.’
ideeën zijn wij met zijn drieën behoorlijk complementair. We zeggen elkaar wel eens de waarheid, maar we sluiten
Maar zover is het nog niet. Smits legt uit dat in de test-
altijd met een lach af.’ De heren van MAS hebben er
opstelling op klein formaat weliswaar prima resultaten
zichtbaar zin in.
•
JUNI 2015
Financiële cijfers 2014 De N.V. NOM heeft 2014 afgesloten met een positief resultaat van ruim € 9,0 miljoen, het netto resultaat van ontvangen rente, dividenden en overige resultaten op participaties.
Nom Finance Ten opzichte van 2013 was er sprake van een forse groei van het bedrag aan uitzettingen. In totaal is er in 2014 € 9,2 miljoen geïnvesteerd in 18 bedrijven. 12 ondernemingen zijn nieuw in de portefeuille. Het investeringsniveau komt met € 9,2 miljoen ruim binnen de bandbreedte van € 8- € 12 miljoen die we ons intern ten doel stelden. Ook het aantal arbeidsplaatsen bij de NOM-deelnemingen hebben een groei doorgemaakt in 2014 (2.774 ten opzichte van 2.658 in 2013).
NOM Foreign Direct Investment (FDI) De resultaten ten aanzien van acquisitie (FDI) waren goed. De investeringen zijn hoger dan de doelstelling. Ten aanzien van het aantal arbeidsplaatsen in de regio was er in 2014 sprake van een bovengemiddelde score van 388 nieuwe arbeidsplaatsen. Het meest opvallend was de aankondiging van Google in september 2014 om een groot datacenter te gaan bouwen in de Eemshaven, wat een aanzienlijke impact gaat hebben in de regio.
NOM Business Development (BD) Ook de resultaten van BD waren goed. Met € 20,5 miljoen aan investeringen in innovatieve projecten wordt de doelstelling ruim behaald. Dit vertaalt zich naar 109 manjaren arbeid die in ontwikkelprojecten zijn gerealiseerd het afgelopen jaar. Als NOM kijken we terug op een succesvol jaar ten aanzien van onze drie kerntaken. De noordelijke economie herstelde zich heel licht, in overeenstemming met het landelijke beeld. De NOM zet zich graag in om dit herstel verder door te zetten. Op www.nom.nl/media is het volledige jaarverslag te lezen. U vindt hier ook een video met het verhaal achter de cijfers.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
19
Geconsolideerde balans 2014
Activa
2013
Materiële vaste activa 146
Inventaris 1
146
-
Financiële vaste activa Participaties 2
11.063
11.681
Vorderingen op participaties 3
8.073
6.008
Overige leningen u/g 4
1.069
672
Stimuleringskredieten 5
1.438
1.355
270
491
Pre Seed Capital Faciliteit 6
21.913
20.207
Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa 7 Liquide middelen 8
20
Passiva
1.925
2.185
58.841
51.372 60.766
53.557
Totaal activa
82.825
73.764
Groepsvermogen 9
79.466
70.456
82
75
Voorzieningen 10 Langlopende schulden Lening Provincie Drenthe (TAFF) 11
-
Kortlopende schulden 12 Totaal passiva
•
JUNI 2015
1.500 -
1.500
3.277
1.733
82.825
73.764
Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2014
Financieringsbedrijf
2013
Opbrengsten Rente- en provisiebaten 13
3.147
3.639
Ontvangen dividenden 14
10.106
3.948
40
48
5.251
469
-131
34
-30
-49
Opbrengst commissariaten 15 Resultaat verkopen participaties 16 Resultaat Ontwikkelingsfinanciering 17 Resultaat Pre Seed Capital Faciliteit 18
18.383
8.089
Kosten Personeelskosten 24
1.273
1.416
Overige kosten 25
1.044
765
Saldo van dotaties aan de voorziening voor financiĂŤle vaste activa 26
6.572
3.430 8.889
Resultaat Financieringsbedrijf
21
5.611 9.494
2.478
Ontwikkelingsbedrijf Opbrengsten / vergoedingen Ministerie van Economische Zaken 19
1.004
1.202
Bijdrage Provincies 20
556
547
Bijdrage Provincies inzake Regionale Netwerken 20
116
160
Bijdrage acquisitie Gemeenten, CID 20
160
146
Projectfinanciering 21
751
771
Opbrengst Detachering 22
433
262
6
2
Diensten aan derden 23
3.026
3.090
Kosten Personeelskosten 24
2.082
2.019
Overige kosten 25
1.428
1.153 3.510
3.172
Resultaat Ontwikkelingsbedrijf
-484
-82
Resultaat voor en na belasting
9.010
2.396
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Financiële belangen
22
Appelscha Assen Bakkeveen Bruntinge Coevorden Dokkum Emmen Farmsum Franeker Giethoorn Groningen Haren Haulerwijk Heerenveen Hoogeveen Hoogezand
G.H. Welles Holding B.V. Autotrust Europe B.V., Benaulim B.V., Drenthe Tours Holding B.V., Interwell Holding B.V., Store Contrl International B.V. Frisian Motors B.V. AS Pol B.V. DairyTuner B.V., GVZ Europark Coevorden Emlichheim GmbH, Prins Holding N.V. Applied Polymer Innovations Emmen B.V., Corvus Holland B.V., Hei-Tech B.V., Pipe Proteq B.V., Vleems Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V. BioMethanol Chemie Holding B.V. Alu-Bouw Fryslân B.V. Jorritsma Holding B.V. &Talent B.V., AttachingIT Holding B.V., Bioclear Holding B.V., Conoship International B.V., Dutch Theatre Systems & Services B.V., Embrace SBS B.V., Energy Developments Holding B.V., Hoitsema Beheer B.V., Iwebination Group B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., Mucosis B.V., Noordlease Holding B.V., NovaTrade B.V., Groningen (Londen) Orteq Ltd., Polyganics Holding B.V., Proflex Containermeten B.V., SenzAir B.V., Solenne B.V., Stabi Alert B.V., TCN SIG Telehousing B.V., Web-Based entertainment Media B.V. Anome B.V., Anome Projects B.V. Thazza B.V. Bosma Transport en Opslag B.V., ProStair Holding B.V. Inlicence B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService, Syntri B.V. Kampen Mechanical Group B.V.
11
Franeker Franeker
Leeuwarden Leeuwarden
33
11 11
Dokkum Dokkum
Winsum Winsum
Bakkeveen Bakkeveen
33
Sneek Sneek Joure Joure
22
22
Heerenveen Heerenveen
11
Oranjewoud Oranjewoud
11 Wolvega Wolvega
11 Giethoorn Giethoorn
Peildatum: juni 2015
•
JUNI 2015
11
Farmsum Farmsum Groningen Groningen
22 22 Sappemeer Sappemeer
Leek Leek
Zuidbroek Zuidbroek
22
Marum Marum
Haren Haren
33
11
11
11
Hoogezand Hoogezand
11 22 11
Roden Roden
11
22 Tynaarlo Tynaarlo
11
11
Midlaren Midlaren
22
Scheemda Scheemda
33
Zuidlaren Zuidlaren
22
OudePekela Pekela Oude
Veendam Veendam
Haulerwijk Haulerwijk Assen Assen
55
11 Stadskanaal Stadskanaal
11 Appelscha Appelscha
Emmen Emmen
11
66
Bruntinge Bruntinge
11
Hoogeveen Hoogeveen
Klazienaveen Klazienaveen
44 Coevorden Coevorden
22
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Joure Klazienaveen Leek Leeuwarden Marum Midlaren Oranjewoud Oude Pekela Roden Sappemeer Scheemda Sneek Stadskanaal Tynaarlo Veendam Winsum (FR) Wolvega Zuidbroek Zuidlaren
Global Environmental Solutions B.V., Zonderland Holding B.V. Km-Engineering / Liquid Filtration Systems V.oF. Data B. Mailservice Holding B.V., PendraCare Holding B.V., VCN B.V. Led Light Europe B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Vergnes Holding B.V. Baron-de Boer Beheer B.V. MXR Podoblock B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. Homemade Holding B.V., VmR Holding B.V., Smit Sappemeer Beheer B.V. Geo Plus Holding B.V. Donker Holding B.V., No Noises Holding B.V. , Via Drupsteen B.V. Zorg Office Nederland B.V. Hanggo B.V., WS Kalsbeek Holding B.V. Dynaplak Adhesive and Starches B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Paragon Products Holding B.V. Dewulf Netherlands B.V. Vita Square B.V. KWIC Holding B.V. Longbloom B.V., Ritinimara B.V.
23
Week van de Ondernemer
zorg dat je businessplan fu 24
Futureproof Ondernemen, daar draaide het om bij de Week van de Ondernemer op 10 en 11 juni in Groningen.
De Week van de Ondernemer (WVDO) is een initiatief van MKB Nederland en ING en is het grootste ondernemersevenement
Stilstand is achteruitgang, was de boodschap. Maar hoe
van Nederland. Verdeeld over twee dagen
zorg je er nu voor dat je businessmodel klaar is voor de
Noord-Nederlandse editie in MartiniPlaza.
toekomst? Verschillende topondernemers en specialisten gaven hier antwoord op. De NOM was er ook bij en lanceerde NOMplus, het nieuwe kennisportal voor ondernemend Noord-Nederland.
bezochten zo’n 2500 ondernemers de Ze namen deel aan interessante kennissessies, er werd flink genetwerkt en er was een beurs waar allerlei bedrijven, organisaties en instanties zich presenteerden.
WVDO Academy: futureproof ondernemen Het plenaire ochtendprogramma WVDO Academy stond helemaal in het teken van futureproof ondernemen. In de grote theaterzaal van MartiniPlaza bogen jour-
•
JUNI 2015
2015:
kleine winstmarges toekomstbestendig. Water & Energy Solutions, dat fabrieken adviseert over het energiezuiniger maken van hun productieproces, pakt het heel anders aan dan in hun tak van sport de standaard is. Ze draaien tegen een vast tarief een half jaar echt mee op de werkvloer om zo beter advies te kunnen geven, in plaats van op basis van een korte periode al een rapport op te stellen. Dit is natuurlijk een grote investering in tijd en geld, maar betaalt zich volgens Haijer wel uit. Aan het einde van de rit drukte Van der Pijl het publiek op het hart dat het heel belangrijk is dat je businessmodel futureproof is. Denk out of the box en durf! Anders eindig je, in de woorden van De Jong, als Nokia: ooit marktleider maar nu heeft bijna niemand meer een telefoon van het Finse bedrijf, omdat ze te laat de stap naar de smartphone hebben gezet.
Omgekeerde wereld bij ontbijtsessie NOM Voor de officiële aanvang van de WVDO had een behoorlijk aantal ondernemers zich al verzameld voor een
tureproof is
speciale ontbijtsessie van de NOM waarin een tiental financieringsfondsen zich voorstelde.
25
nalist Rens de Jong en businessmodel-deskundige Patrick van der Pijl zich samen met hun gasten over vragen als: hoe verdien je over vijf jaar je geld? Wat moet je doen om niet ingehaald te worden door de concurrentie? En waar liggen de kansen? De Jong en Van der Pijl spraken onder meer met Dirk Lodewijk, directeur van Koopmans Koninklijke Meel-
Siem Jansen aan het woord tijdens de ontbijtsessie
fabrieken en met Aaldrik Haijer, partner bij Water & Energy Solutions en winnaar van de Jonge Ondernemers-
In de huidige markt is het steeds vaker noodzaak om
prijs van het Noorden in 2014. Lodewijk vertelde dat
gestapeld te financieren: een deel gaat bijvoorbeeld via de
zijn bedrijf met het oog op de toekomst een behoorlijke
bank, een deel komt van een externe investeerder als de
switch heeft gemaakt. Koopmans leverde altijd aan de
NOM en een ander deel wordt door crowdfunding bij el-
consument, maar is sinds een aantal jaar business-to-
kaar gebracht. Alleen al in het Noorden zijn er echter tien-
business georiënteerd, waarbij ze zich volledig focussen
tallen fondsen, allemaal met hun eigen voorwaarden. Het
op het optimaal benutten van de eigenschappen van de
is voor een ondernemer soms moeilijk om door de bomen
graankorrel. Door deze strategie zijn ze in een markt met
het bos te zien: welk fonds past bij zijn of haar bedrijf?
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
26
Het doel van de sessie was dan ook om een beeld te
ondernemers. De omgekeerde wereld dus: meestal moet
bieden van het uitgebreide aanbod. Onder leiding van
je juist als ondernemer de financier overtuigen van je
NOM-directeur Siem Jansen pitchten vertegenwoordigers
businessplan. Ondanks het vroege tijdstip werd de ses-
van onder meer de NOM, maar ook van bijvoorbeeld
sie enthousiast ontvangen. Klaar zijn voor de toekomst
het Doefonds Fryslân, de Kredietunie Groningen en het
betekent voor ondernemers namelijk ook een passende
MKB Fonds Drenthe in vijf minuten hun fonds aan de
financiering vinden, zodat ze zich kunnen richten op waar ze goed in zijn: ondernemen.
Workshop Nelleke Mulder over het belang van de eerste indruk ’s Middags, na het plenaire programma en een businesslunch, waren er verschillende workshops van topondernemers en experts, waaronder Olympisch kampioen Pieter van den Hoogenband en voetbalcoach Co Adriaanse. De NOM had Nelleke Mulder ingevlogen, om te vertellen over het belang van de eerste indruk. Haar bedrijf, de Nelleke Mulder Imago Groep, heeft vestigingen in Sneek en Amsterdam, ze won in 2004 de Jonge Ondernemersprijs van het Noorden en werd in 2009 verkozen tot Zakenvrouw van Het Noorden. Haar recept voor succes? Zorg dat je krijgt wat je hebben wil! Futureproof ondernemen staat of valt bij het leggen van contacten en het binnenhalen van klanten. Volgens Mulder bepaal je binnen zeven seconden wat je van iemand vindt. Dat heeft te maken met de gunfactor, de Nelleke ‘first impression’ Mulder
•
JUNI 2015
allereerste indruk en die maak je elke dag weer naar de
op basis van dingen als kleding en kapsel voor beroep
klant. Die klant vindt wat van je. En dus moet je eerst
zou hebben. Dezelfde persoon werd zowel als biologie-
jezelf verkopen, en dan pas je product. Haar formule:
leraar en, na een make-over, als directeur van een bedrijf
zichtbaarheid x kwaliteit = succes.
geïdentificeerd. Haar boodschap: denk aan je uiterlijke presentatie. Verder gaf ze de zaal mee dat je aardig moet
Om de deelnemers het belang van de eerste indruk extra
zijn: een compliment kost niets. Heb oprechte aandacht
duidelijk te maken, had Mulder een aantal foto’s mee-
en luister goed naar je klant, in plaats van je alleen maar
genomen. Ze vroeg aan de zaal wat degene op de foto
te focussen op het verkopen van je product.
Een nieuw kennisportaal voor ondernemers
Blogs Video’s Infographics Tips & Tricks Lancering NOMplus, voor en door ondernemers
zodoende aan kon worden gegeven, maar ook omdat
Naast het plenaire programma en alle andere sessies was
werken helemaal past in het plaatje van futureproof
er ook de hele dag van alles te doen op de beursvloer.
ondernemen. Jansen verwacht dat NOMplus een rollende
De NOM was hier aanwezig met een stand die volledig
trein wordt waar steeds meer mensen opspringen. Ver-
in het teken stond van de lancering van NOMplus, waar
schillende ondernemers die de stand bezochten reageerden
video’s, blogs, infographics en nog veel meer samenkomen.
al even positief. Ze zien steeds meer behoefte aan samen-
Volgens NOM-directeur Siem Jansen is het mooie aan
werking en daar past het platform goed bij. Samen sta je
het platform dat het van iedereen is, juist ook van onder-
sterk, ook met het oog op de toekomst.
de WVDO juist voor en door ondernemers is en samen-
nemers. Zij kunnen hun kennis en expertise delen, en kennis delen is macht. Dat is ook de reden dat de NOM
Bent u benieuwd en wilt u meer weten over NOMplus? Bekijk
dit initiatief heeft ontplooid.
dan de video die gemaakt is tijdens de Week van de Ondernemer, met daarin onder meer een interview met NOM-directeur Siem
De WVDO was dé plek om NOMplus te lanceren. Niet
Jansen en de eerste reacties van enthousiaste ondernemers op
alleen vanwege de grote opkomst en de aandacht die er
www.nomplus.nl.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
27
Process2View: een nieuwe dimensie in online samenwerken Online samenwerken kan beter en vooral slimmer, vinden Haye Elgersma, Ronald van Asselt en Bert Weitenberg. Zeker wanneer er wordt samengewerkt met externe partijen. Vanuit Leeuwarden ontwikkelden ze daarom Process2View, een innovatief en gebruikersvriendelijk samenwerkingsplatform.
28
Samenwerken lijkt eenvoudig, maar de praktijk leert
middelen nodig. Werkkapitaal om de verkoop een boost
anders. ‘Vaak is immers de inbreng van externe partijen
te geven en geld voor het doorontwikkelen van de tool.
nodig’, vertelt Haye Elgersma. ‘Elk met hun eigen manier
Er werd contact gezocht met zowel de NOM als het Doe-
van werken, hun eigen instrumenten en hun eigen be-
fonds Fryslân dat financiering verstrekt aan Friese MKB’ers
drijfscultuur. En dat zorgt nogal eens voor verwarring,
met een innovatief idee en een gedegen businessplan.
versnippering van informatie en andere obstakels rondom
‘Haye, Ronald en Bert komen uit de bouw- en vastgoed-
samenwerken.’ Samen met Ronald van Asselt en Bert
sector, waar ze met veel verschillende partijen hebben
Weitenberg besloot hij mensen te helpen om beter en
samengewerkt’, vertelt Jan Martin Timmer, Investment
slimmer samen te werken. Het resulteerde in Process-
Manager van de NOM. ‘Vanuit hun eigen praktijkerva-
2View, een innovatieve tool waarmee iedereen werk-
ring hebben ze een tool ontwikkeld die voor elke samen-
zaamheden rondom een samenwerking effectief online
werkingsvorm van grote waarde kan zijn. Aan alles is te
kan organiseren.
merken dat ze heel goed weten waar mensen tijdens het online samenwerken zoal tegenaan lopen.’
Overzichtelijk en gestructureerd ‘Process2View is een samenwerkingsplatform, een online
Kansrijk
werkomgeving in de cloud, dat mensen in staat stelt om
Tijdens het financieringstraject trokken de NOM en het
snel en eenvoudig met elkaar te communiceren en rele-
Doefonds Fryslân intensief met elkaar op. ‘Waar de NOM
vante informatie met elkaar te delen’, legt Haye uit. ‘Op
een bijdrage levert om een goede start en een verdere groei
een overzichtelijke en gestructureerde manier en in een
van de organisatie te bewerkstelligen, hebben wij finan-
veilige en gebruiksvriendelijke omgeving. Process2View is
ciering beschikbaar gesteld voor de doorontwikkeling
bedoeld voor iedereen die effectief online wil samenwer-
van het product’, licht Diederik Jongema, Investment
ken. De tool is dan ook voor iedere samenwerkingsvorm
Manager van het Doefonds Fryslân, toe. ‘Process2View
in te richten op basis van de wensen en behoeften van
is een kansrijk bedrijf met slimme en gedreven initiatief-
de deelnemers. Het is dus helemaal op maat te maken, je
nemers die we samen met de NOM graag verder op gang
creëert je eigen werkproces.’
willen helpen.’
Praktijkervaring Om het concept snel uit te rollen waren financiële
Bekijk Process2View ook via www.nom.nl/process2view •
JUNI 2015
Jan Martin Timmer Investment Manager T (06) 292 408 99 • E jmtimmer@nom.nl
LoQit komt met revolutionair elektronisch slot De toekomst is aan elektronische sloten. Of beter: aan slimme sloten met een keur aan ingebouwde intelligentie. Vandaar dat in Drachten onlangs het bedrijf LoQit werd opgericht. ‘Alles wat in de toekomst nog zal worden bedacht kan eenvoudig worden ingebracht in het slimme slot van LoQit’, zegt algemeen directeur Sander Egbers. Intelligente sloten worden steeds breder toegepast.
die dat met zich meebrengt gaat ongetwijfeld zorgen
In lockers, meubels, vitrines, bureaus, noem maar
voor extra werkgelegenheid in de provincie Friesland.
op. Overal dus waar slim en persoonsgebonden moet
Daarom hebben we samen met de NOM de krachten
worden afgesloten en/of geopend. ‘Ik verwacht dat de
gebundeld om hun financieringsvraag mogelijk te
technologische ontwikkelingen op het gebied van elek-
maken.’ Ook Jan Martin Timmer, Investment Manager
tronische sluitsystemen elkaar razendsnel opvolgen’, zegt
van de NOM, verwacht veel van het Drachtster bedrijf.
Sander Egbers, algemeen directeur van LoQit, een nieuw
‘De internationale potentie van het slimme slot is groot
bedrijf dat zich richt op de ontwikkeling en verkoop van
en bovenal is het bedrijf continu in beweging om ook
elektronische sloten en sluitsystemen. ‘Daarom kunnen
onderscheidend te blijven. Ook dat geeft ons veel ver-
verschillende componenten en functies flexibel in de
trouwen.’
elektronische sloten van LoQit worden ondergebracht. Een revolutionaire oplossing, want voor het eerst zijn
Waardevol netwerk
uiteenlopende toepassingsmogelijkheden in één slot
Naast LoQit behoort ook Sonesto tot de Kastiel Groep.
geïntegreerd. Of het nu gaat om stand alone, een koppe-
Sonesto is gespecialiseerd in de ontwikkeling en verkoop
ling aan een netwerk of bediening met een pincode of
van opberg- en uitgiftesystemen, zoals lockers, kluisjes,
pasje. Bovendien kan elke door de klant gemaakte keuze
postvakken en garderobesystemen. ‘Hoewel Sonesto
in de toekomst altijd probleemloos worden gewijzigd.
een grote afnemer van LoQit zal zijn, begeeft LoQit zich
Zonder het slot te hoeven vervangen.’
zelfstandig en onafhankelijk op de sterk groeiende markt van slimme elektronische sluitsystemen’, onderstreept
Internationale potentie
Sander. ‘Daarbij maken we onder meer gebruik van de
LoQit, volledig eigendom van de Kastiel Groep, wordt
ondersteuning en het waardevolle netwerk van de NOM
mede gefinancierd door het Doefonds Fryslân en de
en het Doefonds Fryslân. Beide partijen kunnen van grote
NOM. ‘Het is een goed georganiseerd bedrijf dat de
toegevoegde waarde zijn om onze toekomstige groei te
markt verder kan openbreken’, vertelt Diederik Jongema,
stroomlijnen. De vooruitzichten zijn veelbelovend. Want
Investment Manager van het Doefonds Fryslân. ‘De groei
nu al is er voor het LoQit-slot, waarop verschillende patenten rusten, veel internationale belangstelling.’
Diederik Jongema
Investment Manager T (06) 557 122 96 • E jongema@doefondsfryslan.nl
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
29
Vleugje
Noord-Nederland in
30
•
JUNI 2015
Ondernemerschap draait om inspelen op kansen. Zo kan het dat het innovatieve bedrijf Longbloom de stap van Noord-Nederland naar Zuid-Amerika neemt. Ecuador blijkt een belangrijke schakel in het veroveren van de markt voor lang houdbare (snij)bloemen en planten. Daarom verrijst daar het komende jaar een nieuwe fabriek, die alle ruimte biedt om het gepatenteerde procedé - dat nodig is om bloemen die houdbaarheid te geven toe te passen en verder te verfijnen.
lang houdbare wereldboeketten Nederland houdt van verse boeketten, daarom is de
Nieuwe deuren
markt voor lang houdbare bloemen hier zeer beperkt.
Rademaker en zijn zakenpartner Jeroen Dietvorst ont-
Op wereldschaal is Azië de grootste afzetmarkt voor deze
dekten dat kansen en investeerders niet automatisch
producten, in het bijzonder de hotel- en horecabranche.
tot snel succes leiden. ‘Grote inzet, bescheiden omzet’,
Dat lang houdbare bloemen voor veel meer doeleinden
zo vat Rademaker de eerste jaren samen. ‘Daarom heb
interessant zijn, blijkt uit twee recente projecten van
ik zoveel waardering voor het vertrouwen van de NOM.
het Zuidlarense Longbloom. Zo ontwikkelde het bedrijf
Zij geloofden steeds in ons product, ook al vraagt het
samen met Finkelstein Diamonds uit Antwerpen een
meer tijd dan verwacht om verschil te maken op deze
roos met diamant, een gewild cadeau voor aanzoeken of
markt. De basis van onze business is nog hetzelfde, maar
andere romantische gelegenheden. Verder stonden dit
inmiddels richten we ons door het succes in New York
voorjaar maar liefst 80.000 ‘Longbloemen’ te pronken in
op nieuwe doelgroepen en bloemenproducten. Het on-
de etalages van het bekende warenhuis Saks Fifth Avenue
derliggende bedrijfsmodel is wel veranderd, door de kans
in New York, waar in het kader van Moederdag ruim
die we in Ecuador kregen. Onze contacten daar en de
dertig parfummerken zich presenteerden met bijpassende
fabriek die we gaan bouwen, openen nieuwe deuren.’
bloemen. Lang houdbaar uiteraard, zodat ze de hele maand
Lang houdbaar
picobello bleven in de etalage.
De link met Noord-Nederland blijft. ‘Uiteraard, want de
Internationaal octrooi
samenwerking met de RUG en NOM staan nog steeds
Het succes in New York inspireert Longbloom om ook
aan de basis van Longbloom. Prachtig dat al die Noord-
voor feestdagen als Kerst en Valentijn passende producten
Nederlandse kennis tot mooie producten in New Yorkse
te ontwikkelen. ‘We verwachten hiermee door te breken
etalages leidt en Azië verovert. Mede mogelijk gemaakt
in Amerika, daarom zijn we blij dat ons unieke houdbaar-
door de NOM en dat is absoluut een wereldboeket waard.
heidsprocedé sinds kort internationaal is gepatenteerd’,
Lang houdbaar uiteraard.’
zegt oprichter Lex Rademaker. ‘We onderscheiden ons ten opzichte van fabrikanten die een intensiever en bovendien duurder chemisch proces toepassen om bloemen houdbaar te maken. Met andere woorden: we hebben een kansrijke concurrentiepositie op deze markt.’ Het procedé dat Longbloom toepast, is ontwikkeld in samenwerking met professor Gert Jan Euverink van de Rijksuniversiteit Groningen. De innovatieve toepassing en de internationale kansen waren in 2012 al reden voor de NOM om te investeren in het bedrijf.
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
31
NOM KIJKT OM
Spelletjes zijn serious 32
Grendel Games oprichters Jan-Jaap Severs (links) en Tim Laning
Aan gaming kleeft nog steeds een speels imago, terwijl het serieuze kansen biedt voor training, oefening en zelfs gedragsverandering. Grendel Games klopte ooit bij de NOM aan voor het maken van entertainment producten, inmiddels zijn ze op de wereldmarkt een toonaangevende partij in het ontwikkelen van serious games. Hun kracht: het nuttige met het aangename verbinden. Het is een echte mancave, de werkruimte van Grendel
we ondernemers’, vertelt Jan-Jaap. ‘Toen we in 2005 met
Games in de Blokhuispoort, al werken er ook een paar
een businessplan bij de NOM aanklopten, waren we nog
vrouwen bij het innovatieve bedrijf. De voormalige
zo groen als gras. Naast de financiering waren daarom ook
Leeuwarder gevangenis is een broedplaats voor creatieve
de coaching en het netwerk van de NOM welkom.’
ondernemers, een plek waar oprichters Jan-Jaap Severs en Tim Laning zich prima thuis voelen. Hun team is inmid-
Serieuze aanpak
dels gegroeid naar zestien mensen. Heel andere koek dan
De jonge gamedevelopers mochten destijds nog zo groen
toen het tweetal in 2003 op een zolderkamer begon met
als gras zijn, de NOM geloofde in hun plannen. ‘We hadden
het bouwen van entertainment games. ‘We wilden ge-
grootse ideeën voor het bouwen van concrete entertain-
woon maken wat we gaaf vonden en gaandeweg werden
ment producten. Wilden we dat echt goed aanpakken,
•
JUNI 2015
NOM kijkt om! dan kwamen we er natuurlijk niet met het geld dat we
Hoe gaat het eigenlijk met de bedrijven waar NOM in het ver-
met bijbaantjes bijeen schraapten. De lening van de
leden in participeerde? In deze rubriek kijken we samen met
NOM gaf ons - naast een bankfinanciering - de kans om
ondernemers terug naar de ontwikkeling tussen toen en nu.
het serieus aan te pakken: investeren in een werkruimte, software licenties en natuurlijk de ontwikkeluren. We bouwden een knokspel met Vikingen voor spelcomputers. Het product was prachtig, maar het verkocht niet. Achteraf
‘Serious gaming is nog zo’n jonge industrie, dat weten-
niet erg, want intussen opende zich een interessante
schappelijk onderzoek van grote waarde is voor de verdere
nieuwe markt: serious gaming.’
ontwikkeling. Zodra we klanten die onderbouwing kunnen geven, merk je een verschuiving in de toon van
Eén van de bepalende eerste projecten op dat vlak was het
het gesprek. Toch vraagt deze business nog steeds over-
ontwikkelen van een simulator voor de zeevaartschool op
tuigingskracht en een lange aanloop. We hebben dat er
Terschelling. ‘We zagen toen dat wij onze technologische
graag voor over, omdat we het stadium van alleen maar
kennis en creativiteit ook op een andere manier konden
leuke spellen voor entertainment bouwen inmiddels allang
inzetten. Al was deze simulator vooral een serieus instru-
ontgroeid zijn. Met serious games voegen we echt een
ment voor training, zonder fun-elementen. Tegenwoordig
nieuwe dimensie toe, waarbij we focussen op de zorg en
business
duurzaam omgaan met energie. Ook dat wordt leuker en gemakkelijker met behulp van serious gaming. Zo kunnen wij op een manier die goed bij onze talenten past iets zinvols bijdragen aan de wereld.’
schuilt onze kracht juist in de combinatie van nuttig en
Toonaangevend blijven
leuk. Want dat blijkt veel meer effect te hebben. In de
De lening aan de NOM is inmiddels allang afbetaald,
medische sector bleken bestaande traininginstrumenten
maar het contact is er nog steeds. ‘Hun netwerk is van
zo saai, dat artsen er nauwelijks gebruik van maken. Voor
betekenis in het noorden. We maken daar nog wel eens
ons een geweldige uitdaging. Zo hebben we in samenwer-
gebruik van als we bijvoorbeeld participanten zoeken
king met het UMCG een serious game ontwikkeld voor
voor specifieke projecten. In het ondernemerschap zijn
het oefenen van laparoscopische chirurgie (zogenoemde
we gegroeid, al blijven sparringpartners wel belangrijk
knoopsgatoperaties, red.). Een schot in de roos en dat het
voor onze ontwikkeling. Onze huidige aandeelhouders -
een positief effect heeft op de bekwaamheid van artsen,
het UMCG en De Friesland Zorgverzekeraar - zijn op dat
blijkt uit promotieonderzoek.’
vlak waardevolle strategische partners voor het bepraten van zowel trends en marktpotentie als inhoudelijke
Nieuwe dimensie
vraagstukken. We kijken altijd naar kansen, houden oren
Dergelijk wetenschappelijk onderzoek en publicaties zijn
en ogen goed open. Aan vijfjarenplannen doen we niet,
voor Grendel Games een belangrijke overtuigingsfactor
daarvoor verandert de wereld te snel, maar we hebben
in de sales. ‘Bedrijven zijn nog heel voorzichtig met het
een duidelijke ambitie: toonaangevend zijn en blijven.’
investeren in games, omdat ze zich afvragen of zo’n spelletje wel voldoende vruchten afwerpt. Terwijl juist de
Nederland loopt wereldwijd behoorlijk voorop in serious
spelelementen bijdragen aan positieve trainingseffecten!
gaming en daar gaat Grendel Games in de toekomst meer
Kijk maar hoe snel en gemakkelijk kinderen leren als je
gebruik van maken. ‘Echte concurrenten hebben we hier
het speels aanpakt. Eigenlijk geldt dat ook voor volwas-
niet, elke ontwikkelaar heeft specifieke talenten en een
senen. Wat wij doen, is het aantrekkelijk maken om aan
eigen markt. Een nieuwe ontwikkeling is daarom dat
bepaalde vaardigheden of doelen te werken. Om dat voor
we meer met partners in Nederland gaan optrekken. We
elkaar te krijgen, is het samenspel met opdrachtgevers
krijgen altijd lovende reacties op onze producten, maar in
essentieel. Zonder het vakmanschap van klanten kunnen
bijvoorbeeld Azië vinden ze ons als bedrijf te klein. Door
wij geen goede serious games ontwikkelen. Onze business
een sterk netwerk te bouwen, kunnen we vanuit Neder-
draait om cocreatie en maatwerk. Bedrijfsmatig is dat wel
land een steviger basis leggen voor een rol van betekenis
eens lastig, maar that’s part of the game.’
op de wereldmarkt.’
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
33
DRESS FOR SUCCESS Wat trek je aan op een zakelijke afspraak? Speelt kleding een rol bij het verkrijgen van de gunfactor? Arco Kos, accountmanager bij Bloemenveiling FloraHolland (vestiging Eelde), wilde hier meer over weten. Arco: ‘Ik heb detaillisten en tuincentra uit het noorden en een stukje Overijssel in mijn portefeuille. Ik bezoek mijn klanten op locatie. Ik vind het belangrijk dat ik mijn kledingstijl aanpas aan de mensen die ik bezoek. Dus geen driedelig pak als je naar een autosloperij gaat. Deze foto’s zijn gemaakt na mijn bezoek aan de ‘Week van de Ondernemer’. Ik won de make-over tijdens de workshop van Nelleke Mulder ‘Hoe krijg je wat je hebben wilt’. Ik ging hierheen omdat ik graag samen met mijn vrouw, die kunstenaar is, een galerie wil openen. Daar hoort een bepaalde uitstraling bij en die begint bij een eerste indruk. In het weekend ben ik actief als DJ (djarco.nl). Waar iets te vieren valt ben ik aanwezig en draai 34
met mijn eigen apparatuur op diverse locaties. Het pak gaat uit en de casual outfit aan. De make-over gaf mij waardevolle tips voor beide gelegenheden en de bevestiging dat die eerste indruk inderdaad ontzettend belangrijk is.’
•
JUNI 2015
‘Onzekere situaties kunnen organisaties juist inspireren tot creativiteit en daarmee nieuwe kansen creëren’ Klaar Zegers (links) en Henriëtte Veenstra
Onderneem ’t. De naam van dit bureau zegt meteen wat het doet: mensen uitdagen om ondernemend te worden of te zijn. Klaar Zegers en Henriëtte Veenstra startten dit bureau in 2011 nadat zij in de Groningse ‘aandachtswijken’ het lokale ondernemerschap met succes op de kaart zetten.
Onderneem ’t
De filosofie van Onderneem ’t is simpel: ondernemers gaan groeien en innoveren als ideeën, kennis en ervaring samenkomen. Die verbinding tussen mensen komt in alle activiteiten terug; het online ondernemers-
ondernemerschap draait het juist om pro-
ganisatie worden benut. Door het ruimte
netwerk op ikonderneemhet.nl, de creatieve
activiteit, vindingrijkheid en actiegericht
geven aan nieuwe ideeën en creatieve
aanpak in projecten voor gemeenten en in
plannen. Flexibiliteit dus. Om als de markt
processen, ontstaan andere inzichten en
de wijze waarop Onderneem ‘t mens en or-
verandert daar razendsnel op te kunnen
nieuwe producten of diensten. Manage-
ganisatie ondersteunen bij het ontwikkelen
inspelen. Juist nu is de tijd rijp om ruimte
ment en medewerkers leren op een andere
van intern ondernemerschap. Want juist
te geven aan talent en kansrijke ideeën.
manier met elkaar te communiceren.
het ontwikkelen van intern ondernemer-
Die zitten vaak verscholen onder in de
schap kan grotere organisaties veel opleveren.
organisatie.
In de werkwijze van Onderneem ‘t draait
Bij projecten als intern ondernemerschap
het om ruimte geven aan passie, talent en
worden daarom de uitvoerende medewer-
ideeën en ervoor zorgen dat deze gereali-
kers betrokken, en draait het dus niet om
seerd kunnen worden. Dat vraagt wel iets
initiatieven vanuit het topmanagement.
van het management. Meer vertrouwen en
Het gaat erom dat medewerkers zich pro-
minder controle. Organisaties die aansturen
actief kunnen opstellen en vanuit eigen
Dat heeft een positieve weerslag op de cul-
op basis van controle denken dat de toe-
beweging initiatief mogen nemen met
tuur van de organisatie. Meer proactiviteit,
komst te voorspellen valt met resultaten
als doel het zien en realiseren van kansen
minder sturing en meer concurrentiever-
uit het verleden. Zij gaan onzekerheid te
voor de organisatie. Onzekere situaties
mogen. Er ontstaat een klimaat waarin
lijf met historische data aan de hand van
kunnen juist inspireren tot meer creativiteit
eigen initiatieven mogen ontstaan gericht
modellen, statistieken en excelsheets.
om de zaak eens anders aan te pakken
op de klant en de markt. Dan draait het
dan je gewend bent.
dus uiteindelijk om het bestaansrecht van
Evenals Flinc is Onderneem ’t ook altijd op zoek naar het beste voor ondernemers. Daar vinden we elkaar. Liesbeth Omvlee, Project Manager Flinc
de organisatie, waaraan iedereen, van laag
Maar: wie succesvol wil zijn moet een neus hebben voor de kansen die zich aanbieden.
En wat levert dat nu allemaal op? Veel,
tot hoog, een bijdrage kan en mag leveren.
Dat werkt alleen als ondernemend gedrag
al was het maar omdat talent, passies en
www.onderneemhetgewoon.nl
in organisaties wordt beloond. Bij intern
ideeën van medewerkers binnen de or-
www.ikonderneemhet.nl
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
35
DRIJFVEREN
Natuurlijk. Omzet draaien is belangrijk. Maar Wim Pater, CEO van Paragon Pet Products Europe BV, succesvol producent van plantaardige hondenkauwbotten streeft wel naar goede omzet. ‘Wat dat is? Een gezonde groei tegen gezonde condities. Dat we met onze producten op de plekken liggen die we vooral zelf in gedachten hebben.’ Ondernemer op eigen voorwaarden. Met aandacht voor mens en milieu. Dat typeert Wim Pater. Een eigenwijs streven? Och. Dat is te zeggen. Begonnen in 2003 liggen de producten van Paragon inmiddels wereldwijd bij dierenspeciaalzaken. 36
Ik wil laten zien dat het beter kan Het praktisch idealisme van Wim Pater Het was niet per se Wim Pater’s droom om ondernemer te worden. Je zou kunnen zeggen dat het hem is overkomen. In 1991 raakte hij na zijn studie chemische laboratoriumtechniek betrokken bij
Op eigen kracht
een project waarin Avebe en een onderzoeksinstituut uit Wage-
Uit onderzoek bleek dat er markt was voor het idee om met
ningen probeerden om van aardappelzetmeel biologisch afbreek-
kunststofverwerkende machines van levensmiddeleningrediënten
bare kunststoffen te maken. Toen Avebe zich daaruit terugtrok
hondenkauwartikelen te maken. Zo begon Paragon met de pro-
zag Pater de kans schoon om zijn eigen ideeën waar te maken.
ductie van gezonde hondensnacks. Mooie plantaardige producten,
Hij nam, met een collega en met hulp van een lokale bank,
gemaakt van slechts zes ingrediënten, zonder conserveermiddelen
de activiteiten over. ‘We besloten zo snel mogelijk te stoppen
en daardoor gemakkelijk over de hele wereld te exporteren.
met de productie van bioplastics, want op die markt tussen de
Aanvankelijk werden de hondensnacks als private labelproducten
chemiereuzen hadden we gewoon niets te zoeken. Nee. In mijn
op de markt gebracht. En met succes. Zelfs de grote Amerikaanse
visie moet je focussen. En is het beter een klein stukje heel erg
supermarktketen Walmart was geïnteresseerd ze in het assortiment
goed te doen dan allerlei verschillende ideeën na te jagen omdat
op te nemen. ‘Maar die samenwerking hebben we zonder blikken
je bang bent ergens de boot te missen. Ik wilde de unieke eigen-
of blozen afgewimpeld’, lacht Pater. ‘Dan zouden we zomaar te
schappen van het materiaal terug laten komen in een product
afhankelijk van ze kunnen worden. Met Paragon willen we op
waar consumenten emotionele betrokkenheid bij voelen. Want
eigen kracht de dingen goed doen. Niet de grootste, maar wel op
het zijn consumenten die producten kopen.’
een verantwoorde manier de beste worden.’ •
JUNI 2015
Sinds 2013 verovert Paragon met het eigen merk WHIMZEES in
Drijfveren zijn een belangrijke motor achter groei en
eerste instantie vooral de Amerikaanse markt. Vanaf 2014 zijn de
ontwikkeling, maar in hoeverre zijn bedrijven in Noord-
inspanningen ook gericht op Europa, Azië, de Pacific en is er een
Nederland daar bewust mee bezig? En hoe pakken ze
uitkijkje op Zuid-Amerika. Begonnen met zeven medewerkers ver-
dat aan? NOM is nieuwsgierig en interviewt voor deze
dienen inmiddels zo’n 35 mensen en meerdere uitzendkrachten
rubriek organisaties die hun beweegredenen actief
dagelijks bij Paragon hun brood.
onderzoeken.
Ervaringen meenemen De eerste jaren speelden zich af in een oud pand van Avebe.‘Daar heb ik veel van geleerd’, vertelt Pater, ‘want dat was bepaald geen
Futureproof
ideale locatie. Ik heb al mijn ervaringen meegenomen en opge-
De nieuwe plant is optimaal op toekomstige ontwikkelingen
slagen. En gebruikt toen ik de kans kreeg om het te doen zoals ik
voorbereid. Er is geïnvesteerd in een ultramodern machinepark
vind dat het zou moeten.’
dat voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van voedselveilig-
In 2007 was het zover. En moest er dringend worden uitgebreid.
heid. ‘Technologisch gezien horen we bij de wereldtop’, aldus
De nieuwbouw op een ruim stuk grasland net buiten Veendam
Pater. De fabriek is zo gebouwd dat gemakkelijk naar alle kanten
is tot de laatste centimeter door hem uitgedacht. Hij vond het
toe kan worden uitgebreid. Deuren zijn groot, vloeren zijn vlak
belangrijk dat het pand niet alleen groter maar ook logischer zou
en plafonds bewust zo hoog mogelijk gehouden. Routes voor
worden ingericht. ‘Als je je kapitaalintensieve machines zo snel
mensen, materialen en machines zijn logisch uitgedacht. Muren
mogelijk uit wilt nutten dan is de operator het belangrijkst. Die
zijn brandwerend en er zijn overal sprinklerinstallaties en alarm.
heb ik dus in het gebouw letterlijk in het midden geplaatst.’
Er wordt efficiënt met energie omgesprongen, de restwarmte die
Pater heeft bij de inrichting van ‘zijn kindje’, zoals hij het gebouw
vrijkomt tijdens het productieproces wordt in andere ruimtes
glimlachend noemt, ook zijn persoonlijke idealen meegenomen.
slim hergebruikt.
Hij wilde een veilige en gezonde high tech productieomgeving creëren door duurzaam om te gaan met mensen, milieu en mid-
De mens centraal
delen. ‘Voor mij was de nieuwbouw een mogelijkheid om het in
In de bedrijfsvoering van Paragon staat de mens centraal.
alle opzichten beter te doen.’
Pater vindt het vanzelfsprekend dat hij als directeur, maar ook als privépersoon met een eigen stijl van leven, bijdraagt aan een gezonde bedrijfscultuur. ‘Een snoepautomaat zul je hier niet tegenkomen. Integendeel. Vijf dagen per week wordt er een kist ready to eat fruit voor alle medewerkers binnengebracht. Iedereen die dat wil of nodig heeft kan eens in de twee weken gebruikmaken van een drukpuntenmassage. En we proberen mensen te helpen als ze willen stoppen met roken bijvoorbeeld. Ik vind het belangrijk mijn medewerkers een bepaald bewustzijn mee te geven.’ Ook bedrijven uit de regio worden bij de activiteiten van Paragon betrokken. Voor schoonmaak- en inpakwerkzaamheden worden medewerkers van regionale sociale werkplaatsen ingehuurd. ‘We helpen ze mee om aan de stricte richtlijnen van HACCP te voldoen. Op dagelijkse basis zijn zo’n 80 tot 100 mensen bij onze activiteiten betrokken. Dat werkt perfect’, vertelt Pater enthousiast.
Blijven verbeteren Voorlopig is Pater nog niet uitgebouwd met Paragon. ‘Ik ga me weer meer bezighouden met productinnovatie. Er liggen hier op dat vlak nog voldoende uitdagingen. Ik wil blijven verbeteren. Tevreden met het heden ben ik nooit. Wachten op veranderingen ligt gewoon niet in mijn aard.’ • INVESTEREN IN ONTWIKKELING
37
April 2015
onderwerp: Big Data spreker: Reinier Brongers en Kjeld van der Schaaf Locatie: StabiAlert, Groningen
NOM
38
BIG DATA Sander Oosterhof, NOM’s Manager Business
wel omstandigheden die van invloedrijk belang zijn op een
Development en buitenlandse investeringen,
eindconclusie. NOM On Tour ging deze keer op bezoek bij deelneming
had er al voor gewaarschuwd. Hoe fantastisch
StabiAlert. Daar was een sessie over big data gearrangeerd. StabiAlert uit Groningen, beheerder van fijnbesnaarde trillings-
de data ook zijn, zei hij in een intro, het gaat er
en bevingmeters en daarom ook beheerder van oneindig veel
wel altijd om dat die data in de juiste context
meetgegevens (data), en KxA uit Visvliet (dataspecialisten
tot stand komen.
en software-innovatie) deden uit de doeken wat ze met hun data kunnen.
Ter illustratie vertelde hij een aardige anekdote over een onderzoek waaruit zou blijken dat er meer drenkelingen mét
Meten is weten
reddingsvest dan zonder verdrinken. Dat lijkt onwaarschijnlijk,
Beide bedrijven verrichten prachtige metingen, verzamelen
maar wat bleek? Die zonder zwemvest waren ’s zomers te
onthullende gegevens en klanten kunnen daar geweldig
water geraakt, de anderen in de winter. En dat waren toch
hun voordeel mee doen. Neem StabiAlert, misschien wel het
•
JUNI 2015
meest nauwkeurige meetbedrijf ter wereld als het om bevingen
KxA is bijvoorbeeld bij de NDW (Nationale Databank
gaat. Ze registreren zelfs een afwijking tot 1/25.000-ste graad.
Wegverkeersgegevens) betrokken. Dat instituut maakt
In een door bevingen geteisterd gebied als Groningen is dat
gebruik van 25.000 meetpunten langs het vaderlandse
gouden informatie. De klanten zitten om de hoek. Maar juist
wegennet en zou aan de hand van het aantal vracht-
StabiAlert mag naar eigen zeggen de NAM niet tot haar klan-
wagens conclusies kunnen trekken over de economische
tenkring rekenen, waarmee de NAM een kans op nauwkeurige
groei. Ook onderzocht KxA voor Nedtrain de motoren in
en onbetwistbare gegevens over bevingschade laat liggen.
passagierstreinen. Van der Schaaf: ‘Wij vragen ons altijd
StabiAlert stak niet onder stoelen of banken deze gang van
vooraf af of beweringen wel kloppen. Ook in dit geval
zaken op z’n zachtst gezegd vreemd te vinden. Zijn bedrijf
bleek een aantal technische redeneringen niet te kloppen,
levert het beste van het beste, zo betoogde directeur Reinier
want uit metingen bleken de effecten toch anders te liggen.’
Brongers, en toch zitten grote partijen in het bevingsgebied
Van der Schaaf vertelde over oneindig veel meer projecten.
er niet op te wachten. Dat wekt bij StabiAlert niet alleen
Zo is het mogelijk vast te stellen of auto’s hun ABS-rem-
onbegrip maar ook stevige frustratie. ‘Soms is men ons liever
systeem gebruiken; en als dat op een bepaalde plek vaak
kwijt dan rijk, want we zijn te nauwkeurig’, concludeerde
gebeurt is de kans groot dat het daar glad is.
Brongers. De Groningers verrichtten in Amsterdam heilzaam werk
De waarde van data
door exact vast te stellen wat voor afwijkingen de aanleg van
Sander Oosterhof had al vastgesteld dat data in de juiste
de Noord-Zuidlijn in Amsterdam veroorzaakte. Amsterdam
context tot stand moeten komen, maar deze bijeenkomt
wist zo precies wat er gaande was en dus kon het boren voor
leerde nog iets wat in feite al langer bekend is: data zijn
de metrolijn niet uit de hand lopen.
niet meer dan gegevens waar je al dan niet wat mee doet.
Data zijn een fantastisch instrument om tot nieuwe inzichten
De actie daarná is bepalend voor de waarde van data. Met
en andere oplossingen te komen, maar feit is dat juist daarin
andere woorden: als er niets gedaan wordt met de weten-
een groot probleem schuilt. Meten is weten, maar niet iedereen
schap dat op een bepaalde plek bovenmatig gebruik wordt
wordt daar gelukkig van als het tegelijk tot ander gedrag
gemaakt van het ABS-remsysteem, dan houdt alles op.
moet leiden.
Maar het zijn daarmee geen waardeloze data. Nee, het zijn
StabiAlert vergeleek de eigen metingen ook nog eens met
verwaarloosde data.
die van de NAM. Uit de getoonde grafieken viel maar één conclusie te trekken: de gegevens van StabiAlert vertelden veel meer over de kracht van de beving en ook nog eens over de natrillingen. Wie zit daar nou niet op te wachten, denken
On Tour bij StabiAlert
Brongers en de zijnen.
StabiAlert heeft een sensor ontwikkeld die extreem
Toepassingsmogelijkheden data
nauwkeurig hoekmetingen verricht en trillingen
Kjeld van der Schaaf trok zijn verhaal veel breder, ook omdat
registreert. Het product is bij uitstek geschikt om
hij zich met KxA in een breder veld beweegt. Niettemin heeft
verzakkingen, verschuivingen en trillingen aan
ook KxA ervaringen zoals die van StabiAlert, waardoor er
objecten of in de bodem te registreren. Het uitlezen
kansen blijven liggen. Neem het project WaterSense, dat de
van de metingen en genereren van de grafieken
bodemvochtigheid meet. Dat leverde waardevolle informatie
gebeurt realtime. Daarbij kan de software tevens
op, want je kunt zien of de planten te vochtig zijn, maar ook
automatisch, en ook realtime, een signaal in de
hoeveel water ze nodig hebben.
vorm van bijvoorbeeld SMS of e-mail naar de klant
Op de vraag vanuit de zaal wat dit nu opgeleverd heeft, zei
sturen. Op de website van StabiAlert is het StabiAlert
Van der Schaaf: ‘Dit project had best resultaat kunnen hebben,
Groninger Grid te volgen. StabiAlert heeft op een
maar waterschappen zijn nu eenmaal zeer behoudend in het
zestal plaatsen in de provincie (Slochteren, Huizinge,
toepassen van nieuwe kennis. Het zijn doorgaans de jongeren
Eelderwolde, Zeerijp, Appingedam, Beijum) sensoren
die de kansen er wel van inzien.’
geplaatst die men 24 uur per dag kan volgen op
Maar Van der Schaaf heeft ook tal van andere voorbeelden.
www.stabialert.nl
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
39
Vloeistoffen, zoals melk, vruchtensappen en kokosmelk, die langer dan drie maanden houdbaar blijven. En waarin ook nog eens belangrijke voedingsstoffen worden behouden. Een baanbrekende ontwikkeling, mogelijk gemaakt door SieveCorp uit Leek. ‘Grote mondiale spelers tonen zich zeer geïnteresseerd’, zegt 40
Laurens Kruize, Investment Manager van de NOM.
SieveCorp gaat voor lange Innovatieve filtratietechnologie
•
JUNI 2015
Jarenlang werd er gesleuteld, getest en gefinetuned. Niets
helft van het jaar zullen de verse pakken melk vervol-
werd aan het toeval overgelaten. De inspanningen werden
gens wereldwijd worden geëxporteerd, voornamelijk
meer dan beloond. Want sinds kort is SieveCorp eigenaar
naar landen met een tekort aan verse melk, zoals China.
van een filtratietechnologie, waarmee bacteriën en sporen
Daarnaast zijn er vergaande gesprekken met een Filip-
van bacteriën uit vloeistoffen kunnen worden gezuiverd.
pijnse onderneming om in de nabije toekomst kokos-
De voordelen laten zich raden: de gefilterde vloeistof is
melk te zuiveren.’ Voor het filteren van de vloeistoffen
langer houdbaar en ook blijven belangrijke voedingsstoffen
maakt SieveCorp gebruik van eigen filterunits. Nadat een
optimaal behouden. Terwijl met de traditionele technologie,
joint venture is aangegaan worden de units tegen licen-
zoals pasteurisatie of hoge druk, sporen aanwezig blijven en
tiekosten aan de betreffende onderneming beschikbaar
voedingsstoffen en smaak deels vernietigd worden.
gesteld. De machines en de technologie blijven eigendom van SieveCorp dat tevens het onderhoud verzorgt.
Joint ventures De technologie van SieveCorp zal worden toegepast in
Juiste partij
de food- en beveragesector, met name in melk, vruchtensap-
De ontwikkeling en de productie van de filterunits
pen en kokosmelk. ‘Onze filtratietechnologie is bij uitstek
vinden in eigen huis plaats. Daarvoor was financiering
geschikt voor koude sterilisatie van vloeistoffen’, licht
nodig. En dus werd contact gezocht met de NOM. ‘Naast
directeur Floris Alkemade toe. ‘Verse melk bijvoorbeeld kan
directeur van SieveCorp ben ik tevens mede-eigenaar
zo meer dan drie maanden ook echt vers blijven. Er is
van PendraCare, een eveneens in Leek gevestigde inno-
wereldwijd geen partij die daartoe in staat is.’ De technologie
vatieve ontwikkelaar en producent van smart katheters,
wordt door SieveCorp niet verkocht, maar via joint ventures
waarin de NOM participeert’, verklaart Floris de keuze
beschikbaar gesteld aan bestaande ondernemingen over de
voor de NOM. ‘Op basis van eerdere ervaringen was ik
hele wereld. Het bedrijf uit Leek richt zich daarbij bewust
ervan overtuigd dat het juiste partij was om SieveCorp te
niet op Nederland. ‘Voor de vaderlandse markt is onze
ondersteunen in de verdere groei, met name in de tech-
technologie waarschijnlijk niet zo heel interessant’, vervolgt
nologieontwikkeling. Dat is uiteindelijk ook gebleken.’
Floris. ‘Nederlanders gaan vrijwel dagelijks naar de super-
41
markt om verse melk te kopen. Voor hen maakt het weinig
Mondiale spelers
uit of de melk een maand langer houdbaar is. Internationaal
‘Ik kwam er al snel achter dat de technologie van Sieve-
concurreren wij in feite met lokale verse melk en met melk
Corp echt baanbrekend is’, zegt Laurens Kruize, Invest-
die per luchtvracht wordt geïmporteerd. Door de lange
ment Manager van de NOM. ‘Grote mondiale spelers tonen zich zeer geïnteresseerd. Aan hun reacties te
houdbaarheid
merken kan SieveCorp de wereld van de houdbare vloeistoffen flink op z’n kop gaan zetten. Een familiebedrijf als Vecozuivel bijvoorbeeld, was er veel aan gelegen om filtratietechnologie beschikbaar te krijgen. Daarnaast zag ik dat naast Floris ook de andere leden van het management gemakkelijk contact leggen met ondernemingen
houdbaarheid van de melk kunnen wij dat echter per
die voor SieveCorp interessant kunnen zijn. Ze beschik-
zeecontainer doen. In vergelijking met luchtvracht is dat
ken dus niet alleen over een mooie technologie, maar
natuurlijk enorm kostenefficiënt. Dat betekent dat wij de
weten die ook nog eens heel goed te vermarkten. Dat
internationale markt kunnen verrijken met een zeer con-
gaf voor ons de doorslag om het bedrijf een financiering
currerend product. Melk van Nederlandse kwaliteit, voor
te verstrekken. Want ook wij
een aantrekkelijke prijs.’
hebben veel vertrouwen in een mooie toekomst van het
Eigen filterunits
bedrijf.’
Laurens Kruize Investment Manager NOM T (06) 505 177 05 • E kruize@nom.nl
Het eerste bedrijf waarmee SieveCorp een samenwerking is aangegaan is Vecozuivel uit Zeewolde, één van de snelst groeiende biologische zuivelfabrieken van Nederland. ‘Daar gaan we de eerste melk filteren’, vertelt Floris. ‘In de tweede
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Jeroen van Onna Investment Manager NOM T (06) 270 871 51 • E onna@nom.nl
MKB FONDS DRENTHE FINANCIERT BIOBOXX Timing is alles, bij innovatieve nieuwe ideeën. Harry de Jonge en Hans Govers hadden in 2006 al een concept bedacht dat groot verschil kan maken in duurzaam afvalmanagement. Nu lijkt de tijd rijp voor hun vernieuwende biobox: na een succesvolle pilot op Schiphol en de marktintroductie in 2014 won BioBoxx dit voorjaar al de Young Business Award 2015. Bovendien tonen diverse sectoren serieuze interesse voor het product. Reden om hun kersverse bedrijf naar een hoger niveau te tillen met steun van het MKB Fonds Drenthe.
BioBoxx wil de wereld veroveren Investmentmanager Dave de Groot van het MKB Fonds
snelle opschaling vragen als ze doorgaan. Wij willen daar
Drenthe hoefde niet lang na te denken toen De Jonge
klaar voor zijn en we hebben daar ook partners bij nodig.
en Govers hun ambitieuze plannen presenteerden. ‘Zo
Via het netwerk van het MKB Fonds hebben we contacten
doortimmerd zien we de plannen lang niet altijd. En het
kunnen leggen met een paar interessante bedrijven die
enthousiasme straalt er vanaf. Beide ondernemers zijn
voor BioBoxx een complementaire rol kunnen vervullen.’
50-plus, maar als je luistert naar hun bevlogen verhaal en
42
vele ideeën zijn het net twee jonge honden. Combineer
Verwachtingen waarmaken
dat met hun ruime ervaring en je krijgt een heldere visie,
Door de verkiezing tot Duurzaamste Bedrijf van Drenthe
eigentijdse strategie en gedegen bedrijfsplan. Ze willen
en de Young Business Award kreeg BioBoxx dit jaar al veel
de wereld veroveren en wij hebben daar vertrouwen in,
publiciteit. ‘Daar zijn we heel blij mee, maar we willen
daarom ondersteunt ons fonds BioBoxx van harte met een
het ook waarmaken. Lange tijd was duurzaamheid een
innovatiekrediet.’
holle frase, maar nu zetten bedrijven serieuze stappen om bijvoorbeeld CO2-uitstoot en transportbewegingen te ver-
Complementaire partners
minderen. Precies waar wij met onze box een bijdrage aan
De ondernemers merkten vanaf het begin dat het MKB
leveren, met als bijkomend voordeel een forse reductie
Fonds meer heeft te bieden dan alleen de achtergestelde
van de afvalkosten. Maar deze innovatieve doos heeft nog
lening. ‘We hebben er een deskundige sparringpartner
veel meer potentie om de wereld te verbeteren. Zo onder-
bij gekregen en bovendien een interessant netwerk’, stelt
zoeken we met contacten in India onze ideeën om de
Harry de Jonge. ‘Twee zaken die minstens zo belangrijk
biobox daar een rol te laten spelen in het aanpakken van
zijn voor de uitbouw van ons bedrijf als financiële mid-
de enorme afvalproblematiek daar. Gezinnen uit de laagste
delen. Op dit moment is er interesse voor ons product
kaste, die vaak op vuilnisbelten leven, kunnen met deze
vanuit verschillende hoeken; grote potentiële orders die
dozen mogelijk een menswaardiger bestaan opbouwen.’
Visie op afvalmanagement In het totaalconcept van BioBoxx is de box hét innovatieve middel om verschil te maken in de afvalbranche. De biologisch afbreekbare doos onderscheidt zich door de water- en vuilafstotende laag en gebruiksvriendelijke vouwtechniek. BioBoxx heeft bovendien een heldere visie op duurzaam afvalmanagement, die zowel bijdraagt aan slimme besparingen als het verkleinen van de ecologische voetafdruk. Het concept biedt kansen aan de horeca, zorg, supermarkten, overheid en alle andere sectoren die organisch (rest)afval produceren. Kijk voor meer informatie op: www.bioboxx.com.
•
JUNI 2015
E N E E N G L O E D N I E U W R E S TA U R A N T C O N C E P T Afgelopen 1 april opende Wereldrestaurant Puur haar deuren in Emmen. Wat is het precies voor concept? En waarom verstrekte het MKB Fonds Drenthe een financiering?
‘Hier ga ik mijn droom waarmaken’ Zoals de naam al doet vermoeden serveert Wereldrestaurant Puur gerechten van over de hele wereld. Maar ja, dat zien we natuurlijk wel vaker. Toch is Wereldrestaurant wel degelijk anders dan andere horeca-etablissementen. ‘We voeren een zogeheten all-inn-dining concept’, licht eigenaar Anton Hu toe. ‘Dit houdt in dat gasten voor een vast bedrag tweeënhalf uur onbeperkt kunnen eten en drinken, met uitzondering van alcoholische dranken waarvoor een kleine meerprijs wordt gevraagd. Door te spelen met verschillende ingrediënten en smaken proberen we gasten continu te verrassen met werelds eten. Daarnaast presenteren we buffetten en live-cooking, waardoor de gast altijd te midden van de actie zit. Het is echt een onderscheidende formule. En met ruimte voor 600 gasten is het tegelijkertijd één van de grootste restaurants in Noord-
43
Nederland.’
Financiering Al tijden liep Anton met het idee rond. Maar het begon
haalbaarheid van het plan getoetst. Om voor een finan-
pas echt te kriebelen toen hij samen met zijn oudere broer
ciering uit het fonds in aanmerking te komen moet er
Jun, met wie hij het restaurant runt, zo’n anderhalf jaar
reëel uitzicht zijn op financieel rendement. Dat bleek
geleden langs het pand aan de Westerstraat in Emmen
zeker het geval. Bovendien waren de andere financiers
reed. ‘Een prachtig pand op een geweldige locatie, precies
partijen met veel ervaring in de horeca. Zij kennen de
wat ik voor ogen had. Vanaf dat moment wist ik het zeker;
markt en de potentie van een dergelijk concept. Het plan
hier ga ik mijn droom waarmaken.’ Wereldrestaurant Puur
werd dus breed gedragen. En omdat er met zo’n 50 nieuwe
werd grotendeels uit eigen middelen en met hulp van de
medewerkers tevens werkgelegenheid wordt gecreëerd,
bank en een aantal andere partijen gefinancierd. Voor het
is er ook nog eens sprake van maatschappelijk rendement.
laatste stuk financiering werd contact gezocht met het
Voor het MKB Fonds Drenthe voldoende reden om
MKB Fonds Drenthe, een initiatief van de provincie Drenthe
Wereldrestaurant Puur een financiering te verstrekken.’
dat door de NOM wordt uitgevoerd.
Doortimmerd plan ‘Er werd een doortimmerd plan gepresenteerd’, vertelt Dave de Groot, Investment Manager van het MKB Fonds Drenthe, over de eerste kennismaking. ‘Ik kon merken dat Anton veel kennis van zaken had. Niet heel verwonderlijk, want hij is opgegroeid met de horeca, zijn ouders hebben jarenlang diverse restaurants gehad. Vervolgens heb ik de
• INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Dave de Groot Investment Manager T (06) 557 079 67 • E groot@mkbfondsdrenthe.nl
Opgeteld het beste voor ondernemers
Voor ondernemers door ondernemers
Ondernemers die op zoek zijn naar kennis en inspiratie kunnen hun borst nat maken. Want er is nu NOMplus: hĂŠt platform voor ondernemerschap in Noord-Nederland. NOMplus is een
Expert opinions
online marktplaats waar kennis wordt gedeeld: door de NOM, door ondernemers, voor ondernemers. Het is een platform waar je inspirerende verhalen van collega-ondernemers leest en je zelf je blog met je ervaringen post. Waar je tips & tricks van experts krijgt en je anderen helpt met slimme adviezen. NOMplus is altijd vers, verrassend en inspirerend. En ook nog eens gemakkelijk
Video’s
te benaderen: www.nomplus.nl. NOMplus, daar kun je als ondernemer niet omheen.
Delen is vermenigvuldigen
Infographics
Zit jij ook op kennis waarvan je vermoedt dat collega-ondernemers erop zitten te wachten? Heb je een interessante wijsheid door schade en schande opgedaan? Vind je dat anderen absoluut op de hoogte moeten zijn van je managementboek top drie, je favoriete Ted-talk of economisch nieuwsbericht? Of ben je als ondernemer zoekende en kun je het antwoord op je vraag nergens vinden?
Ons advies: gebruik NOMplus, want dat is van ons allemaal. Alleen door te delen kunnen we van NOMplus opgeteld het beste maken. Stuur je blog, videoboodschap, infographic, vraag of antwoord naar communicatie@nom.nl. Wij nemen dan zo snel mogelijk contact met je op. Je kunt ook bellen naar 050-521 45 02 en vragen naar Stephanie de Noord of Annemarie Atema.
Tips & Tricks