NOMMER 27 by NV NOM

februari 2017

ONLINE MEETS MAAKINDUSTRIE M4FOUR IS READY FOR TAKE OFF HOE SLIM IS JOUW BEDRIJF? DOE DE TEST

COLUMN

Een nieuwe NOMMER op de mat of digitaal. Ook in dit nummer laten we zien wat Nommers doen. Met wie ze samenwerken en waar dat toe leidt. Daarmee is het niet één en andermaal een reclamefolder van en over de NOM. De kern is steeds het zoeken naar wat ondernemers beweegt, hoe wij ze daarbij kunnen helpen en zo bijdragen aan de economische ontwikkeling van Noord- Nederland. Daar houden we niet mee op, daar denken we intern over na. Hoe doen we dat? Doen we het nog goed genoeg?

2016 was het jaar van externe verandering voor de NOM. Het aandeelhouderschap is verschoven in noordelijke richting doordat de provincies nu samen 50% van de aandelen bezitten. Dat leidt er toe dat we in gesprek zijn over de betekenis van dit feit voor wat we doen. Tegelijkertijd zijn we een ontwikkelingsmaatschappij. Ontwik-

kelen vraag om voortdurende vernieuwing. Dus ook binnen de NOM. Daar werken we intern op dit moment aan. De kern van wat we doen is ‘ondernemingen doen groeien’.

Vanuit de expertise die we hebben kunnen we daar in verschillende fasen een bijdrage aan leveren, of het nu gaat om business development, acquisitie of financiering. Steeds gaat het erom een bijdrage te leveren aan de noordelijke economie. Wij zijn ervan overtuigd dat dit alleen kan doordat ondernemingen groeien. Ook als Nommer moet je dan voortdurend de vraag stellen of je daar aan bijdraagt. Of het anders moet en anders kan. Niet als een navelstaren, maar vooral om bij de tijd te blijven. Het resultaat van dat interne proces zal in de loop van de tijd zichtbaar worden. Het begint bij ons gedrag en eindigt bij uw resultaat.

Siem Jansen jansen@nom.nl

Ook deze NOMMER staat vol van die resultaten en die vergen continu verbetering!

@siem_nom

•

FEBRUARI 2017

In deze

KICK OFF REGION OF SMART FACTORIES

DE NOMBASSADEURS ZIJN VAN M4FOUR

en verder...

12 Synergon creëert waardevolle werkomgeving 14 De Groot Installatiegroep is succesvol 16 Flinc gedaan in 2016 22 TopDutch Data Ports 24 Led factory Made in Holland 28 Bioclear earth: creatief én innovatief 30 Online meets maakindustrie 33 Symposium WaterLink 34 De drijfveren van Laith Bakos 36 Online Windplanner 38 NNOW gaat naar de markt 40 Chemport Europe is gelanceerd 42 NOM kijkt om naar Autotrust 44 Aquacolor sensors borgt waterkwaliteit 46 NOMzes zoekt sponsoren 47 MKB Fonds Drenthe maakt het verschil 50 Bouw7 groeit

DE DAIRY CAMPUS TREKT AAN GELDVOORGROEI.NL

GEÏNVESTEERD IN HET NOORDEN

MILJOEN

NOG BESCHIKBAAR

MILJOEN

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investeringsen ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open,

Siem Jansen

toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven

TopDutch it is

en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

De start van 2017 gaf een golf van publiciteit voor Noord-Nederland

Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.

door de onorthodoxe actie rondom de geruchten dat Tesla op zoek

Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

is naar een productielocatie in Europa. Onder de titel TopDutch

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Menno Bakker,

lanceerde Noord-Nederland een website met daaraan gekoppeld

Amber Boomsma, Manisch Creatief, Folkert van der

tweets om Tesla duidelijk te maken dat we in Noord-Nederland veel

Glas, Minke Haveman, Hans Praat, Karin Sitalsing

te bieden hebben. De media aandacht in de volgende dagen was

en Lolle Wijnja.

opvallend. Los van de vraag of we uiteindelijk in de race rondom de vestiging van Tesla succesvol zullen zijn, heeft deze campagne een

Fotografie: Jan Buwalda, Gea Schenk, NOM-stock,

aantal positieve effecten.

Yolanda Visser.

Drukwerk: Wm Veenstra.

In de eerste plaats blijkt dat een app groepje van ondernemers en

Oplage: papier 3.600, digitaal 620.

bestuurders gezamenlijk snel en creatief tot iets kunnen komen. In de rol van verbindingsofficier voelde dat heel goed. Noord-

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke

Nederland presenteerde zich! Het besef dat dergelijke grote ‘vissen’

toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-

ongeacht de locatie van vestiging winst opleveren voor heel Noord-

hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

Nederland is tevens een mooie bijvangst. De energie die zowel

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

ondernemers als ook bestuurders daarin ervaren hebben, moeten we zien vast te houden.

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 810, Groningen.

Last but not least zie ik in de publiciteit de verbazing over de asserti-

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

viteit van het Noorden ook terug. Wellicht een beetje verbazing over de bravoure die ook spreekt uit de website en totale aanpak. Ook dat

Cover: Meer over TopDutch in het blog hiernaast en op

kunnen we vaker toepassen.

pagina 22. Nu alvast de namen van onze covermodellen: Wim A,B., Bouke Arends, Bouwe de Boer, Gerard de Boer,

Als NOM pleiten we al jaren voor een gezamenlijk motto. Tot nu toe

Joost de Boer, Stieneke Boerma, Sytse Bouwer, Henk Brink, Patrick Brouns, Henk Deinum, Martijn Doornbosch,

hebben we door middel van de slogan ‘Noord-Nederland waar het

Wubbo Everts, Hemmo de Groot, Aaldrik Haijer, Anne-

gras groener is’ die boodschap willen promoten. Nu ligt er een mooi

Tjeerd Haaima, Michel Hendriks, Maurice Hoogeveen,

nieuw motto: TopDutch. Dat verbindt ons in de Tesla actie, maar is

Eric Hoppenbrouwer, Barbara Huneman, Marco de Jong,

een prima begrip om als noordelijk uithangbord internationaal vaker

Joost van Keulen, Mirjam Kramer, Gerard Kremer, Soraya

te gebruiken.

Ludema, Petra Maaskant, Marc Muntinga, Gerard Nijhoving, Sander Oosterhof, Melissa Oudshoorn, Niels Palmers,

Kortom een topactie,

Jildou Postuma, Sander de Rouwe, Gerard van der Schaar,

in een top omgeving.

Diana Scheer, Jildau Schuilenberg, Marco Smit, Klaas Stadens, Richard Tapper, Marcel Terra, Esmeralda Top, Gina Tromp, Robert van Tuinen, Tjapko Uildriks, Eiso Vaandrager, Rob Verhofstad, Mark Vletter, Eelco Vrieling, Ben Woldring, Stef van der Ziel.

Typical Dutch,

NOMMER 27 is in drie verschillende

‘jasjes’ gestoken. Het betreft de

TopDutch:

achtergrondfoto’s op de cover.

Noord-Nederland.

Spaar ... uh, raadt de drie locaties en mail je antwoorden naar jansen@

De NOMMER is gedrukt op houtvrij offset, FSC Mix Credit gecertificeerd. De gebruikte biofolie is biologisch afbreekbaar en composteerbaar. Februari 2017

TopActie!

www.nom.nl/plus/topdutch-it-is/

nom.nl. Dan ding je mee naar een

Lees nog meer blogs van Siem en

NOM-goodie bag. Ook nodig ik de

vele anderen op www.nomplus.nl

winnaars uit voor een TopLunch om samen verder van gedachten

•

FEBRUARI 2017

te wisselen over TopDutch.

NOMbassadeurs |

Ready for take off! De ongekende printmogelijkheden van M4FOUR

Sinds januari domineert een high-tech printstraat de fabriekshal van M4FOUR in Kolham. M4FOUR produceert vloeren die communiceren. En dat is zichtbaar door het hele pand, waar je in elk ruimte over een bijzondere vloerprint loopt, met ontwerpen en afbeeldingen die zo scherp zijn dat je soms bijna denkt dat er een obstakel ligt. Rob de Lange, ceo, vertelt trots dat M4FOUR de vloerindustrie wakker gaat schudden. ‘Waar wij naartoe willen is dat als je vandaag je eigen design in ons systeem uploadt, je morgen je eigen vloer kant en klaar geleverd krijgt.’ Veronique Jeunhomme, investment analist van de NOM, was vanaf het begin bij de financiering van deze innovatieve printfabriek betrokken. Een gesprek met Rob de Lange, Erik Brouwer, business developer M4FOUR, en Veronique Jeunhomme.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

M4FOUR

Ruud van Dijk (NOM) Veronique Jeunhomme (NOM)

Erik Brouwer (M4FOUR)

Jeroen van Onna (NOM)

Byung Oberink (M4FOUR) Het begon allemaal zo’n 10 jaar geleden bij technisch direc-

M4FOUR, the

teur Kempe Groenewold, toen M4FOUR nog gespecialiseerd

was in grote formaten prints voor verschillende toepassingen. Op verzoek van Forbo Novilon, de vloerenproducent uit Coevorden, had hij een printer ontwikkeld om vinylvloeren in kleine oplages te bedrukken. Deze vloeren werden bijvoorbeeld geproduceerd in opdracht van architecten, die de Forbo-kwaliteit graag gebruikten als vloeroplossing in ziekenhuizen of luchthavens. Toen de ondernemers Rob de

Tijd

Lange en Erik Brouwer zich in de business van M4FOUR ver-

Bij de oriëntatie naar financiering kwam ook de NOM

diepten, zagen ze veel meer mogelijkheden. De vinylmarkt is

in beeld. Een partij waarbij Rob aanvankelijk wel zijn

een groeimarkt, constateerden de mannen. ‘Wij waren ervan

bedenkingen had. ‘We waren er klaar voor. Het was voor

overtuigd dat je met dit product ook doelgroepen als desig-

ons time to market. Ik was huiverig voor de bureaucra-

ners, evenementenbureaus, standbouwers, shop in shop for-

tische en stoffige omgeving waar we met de NOM in

mules en retailers aan zou kunnen spreken’, aldus Rob. ‘Maar

terecht zouden kunnen komen en zat ook niet te wachten

dan moest er nog wel een verbeterslag gemaakt worden op

op een tijdrovend besluitvormingstraject. Tenminste, dat

het gebied van design, functionaliteit, levertijd en prijs.’

dacht ik.’ Veronique Jeunhomme, investment analist van de NOM, wist die gedachte al bij de eerste ont-

M4FOUR kreeg toestemming de Forbo-vinylvloeren voor

moeting te pareren. Ze kaatste terug dat het tempo van

hun plannen te gebruiken. ‘Een prachtig product, vertelt

handelen voor een groot deel door de ondernemers

Erik, ‘want door de toplaag kun je de vloeren in zowel natte

zelf wordt bepaald. ‘Ik vertelde over het weldoordachte

als droge ruimtes gebruiken.’

werkproces van de NOM en dat na analyse van het team

Zo ontstond het idee zelf een unieke en high tech printma-

en het businessplan we zo snel mogelijk met ondernemers

chine te bouwen. Byung Oberink, financieel adviseur uit het

om tafel willen om over de dealstructuur te praten. On-

netwerk, sloot bij het ondernemerstrio aan. Want het was

dernemerschap vraagt om doorgang. Wij willen niet de

duidelijk dat het zou gaan over een substantiële investering.

vertragende factor zijn.’

•

FEBRUARI 2017

De NOM investeert in de ontwikkeling van het Noorden. Als we dat goed doen levert dat NOMbassadeurs op. Mensen die, enthousiast geworden door de samenwerking met de NOM, hun kennis en ervaring weer delen met anderen. Zo zijn ze niet alleen ambassadeurs van de NOM maar ook ambassadeurs voor het Noorden.

Geert Buiter (NOM)

Kempe Groenewold (M4FOUR) Rob de Lange (M4FOUR)

floor is yours!

7 In oktober betrok M4FOUR de grote fabriekshal in Kolham, werd het eerste personeel aangenomen en startte het selectietraject naar bouwers van de nieuwe printer. ‘We hebben veel stress gehad en alle grenzen opgezocht’,

Teamwerk

glimlacht Rob, ‘ik moet een buiging maken naar onze

Veronique en collega Ruud van Dijk, investment manager,

technische mensen: we hebben hier een fantastische

pakten door. ‘We zijn in Coevorden geweest om de printer

machine staan.’ Het is dan januari.

die daar staat te zien werken, de unieke samenwerking met Forbo te ervaren en de technische kwaliteiten van

High tech

Kempe mee te maken’, vertelt Veronique. ‘We hebben

De printer is een compacte machine in drie delen, door

uitgebreid research gedaan. Daarbij zagen we een com-

Kempe geëngineerd en gebouwd met hulp van ingenieurs,

plementair team, vier mensen met elk hun eigen discipline,

tekenaars en constructeurs van drie verschillende bedrijven,

ervaren ondernemers die er vol voor wilden gaan. Uit-

en daarmee uniek. De printkop is een hightech noviteit

eindelijk concludeerden we, en dat is typerend voor een

die contactloos en daardoor met grote snelheid op een

beslissing over een risicovolle financiering, dat dit het

magnetische baan loopt en een resolutie van maar liefst

team zou zijn dat het nieuwe bedrijf zou leiden en dat

800 dpi kan halen. De vier meter brede vinylrollen kun-

we daarin vertrouwen hadden.’

nen tijdens productie aan elkaar gelast worden, zonder de machine stil te zetten. Rob is zichtbaar trots. ‘Moet je

Voor aanvullende financiering werd het GROEIfonds

je voorstellen: de printer waar we eerst mee werkten had

(Groninger Economisch Investeringsfonds) aangesproken

een productiecapaciteit van 50.000 m2 per jaar. Met deze

en Nommer Ruud van Dijk speelde een actieve rol in

printer gaan we 750.000 m2 per jaar draaien!’ Dat is in elk

het verwerven van vestigingssubsidie via de provincie

geval een duidelijke target voor de onlangs aangenomen

Groningen.

sales manager. • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

ke Leu ie! act BENT U VOOR UW BEDRIJF OOK GEÏNTERESSEERD IN EEN GEPERSONALISEERDE VLOER? VRAAG VOOR 01-07-2017 EEN OFFERTE AAN EN REFEREER AAN DIT ARTIKEL; DAN KRIJGT U 10% KORTING OP UW PROJECT.

WWW.M4FOUR.COM 8 in het bedrijf deel wilde nemen. ‘Alle vier hadden we al

Interactieve mogelijkheden

eens van niets iets gemaakt’, vertelt Rob. ‘Maar een bedrijf

M4FOUR levert vloeren in drie standaardkwaliteiten, een

neerzetten met een product dat er nog niet is, ja dat was

vierde is in ontwikkeling. Stuk voor stuk producten waar-

nieuw. Aan de ene kant was onze zware board daarbij

mee de hele zakelijke markt bediend kan worden. Aan de

een pluspunt, aan de andere kant misschien ook wel een

online marketing tool waarmee designers snel en gemak-

risico. Dat zijn we gaan inzien. Het positieve effect van

kelijk hun eigen ontwerp kunnen uploaden wordt gewerkt.

de NOM als partner in je bedrijf is nog groter dan we

Samenwerking met de TU in Eindhoven heeft al geleid tot

dachten. Het geeft vertrouwen en beïnvloedt contacten.

een interactieve vloer waarin ledverlichting is opgenomen

We zitten nu in de fase dat we de rest van de wereld gaan

en tellers die de traffic in winkels kunnen meten. Rob vertelt

vertellen dat we er zijn. Ook dan is het prettig dat we de

dat er intussen ook een test voor Converse in België loopt.

NOM bij ons aan tafel hebben. Ze helpen hands on mee

‘Wij hebben de ster van hun logo in de vloer gemaakt. Als je

om met hun kennis en netwerk dit bedrijf op poten te

daar straks je telefoon boven houdt worden hun aanbie-

krijgen. Daar zijn we blij mee. We hadden onze financie-

dingen zichtbaar. Van dit soort samenwerkingen en nieuwe

ring niet anders willen organiseren. Dat wil ik ook andere

ontwikkelingen verwachten we veel in de toekomst.’

ondernemers meegeven.’ ‘En dat is nou precies waarom Rob een goede NOMbassa-

NOMbassadeur

deur is’, vindt Veronique.

Voor de mannen van M4FOUR was het aanvankelijk even M4FOUR is sinds februari 2017 operationeel.

slikken toen ze hoorden dat de NOM ook als aandeelhouder

Veronique Jeunhomme Investment analist NOM T (06) 557 116 27 • E jeunhomme@nom.nl

•

FEBRUARI 2017

EVENEMENTEN

Groningen: Whisky Festival Noord-Nederland in de Der Aa-kerk De Der Aa-kerk in de binnenstad van Groningen is van 24 tot en met 26 maart dé plek voor liefhebbers van whisky. Hier vindt dan de twaalfde editie van het Whisky Festival NoordNederland plaats. Het festival trekt traditioneel vele duizenden bezoekers naar de monumentale kerk. Dagelijks zijn er verschillende proeverijen, zowel voor beginners als voor gevorderde whiskydrinkers. Voor de beginners is er een leerzame en zeer toegankelijke proeverij onder leiding van een ervaren spreker. Voor de wat meer gevorderde bezoekers zijn er een aantal zeer exclusieve proeverijen en voor de ‘verwende whiskyliefhebber’, zoals de organisatie het noemt, zijn er de befaamde VIP-arrangementen. www.wfnn.nl

Friesland: Festival Jong Talent op Schiermonnikoog Van 11 t/m 16 maart 2017 vindt de zesde editie van het Festival Jong Talent Schiermonnikoog plaats. Meer dan 50 top talenten van over de hele wereld strijken dan neer op het eiland om concerten te geven en masterclasses te volgen. In deze zesde editie komen vier vertrouwde topmasters en hun leerlingen naar Schiermonnikoog: Nobuko Imai (altviool), Jan Wijn (piano), Philippe Graffin (viool) en Jeroen Reuling (cello). Naast openbare masterclasses worden er diverse middag- en avondconcerten verzorgd. Natuurexcursies, lezingen en documentaires maken het programma compleet. www.schiermonnikoogfestival.nl

Drenthe: De ronde van Drenthe De jaarlijkse wielerwedstrijd ‘De Ronde van Drenthe’ vindt dit jaar plaats op 11 en 12 maart. www.rondevandrenthe.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Kick off Region of Smart Factories Voor een bomvolle zaal met 250 aanwezigen is het officiële startsein gegeven voor het noordelijke smart industry fieldlab Region of Smart Factories (RoSF). In dit fieldlab werken 40 bedrijven uit Noord-Nederland aan de fabriek van de toekomst. Nog maar net uit de startblokken roepen de partners van RoSF andere bedrijven op om zich bij hen aan te sluiten. ‘We willen van het Noorden een internationale hotspot van smart factories maken, maar dat kunnen we niet alleen.’ Blije bestuurders Dat RoSF zich in de kijker heeft gespeeld, bleek uit de grote afvaardiging van bestuurders die bij de kick-off betrokken waren. De officiële speech kwam van Bertholt Leeftink, directeur generaal Bedrijfsleven en Innovatie van het ministerie van Economische Zaken. Hij roemde de voortrekkersrol die het Noorden speelt op

het terrein van smart industry, en overhandigde het ‘fieldlabschildje’ aan projectleider Jan Post (verbonden aan Philips en de RUG), penvoerder Sander Oosterhof (NOM) en stuurgroepvoorzitter Theodoor de Jonge (Cadmatic). Daarna ondervroeg dagvoorzitter en directeur van de NOM Siem Jansen de gedeputeerden Henk Brink (Drenthe), Sander de Rouwe (Fryslân), Patrick Brouns (Groningen) en Tjeerd van Bekkum, burgemeester Smallingerland. Zij tekenden voor de cofinanciering van RoSF, dat met een budget van 21 mio het grootste fieldlab op de nationale smart industry agenda is. De bestuurders deden ook de openingshandeling door, samen met de RoSF-partners, een symbolische smart factory bij elkaar te puzzelen.

Reddingsboei arbeidsmarkt De plannen zijn ambitieus. RoSF moet een kleine revolutie aanjagen, door zoveel mogelijk noordelijke bedrijven op weg te helpen om een smart factory te worden. De smart factory gaat vooral over het slim aansturen van bedrijfsprocessen, en niet zozeer over de processen zelf, dus alle bedrijven kunnen smart worden. Er zijn inmiddels 10 pilotprojecten van start gegaan en er is een smart factory assessment in ontwikkeling (zie kader) als een soort praktische handleiding voor bedrijven. Een opvallend statement van de RoSF-groep is dat zij smart factories zien als de reddingsboei van de arbeidsmarkt, en niet als een bedreiging. ‘Voor een krakkemikkige fabriek heb je hoog•

FEBRUARI 2017

smaakt naar meer ... community moet de basis worden van allerlei spin-off’s op het

Hoe slim is jouw fabriek?

gebied van Smart Factories in het Noorden. De Smart Factory Tour begint op 25 april met een busreis naar de Hannover Messe.’

Klantspecifiek, flexibel, maar toch kostenefficiënt produ-

Mee naar de Hannover Messe? Kijk op www.rosf.nl voor

ceren? In één keer het juiste product ontwerpen? Dan is

meer informatie.

de smart factory waarschijnlijk de oplossing. Hoe ‘smart’ is jouw bedrijf? Je komt het snel te weten met het Smart Factory Assessment, dat is ontwikkeld door de partners van RoSF. De béta-versie staat inmiddels op de website

(www.rosf.nl). Als je 20 vragen beantwoordt krijg je te zien hoe ‘smart’ je bedrijf is ten opzichte van andere bedrijven die het assessment hebben ingevuld.

opgeleide mensen nodig om daar goede producten uit te krijgen. In de smart factory daarentegen doet slimme informatietechnologie het werk. De visie is dat er in de fabriek van de toekomst vooral mensen aan de slag kunnen die zijn opgeleid op MBO1 en MBO2-niveau’, aldus Jan Post. Binnen RoSF wordt

gewerkt aan de voorbereiding van een Centre of Expertise om studenten goed voor te bereiden op de tijd die komen gaat.

Demoplein en workshops RoSF is onderdeel van een nationaal netwerk van fieldlabs die bij elkaar in Nederland de voorhoede zijn van de generatie Industry 4.0. Uit alle hoeken van het land waren de fieldlabs naar Groningen afgereisd om het startsein mee te vieren, en om zichzelf te presenteren. Het succesvolle event werd compleet gemaakt door een uitgebreid demoplein waar 30 bedrijven en organisaties lieten zien wat hun rol gaat worden bij de fabriek van de toekomst. Tijdens de conferentie werden alle aspecten van de smart factory uiteengezet. Vooral de workshops over ICT werden goedbezocht.

Van consortium naar community

Ga mee op ontdekkingstocht

Noord-Nederland een hotspot van smart factories maken. Dat is één van de ambities van de RoSF-groep. Het consortium wil doorgroeien tot een brede community, en nodigt andere

met het bedrijvennetwerk van het Fieldlab Region of Smart Factories.

bedrijven uit om zich aan te sluiten. ‘Bedrijven kunnen zich nu

www.rosf.nl

via de website inschrijven voor de Smart Factory Tour’, aldus Hans Praat van de NOM. ‘Dit wordt de bedrijven-community van RoSF. Voor de deelnemers gaan we tenminste 4 events per jaar organiseren, zoals bedrijfsbezoeken en workshops. Deze • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Hans Praat Business Development manager NOM T (06) 215 184 93 • E praat@nom.nl

@HansPraat

Een deal om van Synergon in Winschoten verpakt sinds kort miljoenen snoepjes voor snoepfabrikant Look-O-Look, die deel uitmaakt van het internationale concern Perfetti van Melle. Een deal om van te smullen, voor de hele regio Oost-Groningen. De NOMMER nam een kijkje achter de schermen en ontdekte hoe gedisciplineerd een sociale werkomgeving kan zijn.

Hoe netjes hij er ook bijloopt, als directeur Ed Scherbeyn de

spel goed gebruiken. Omdat het verpakkingswerk grote aan-

speciaal verbouwde verpakkingshal voor snoepgoed binnen-

tallen betreft en er allerlei hygiënische regels gelden, maar

stapt, wordt hij meteen teruggefloten door zijn medewerkers.

zeker ook omdat er op termijn twee- tot driehonderd mede-

Test geslaagd, want zonder haarnetje, witte jas en werk-

werkers nodig zijn die productie kunnen draaien op een

schoenen mag hij inderdaad niet over de streep die met

voedselveilige wijze. Door de komst van de Participatiewet

blauwe tape op de witglanzende gietvloer is geplakt. Werken

(per 2015) zijn sociale werken leerbedrijven als Synergon

in de foodsector vraagt discipline en strikte hantering van

officieel ‘uitvoeringsorganisaties Participatiewet’ geworden,

hygiëneregels. Dat was nieuw voor het sociale werken leer-

waardoor hun rol is veranderd. Dat blijkt soms een zoek-

bedrijf Synergon, maar er is hard gewerkt om de knop om te

tocht, maar schept ook mogelijkheden.

zetten voor de samenwerking met Look-O-Look Int. B.V.

Doorstromen Sparringpartner

De samenwerking met Look-O-Look geeft regio Oost-

Het begon allemaal met een artikel in de Volkskrant, waaruit

Groningen de kans om zowel mensen met een arbeids-

bleek dat de snoepfabrikant graag geschikte Nederlandse

beperking aan het werk te houden, als langdurig werklozen

partnerbedrijven zou hebben voor het verpakkingswerk.

naar de arbeidsmarkt te leiden. ‘De opzet en gelaagdheid

Synergon toonde ondernemersgeest en nam contact op met

van ons bedrijf is geschikt voor zowel vakopleiding en

Look-O-Look. Voor ze het wisten zaten ze aan de onderhan-

doorstroming als voor zogenoemd beschut werken’, stellen

delingstafel, geflankeerd door de NOM en de gebiedsregisseur

programmamanager André de Wit en productieleider Jeroen

van Oost-Groningen. ‘In eerste instantie dachten we vooral

van der Woude. Synergon biedt als arbeidsontwikkelbedrijf

wegens de benodigde investeringen aan de NOM’, vertelt Ed.

- naast nuttige dagbesteding in de productie - dus ook werk-

‘Maar eenmaal in contact bleek hun rol als meedenkende

ervaringsplaatsen van waaruit mensen kunnen doorstromen

sparringpartner en verbinder in de regio veel waardevoller

naar een reguliere baan in de foodsector. En dat maakt deze

dan financiering.’

deal zo interessant voor de hele regio.

Participatiewet

Eigentijdse aanpak

Bij deze grote deal met een internationale partij - moeder-

De NOM ziet de toegevoegde waarde die Synergon biedt met

concern Perfetti Van Melle is actief in maar liefst 150 landen -

Look-O-Look als partner. ‘Nieuwe en groeiende foodbedrijven

kon Synergon de geboden adviezen en het regionale samen-

in deze regio kunnen straks hun voordeel doen met de mensen

•

FEBRUARI 2017

te smullen die bij Synergon worden opgeleid’, zegt projectmanager

pline. Hoe is dat opgepakt? ‘Training, training en nog eens

Wim A,B. van de NOM. ‘Wij merken nu al dat de regio met

training’, vertellen de heren. ‘Er zijn strikte regels, alles gaat

interesse reageert op de boodschap dat Groningers ervaring

in een bepaalde volgorde en in afgebakende ruimtes. Dat

kunnen opdoen in de foodsector. Het is mooi hoe een

moet in je systeem komen. Maar als het daar eenmaal zit,

sociaal werken leerbedrijf met deze deal laat zien dat het in

geeft zo’n routine onze mensen ook houvast.’

staat is op een eigentijdse manier uitdagingen aan te gaan rond mensen die - om welke reden ook - afstand hebben

Bij de les blijven

tot de arbeidsmarkt.’ Waarop Jeroen nuchter reageert: ‘Wij

De eerste lichting medewerkers die is getraind in voedselveilig

noemen dat gewoon mensen die moeite hebben een baan te

werken pakt het uitstekend op. ‘De mensen zijn nieuwsgierig.

vinden of te houden.’

Ze willen weten hoe het zit, van het hygiënisch verpakken tot de administratieve organisatie eromheen. Al die nieuwe

Variatie in werksoorten

taken brengen energie. Het volhouden van discipline is eigen-

Waarom lukt het Synergon wel om deze mensen succesvol

lijk de grootste uitdaging. Je moet een balans vinden tussen

aan de slag te krijgen? ‘Talenten zien en eruit halen is een

de automatische piloot en scherp blijven. Alle bedrijven die

vak apart bij deze groep. Wij hebben daar inmiddels ruim-

veiligheid of hygiëne in acht moeten nemen, weten dat de

schoots ervaring mee. Hier is - met vallen en opstaan - een

aandacht op den duur verslapt. Daarom is het belangrijk

unieke werkomgeving gecreëerd met een waardevolle variatie

dat we elkaar bij de les houden; iets waar we in deze sociale

in werksoorten, begeleidingsvaardigheden en ontwikkelmo-

werkomgeving heel goed in zijn.’

gelijkheden. Als privaat reïntegratiebedrijf willen wij een zo normaal mogelijke werkplek bieden, daarom zijn we - naast

Opsteker

alle andere mooie productieopdrachten - blij met de deal

In samenspel met Look-O-Look realiseerde Synergon een

met Look-O-Look. Hun snoep ligt in alle supermarkten, zo’n

verpakkingshal die aan alle eisen voldoet. Van het klimaat

groot en herkenbaar merk maakt onze medewerkers trots. Bij

en de inrichting tot en met de logistieke processen: alles is

de onthulling van het logo op de gevel wilde iedereen ermee

afgestemd op het hygiënisch en zorgvuldig georganiseerd

op de foto. Dat zegt iets over de betrokkenheid.’

verpakken van snoepgoed in alle soorten en maten. Synergon investeerde zelf in deze operatie en kijkt de toekomst met

Discipline

vertrouwen tegemoet. ‘De steun van en het samenspel

Synergon is bovendien gewend om creatief te denken. Ze

met de Provincie, de NOM en Look-O-Look gaven ons de

vinden oplossingen voor medewerkers die niet kunnen

overtuiging om deze kans met beide handen aan de grijpen.

lezen of tellen, zodat ze toch hun werk goed kunnen doen

Het is een grote opsteker dat wij dit kunnen, vanuit onze

en sinds de komst van de Participatiewet maakt het bedrijf

oorsprong als sociaal werken leerbedrijf. We zijn er trots

op ondernemende wijze werk van de kansen die er zijn als

op om op deze manier van betekenis te zijn voor de werk-

arbeidsontwikkelbedrijf en praktijkopleider. De deal met

gelegenheid en de maatschappelijke leefbaarheid

Look-O-Look is dan ook een flinke kers op de taart, al vraagt

in deze regio.’

de omslag naar voedselveilig werken om al even flinke disciWim A,B. Projectmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) 270 871 72 • E ab@nom.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

SPOTLICHT

O N D E RN E M IN G U ITGEL ICHT

Sociale bedrijfscultuur essentieel voor De Gr 14

zit in ons DNA. Mijn vader is dit bedrijf gestart en wij leerden van

Hij heeft respect voor zijn monteurs - ‘ons vak

hem al jong: wie goed is voor de aarde en voor de mensen, krijgt

vraagt veel van techneuten’ - en ziet de titel

dat ook terug. Het risico is dat je soms niet zakelijk genoeg bent,

Drentse Onderneming van het Jaar 2016 als een

maar door voor elkaar klaar te staan, bereik je uiteindelijk meer.’

erkenning voor iedereen die zich bij De Groot

Positieve uitstraling

Installatiegroep elke dag weer inzet om de klussen

Het succes van De Groot Installatiegroep spreekt voor zich. Het bedrijf verdubbelde afgelopen drie jaar van 250 naar 500 mede-

te klaren. Een gesprek met algemeen directeur

werkers en deed aanzienlijke projecten, zoals de brandbeveili-

Marcel de Groot over sociaal ondernemerschap.

ging van De Rotterdam - het grootste gebouw van Nederland en installaties in het Centraal Station van Amsterdam. In de

Hoe wil je het zelf graag? Die vraag neemt Marcel als uitgangs-

noordelijke regio namen ze onder meer de installaties van het

punt bij zijn rol als werkgever. ‘Mijn drie zussen en ik - we zitten

UMCG en De Nieuwe Kolk in Assen voor hun rekening. Marcel

samen in het familiebedrijf - vinden het belangrijk om plezier

constateert nuchter: ‘Aansprekende grote projecten stralen iets

in ons werk te hebben en dat geldt natuurlijk net zo goed voor

positiefs uit, want de laatste jaren leidt de ene opdracht bijna

onze medewerkers. Dus daar doen wij ons best voor. Dat sociale

vanzelf naar de volgende’.

•

FEBRUARI 2017

WWW.DEGROOTGROEP.NL

De Groot Installatiegroep bedenkt, ontwerpt, installeert, inspecteert en onderhoudt hoogwaardige elektrotechnische-, werktuigbouwkundige- en brandbeveiligingsinstallaties. Het familiebedrijf is in ruim vijftig jaar tijd uitgegroeid tot een toonaangevende speler in de Nederlandse installatiebranche. Naast het hoofdkantoor in Emmen en de noordelijke vestigingen in Groningen, Hoogeveen, Joure en Lelystad, is De Groot ook actief vanuit Apeldoorn, Den Bosch, Elburg, Hengelo, Houten en Ridderkerk.

hoort erbij in onze business, maar dat maakt het nog niet gewoon. Onze monteurs verdienen respect, want in dit vak wordt veel verwacht, zeker met de grote projecten die wij doen. Daarmee bieden we natuurlijk ook uitdaging, waardoor medewerkers kunnen groeien in hun vakmanschap. Bovendien investeren wij in innovatie, iets wat techneuten van nature in zich hebben. Die focus op nieuwe technieken - zoals de SolarFreezer of een cv-ketel op waterstof - is essentieel om mee te blijven doen in de markt.’

oot Installatiegroep

Tegengas Het valt Marcel op dat de gemiddelde MKB’er moeite heeft om te veranderen, terwijl dat essentieel is voor ontwikkeling. ‘Een open deur, maar toch blijven veel ondernemers graag bij het oude vertrouwde. Het voordeel van ons familiebedrijf is dat we elkaar scherp houden, terwijl we in de basis wel op één lijn zitten omdat we uit hetzelfde nest komen. Bij het aantrekken van een externe commercieel directeur zochten we daarom ook iemand met wie het in de kern klikte. We zijn heus niet bang

Anita, Marcel, Irma en Esther zijn terecht dolblij

Ondernemersgeest

voor tegengas of een nieuw geluid, want een frisse wind helpt

Kwaliteit loont, weten ze bij De Groot. Al is de groei mede

het bedrijf juist vooruit. Maar mensen die ten koste van alles

gerealiseerd door overnames. ‘Zo’n eerste overname is heel

willen scoren, die passen hier niet.’

spannend’, vertelt de algemeen directeur. ‘Daarna gaat het soepeler, al is het elke keer een ander spel. Bedrijven overnemen

Mens en omgeving

vraagt kapitaal, maar zeker ook durf, focus én flexibiliteit. Als

Sociaal ondernemerschap blijft daarom belangrijk: plezier in

middelgroot bedrijf hebben wij het voordeel dat we geen logge

het werk, inzet voor vrouwen in de techniek, mantelzorgvrien-

tanker zijn. Wij hebben ondernemersgeest en kunnen flexibel

delijk beleid en een stichting voor maatschappelijke projecten

richting kansen koersen. Natuurlijk komt daar veel bij kijken,

die in of vanuit de eigen regio’s geïnitieerd worden. ‘Mens en

zeker in een periode van groei en overnames. Dan blijkt hoe

omgeving staan voorop, want dat is de basis voor continuïteit’,

belangrijk een sociale bedrijfscultuur is, omdat je het met elkaar

beseft Marcel. ‘Daarom focussen we na een periode van inten-

moet opvangen en waarmaken.’

sieve groei nu eerst weer op de interne processen. We houden een open vizier voor kansen, maar thema’s als HRM, innovatie,

Groeien in vakmanschap

scholing en duurzaamheid verdienen structureel aandacht. Dat

Het noordelijke arbeidsethos - ook in het DNA van De Groot

zijn immers de wortels van waaruit we met inhoudelijke projecten

Installatiegroep - blijkt daarbij een pluspunt. ‘Hard werken

kunnen waarmaken waar we voor staan.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Flinc is een onderdeel van NV NOM

Flinc, de weg naar investeerders en

Arj

‘Bij Flinc richten we ons op startups, groeiers en mkb bedrijven die bezig zijn met de ontwikkeling en het vermarkten van innovatieve producten of diensten. Door deze ondernemers 1-op-1 te adviseren, zorgen wij ervoor dat de financieringsmarkt transparanter en beter toegankelijk wordt, zodat innovatieve ondernemers hun

Het is onze ambitie om

kapitaalbehoefte sneller en

hét portaal in Noord-Nederland te worden voor

effectiever kunnen invullen.’

innovatie, ondernemerschap en financiering. Flinc heeft een uitstekend zicht op alle initiatieven, financieringsmogelijkheden, regelingen en

Ellen

programma’s die voor innovatieve ondernemers van belang zijn.

WWW.F-LINC.NL

Van idee naar start naar financiering

In de ontwikkelfase worden bedrijven met een

2 3

Tijdens de investor ready fase is het businessplan

n gge mers e Z rne e ond

‘WE ZIJN GEGROEID IN KLANTEN EN ONZE PROPOSITIE IS BIJGESTUURD, DAAR HEEFT FLINC ABSOLUUT EEN ADVISERENDE ROL IN GESPEELD.’

innovatief idee geholpen met hun strategie, het verdienmodel en financiën.

‘DANKZIJ FEEDBACK, MOTIVATIE, STEUN EN TIPS VAN FLINC WERKEN WE INTUSSEN SAMEN MET MEERDERE PARTIJEN.’

volledig uitgewerkt en worden voorbereidingen getroffen voor een pitch deck of teaser.

‘HET TRAJECT MET FLINC HEEFT GERESULTEERD IN CONTACT MET MEERDERE INFORMELE INVESTEERDERS.’

In de financieringsfase zoekt Flinc actief naar een match tussen investeerder en ondernemer.

FLINC GEDAAN 2016

Aantal leads

170

Projecten

Gefinancierde bedrijven

Aantal financieringen

Geïnvesteerd kapitaal

4 miljoen

Aantal fte

150

Ellen Ploeger Projectmanager Flinc T (06) 481 779 08 • E ploeger@f-linc.nl

FinDit voor investeerders

8,5

Investeerdersportaal FinDit zorgt voor verrassende matches tussen ondernemers en investeerders. Findit is in 2016 gelanceerd. Intussen hebben 75 investeerders een profiel aangemaakt, zijn er 13 proposities geplaatst

Onze klanten geven ons

en 6 matches gemaakt.

een mooi rapportcijfer

Arjen Schol Projectmanager Flinc T (06) 557 083 91 • E schol@f-linc.nl

@ploeger_ellen

•

FEBRUARI 2017

@AdrianusSchol

Wat is de rol van de NOM, naast financier? De NOM heeft meerdere rollen, ook in een financieringstraject. Bij NOM Finance beoordelen we financieringsaanvragen van startups en ondernemingen met als doel ze te laten groeien. Daarnaast bieden we denkkracht, advies en begeleiding. De adviseurs van NOM Business Development zorgen dat bedrijven en kennisinstellingen met de juiste competenties bij elkaar komen, bieden hulp in het financieringstraject en maken van plannen of ideeën innovatieve producten. Het gevolg: nieuwe omzet voor Noord-Nederland. Onze collega’s van NOM Foreign Direct Investment proberen buitenlandse investeerders over te halen zich te vestigen in onze regio. Dat doen ze door ze te informeren over de noordelijke infrastructuur, over mogelijke vestigingslocaties en bedrijventerreinen, en door ze in contact te brengen met vergunningverstrekkers, energieleveranciers en werkgelegenheidsinstanties.

Op welke manier kan de NOM helpen bij het vinden van extra investeerders en/of financiers? Als de NOM wil investeren maar niet de totale financiering voor haar rekening wil of kan nemen zullen we altijd proberen om partijen te benoemen waar mogelijk kans is op aanvullend succes. In sommige gevallen kunnen we een warme introductie verzorgen. Dat hangt ook af van de totale financieringsvraag, de invulling daarvan door de NOM en de fase waarin de onderneming zich bevindt. We begeleiden geen financieringsvragen bij derden maar als (potentieel) gezamenlijke financier ontstaat er vaak

U vraagt Wij antwoorden

wel interactie tussen alle betrokken partijen. We kunnen u ook in contact brengen met onze collega’s van Flinc. Zij kunnen er samen met u voor zorgen dat uw plannen investor ready worden. Meer informatie vindt u op www.flinc.nl.

Ik heb een goed idee. Wat nu? Wij kunnen samen kijken wat ervoor nodig is om dat idee uit te werken tot

Als Nommer krijgen we regelmatig vragen over ons werk. Tijdens een verjaardag of aan een keukentafel. In elke NOMMER beantwoorden we een aantal van die vragen. Bent u op zoek naar nog meer antwoorden op vragen, kijk dan verder op nom.nl, onder FAQ’s.

een product of een nieuwe onderneming. Bijvoorbeeld door contact tot stand te brengen met andere ondernemers, die delen van de productie voor hun rekening kunnen nemen, of met kennisinstellingen. We kunnen op zoek gaan naar een netwerk met mensen die verder kunnen helpen. En als dat nodig is kunnen we ook helpen met (het vinden van) financiering.

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Het sluiten van de In een al wat ouder videofilmpje dat op internet is te vinden schetst Kees de Koning zijn droom: het ontstaan van een ‘Silicon Valley van de zuivel’, vlak onder Leeuwarden. Bij menigeen toverde een dergelijke vergelijking destijds ongetwijfeld een vertederende glimlach op het gezicht. En toch is de Dairy Campus, waar De Koning manager van is, inmiddels uitgegroeid tot een begrip in Nederland. Op de plek waar ooit de noordelijke proefboerderij stond is nu een hypermodern complex verrezen waar onderzoek, scholing en innovatie op het gebied van de melkveehouderij wordt gestimuleerd. En: de aanzuigende werking is goed merkbaar. Exemplarisch is de voorgenomen vestiging van internationale vleesproducent Vion, vlak naast de Dairy Campus. Een keuze waarbij ook de NOM betrokken was. De bouw is gepland voor 2017 en benadrukt dat op de Campus álle facetten van de koe centraal staan.

Vion bouwt nieuwe slachterij bij Leeuwarden ACH, JE MOET BIJ INNOVATIE NOOIT VAN DE VLOER OP DE ZOLDER WILLEN SPRINGEN

•

FEBRUARI 2017

koeienketen ‘Wij zijn er goed in om de brug te slaan tussen de wetenschap

de plek waar de koeien zitten’, zegt De Vries. ‘Onder andere

van Wageningen University & Research, waar wij een onderdeel

Heerenveen stond in de belangstelling en had goede papieren.

van zijn en de praktijk’, stelt De Koning vanuit zijn nieuwe kan-

De directie van VION wilde echter absoluut meerdere opties

toor, uitkijkend over de weilanden ten zuiden van Leeuwarden.

kunnen vergelijken. Men wilde ook naar de aandeelhouders

‘Wetenschappelijk onderzoek is ontzettend belangrijk, maar

toe een gefundeerde keuze laten zien. Aan ons werd gevraagd

innovaties moeten in de praktijk ook werken. Hier kunnen be-

daarvoor een bidbook te ontwikkelen.’

drijven en studenten daadwerkelijk tussen de koeien testen hoe

De Jong: ‘Dan trek je in korte tijd alles uit de kast. In dit geval

innovaties werken. Het is heel erg ‘hands on.’ Daar houdt het

ging het vooral om de locatie. Na onderzoek kwamen er vier

bedrijfsleven van. We proberen daarbij breed te denken en ons

duidelijke kanshebbers uit de bus, allen in Fryslân. We hebben

te focussen op de complete levenscyclus van de koe. En dat in

vervolgens in nauwe samenwerking met die betrokken gemeen-

een duurzame setting, waarin kringloop denken centraal staat.’

ten en de provincie Fryslan enorm veel data naast elkaar gezet. Denk aan beschikbare grond, rijtijden, aanwezige nutsvoorzie-

Honderd banen er bij

ningen, kostenramingen om eventuele faciliteiten op gewenst

De vele faciliteiten en activiteiten op de Dairy Campus trekken

niveau te krijgen en toekomstige uitbreidingsmogelijkheden.

ook andere bedrijvigheid aan. Belangrijke spelers als onder andere

Vervolgens zijn we met Vion langs beschikbare locaties gegaan.

Cowhouse (stalinrichter) en CRV (organisatie voor de genetische

Een uiteindelijke keuze wordt dan door het bedrijf gemaakt op

verbetering van de veestapel) vestigden zich de afgelopen jaren

basis van tal van afwegingen. De aanwezigheid van de Dairy

al rondom de Campus en ook het bedrijf Rinagro (productie en

Campus bij Leeuwarden was daarbij voor Vion een absoluut

verkoop van toevoegmiddelen voor drijfmest) overweegt een

pluspunt.’

verhuizing naar de Campus. De komst van vleesverwerker Vion in 2017 mag een absolute opsteker worden genoemd, met een

Levenscyclus

investering van 15 miljoen euro en verwachte directe werkgele-

Gert Jan Uppelschoten, manager operations Beef NL en nauw

genheid van zo’n honderd banen.

betrokken bij de nieuwbouwplannen, beaamt de woorden van De Jong. ‘Wij vonden dat de Dairy Campus het heel goed voor

Joep de Vries en Reinder de Jong van de NOM herinneren zich

elkaar heeft. Als vleesproducent staan wij letterlijk aan het eind

als direct betrokkenen de voorafgaande processen heel goed.

van de levenscyclus van de koe. In de perceptie van sommige

‘Vion wilde een nieuwe fabriek bouwen in het Noorden, dichtbij

mensen ligt dat wat gevoelig. Tegelijkertijd zijn er heel veel

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

mensen in de wereld die graag een stukje vlees eten. Aan ons de taak om dat te leveren, met respect voor de dieren die wij daarvoor gebruiken. Dat betekent: veel aandacht voor een diervriendelijke productie, maar ook open staan voor innovatie. Hoe kun je steeds weer nieuwe dingen leren over die koe? Denk bijvoorbeeld aan de vraag wat voedsel met een koe doet en ook medicijngebruik, of stress. En uiteraard willen we te allen tijde weten wat het allemaal doet met de kwaliteit van het

Gert van Uppelschoten op locatie

vlees. Het sprak ons geweldig aan dat men op de Dairy Campus óók zo breed tegen de koe aankijkt. Daarbij kwam dat het voor ons ook aantrekkelijk is dat er veel aanverwante bedrijven in de directe omgeving zitten.’

‘Ach, je moet bij innovatie nooit van de vloer op de zolder willen springen’, aldus de manager. ‘Dus we doen het stap voor stap. Maar wat ik hier heel graag nog zou zien is een infrastructuur waarmee zich hier ook startups gaan vestigen. Per jaar krijg ik toch meerdere keren die vraag van studenten, of beginnende bedrijven, of ze ook op of om de Dairy Campus een bedrijf kunnen starten. Daar hebben we op dit moment de ruimte niet voor. Maar voor de verdere ontwikkeling van dit hele concept Dairy Campus zou dat geweldig zijn.’

Betrokkenen waren zich er van bewust dat een nieuwe slachterij weerstand kan oproepen, bijvoorbeeld bij omwonenden. De Jong: ‘Omwonenden speelt in Leeuwarden minder, maar het is erg belangrijk om iedereen goed op de hoogte te brengen. Wij hebben toen gezamenlijk besloten om bestuurders en betrokken ambtenaren van de gemeente Leeuwarden een bezoek te laten brengen aan de fabriek in Tilburg. Dat is heel goed geweest. De betrokken ambtenaren en bestuurders kunnen het verhaal veel beter uitleggen wanneer ze zelf met eigen ogen hebben gezien hoe het productieproces gaat en wat de impact is voor de omgeving.’

Koeienketen De koe zowel als dier, onderzoeksobject en productiemiddel van melk én vlees; het is alsof op de Dairy Campus een ‘koeienketen’ wordt gesloten. Kan hiermee gesteld worden dat de Silicon Valley-droom van De Koning volledig is uitgekomen?

Joep de Vries Projectmanager Foreign Direct Investment T (06) 253 926 71 • E jdvries@nom.nl @Joep_deVries

Voor Nommers Joep de Vries en Reinder de Jong is de bouw reeds gestart •

FEBRUARI 2017

(Bron Zuivelnl.org, jaarverslag 2015)

LANDBOUWSECTOR IN NEDERLAND In vogelvlucht Agri Nutri 2.824 in Noord160.000 fte 18.000 Nederland melkveebedrijven

961 1.098

Met name door het wegvallen van het melkquotum investeerden

Nederland, FrieslandCampina en het Dairy Training Center. De Cam-

veel boeren de afgelopen jaren in extra stallen en meer koeien. Uit

pus is ontstaan nadat diverse proefboerderijen in Nederland werden

de CBS landbouwtelling van 2015 (stand begin april) bleek dat het

samengevoegd en uiteindelijk werden geconcentreerd in Leeuwarden.

aantal melk- en kalfkoeien ten opzichte van 2014 dan ook met 3%

In de Friese hoofdstad zitten veel bedrijven die agrarisch gericht zijn

was toegenomen tot ruim 1,6 miljoen stuks. En begin december

en ook onderwijsinstellingen als Van Hall Larenstein en Nordwin Col-

2015 telde Nederland al meer dan 1,7 miljoen melk- en kalfkoeien.

lege hebben agrarisch gerichte opleidingen.

De Nederlandse melkproductie steeg daarmee in 2015 met bijna 7% tot een recordhoogte van ruim 13,5 miljard kg.

Dairy Valley: is een initiatief dat in december 2016 van start ging.

Kees de Koning: ‘Maar gelijktijdig nam de vraag vanuit China af en

Initiatiefnemers: provincie Fryslân en de zogenaamde ‘F 4 gemeenten’

kon er door de economische sancties ook niet meer met Rusland

(de vier grote gemeenten in Fryslân, red.), plus de instellingen op het

worden gehandeld. Het gevolg was een dalende melkprijs; een

gebied van agrarisch onderwijs en diverse bedrijven. Doel van het

verschrikking voor de boeren. Je had het misschien een beetje zien

initiatief is innovatie in de regio te versterken

aankomen, maar de mate waarin het gebeurde verraste iedereen.’

en Fryslân ook als innovatieve Dairy-kern

De gevolgen waren merkbaar: in lijn met het lage prijsniveau op

van Nederland internationaal te profileren.

de zuivelmarkt lag de aan melkveehouders uitbetaalde melkprijs in 2015 gemiddeld circa 22% onder het relatief (hoge) niveau van het voorafgaande jaar.

Vion Food Hoe verder? Overheid en bedrijfsleven in het Noorden zijn er van

Vion Food is een internationale vleesproducent met productie-

overtuigd dat een vitale sector vooral kan ontstaan op basis van

locaties in Nederland en Duitsland. Er zijn verkoopkantoren in

innovatie en sectoroverschrijdende samenwerking. Met name

meer dan tien landen. Het hoofdkantoor van Vion Food is geves-

duurzaamheid staat daarbij centraal. Om dat proces te ondersteunen

tigd in Boxtel (Nederland). CEO is Francis Kint. In 2015 realiseerde

werd in 2014 Greenlincs opgericht. Het doel: de agro & foodsector

het bedrijf een nettowinst van 22 miljoen euro. De nieuwe

te helpen innoveren in de richting van een sterke ‘biobased regio’.

slachterij bij Leeuwarden komt tot stand in samenwerking met

Kortgezegd: een economie die gewassen en reststromen uit de

de Waddenvlees groep. De slachterij zal zich specialiseren op

landbouw en voedingsmiddelenindustrie inzet voor niet-voedsel-

het slachten en verwerken van alleen koeienvlees. Het bedrijf zal

toepassingen (lees: de productie van materialen, chemicaliën,

naar verwachting 2.500 koeien in de week verwerken en werk

transportbrandstoffen en energie, red.). In Fryslân concentreert zich

bieden aan zo’n 100 mensen.

dit proces vooral rond innovaties op en rond de melkveehouderij.

‘Met de nieuwe investering werken we aan kortere ketens met betere transparantie, voedselveiligheid en kwaliteit. Daarmee

Dairy Campus Leeuwarden: vormt samen met veel andere

kunnen we ook verder werken aan duurzame vleesconcepten,

partijen de Agri Nutri-sector in Noord-Nederland. Dairy Campus is

zoals weiderundvlees, waddenrundvlees en biologisch rund-

onderdeel van Wageningen University & Research (WUR). Tegelijkertijd

vlees’, aldus CEO Francis Kint, bij de openbaarmaking van de

is de Campus ook verbonden met kennisinstellingen als Hogeschool

plannen.

Van Hall Larenstein, Nordwin College, RUG Campus Fryslân, LTO

Als het aan Vion ligt gaat het noordelijk bedrijfsleven overigens fors profiteren van de komst van de fabriek. ‘We zijn erg ambitieus en willen een prachtige fabriek neerzetten. Uiteraard gaan we in

Reinder de Jong Projectmanager Foreign Direct Investment T (06) 255 472 73 • E dejong@nom.nl

de omgeving kijken wie ons daarbij goed kan helpen’, aldus Gert Jan Uppelschoten. • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

BIJPRATEN MET WUBBO EVERTS, FOREIGN DIRECT INVESTMENT MANAGER Zeg Wubbo, als wij zeggen TopDutch, wat zeg jij dan? TopDutch is trots. Trots op de regio Noord-Nederland. TopDutch is ook verbinding. Dit initiatief heeft op een praktische manier gezorgd voor een hechtere samenwerking tussen de provincies Fryslân, Drenthe en Groningen, waarbij de provinciegrenzen er niet toedoen. TopDutch is enerzijds een geografische verwijzing: de top ofwel het Noorden van Nederland. Daarnaast duidt het ook de kwaliteit van de regio. Kwaliteit van leven, kwaliteit van mensen, kwaliteit van samenwerken.

Wat is jouw rol en/of die van de NOM in het geheel? We zijn vanuit de NOM vanaf het begin bij dit initiatief betrokken.

Samen met mijn collega’s Wim A,B. en Soraya Ludema maak ik deel uit van het zogenaamde kernteam. De overige leden zijn Barbara Huneman en Klaas Stadens (provincie Groningen), Gerard de Boer, Diana Scheer en Brita Sierdsema (Initio) en Stef van der Ziel (Jet-Stream). Daaromheen is een groep van een kleine 50 personen gevormd, die samen deel uitmaken van de inmiddels befaamde appgroep met de naam Project Nikola. Dit is een bonte mengeling van ondernemers uit de drie TopDutch provincies, de

meer uit de openbaarheid verdwijnen. Vanuit de zogenaamde

gedeputeerden Patrick Brouns, Sander de Rouwe en Henk Brink

Invest in Holland-aanpak ligt de coördinatie vanuit landelijk

van de respectievelijke provincies Groningen, Fryslân en Drenthe,

oogpunt bij de NFIA, Netherlands Foreign Investment Agency,

een Nederlandse ambassadeur, wethouders van de grootste steden

een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische

in het Noorden, Groningen Seaports en ambtenaren uit de diverse

Zaken. De NFIA helpt en adviseert bedrijven uit het buitenland

provincies en gemeenten.

bij het opzetten, uitrollen en/of uitbreiden van hun internationale activiteiten in Nederland. Voor ons is de NFIA een strategische

De acquisitietrajecten waarbij je betrokken bent zijn nooit zo openbaar. Wat betekent het dat je nu andersom moet denken?

Gaat TopDutch zich verder ontwikkelen?

Dat werkt enerzijds bevrijdend, want je hoeft minder ‘undercover’ te

Wat ons betreft is de campagne nu al een succes. TopDutch gaat

opereren en dus kun je redelijk vrijuit praten. Geheimhoudings-

verder dan dit bijzondere project. Ik denk bijvoorbeeld aan de

verklaringen zijn bijna standaard bij investeringsprojecten. Aan

branding rondom Dutch Data Ports, waarmee ik samen met

de andere kant weten we ook dat we in dit specifieke geval nog

Robert van Tuinen (Groningen Seaports) en Martijn Doornbosch

aan het begin staan. Als we daadwerkelijk in gesprek raken,

(Gemeente Groningen) de vestiging van datacenters in Noord-

dan zullen we weer meer diplomatiek te werk gaan; details van

Nederland aanjaag. Wat ons betreft wordt dat vanaf heden

het project en de stand van zaken zullen dan naar verwachting

TopDutch Data Ports!

partner. We werken in veel projecten heel nauw samen.

•

FEBRUARI 2017

FACTSHEET

EUROPE’S TOP LOCATION FOR DATA CENTERS CHECK OUT

OUR LOCATION FACTORS

ENERGY HOTSPOT • Total generation capacity of 8,000 MW • Redundant energy grid - 99,9995% secure • Sustainable power mix (green- and fossil energy) • Google, Digital Realty Trust, KPN, Atos

IDEAL DATA CENTER

CLIMATE

• Average winter temperature 60 C, in summer 150 C/59˚F • Free air cooling • Stable wind conditions

POOL OF WELL TRAINED AND AVAILABLE STAFF Groningen,

> 60 IT related studies

City of Talent,

for training and education

hosts 60,000 WANTED students

4 universities

OPTIMAL FIBER CONNECTIVITY • Latency >max. 1.2 m/s to AMS-IX • Fiber-optic submarine cable • Dark fiber paths to AMS-IX

INTERESTED? PLEASE CONTACT Wubbo Everts Projectmanager Foreign Direct Investment

INVESTING IN DEVELOPMENT

T +31 50 521 44 22 M +31 6 215 184 97 I www.nvnom.com E everts@nom.nl www.dutchdataports.com

N.V. NOM • Investment and Development Agency for the Northern Netherlands

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Globally connected. Embedded in the European network.

LED factory straalt focus, visie Natuurlijk, dat zowel de NOM als het Doefonds Fryslân een financierig verstrekken is al de moeite waard. Maar dat LED factory in Leeuwarden het als MKB-bedrijf zelf voor elkaar heeft gekregen om een forse Interreg-subsidie uit Brussel binnen te halen, daar is Trudie Timmerman met recht trots op: ‘We laten zien dat groot denken kan in Noord-Nederland.’ Met groot denken doelt voorvrouw Trudie Timmerman

ledoplossingen gerealiseerd die bijdragen aan het welzijn

zeker niet alleen op het geld dat nodig is om de markt

van pluimvee, waardoor ze beter bewegen, beter eten,

wereldwijd te veroveren met innovatieve led-oplossingen

gezonder zijn, goed groeien en meer eieren leggen. Dieren

voor (pluim)veehouderijen, industriële locaties en utiliteits-

blij én boeren blij.’

gebouwen. Groot denken gaat net zo goed over de droom waarmee zij en haar man Reinoud Timmerman zes jaar

DE PRODUCTEN VAN LED FACTORY HEBBEN MAATSCHAPPELIJKE IMPACT EN DAAR TEKENEN WIJ VOOR DIEDERIK JONGEMA

geleden in de ledbusiness stapten en over de enorme focus, visie en energie waarmee ze hun bedrijf opbouwen. Bovendien is er altijd die grote uitdaging: het vinden van de juiste mensen met de juiste mentaliteit.

Aanpakken ‘LED factory denkt groot, maar is tegelijk een nuchter bedrijf dat met beide voeten op de grond staat’, zegt Trudie. ‘Als ondernemers werken we hard en doen we

Veel te verbeteren

wat nodig is. Dat verwachten we ook van de mensen

De droom om bij te dragen aan dierenwelzijn in de vlees-

met wie we werken. Is het druk in de productie? Dan

en zuivelindustrie en tegelijk winst voor agrarische onder-

steken we allemaal de handen uit de mouwen, los van

nemers te behalen, lijkt daarmee verwezenlijkt. Maar LED

functie of niveau. Aanpakken en doorzetten zijn minstens

factory heeft meer te bieden. ‘Die winst voor de boeren

zo belangrijk als creatief en innovatief denken. Die men-

zit natuurlijk ook in energiebesparing en duurzaamheid,

taliteit is nodig om een bedrijf groot te maken, zeker in

iets wat voor elke sector aantrekkelijk is. Bovendien valt

deze fase. We staan aan de vooravond van belangrijke

er nog veel te verbeteren aan het lichtbeeld in utiliteits-

stappen, dan is het zaak om goede mensen om je heen

gebouwen en industriële locaties. Want net zoals een

te verzamelen, van personeel tot het dealernetwerk.

kip zich lekkerder voelt bij goed licht, geldt dat ook voor

Onze producten zijn goed, maar wij moeten het met

mensen. Welzijn en productie gedijen bij de juiste ver-

elkaar doen.’

lichting en dat besef begint door te dringen; verlichting is geen sluitpost meer.’

Invloed van licht De kracht van LED factory is dat er een schat aan kennis

Made in Holland

is ontwikkeld. Dat ze daarmee veel kunnen, laat het

Van lampen in hoge hallen tot terreinverlichting, van

bedrijf zien in het onderscheidende productassortiment.

objectuitlichting tot architectonische ombouw: LED factory

Bijzonder is de ledverlichting voor de pluimveesector,

is - naast het standaard assortiment - sterk in maatwerk

die bijdraagt aan dierenwelzijn. ‘Kippen zien licht in

dankzij de engineering in eigen huis. Dat ook de productie

heel andere gradaties en kleuren dan wij mensen’, legt

intern gebeurt, is voor Trudie vanzelfsprekend. ‘Made in

Trudie uit. ‘Terwijl goede verlichting - net als bij ons -

Holland is voor ons een belangrijk keurmerk. Waar de

grote invloed heeft op hun welbevinden. Wij hebben

productie zit, daar zit ook de kennis en daarmee garanderen •

FEBRUARI 2017

en energie uit wij kwaliteit. We willen onze klanten optimaal bedienen. Bovendien verkopen wij meer dan alleen ledlampen en armaturen; we verkopen een concept en daar hoort een goed advies bij. Want het gaat ook om een efficiënte en effectieve aansturing van de verlichting, zeker als het op de biologische klok aankomt.’

BIJ LED FACTORY GEBEURT HET! STERKE POSITIONERING, HOGE PRODUCTKWALITEIT EN POWERVROUW TRUDIE KLAAS KOOISTRA

T Tim rudie mer man

Op waarde schatten Die aansturing zit bij LED factory nu in de laatste fase. ‘Dankzij de binnengehaalde financieringen en subsidie kunnen we doorgaan met het testen en uitontwikkelen van onze innovatieve ontwerpen voor slimme aan-

sturing. Verder stellen we onderzoeksresultaten zwart op wit en gaan we opschalen. De producten kloppen en de eerste ervaringen zijn veelbelovend, nu is de fase aangebroken om de randvoorwaarden te optimaliseren en dan door te pakken op de markt. De wereld is ons speelveld, maar we zijn er net zo goed voor het bedrijfsleven in het Noorden, van industrie en agrarisch ondernemers tot zorginstellingen. Daarom zijn we blij met de NOM als partner, een sterke verbinder die Made in Holland - of in dit geval NoordNederland - op waarde schat.’

Diederik Jongema

Investment manager T (06) 557 122 96 • E jongema@doefondsfryslan.nl

Klaas Kooistra Investment manager NOM T 06 - 557 076 95 • E kooistra@nom.nl

WWW.LEDFACTORY.NL • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

GELD VOOR GROEI IN GEÏNVESTEERD IN HET NOORDEN

MILJOEN 26

NOG BESCHIKBAAR

MILJOEN

STARTER

% 10

een verkennend gesprek aan.

MBO/MBI/OVERNAME

% 39

GEÏNVESTEERD

MILJOEN

% 51

Na een telefoontje met Geld voor Groei ga ik nu met een van de investmentmanagers

Voor startende bedrijven en bedrijven die willen groeien of een overname willen doen.

EXPANSIE

WWW.GELDVOORGROEI.NL •

FEBRUARI 2017

NOM.NL

IN NOORD-NEDERLAND? Het leek ons een goed idee om nu eens concreet te laten zien hoeveel we met onze gezamenlijke fondsen op dit moment

De fondsen van Geld voor Groei kunnen mij geen financiering verstrekken maar ik heb wel goede tips gekregen in mijn zoektocht naar kapitaal.

geïnvesteerd hebben in bedrijven in het Noorden. En nog belangrijker, om te laten zien hoeveel ruimte voor groei er nog is.

Noord-Nederland kent vele ‘zakken geld’. Geld dat ingezet kan worden om goede ideeën door te ontwikkelen, om organisaties te laten groeien,

Want die is er.

om starters verder te helpen of om een bedrijf te verkopen.

Dus ondernemend Noord-Nederland,

Op www.geldvoorgroei.nl informeren we u over de criteria die gelden voor onderstaande fondsen. U checkt daar ook waar uw plannen

maak hier gebruik van. Durf te vragen!

het beste gefinancierd kunnen worden. Stapelfinanciering is ook mogelijk.

Veronique Jeunhomme: ‘Sinds de lancering van Geld voor Groei heb ik veel reacties gehad. Sommige waar we concreet mee aan de slag kunnen, andere kon ik doorverwijzen. Bel me gerust, dan kijken we samen wat mogelijk is.

URF

VRAGEN! GEÏNVESTEERD

Hulp nodig? Bel Veronique Jeunhomme op 06 - 557 116 27 of mail haar via jeunhomme@geldvoorgroei.nl.

GEÏNVESTEERD

Voor starters en bestaande bedrijven in Drenthe.

DOEFONDSFRYSLAN.NL

MKBFONDSDRENTHE.NL

Voor starters, het mkb en voor grote investeringen in Noord-Groningen.

GROEI-FONDS.NL

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

1,0

MILJOEN

Voor innovatieve ondernemers, starters en bestaande bedrijven in Fryslân.

1,0

GEÏNVESTEERD MILJOEN

3,0

GEÏNVESTEERD MILJOEN

MILJOEN

3,0

Financiering van innovatieve technologieën, producten en concepten.

INNOVATIEFONDSNOORDNEDERLAND.NL

Bioclear earth gaat voor welvaart

Het Groninger advies- en innovatiebureau Bioclear zet

een duurzame toekomst. ‘Het genereert veel energie, om als

zichzelf na een bestaan van bijna dertig jaar opnieuw op

team zo’n proces te doorlopen en helder te benoemen waar we

de kaart. Pionieren en uitvinden zit in het karakter van

het allemaal voor doen’, vertelt Sytze. Het inspirerende bedrijfsfilmpje dat voor de nieuwe website werd gemaakt, spreekt boek-

deze nichespeler, maar directeur Sytze Keuning besefte

delen: dit bedrijf creëert waarde met de kracht van de natuur

dat het tijd was om hun visie krachtig uit te dragen in

om een gezonde aarde te kunnen doorgeven aan de volgende

een vernieuwde naam, logo en website. ‘Zodat we zicht-

generaties. Pass it on!

Van deze tijd

baar maken waar we voor staan.’

Uit de kernovertuiging van het bureau vloeide - heel logisch Als nuchtere Fries is Sytze geen man van de buitenkant. ‘Het

en natuurlijk - de vernieuwde naam voort die medio januari

plaatje is niet waar het in de kern om draait. Toch realiseren wij

met een passend logo is gepresenteerd: Bioclear earth. Alsof het

ons dat uitstraling belangrijk is om de wereld te tonen hoe wij

nooit anders is geweest. Sytze: ‘Met deze toevoeging maken we

van betekenis kunnen zijn. Bovendien hebben we als bureau

in één extra woord helder waar het in ons werk om draait. Die

een enorme ontwikkeling doorgemaakt. In maart 1988 begon ik

essentie was er altijd al, maar nu past deze naam echt bij de

in mijn eentje met Bioclear, als spin-off van de Rijksuniversiteit

tijdgeest. We zien dat overheden en het bedrijfsleven op grote

Groningen; inmiddels zijn we een zelfstandig bureau met - de

schaal toe zijn aan een werkelijk duurzame aanpak. Want ook

onderzoeksstudenten meegerekend - een team van vijfendertig

los van de publieke opinie groeit bij mensen met ambities en

bevlogen mensen. Het was voor ons daarom hoog tijd om te

ondernemersgeest het besef dat we voor een gezonde economie

herijken.’

afhankelijk zijn van een gezonde aarde.’

Vol energie

Alles begint bij planet

Dat traject van herijken is vorig jaar grondig aangepakt. Drijf-

Zonder planet geen people, zonder people geen profit. Voor

veren, passies en ambities zijn uitgediept en aanscherpt, terwijl

Sytze en zijn team is het allang helder dat onze economie niet

ook de snel veranderende wereld onder de loep is genomen en

los staat van de planeet waarop we leven. ‘Lange tijd heerste

vertaald naar de rol die Bioclear kan spelen bij het werken aan

het idee dat het één ten koste gaat van het ander, dat bekom-

•

FEBRUARI 2017

én een gezond milieu Sytze K euning mering om het milieu ten koste zou gaan van ontwikkeling en

als Bioclear earth dragen bij aan vooruitgang door rendement

welvaart. Maar uiteindelijk is economische groei alleen mogelijk

te creëren op economisch én ecologisch vlak. Dat waarderen

in een duurzame maatschappij. Die schijnbare tegenstelling is

wij als NOM, zeker als idealisme gepaard gaat met zakelijke

interessant. Als bureau zoeken wij bewust naar vernieuwende

nuchterheid. Bij verzoeken voor Aanjaagfinanciering tref ik

oplossingen in de samenhang en balans van die veronderstelde

regelmatig startups die zich vanaf nul moeten bewijzen en deze

uitersten: economie én ecologie, welvaart én milieu, winst én

bewijsdrang zie ik bij Bioclear earth na dertig jaar nog steeds.

duurzaamheid.’

Dat zegt iets over de kracht van dit bedrijf. Bovendien is hun mate van creativiteit en innovatie enorm.’

Preventie Bioclear earth maakt gebruik van de kracht van de natuur om

NOM als familie

tot innovatieve manieren te komen waarmee we als bedrijvige

Dat Bioclear aanklopte bij de NOM om het intensieve positio-

mensheid kunnen balanceren op deze aardbol. ‘Biologie is niet

neringstraject te financieren, was voor Sytze een bewuste keuze:

de enige wetenschap die noodzakelijk is voor een circulaire eco-

‘De NOM was een tijdlang aandeelhouder van ons bedrijf (2004-

nomie, maar het is wel een hele belangrijke schakel’, stelt Sytze.

2012). Ze kennen ons en begrijpen wat we willen. Voor mij is de

‘Gezonde bodem, lucht en water zijn immers essentieel om te

NOM als een familie waar je bij wilt horen. Hun rol en netwerk

overleven. Sinds eind jaren tachtig hebben wij onze kennis en

hebben grote meerwaarde voor de regio.’ Investment manager

kunde veelvuldig ingezet bij het opruimen van bodemvervui-

Chantal Leijendekker van de NOM ziet bovendien een belang-

ling. Gaandeweg is onze focus verschoven naar preventie, waar-

rijke overeenkomst. ‘We werken beide voor een hoger doel:

door ons werkveld is verbreed. Wij willen het milieu langdurig

Bioclear earth wil graag een gezonde aarde doorgeven en wij

beschermen door innovatieve oplossingen te laten bijdragen

bouwen aan een toekomstbestendig Noord-Nederland. In dat

aan natuurlijke kringloopprocessen.’

streven ontmoeten we elkaar.’

Leren van de natuur

Up-to-date

‘Innovatie gaat met horten en stoten’, weet Sytze uit ervaring.

Zowel de NOM als Bioclear earth weten uit ervaring dat het

‘Uitvinden en pionieren hoort bij ons, maar omdat de schoor-

bij succesvolle innovatie draait om selectief zijn. Ideeën zijn

steen ook moet roken, zijn onze idealistische drive en innova-

er altijd en overal, maar de uitwerking vraagt doorzettingsver-

tieve karakter verpakt in een commercieel bedrijf. Dat is weer

mogen en vaak meer tijd en geld dan vooraf gedacht. ‘Daarom

zo’n ogenschijnlijke tegenstelling die steeds gewoner wordt in

kun je beter een paar dingen heel goed doen, dan tien plannen

een tijd waarin we beseffen dat alles met elkaar samenhangt.

half uitvoeren’, zijn Sytze, Klaas en Chantal met elkaar eens.

Tachtig procent besteden wij aan reguliere opdrachten, twintig

‘En voor ogen houden dat inhoud en techniek slechts de helft

procent aan innovatie. Dat is behoorlijk veel, ook al doen we

van het succes bepalen! Visie, processen en marktbewerking zijn

dat grotendeels kostenneutraal. Het is een investering voor de

minstens zo belangrijk. Daarom is het zo zinvol dat Bioclear

lange termijn, want wij willen nu eenmaal leren van de intel-

earth zichzelf up-to-date in de markt profileert en laat zien

ligentie van de natuur en nieuwe mogelijkheden creëren voor

welke waarde het bureau heeft als innovatieve nichespeler.’

de wereld.’

Vooruitgang

Nieuwsgierig? Kijk voor de expertises, technieken, projecten

‘Kijk, zo’n aanpak vraagt visie en durf’, reageert investment-

op www.bioclearearth.nl en ontdek met welke overtuiging dit

manager Klaas Kooistra van de NOM. ‘Gevestigde technieken

bureau oplossingen creëert voor een duurzamere wereld.

bestaan omdat ze ooit bedacht en doorontwikkeld zijn. Partijen

Chantal Leijendekker Investment manager NOM T (06) 502 021 61 • E leijendekker@nom.nl

Klaas Kooistra Investment manager NOM T 06 - 557 076 95 • E kooistra@nom.nl • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Online meets de maak industrie:

Berco Beute

Jarno Duursma

Hans Praat

Rutger van Zuidam

Het lijkt een onwaarschijnlijke combinatie en misschien is dat het ook wel: aan de ene kant de snelle, hippe, jonge wereld van online ondernemers die startup na startup tot grote hoogte brengen en floreren dankzij hun uitmuntende kennis van de techniek van morgen. Aan de andere kant de traditionele maakindustrie die al decennia, zo niet eeuwen, producten van de band laten rollen en voor wie high tech vaak nog een betekenisloze term is. Toch hebben ze elkaar nodig, nu meer dan ooit. Waar ligt hun gemene deler, hoe ontmoeten ze elkaar en waarom is dat belangrijk? Vreemde eend in de bijt

zich te melden als ze dachten dat ze iets konden betekenen voor

Het is begin 2016 als er een gedenkwaardige oproep wordt

de maakindustrie in het Noorden. Het maakte op alle vlakken

gedaan tijdens het terugkerende event over nieuwe tech-

veel indruk.’

nologie SMC050 in Martiniplaza. Mede-organisator Jarno Duursma weet het nog goed: ‘We gaven tien Groningse

Praat, onder andere verantwoordelijk voor het noordelijke

initiatieven de kans iets te pitchen of een oproep te doen

smart industry fieldlab ‘Region of Smart Factories’, was zich er

in het kader van het thema van die avond: Internet of

van bewust dat hij die avond een vreemde eend in de bijt was.

Things. Daar beklom Hans Praat van de NOM het podium. Hij

Precies ook waarom hij de oproep deed: ‘Ik loop al jaren rond

had een uitgebreide PowerPoint presentatie bij zich. Iets dat op

in de maakindustrie, daar ken ik iedereen. Het is een ontzettend

zich al opviel, want dat doet de nieuwe generatie eigenlijk niet.’

waardevolle sector voor het Noorden, maar ze moeten wel in

Maar daar bleef het niet bij. Hans deed een heel gerichte oproep

beweging komen als het gaat om nieuwe technologie. En daar

vanuit een sector die volledig ondervertegenwoordigd was die

kunnen ze die andere belangrijke sector uit onze regio, die van

avond. ‘Ik ben Hans Praat en ik ken hier helemaal niemand’,

online, heel goed bij gebruiken. Bij SMC050 was ik ook nog

begon Hans. Hij deed een open oproep aan online ondernemers

nooit geweest, maar het leek me dé plek om verbinding te zoeken.’

•

FEBRUARI 2017

tijd voor een echt gesprek

Bruggen bouwen blijkt lastig

High tech begint met een goed gesprek

De oproep had effect: onder andere Berco Beute nam contact op

Ook Rutger van Zuidam, betrokken bij de NOM als business

met Hans. Beute heeft jarenlang ervaring in de wereld van on-

developer en eigenaar van een softwarebedrijf dat Blockchain

line technologie en is eigenaar van verschillende IT-bedrijven.

technologie inzet, ziet de kloof tussen oud en nieuw: ‘Zowel

Hij zag gelijk de waarde van het samenwerken. ‘Wij maken be-

Berco als ik proberen traditionele bedrijven kennis te laten

stendige software voor complexe bedrijfsprocessen en zagen in

maken met technieken die ontzettend waardevol kunnen

de maakindustrie een mooie afzetmarkt, want dat is bij uitstek

zijn voor bijvoorbeeld de efficiëntie van hun productie-

een sector waarin het uitermate belangrijk is dat de infrastruc-

proces of het ontdekken van nieuwe business modellen.

tuur die wordt uitgerold eentje is die ontzettend betrouwbaar

De komende tien jaar gaan er heel veel spannende dingen

is. Software met een garantie, dus. Ik wilde wel graag in contact

gebeuren, de veranderingen worden echt ingrijpend. De

komen met die wereld.’

grootste concurrent van bedrijven is tegenwoordig hun eigen aanpassingsvermogen: in hoeverre een bedrijf de tech-

Bruggen bouwen en verbinden klinkt mooi, maar de praktijk

nologische ontwikkelingen kan bijbenen, wordt bepalend

blijkt weerbarstig. Het zijn echt twee verschillende werelden

voor het lange termijn succes. Bepalend voor overleven zelfs.

met bijna tegengestelde mindsets. Dat erkent Praat ook: ‘De

Maar dan moeten ze er dus wel voor open staan, dat is de

maakindustrie is ook gewoon heel traditioneel. Het kost moeite

sleutel: een open en oprecht gesprek tussen maakbedrijf en

daar dingen te veranderen. Maar aan de andere kant is het ook

online innovator. Echte interesse over en weer. En daar dan

een ontzettend professionele sector. Ze draaien al decennia mee,

de tijd voor nemen, niet denken dat je tijdens een kopje

dat is echt niet zomaar. En daar kunnen de jonge, online hon-

koffie alles snapt en zinvol kan toepassen.’

den nog veel van leren. Wat mij betreft dus een match made in niet voldoende. De broodnodige innovatie in de maakindustrie,

‘Er is veel te leren, ook als je denkt dat je heel veel weet’

ofwel de transformatie naar zogenaamde Smart Industries, ver-

Dat dit waardevol is voor de traditionals, is dus evident.

loopt daardoor langzamer dan zou kunnen.

Maar: wat valt er te halen voor deze online ondernemers?

heaven.’ Toch bereiken die verschillende werelden elkaar nog

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Praat: ‘Professionaliteit. Dat is namelijk echt belangrijk om

producten. Door technieken als Blockchain kunnen machines

het langer uit te houden dan een paar jaar.’ Ook van Zuidam

straks rechtstreeks worden aangesloten op internet en kunnen

beaamt dit: ‘Innovatie is van nature disruptief. En dat zorgt er

consumenten hun zorgvuldig geselecteerde, gepersonaliseerde

voor dat veel ondernemers de neiging hebben zich af te zetten

product bestellen zonder tussenkomst van mensen.’

tegen de traditionele bedrijven omdat die minder ervaring hebben in online en technologie. Ik zou zeggen: kijk echt eens goed

Investeer in kennis, niet in stenen

onder de steen die je optilt. Er is veel te leren, ook als je denkt

Ook Beute ziet dit als de toekomst: ‘Het maakt straks echt niet

dat je al heel veel weet. Stel je open!’

meer uit waar een fabriek staat, dus daar ligt ook niet het onderscheidende van de regio. We hoeven helemaal geen specifieke

Van elkaar leren dus, maar dat is niet het enige. Voor online

fabriek naar hier te halen, we moeten investeren in de kennis

ondernemers ligt er een mooie markt klaar om veroverd te

en kunde om het gehele productieproces te doorgronden, te

worden. Beute heeft net een mooie overeenkomst gesloten met

kunnen loskoppelen en die elementen opnieuw inzetten om

een bedrijf uit de maakindustrie dat het aandurft vernieuwende

zo tot nieuwe producten en ideeën te komen. We willen dus de

technologie te implementeren. ‘Er is echt ontzettend veel be-

kennis, niet de stenen. Zulke fabrieken staan straks toch vol met

hoefte aan wat kleinere bedrijven die op maat kunnen leveren

robots, dus voor de werkgelegenheid maakt het niet uit op de

wat een fabriek nodig heeft. Gestandaardiseerde oplossingen

lange termijn. Maar techniek kunnen adopteren en doorontwik-

zijn niet meer afdoende. Zo’n gesprek begint altijd verkennend.

kelen: dat blijft bestaan. Daar moeten we op inzetten.’

We laten de ondernemer rustig kennis maken met de toekomst en de mogelijkheden op het gebied van innovatie. Dit soort

Synergie zorgt voor mooie dingen

trajecten zijn op alle gebieden ingrijpend, daar moet het bedrijf

Eenduidig en eensgezind: online moet de maakindustrie ont-

echt klaar voor zijn.’

moeten. Deze twee werelden verdienen een open dialoog met als gezamenlijk doel een bestendige toekomst creëren in een

This is the moment

wereld waarin alles steeds verandert. Geen gemakkelijke op-

Veel tijd om rustig af te wachten is er volgens de heren niet.

dracht, maar wel eentje die kan zorgen voor een baanbrekende

De ontwikkelingen gaan razendsnel, het minste dat de maak-

synergie.

industrie kan doen is zich echt goed laten voorlichten over de kansen en mogelijkheden. Van Zuidam: ‘Neem Blockchain.

Het vraagt van beide partijen een elastische mindset. Een

Die technologie gaat er in de komende twintig jaar bijvoor-

bezoekje aan SMC050 kan voor spelers in de maakindustrie een

beeld voor zorgen dat onze administratieve processen dertig

toegankelijke manier zijn hier mee te oefenen. Duursma heet

keer sneller gaan dan nu. Er worden miljarden geïnvesteerd in

iedereen van harte welkom om zich te laten inspireren en verder te

deze techniek: dit komt er echt aan. Dan kun je maar beter

kijken dan de eigen koker. Bovendien is het dé plek om online

nu nadenken over wat het voor jou kan betekenen.’ En dat

innovators te ontmoeten. Ook de NOM kan optreden als match-

ontwikkelingen als deze veelbetekenend zijn, staat als een paal

maker voor geïnteresseerden uit beide sectoren. Geen excuses

boven water. ‘Het gaat straks veel meer over gepersonaliseerde

meer om het niet te doen, dus. Het is hoog tijd voor een goed

producten kunnen leveren en over diensten koppelen aan

gesprek. •

FEBRUARI 2017

Internationale allure watertechnologie Noord-Nederland groeit

Werken aan de stip op de horizon

In een vorige NOMMER publiceerden we een uitgebreid artikel over de watertechnologie in Noord-Nederland en over de internationale groeikansen van deze sector. Feit is dat het ‘innovatie ecosysteem’ dat in met name het Noorden van de grond is gekomen internationaal begint op te vallen. Dat werd nog eens onderstreept tijdens het symposium WaterLink, dat op 26 januari werd gehouden in het WTC Expo in Leeuwarden. Met sprekers en gasten uit maar liefst zestien landen (o.a. Engeland, Duitsland, Italië, de VS en China) kende het evenement meer dan ooit een internationaal karakter. Alex Berhitu (Business Development NOM) kijkt terug én vooruit.

Geloven in je verbeelding, stippen zetten op de horizon en daar

naar allianties zoekt met de maak- en procesindustrie is Wafilin

planmatig naar toe werken. Dat was het centrale thema van de

Systems uit Leeuwarden. Met hun innovatie ‘Concentrating Milk’

peptalk die meervoudig olympisch kampioen zwemmen Pieter van

wonnen ze tijdens WaterLink de WIS-award, de stimuleringsprijs

den Hoogeband tijdens WaterLink gaf aan het publiek. Een betere

voor innovatie op het gebied van watertechnologie. Het idee achter

metafoor had organisatie Water Alliance niet kunnen bedenken, ter

de innovatie is dat melkveehouders al op de boerderij de melk

verbeelding van waar men zélf mee bezig is: WaterCampus Leeu-

kunnen indikken. Daardoor worden veel transportkosten bespaard.

warden uitbouwen tot een internationaal vermaarde ‘hub’ voor

Daarnaast kan de boer het overgebleven water hergebruiken. ‘Een

watertechnologie. Men lijkt wat dat betreft aardig op koers te liggen,

zeer interessante innovatie’, stelt Berhitu. ‘Het zal wellicht nog

want met tal van internationale sprekers en gasten was WaterLink

even duren maar ook deze innovatie zal leiden tot het produceren

2017 een doorslaand succes.

van installaties door regionale partners en de innovatie helpt bij het verduurzamen van de zuivelsector. Wat dat betreft zijn ze een

Uitstraling

schoolvoorbeeld van hoe je de impact van watertechnologie groter

Betrokkene van het eerste uur Alex Berhitu herinnert zich hoe

kunt maken. Mooi daarom ook dat we dergelijke innovaties tijdens

het begon. ‘De internationalisering past exact bij de ambities die

WaterLink een internationaal podium hebben kunnen geven.’

wij zo’n zeven jaar geleden al uittekenden. Regionale overheden, Wetsus, Water Alliance en de NOM hadden toen al het idee om

Ook Water Alliance-directeur Molenkamp kijkt tevreden terug op

een internationaal erkende waterhub te vormen op en rond de

het symposium. Hij beschouwt de flinke internationale aandacht

WaterCampus.’

als een mooie springplank voor 2018, het jaar waarin Leeuwarden culturele hoofdstad van Europa is. ‘Dan willen we het natuurlijk

Efficiënter

nog iets grootser aanpakken. Samen met Wetsus organiseren we

Berhitu benadrukt dat de impact van zo’n hub voor de noordelijke

dan van 24 tot en met 27 september ‘The European Water Tech

economie groot kan zijn. ‘Je ziet nu al allianties ontstaan tussen

Week Leeuwarden 2018’. Zo komt die stip op de horizon - het

watertechnologiebedrijven, maakindustrie en de noordelijke

vormen van een belangrijke

procesindustrie.’

internationale waterhub -

Een voorbeeld van een watertechnologiebedrijf dat nadrukkelijk

steeds dichterbij.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Alex Berhitu Business Development manager watertechnologie NOM T (06) 255 472 69 • E berhitu@nom.nl

DRIJFVEREN

Drijfveren zijn de werkelijke motor achter groei en ontwikkeling, maar in hoeverre zijn bedrijven in Noord-Nederland daar bewust mee bezig? En hoe pakken ze dat aan? NOM is nieuwsgierig en interviewt voor deze rubriek organisaties die hun beweegredenen actief onderzoeken.

De bevlogen student en jonge ondernemer Laith

te maken voor mijn eigen merk’, legt hij uit. Het onder-

Bakos (25) uit Emmen laat voelen waar het bij onder-

nemersplan bleek goed doortimmerd en hij ging ervoor: een logo en enkele T-shirts ontwerpen, een leverancier

nemerschap ook alweer om draait: dromen, durven

zoeken, samples laten maken en – na succesvolle verkoop

en doen. Hij wil zelf uitvinden wat voor hem de beste

in de eigen omgeving – een kleine collectie ontwikkelen

weg is. Eigen fouten maken en daarvan leren. Risico’s

en zelf een webshop bouwen.

nemen en vol passie erin gaan. Waarom? Om zijn

Op gevoel

ouders trots te maken en om een inspirerend voor-

Dat hij als student weinig budget heeft, stimuleert zijn

beeld te zijn voor anderen.

creativiteit. ‘Zelf nadenken, zelf doen: daar leer je van’, stelt Laith. ‘Bovendien heb ik daardoor de controle over

Laith Bakos: ‘Kansen 34

Zijn eerste stappen als ondernemer zijn veelbelovend.

alles. Al begin ik daar de keerzijde wel van in te zien nu

Laith won eind 2015 de Young Business Award voor

de shop steeds beter loopt. Er komt een punt waarop

studenten in Drenthe en inmiddels heeft hij geen bijbaan-

ik niet meer alles zelf kan doen en moet gaan loslaten.

tjes meer nodig. Zijn online webshop – waar hij shirts,

Sowieso heb ik afgelopen jaar ontdekt dat een onder-

sweaters, petjes en mutsen verkoopt van zijn eigen merk

nemersplan niet heilig is. Het is een basis, maar daarna

Laboss Clothing – loopt boven verwachting en zijn

begint het pas echt. Veel keuzes

fashionproducten liggen ook bij retailers in de winkel.

maak ik op gevoel en

Dit jaar studeert Laith als commercieel econoom af

gelukkig heb ik nog

aan Stenden Hogeschool, met een exportplan voor zijn

geen echte tegen-

bedrijf. Daarna wil hij zijn droom waarmaken: Laboss

slagen gehad.’

Clothing ontwikkelen tot een wereldwijd merk.

Groot denken Hij ziet al trendy winkelpanden op hotspots voor zich. Want ook al is zijn generatie dol op online surfen en

. M.Z.N onder

kopen: bij een dagje genieten in de stad horen goede

l Z (Mode ) m Naa

belevingsshops, zeker van merken die furore maken. Het is opvallend hoe groot Laith durft te denken. Hij lacht breed: ‘Nee heb je, ja kun je krijgen. Bovendien is mijn overtuiging dat wilskracht, discipline en lef minstens zo belangrijk zijn als talent. Ik denk in mogelijkheden, ga mijn ideeën achterna en sta open voor wat er op mijn pad komt. Proberen en leren, zo ontwikkel ik mezelf en mijn business.’

Eigen ontwerp Naast zijn studie commerciële economie volgde Laith een minor ondernemerschap. Daar begon het balletje te rollen. ‘Ik had altijd al een passie voor fashion en kledingontwerp – net als mijn opa – en besloot een plan •

FEBRUARI 2017

kos a B h Lait alles achtergelaten en hier een nieuw leven opgebouwd. Daar heb ik groot respect voor, zij hebben laten zien dat alles mogelijk is.’

Inspireren Op zijn beurt wil Laith ook anderen inspireren. ‘Jongvolwassenen zoals ik – met een andere culturele achtergrond – vinden het soms moeilijk hun weg te vinden. Met Laboss laat ik zien dat het kan, dat je iets kunt bereiken als je voor je dromen durft te gaan. En ik wil graag dat mijn ouders trots op mij kunnen zijn. Door positieve keuzes in mijn leven te maken, geef ik iets terug. Ondernemen vraagt lef, maar biedt óók mogelijk-

zijn er om te benutten’ heden. Die heb ik mede dankzij mijn ouders gekregen en

er spel V PS dia Loca

ik zie nog veel meer kansen. Het is aan mezelf om die zo ondernemend mogelijk te benutten.’

Het begint bij geloof Zijn vertrouwen en passie zijn opvallend. Die gaven ook de doorslag in de finale van de Young Business Award voor studenten. Voor Laith is het logisch om te geloven in zijn eigen plannen. ‘Daar begint alles mee’, benadrukt de jonge ondernemer. Zijn grote enthousiasme helpt hem, maar blijkt soms ook een valkuil. ‘Zeker nu ik aan het afstuderen ben, moet ik uitkijken dat ik niet te veel ballen hooghoud. Maar ik zit nu eenmaal vol ideeën, laat me graag inspireren op sociale media en wil investeren in mijn netwerk. Via via dragen bekende mensen mijn shirts en petjes, zoals voetballers Hakim Ziyech en Tonny Vilhena en rap-artiest Kraantje Pappie. Dat doet de verkoop zeker goed.’

Culturen verbinden Na zijn afstuderen gaat Laith nieuwe collecties ontwerpen, zijn exportplan uitvoeren (België en Duitsland) en de samenwerking met voetballers en artiesten intensiveren. Met zijn concept wil hij via kleding iets positiefs bijdragen aan de verbinding tussen culturen. ‘Op mijn eerste shirts staat een Arabisch teken dat ‘vrede’ betekent. De fashion is westers, maar dat midden-oosterse tintje maakt het speciaal.’ Zelf heeft Laith roots in Irak, waar zijn opa een naaiatelier had. Als kleine jongen kwam hij met zijn ouders naar Nederland. ‘Ze hebben • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Online Windplanner spreekt wereldwijd tot verbeelding

The Imagineers staan klaar om de wereld te veroveren met Windplanner, 36

een laagdrempelige webapplicatie om de impact van windmolens op het landschap te visualiseren. De internationale ambities zijn serieus, getuige de naamswijziging van het Sneker bedrijf dat in de sectoren bouw, energie en infra al zestien jaar bekendheid genoot als VIA Drupsteen. Lancering Windplanner op beurs in Hamburg.

De internationale markt betreden als ‘VIA Dripstone’ was natuurlijk geen optie voor een bedrijf dat ijzersterk is in de kracht van

Windplanner ontwikkeld, een webapplicatie waar alle benodigde

verbeelding. The Imagineers is een naam die de lading dekt en

stappen volledig zijn geautomatiseerd.’

tegelijk nieuwsgierig maakt. Het nodigt uit om in de wereld van visualisatietechniek te ontdekken wat er allemaal mogelijk is

Wereldwijd

met combinaties van animaties, fotogrammetrie, virtual reality

Wie een online abonnement neemt op Windplanner - bijvoor-

en 360-gradenvideo/fotografie en serious gaming. Wat nog niet

beeld projectontwikkelaars - kan in kort tijdsbestek zelf een

bestaat, laten The Imagineers zien, zodat de impact van ruimtelijke

compleet windmolenpark visualiseren, waar ook ter wereld. ‘Dat

projecten op de leefomgeving zichtbaar wordt.

maakt het haalbaar om in het voortraject al diverse varianten te tonen aan stakeholders en burgers’, vertelt Ronald. ‘De webtool

Laagdrempelig

werkt bovendien op alle denkbare (mobiele) apparaten, waardoor

Het lijkt zo gemakkelijk in deze tijd: even een windmolen in

visualisaties eenvoudig te delen zijn. Dat maakt het product

een omgevingsfoto plakken. Niets is minder waar, weet mede-

wereldwijd aantrekkelijk en Windplanner is inmiddels al ontdekt in

eigenaar Ronald de Vries van The Imagineers. ‘Een accurate, rea-

Duitsland, Benelux, Frankrijk, Engeland, Scandinavië en Japan.’

listische visualisatie vraagt technisch inzicht, geschikte software en de nodige manuren. Zeker in het voortraject van projecten is

De NOM en het Doefonds Fryslân investeerden in de ontwikkeling van de

daar niet altijd budget voor, daarom snappen wij dat er behoefte

Windplanner. Ontdek hoe het werkt op www.windplanner.com en lees

is aan een laagdrempelige methode. Om die reden hebben we

meer over visualisaties op www.theimagineers.com.

•

FEBRUARI 2017

TIPS, GADGETS & APPS

Eat that frog - Brian Tracy Als je elke ochtend begint met het eten van een levende kikker, zal de rest van de dag ‘een makkie’ zijn (aldus Mark Twain). ‘Eat that frog’ laat zien hoe je die spreekwoordelijke kikker op kunt eten, oftewel hoe je moet beginnen met de taken waar je het minst zin in hebt. De taken die je voor je uitschuift blijken namelijk bijna zonder uitzondering de taken te zijn die de grootste, meest positieve impact op je leven zullen hebben. Brian Tracy geeft je eenentwintig praktische en haalbare stappen die je helpen om te stoppen met uitstellen.

ThumbsUp! Wallet Ninja

Luckies Smartphone Projector

De Wallet Ninja is

Video’s laten zien zonder over

een multitool die

een klein scherm te buigen?

iedereen goed kan

Of je eigen film projecteren op

gebruiken. Dankzij het

je slaapkamermuur? Dat kan

handige formaat past

met de Luckies Smartphone Projector Beamer. Ontspan

hij gewoon als pasje in

en kijk naar je favoriete films vanaf je eigen smartphone!

je portemonnee, maar

Met deze Smartphone Projector Beamer projecteer je het

het is door het slimme ontwerp een schroevendraaier,

avondnieuws, favoriete video’s of Netflix-afleveringen op de

flessenopener, centimeter, telefoonhouder, mesje,

muur. Naar vakantiefoto’s kijken of een avondje grappige

zonnebril-schroefjes aandraaier, spijkerverwijderaar,

video’s draaien kan natuurlijk ook.

briefopener, fruitpeller en blikopener in één! Het zijn 18

Bron: www.fonq.nl/product/luckies-smartphone-projector-

tools in één die altijd handig van pas komen.

beamer/112972/

Bron: www.gadgethouse.nl

Offline navigeren met Google Maps Een kaart offline tot je beschikking hebben is enorm handig

Lastpass

voor bijvoorbeeld buitenlandse stedentrips omdat het geen

LastPass is een

dataverkeer verbruikt om de kaart in te laden.

wachtwoordmanager

Zo kom je niet voor nare verrassingen te

en helpt mensen door

staan wanneer je de factuur ontvangt, en ben

inloggen veiliger

je niet afhankelijk van de wifi in het hotel. Om

én sneller te maken. Veiliger omdat het met LastPass

gebruik te maken van de offline kaarten van

gemakkelijk is om op iedere website een uniek wacht

Google Maps, kun je de volgende stappen

woord te gebruiken. Sneller omdat LastPass inlog- en

doorlopen:

formuliergegevens voor je invult. Daarnaast vertelt

1. Open de Google Maps-app, voer bovenin de zoekbalk

LastPass je precies wat je moet doen als er iets mis gaat met de beveiliging op veelgebruikte websites. LastPass herkent de website en kan direct inloggen of inloggegevens invullen waarna je zelf op inloggen drukt. Websites die hengelen naar je wachtwoord (phishing) vallen door de mand want LastPass logt niet in en drukt je gegevens niet voor. Bron: www.eenmanierom.nl/lastpass/

een plaatsnaam in en tik op ‘Zoek’; 2. De locatie komt direct in beeld, tik onderin op de plaatsnaam; 3. Je krijgt nu meer informatie te zien, waaronder ‘Opslaan’, ‘Delen’ en ‘Downloaden’, kies de laatste; 4. Kies om het offline gebied te downloaden en de kaart wordt binnengehaald. Bron: www.iphoned.nl/apps/google-maps-offline-kaarten/

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NNOW gaat naar de markt Terugblik op een succesvolle aanjaagfase van de offshore

Wim A,B.

os ornb o D ie Edd

‘NNOW gaat verder als een zelfstandige stichting met een aantal nieuwe kansen’, vertelt Wim A,B. projectmanager Foreign Direct Investment NOM. ‘En dat is typerend voor hoe wij, NOM, Syntens, KvK en Energy Valley, met het project zijn omgegaan. Wij hebben het aangejaagd, en uit de waardering van de markt blijkt dat er behoefte is aan een dergelijk netwerk. Voor ons een goed moment om ons terug te trekken en het aan de stichting te laten.’ Eddie Doornbos, deputy director logistics van Wijnne Barends is voorzitter van de nieuwe stichting. ‘Intussen is de offshore wind een hele industrie met nog veel potentie. Het sterke punt van NNOW is dat daar integraal en met een langetermijnvisie naar gekeken wordt.’

en efficiency in de supply chain onze nationale en internationale positie zouden kunnen verbeteren. Als NOM wilden we natuurlijk ook graag dat de innovatie die daarvoor nodig was vanuit noordelijke bedrijven en instellingen zou komen. En daar hadden we kennis voor nodig. En veel goede ideeën.’ NNOW ontstond, met het idee bedrijven en kennisinstellingen in de offshore bij elkaar te brengen.

‘Een nieuwe energiesector met veel mogelijkheden’ Wim: ‘De eerste twee jaar draaide het om oriëntatie en kennismaking. We hebben bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen gewezen op mogelijke kansen en uitgenodigd om aan te sluiten. Met workshops, sprekers, masterclasses en studiereizen gaven we een beeld van de kansen en leerden deelnemers elkaar kennen. De laatste drie jaar hebben we het netwerk in contact gebracht

‘Doel van het projectteam was om het mkb aan te jagen’

met vragende partijen in de markt. Bijvoorbeeld door gezamenlijke

Wim: ‘Een jaar of zes geleden was de offshore wind nog een

presentaties op offshore windbeurzen. En door organisatie van

jonge opkomende sector, met als grote uitdaging om de prijs voor

supply chain meetings en bijeenkomsten waarin contractors in

offshore windstroom naar beneden te brengen. In het Noorden

een windparkproject vertellen wat de plannen zijn en welke ken-

zagen we een groot aantal mkb-bedrijven die zich bezighielden

nis, producten of diensten zij nodig hebben. Tijdens deze bijeen-

met funderingen, installatie en onderhoud van windparken, de

komsten konden mkb-bedrijven hun producten en expertise onder

Eemshaven met een strategisch goede positie voor de installatie

de aandacht brengen. Dat leidde vaak tot samenwerking.’

van Nederlandse en Duitse windparken, en de logisitieke mogelijkheden van de havens van Den Helder en Harlingen. Stuk voor stuk

‘We zijn geen concurrenten maar vullen elkaar aan’

argumenten om te kijken of we door logistieke samenwerking

Eddie: ‘NNOW is praktisch georganiseerd en dat werkt. Met het

•

FEBRUARI 2017

WWW.NNOW.NL

wind sector in het noorden

Het projectteam NNOW bestond uit: Dirk Jan Hummel, innovatie adviseur Syntens/KvK, Albert van der Hem, adviseur onshore en offshore windparken Energy Valley, Allard van Dijk, manager Foreign direct investment NOM, wiens taken later werden overgenomen door Wim A,B. Het project werd mede geruggesteund door de provincies Groningen en Friesland en ontwikkelingsbedrijf Noord Holland Noord.

Wim A,B Projectmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) 270 871 72 • E ab@nom.nl

netwerk profiteren we niet alleen van de bedrijvigheid in de

‘Er zit nog heel veel aan te komen’

offshore wind sector, maar van de activiteiten en kennis in het

Eddie: ‘De komende tijd zullen veel projecten vanuit de Eems-

hele gebied. Als het gaat om maintenance spelen de havens een

haven gebouwd worden. De installatie van de parken zorgt op

belangrijke rol, met elk hun eigen mogelijkheden. Ook samen-

de korte en lange termijn voor werkgelegenheid. Want die mo-

werkingen met instellingen als Noorderpoort, NHL en de RUG

lens worden na ongeveer 20 jaar weer afgebroken. Met NNOW

beginnen steeds meer vorm te krijgen. Noorderpoort heeft intus-

kunnen we laten zien dat we een hele club aan offshore wind

sen een nieuw programma om offshore wind specialisten op te

gerelateerde bedrijven hebben die met hun specifieke producten

leiden, en met de RUG werken we mee aan een onderzoek om de

en diensten daar invulling aan kunnen geven. Om offshore wind

supply chain te verbeteren.’

te kunnen faciliteren heb je een goede infrastructuur nodig. Vanuit de Eemshaven hebben we relatief korte vaartijden om

‘Nederland gaat nu grote stappen maken’

parken te installeren, daar mensen heen te brengen en in een

Wim: ‘Door de toekomstige ontwikkelingen aan de Noordzeekust

latere fase om die parken te onderhouden en daar reparaties uit

en de olie- en gasindustrie die het zwaar heeft zien we dat veel

te voeren. Vandaar dat er naast Den Helder óók een heliport in

Noord-Nederlandse bedrijven zich op de offshore windindustrie

de Eems-haven komt.’

zijn gaan richten. Met wat kleine parkjes voor de kust van Noord Holland zijn we lang heel bescheiden geweest en waren Engeland

‘Met deze club kunnen we op de lange termijn verder’

en Duitsland leading. Maar als straks het Gemini Offshore Wind-

‘Als samenwerkingsverband moet je natuurlijk op een gegeven

park in het Nederlandse deel van de Noordzee klaar is zal dat,

moment zelf ook aan het werk, zonder afhankelijk te blijven

met een capaciteit van 600 MegaWatt, heel even het grootste wind-

van de aanjagers. Daarom gaan we vanaf begin 2017 verder

park van Europa zijn. Hierna is ervoor gekozen windparken te

als stichting. Met de stichting willen we ons als noordelijke

bouwen vanaf de Zeeuwse, Zuidhollandse en Noordhollandse

off shore wind sector nog verder profileren. Als platform voor

kust. Grote parken met een capaciteit van 700 MW of meer. Door

bedrijven om met elkaar kennis te maken en als gezamenlijke

de enorme kostenreductieslagen wordt offshore wind ineens

spreekbuis naar de markt. Kwaliteit is daarbij leidend, niet de

prijsconcurrerend. Er is een tijdlang geroepen dat windmolens

kwantiteit. NNOW bestaat intussen uit een kleine 90 bedrijven uit

alleen maar op subsidie draaien, die tijd is nu echt voorbij.’

Noord-Nederland en de kop van Noord-Holland.’

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

De groene chemie komt van Groningen en Drenthe zijn al eeuwenlang sterk in landbouw, en al tientallen jaren in chemie. Nu komen deze twee werelden bij elkaar, want de chemie vergroent en maakt steeds meer gebruik van gewassen als suikerbieten, aardappelen, hout en granen, bijvoorbeeld om duurzame chemicaliën, kunststoffen en vezels te maken. Dankzij deze ontwikkeling kan Noord-Nederland een internationale koppositie veroveren in de chemie van de toekomst. Maar dat gaat niet vanzelf, daarvoor moet onze regio zich ook overtuigend presenteren aan ondernemers in de hele wereld. Tijd voor actie: op 7 februari jl. is Chemport Europe gelanceerd. Hier komt de groene chemie van de grond. Chemie tussen alle partijen

Chemport Europe: een uniek ecosysteem

De naam Chemport Europe verraadt de internationale ambitie. Een ambitie die het ecosysteem moeiteloos kan waarmaken. U ziet in een oogopslag waarom, als u het groene kader bekijkt. Eén van de belangrijke pluspunten van Chemport Europe is dat

De bekende Noord-Nederlandse bescheidenheid kan

Groningen (Delfzijl) en Drenthe (Emmen) al veel chemische

plaatsmaken voor zelfbewustzijn, want Chemport Europe

industrie binnen hun grenzen hebben. Want chemie heb je samen:

heeft alle kenmerken van een uniek ecosysteem.

wat voor de één een reststroom is, is voor de ander waardevolle grondstof. Zo bouwen bedrijven samen een circulaire economie

• Hernieuwbare grondstoffen

waarin geen afval bestaat; alles is van waarde. Goed voor het

• Chemische ketens: samenwerking en uitwisseling van 40

bedrijfsleven, beter voor het milieu.

grondstoffen

Maar de samenwerking gaat verder: ondernemers delen in

• Schone en duurzame energie

Chemport Europe ook netwerken voor waterstof en stikstof,

• Hoogwaardige kennis dankzij onderzoeks- en onder-

zout en water. Ook de waterzuivering is centraal geregeld.

wijsinstellingen • Uitstekende verbindingen met de hele wereld • Goed opgeleide medewerkers

•

FEBRUARI 2017

Ook utch D Top

de grond in Chemport Europe Groene grondstoffen raken nooit op

om te weten dat de betrouwbaarheid van de energienetwerken

Hoe kunnen een chemische fabriek en een akkerbouwbedrijf

extreem hoog is, downtime doet zich in Chemport Europe

elkaar versterken? Dat is eenvoudiger dan u misschien dacht:

nauwelijks voor.

de chemische industrie heeft de waarde van suikerbieten, aardappelen, tarwe, hout en gras ontdekt. Deze gewassen leveren

Ontdekken en onderzoeken

zgn. platformmoleculen, zeg maar de legostenen van de chemie.

Het terrein van de groene chemie is nog maar voor een heel

Je kunt er alles van maken: ijzersterke kunststoffen voor bouw

klein deel in kaart gebracht. Er valt nog van alles te ontdekken.

en industrie -in Adventure Zoo Wildlands Emmen vindt u een

Daarom werken ondernemers in Chemport Europe intensief

brug van biocomposiet- en vezels voor toepassing in textiel,

samen met de universiteit en de hogescholen in de omgeving.

papier en bouwmaterialen. Suikerbieten, aardappelen en granen

In testcentra, laboratoria en proeftuinen zoeken wetenschap-

worden ieder jaar opnieuw geoogst: deze grondstoffen raken

pers naar antwoorden op de vragen van ondernemers. Kennis

nooit op.

en inzichten worden gedeeld, innovatieve producten zien het levenslicht, nieuwe ondernemingen ontstaan. Zo helpen weten-

Schone energie is eindeloos

schap en bedrijfsleven elkaar vooruit.

Zonder energie geen chemische industrie: voor chemische processen is warmte en kracht nodig.

Een bruisend vestigingsklimaat

Worden er in Chemport Europe veel fossiele brandstoffen

Ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden in Groningen

gebruikt? Jawel, maar steeds minder. Het ecosysteem draait

en Drenthe delen de ambitie om vaart te maken met de tot-

inmiddels voor een belangrijk deel op duurzame energie dankzij

standkoming van de groene chemie. Ze werken eendrachtig

wind, zon, en de verbranding en vergisting van biomassa.

samen aan het realiseren van een bruisend vestigingsklimaat.

Op dit moment wordt in de Eemsdelta al ongeveer net zoveel

Dat heeft voor ondernemers het voordeel dat plannen snel

duurzame energie opgewekt als het totale verbruik in de stad

werkelijkheid worden.

Groningen, en de investeringen gaan onverminderd door. Investeringen met een hoog rendement voor bedrijfsleven én milieu. Ondernemers in de chemie stellen hoge eisen aan de leveringszekerheid van energie. En gelijk hebben ze. Voor hen is het goed

Errit Bekkering Business Development manager NOM T +31 6 250 083 70 • E bekkering@nom.nl • E e.bekkering@chemport.eu

WWW.CHEMPORT.EU

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

NOM KIJKT OM

Hoe gaat het eigenlijk met de bedrijven waar NOM in het verleden in participeerde? In deze rubriek kijken we samen met ondernemers terug naar de ontwikkeling tussen toen en nu.

Een exit met de ondernemer In 2009 slaan de NOM en Autotrust de handen ineen.

deze fase intensief aanwezig. ‘We zagen dat er op een gegeven moment een nieuw business model lag met hetzelfde product:

Ondernemer Gerben van Dam heeft een idee dat het

eentje die wel het succes bracht waar Gerben op in had gezet.’

bedrijf van een faillissement kan redden en wil dat Nieuwe aanpak

graag realiseren, samen met een Engelse aandeel-

Gerben zette allereerst in op minder afhankelijkheid van de

houder. Een mooi avontuur, want het idee is nieuw in

overheid door naast het garantieproduct ook de onderliggende

de Nederlandse markt. In 2015 neemt de NOM weer

technologie te gaan ontwikkelen en vermarkten: ‘Het aanbieden, maar ook nakomen van garanties geeft garagehouders veel

afscheid. Jeroen van Onna, investment manager bij

personele en administratieve last. Wij hebben technologie die

de NOM en Gerben kijken terug op een bijzondere

dit hele proces kan regelen en daar is veel animo voor.’ Toch liet hij het originele product niet los, hij koos alleen een andere

samenwerking en een net zo bijzondere exit.

klant. ‘In plaats van ons te richten op consumenten, hebben we garagehouders en leasemaatschappijen benaderd. Zij zien een

Vallen en opstaan

verlengde garantie als waardevol verkoopargument, maar zien

Gerben en zijn Engelse compagnon wilden een nieuw product

het bijkomende risico als een barrière. Die nemen wij weg. Voor

gaan aanbieden aan Nederlandse autobezitters: een verlengde

de autokoper heeft het als voordeel dat zij bij een aangesloten

garantieverzekering op hun nieuwe of tweedehands auto. Meer

garagehouder in de buurt terecht kunnen voor schade-afhande-

zekerheid, minder risico. Maar dat liep anders, vertelt Gerben:

lingen. Win-win dus.’

‘Onze initiële insteek was die van business to consumer, een Door deze shift in aanpak, ging het na

aanpak die mijn compagnon al succesvol had uitgerold in

de moeizame start al snel heel goed

Engeland. Dus gingen we er vanuit

met het in Assen gevestigde bedrijf.

dat die markt hier ook aan te boren

Gerben: ‘We hebben nu lekker spek

zou zijn. We kwamen er al snel achter

op de botten, hebben inmiddels

dat dit in Nederland toch anders

vijfentwintig medewerkers en

lag. Consumenten hapten niet zoals

groeien heel gezond verder.’

verwacht en toen kwam daar een tegenslag vanuit de overheid bij.’ Plotseling werd de assurantiebelasting verhoogd wat zorgde voor een lastige concurrentiepositie. Dus het roer moest om. ‘Goede ondernemers kijken steeds naar hun situatie, hun ambitie en overwegen dan telkens welke beslissingen verstandig zijn en het beste uitpakken voor de onderneming’, vertelt Jeroen van Onna. ‘Gerben deed dat heel duidelijk ook. De start verliep met de nodige uitdagingen, maar hij bleef zichzelf steeds opnieuw uitvinden omdat hij geloofde in het product. Dat was heel mooi om mee te maken.’ Vanuit de NOM was de begeleiding in

•

FEBRUARI 2017

centraal

Een soepele exit ‘De NOM is altijd tijdelijk partner. Een exit is dus ook altijd het uiteindelijke doel. Maar het wanneer, waarom en hoe van zo’n exit verschilt’, legt Jeroen uit. In het geval van Autotrust kwam de exit eerder dan voorzien. ‘Er waren drie partijen met aandelen: wij, Gerben en de Engelse aandeelhouder. Op een gegeven moment bleek dat de NOM en de Engelse partij verschillend aankeken tegen eerder gemaakte afspraken. Tegelijkertijd gaf Gerben aan graag een meerderheidsbelang te willen. We zijn toen op constructieve wijze met elkaar in gesprek gegaan, wat ertoe heeft geleid dat de NOM is uitgestapt.’ Gerben beaamt dit en roemt de rol van de NOM in deze exit. ‘Er is steeds een heel constructieve dialoog geweest waarbij heel erg opviel dat de NOM het belang van de onderneming en mij als ondernemer echt voorop stelde. Dat siert ze.’ Zowel Jeroen als Gerben kijken dan ook terug op een waardevolle samenwerking met een waardig afscheid. ‘Een situatie als dit kan makkelijk tot conflict leiden, maar door steeds heel open te overleggen, is het zover nooit gekomen’, kijkt Jeroen terug. ‘Op een gegeven moment bleek dat de NOM en de Engelse partij verschillend aankeken tegen eerder gemaakte afspraken. Tegelijkertijd gaf Gerben aan graag een meerderheidsbelang te willen. We zijn toen op constructieve wijze met elkaar in gesprek gegaan wat er toe heeft geleid dat de NOM is uitgestapt.’

WWW.AUTOTRUST.NL

Jeroen van Onna Investment manager NOM T (06) 270 871 51 • E onna@nom.nl

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Slimme sensoren meten realtime Wereldwijd is er een groeiende aandacht voor de kwaliteit en de veiligheid van (drink) water. Met name microverontreinigingen, zoals medicijnresten en gewasbeschermingsmiddelen, vormen een probleem voor de volksgezondheid en het milieu. Om de waterkwaliteit op een duurzame manier te waarborgen ontwikkelt en produceert Aquacolor Sensors zogeheten spectrofotometrische sensoren.

zo’n s gezie limme se n wo nsor niet r pers den! Hoe mag é in de k ft ast. Aquacolor Sensors uit Oudehorne is ontstaan uit een

prototype en brachten het op de markt. Dat verliep zo

idee van pluimveehouder Frank Akkerman. In zijn

succesvol dat ze spin-off mogelijkheden zagen om ook

bedrijf liep hij steeds vaker tegen de problematiek van

voor andere sectoren als de pluimveehouderij slimme

vervuild drinkwater aan. Zo drinken kippen hun water

sensoren te maken. En dat is uiteindelijk ook gebeurd.

uit lange leidingen die door de hele stal lopen. Die

Vandaar dat in 2015 werd besloten om Aquacolor Sensors

lengte zorgt er, in combinatie met de hoge temperatuur,

op te richten.

voor dat er al snel biofilm, een slijmlaagje van bacteriën en schimmels, ontstaat. Om daar tijdig op te kunnen

Inline en realtime

anticiperen wilde hij een sensor ontwikkelen om de

Maar wat maakt de sensoren van het bedrijf nu zo bij-

waterkwaliteit continu te kunnen bewaken. Via Wetsus

zonder? ‘Het bijzondere is vooral dat de waterkwaliteit

kwam Frank in 2012 in contact met Mateo Mayer, een

inline in de gaten kan worden gehouden’, vertelt Mateo.

scheikundig ingenieur, gepromoveerd polymeertechno-

‘Dat betekent dat je niet eerst een monster moet nemen

loog en zelfstandig ondernemer met een grote interesse

voordat je de sensor kunt gebruiken. De sensor wordt

voor ontwikkeling en commercialisering van duurzame

namelijk in een beschermde procesleiding geplaatst en

technologie. Samen ontwikkelden ze een werkend

bewaakt vervolgens continu en realtime de waterkwali•

FEBRUARI 2017

waterkwaliteit teit.’ Een andere onderscheidende eigenschap is dat de

maakte hem enthousiast over de financieringsmogelijk-

sensoren van Aquacolor Sensors standaard zijn uitgerust

heden bij de NOM. Niet veel later zaten Mateo en Frank

met een modern open source computersysteem, een

samen met Alex en Klaas Kooistra, investment manager

Raspberry Pi-systeem, voor het meten op afstand en

van de NOM, om tafel.

het aansturen van apparatuur, zoals doseerpompen en spoelmachines. ‘Het systeem zorgt ervoor dat alle gege-

Marktpotentie

vens automatisch worden geupload naar een website,

‘Wat mij over de streep trok waren het onderscheidend

waardoor ze in de cloud voor een klant beschikbaar zijn’,

vermogen van de sensoren en het netwerk van de

vervolgt Mateo. ‘De klant kan alle metingen zelf instellen

ondernemers’, vertelt Klaas. ‘Alex heeft bovendien veel

en zelf bepalen wie een alarmmelding ontvangt. Daarnaast

kennis en kunde van deze markt en ziet potentie in het

komen alle elementen die de metingen verrichten, de

concept. Ook de launching customers die de sensoren in

ALLE ELEMENTEN DIE DE METINGEN VERRICHTEN, DE LEDS EN DE LICHTSENSOR, KOMEN ZELF NIET IN CONTACT MET HET WATER. DE SENSOR RAAKT DUS NOOIT VERVUILD.

deze vroege fase gebruiken zijn positief en onderstrepen daarmee de marktpotentie. Daarnaast zag ik een mooie kans om Stichting Bison aan te laten sluiten, die als kennispartner en financier veel waarde kan toevoegen.’ Stichting Bison stelt zich ten doel om de noordelijke werkgelegenheid en de economische impact van de watertechnologie te versterken. ‘Aquacolor Sensors sluit perfect aan op die doelstelling’, benadrukt Albert Bosma, bestuurder van Stichting Bison. ‘Het bedrijf beschikt over een innovatief product dat voorziet in een grote markt-

leds en de lichtsensor, zelf niet in contact met het water.

behoefte. Vandaar dat we samen met de NOM hebben

De sensor raakt dus nooit vervuild. Bovendien is hij ook

besloten om een financiering te verstrekken.‘

nog eens ingegoten in een hars, waardoor een enorm robuust systeem ontstaat dat in weer en wind optimaal

Waardering

kan functioneren.’

De door de NOM en Stichting Bison verstrekte financiering zal voornamelijk worden gebruikt voor de dooront-

Breed toepasbaar

wikkeling van de sensoren en de marketing. Of beter:

Gelet op al die eigenschappen zou je zeer kostbare sensoren

het stelt Aquacolor Sensors in staat om een mooie ver-

verwachten. Het tegendeel is waar. De sensoren zijn op

snelling aan te brengen. Dat moet ook wel, want de

een zodanige manier ontwikkeld dat ze, ondanks een

vraag blijft almaar groeien. Maar ook de waardering

grotere functionaliteit van het product, qua prijs zeker

vanuit het vakgebied is groot. Zo was Aquacolor Sensors

een factor twee onder het goedkoopste alternatief zitten.

één van de zeven genomineerde bedrijven voor de Water

Dat maakt ze ook uitstekend toepasbaar voor kleinere

Alliance Stimulation (WIS) Award. Met deze award daagt

bedrijven. ‘Inmiddels hebben we al zoveel geïnteresseerde

de Water Alliance ondernemers uit de watertechnologie-

klanten dat we nu echt moeten opschalen en moeten

sector uit hun meest innovatieve product aan te dragen.

investeren in de marktintroductie’, zegt Mateo. ‘Daar-

Tijdens Waterlink (zie ook pagina 33) wist het bedrijf

voor hebben we gezocht naar financiering.’ Als lid van

beslag te leggen op een eervolle tweede plaats. En zo

Water Alliance raakte Mateo in gesprek met Alex Berhitu,

zullen we ongetwijfeld nog veel meer van Aquacolor

die daar actief is als coördinator business development.

Sensors gaan horen.

Alex, tevens business development manager bij de NOM,

Alex Berhitu Business Development manager watertechnologie NOM T (06) 255 472 69 • E berhitu@nom.nl

Klaas Kooistra Investment manager NOM T 06 - 557 076 95 • E kooistra@nom.nl • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Steun NOMzes geef gul!

Alpe d’HuZes, opgeven is geen optie Alpe d’HuZes is een actie waarbij deelnemers hardlopend, wandelend of fietsend onder het motto ’opgeven is geen optie’ op een dag tot maximaal zes keer de legendarische Alpe d’Huez beklimmen om zo veel mogelijk geld in te zamelen in de strijd tegen kanker.

www.opgevenisgeenoptie.nl

Zes gemotiveerde Nommers gaan de strijd tegen kanker aan op de Alpe d’Huez. Hun doel? Zoveel mogelijk geld verzamelen. Help mee, geef gul en volg onze bikkels via www.nomzes.nl. Jens Ruesink

‘Bergen verzetten is lastig, maar ik kan ze in ieder geval wel op fietsen. Ik wil de berg minimaal 3x beklimmen, maar ik zal me het snot voor de ogen fietsen om zo vaak mogelijk te gaan. Discipline is het toverwoord. Ik heb de mensen om mij heen nodig om me te motiveren de komende tijd de fiets te pakken in plaats van een potje te voetballen of hard te lopen.’

Liesbeth Omvlee Jan-Martin Timmer

‘Het evenement Alpe d’HuZes vindt plaats op donderdag 1 juni 2017. De start is om 04.30 (!) uur en we hebben tot ’s avonds 8 uur de tijd zoveel mogelijk beklimmingen te doen. Mijn droom is dat we ooit in een wereld leven waar kanker eenvoudig en zonder bijwerkingen te behandelen is. Wil jij dat ook? Steun ons dan en daarmee direct de stichting Alpe d’Huzes.’

‘Jan Martin en Rob vroegen mij of ik mee wilde doen. Ik dacht ‘hmmmmm, dat is best pittig, maar ik zie dat wel lukken …’ Ik heb me opgegeven voor 3x, maar probeer 4 of 5. Ik heb een goede basisconditie en sport drie, vier keer per week. Eigenlijk is dat niet genoeg en moet er echt nog een tandje bij. De komende periode wordt dat gemiddeld zo’n 150 tot 200 kilometer per week.’

Gerwin Koning

Rob Drees

‘Er zijn veel mensen die zich inzetten voor de bestrijding en genezing van kanker. In mijn directe omgeving heb ik meegemaakt en zie ik hoeveel er al kan en hoe zeer de overlevingskansen zijn verbeterd. Maar we zijn er nog niet. Daarom fiets ik niet alleen in herinnering maar ook als ‘dank je wel’. Zo toewerken naar een gemeenschappelijk doel kan ik iedereen aanraden, daar kan geen teambuildingdag tegenop.’

‘Mijn doel is om mijn huidige aantal beklimmingen tijdens Alpe ‘dHuZes te verdubbelen en dus op 5 uit te komen.

Als team willen we minimaal € 15.000 bij elkaar fietsen. Door directe sponsoring, maar ook door evenementen waarbij de opbrengst naar de stichting gaat. Zo verkopen we merchandise en organiseren we bijvoorbeeld een mountainbikeclinic, een golfclinic en een veiling.’

•

FEBRUARI 2017

Reinder de Jong

‘Van zenuwen heb ik geen last. De acties voor het inzamelen van geld, de samenwerking met collega’s, het sportieve element, de gevraagde inspanning, de voorbereidingen en trainingen, de beleving, emoties op de dag zelf, het uitzicht op de berg, de inspanning, de gezelligheid; het is gewoon prachtig om mee te doen en het allemaal te beleven!’

‘Drenthe zou eens minder bescheiden moeten zijn’ Drenthe heeft ontzettend veel kennis in huis, maar mag dat wel harder van de daken schreeuwen. Dat zegt Dave de Groot, investment manager bij MKB Fonds Drenthe. Het fonds werd pas eind 2014 operationeel, en toch zijn er al veranderingen te bespeuren. ‘In het eerste jaar hadden we tien bedrijven, vorig jaar waren dat er acht’, duidt De Groot. Wel lag het gemiddelde bedrag dat we uitkeerden in 2016 behoorlijk hoger. Maar wat het meest opvalt is wel dat we nu steeds meer worden benaderd, naast starters, door grote bedrijven. Doorgaans kijken die eerst even de kat uit de boom. Als ze zien dat het goed is, komen ze over de brug.’

Een voorbeeld van zo’n recente grote ‘aanwinst’ is Tooling

om onderscheidend te blijven in de toch wel bijzondere

Holland in Emmen, dat al 35 jaar matrijzen maakt. ‘Een

hotelbranche.’

groot bedrijf met veel ervaring en mooie unieke producten

Een ander bedrijf dat het MKB Fonds Drenthe wist te

waar wereldwijd vraag naar is. Om door te groeien had het

vinden is Ocentri, een startup die slimme software maakt

een forse investering nodig.’

waarmee bedrijven heel precies kunnen analyseren waar-

Zo gaat het vaak, vertelt De Groot: bedrijven worden op

om klanten producten bij hen kopen - of juist niet. Zo

het fonds gewezen door de banken, of door het eigen net-

kunnen ze tot 15 procent meer verkopen’, legt De Groot

werk. ‘Veel investeerders wachten af. Dan zit iedereen op

uit. ‘Ze zijn het nu verder aan het doorontwikkelen.’

elkaar te wachten en gebeurt er niets. Vaak zijn wij óf het

In het eerste hele jaar, 2015, was De Groot vooral bezig

eerste schaap over de dam, óf juist de hekkensluiter.’

met acquisitie. Vorig jaar slokte portefeuillebeheer flink

Het gaat niet altijd om enorme bedragen, maar om kans-

wat tijd op. Maar gelukkig komt er een tweede invest-

rijke projecten die nét het verschil kunnen maken. ‘Wij

ment manager bij. ‘Dan kunnen we ook meer investeren

moeten er wel iets in zien, natuurlijk. Tooling Holland liet

in nieuwe bedrijven.’ En die potentie is er, zegt hij, want

een goed referentiekader zien.’

Drenthe heeft zo veel kennis in huis, een goede arbeids-

Dat geldt ook voor chateauhotel en restaurant De Havix-

moraal, een betrouwbaar en solide imago. ‘Maar voor we

horst in De Schiphorst. ‘Een prachtig monumentaal pand,

hier iets roepen moet het veertig keer bewezen zijn. We

een groeistrategie en de directeur heeft plannen

mogen best wat stoerder zijn, zeggen: hier stáán we voor.’

Tooling Holland Tooling Holland maakt al 35 jaar matrijzen. Toen tijdens de crisis de klappen vielen in de metaalbranche, hield het bedrijf zich staande - maar de banken hebben er moeite mee om dat te geloven, zo merkte directeur Henri van Manen. ‘De metaalindustrie heeft een zeer moeizame tijd achter de rug, en dan merk je dat de normale financiers op de rem trappen. Op zich begrijpelijk, want niemand wil natuurlijk verlies financieren. Maar als het eenmaal wat beter gaat, moeten banken dat ook erkennen. Het heeft enige tijd gekost om dit duidelijk te maken. Hoe vaak en hoe lang moet je bewijzen dat de zaken weer aantrekken?’ • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Juist in zo’n tijd is investeren van levensbelang. In de

jaren. Daarom heeft het MKB Fonds Drenthe voor 2017

laatste technologie, in automatisering. Van Manen haalde

ook een toezegging gedaan.

contacten aan met iedereen die hij kent in de financiële wereld, en verdiepte zich in alternatieve financieringen

‘De keerzijde’, zegt hij, ‘is dat het je tien procent kost

zoals bijvoorbeeld crowdfunding. ‘Je onderzoekt allerlei

(red. achtergestelde lening met relatief hoge rente). Maar

opties. Via het netwerk kwamen we bij het MKB Fonds

ja, aan de andere kant kunt je dan wel door. De dingen

Drenthe terecht.’

doen die je wil, de machines en technologie kopen die je

Toen het MKB Fonds Drenthe wilde investeren, waren

nodig hebt. Daarmee kun je dan weer doen waar je goed

de traditionele investeerders ook minder terughoudend.

in bent, en geld verdienen om zo snel mogelijk terug te

Het MKB Fonds Drenthe investeerde, samen met de bank,

betalen.’

waardoor ook met een leasemaatschappij een groeipad af-

WWW.TOOLINGHOLLAND.NL

gesproken kon worden. De groeistrategie omvat een aantal

Ocentri

In de old school sales draait het om targets die wel of

willen helemaal vooraan lopen, bijvoorbeeld op het

niet gehaald worden, vertelt directeur René Hendriks. ‘Ik

gebied van artificial intelligence. Dan moet je hier zijn

geloof daar niet in. Volgens mij gaat het om verbinden,

en niet in Amsterdam.

commitment, om talenten. Waar gelooft iemand in? Al

Ze zaten pas in Meppel toen Dave de Groot naar binnen

die overtuigingen van verschillende talenten samen in

wandelde: wat doen jullie, waar lopen jullie tegenaan?

een team resultaat te laten behalen, daar ligt mijn passie.’

‘We vertelden over onze ambities om te groeien. Tot op

Zijn bedrijf ontwikkelde de methode SAM. ‘Aan de hand

dat moment hadden we alles zelf gedaan. En toen zei

van data die wordt ingelezen in een diagram krijg je in-

Dave: ‘Maar ík doe financieringen.’ En toen ging het

zicht in welke mensen op welke plek het meest tot hun

rollen.’

recht komen en bijdragen aan het afgesproken resultaat.

Wat onze droom is? Ik denk dat er nu zo’n vijftig account-

SAM voorspelt precies wat er gebeurt als de account-

managers zijn, verdeeld over al onze klanten, die door

manager zijn plan uitvoert. Zo kun je de impact van een

SAM met vertrouwen zich committeren aan het behalen

team over periodes meten. Als management of directie

van resultaat. Deze medewerkers onderscheiden zich

niet tevreden is dan kunnen interventies worden ingezet

als meer betrokken en tevreden. Het zou natuurlijk

om bepaalde keuzes en gedrag aan te passen om wel of

heel cool zijn als dat er ooit twintig- tot dertigduizend

meer resultaat te boeken.’

worden.

Ocentri koos bewust voor het Noorden, vertelt Hendriks.

OCENTRI.COM

‘Universiteit en HBO leveren superstudenten aan. We

•

FEBRUARI 2017

WWW.DEHAVIXHORST.NL De Havixhorst Chateauhotel en restaurant De Havixhorst wilde uitbreiden

efficiëncy. Daarnaast kun je denken aan energiebesparende

met een aantal hotelkamers. En daarnaast was er de wens

maatregelen.’

een grootschalige moestuin te realiseren om groenten te

Want, zegt hij: de grootste uitdaging in de branche van

verbouwen die dan weer kunnen worden bereid in de

culturele en gastvrijheidslandgoederen is om onderschei-

restaurantkeuken. Directeur Jos Wijland las in een artikel

dend te zijn en te blijven. ‘We hebben alle ingrediënten

over het MKB Fonds Drenthe.

in huis, maar we kunnen niet op onze lauweren gaan

De plannen zijn nog zeer prematuur, benadrukt hij. ‘Maar

rusten.’ Het eerste van die ingrediënten is een inspirerend

we willen activiteiten ontwikkelen met de boerderij en

en verrassend verblijf, zegt de directeur. Zakelijke klanten,

het land die grenzen aan De Havixhorst. Dat kan in de

particulieren, lang of kort verblijf: voor allemaal is de

vorm van hotelkamers. Wat we in elk geval willen is het

ambiance heel belangrijk.

land deels gebruiken voor een moestuin. Dat past in onze

Als tweede noemt hij de culinaire kant, het restaurant

filosofie: we willen zo veel mogelijk regionale producten

dus. ‘Dat moet van hedendaagse stijl zijn. Vriendelijk,

gebruiken, en waar mogelijk zelf verbouwd.’

met de seizoenen mee, maar ook verrassend.’

Los daarvan zijn er natuurlijk de ontwikkelingen van De

Tenslotte is er het gastheerschap. ‘Dat moet echt en authen-

Havixhorst zelf, die ook gewoon doorgaan. ‘Wij verkopen

tiek zijn. De vraag naar uniek en authentiek zal altijd blijven

een inspirerend gebeuren’, legt Wijland uit: een verblijf

toenemen.’

en gastvrijheid. ‘Het kwaliteitsniveau moet hoog zijn en blijven, ook achter de schermen, op het gebied van

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Dave de Groot Investment manager T (06) 557 079 67 • E groot@mkbfondsdrenthe.nl

De digitale missie Rondslingerende papieren bonnen, losstaande systemen en handmatig bijgewerkte Excel-sheets. Op veel plekken in de bouw is het nog steeds de realiteit van alledag. Inefficiënt en volstrekt onnodig, vindt Sander Jongsma. Met Bouw7, een nieuwe generatie projectmanagementsoftware, is hij hard op weg om de traditionele administratieprocessen in de bouwsector drastisch te veranderen. 50 Hij komt uit een echte bouwfamilie, zegt hij. Zijn vader

verhogen ontwikkelde hij Bouw7, een nieuwe generatie

en twee broers, allemaal zijn ze in de sector werkzaam.

projectmanagementsoftware. ‘Bouw7 is een allesomvat-

‘Thuis aan de keukentafel werd er met grote regelmaat

tende en toekomstbestendige softwareoplossing’, legt

over de bouw gesproken. Over mooie gebouwen, com-

Sander uit. ‘Het is het enige softwarepakket dat daadwer-

plexe constructies en noem maar op.’ Toch had Sander

kelijk aansluit op alle bedrijfsprocessen in de bouwsector

Jongsma in eerste instantie een andere carrière voor

en dat denkt vanuit de medewerker. Vanaf hun desktop,

ogen. Hij ging naar de IVA in Driebergen, een opleiding

tablet of smartphone kunnen medewerkers alle relevante

voor commercieel- en management gerichte beroepen voor de automotive branche. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. Om naast zijn studie bij te verdienen ging hij werken bij een bouwbedrijf. Prachtig werk, maar al snel stoorde hij zich aan de enorme administratieve rompslomp. ‘Al dat papierwerk, kladjes die kwijtraakten en bussen die bezaaid lagen met bonnetjes’, vertelt Sander. ‘Dat moet anders en vooral beter, vond ik. Zeker in tijden van toenemende digitalisering.’

Allesomvattende oplossing

der San gsma Jon

In 2014 besloot hij de administratieprocessen in de bouwsector te gaan verbeteren. Nu, twee jaar later, heeft de ondernemer uit Dokkum al flinke stappen gezet om zijn missie te verwezenlijken. Om de administratieve

WWW.BOUW7.NL

lasten te verlagen en de efficiency van bouwbedrijven te •

FEBRUARI 2017

had voorzien. Voor de NOM mede reden om het bedrijf te financieren en te helpen om als organisatie verder te professionaliseren.’

Heldere visie Inderdaad, de Rabobank zag potentie in

van Bouw7

Bouw7. ‘De manier waarop Sander zijn plan presenteerde maakte mij erg enthousiast’, verduidelijkt Melle Dotinga, accountmanager MKB van Rabobank Noordoost Friesland. ‘Hij is een ondernemer met een heldere visie. Bouw7 levert een innovatief en kansrijk product in een traditionele sector als de bouw. Voor elke ondernemer

informatie snel en eenvoudig invullen en direct aan een

met een goed plan willen wij een oplossing bieden.

project koppelen. Denk aan het registreren van gewerkte

Wanneer de mogelijkheden bancair beperkt zijn, zoeken

uren, kilometers, bonnen, afval en gebruikte materialen.

we mogelijkheden voor het combineren van financierings-

Maar ook maakt de software het bekijken of doorzoeken

vormen of het vinden van partners. Bouw7 en nu de

van bijvoorbeeld tekeningen, logboeken of een bestek

samenwerking met de NOM zijn hier goede voorbeelden

makkelijker dan ooit. Op kantoor en op locatie. Boven-

van.’

dien staan onze apps direct in verbinding met de cloud, zodat vorderingen, wijzigingen en administratie via elke

BOUW7 LEVERT EEN INNOVATIEF EN KANSRIJK PRODUCT IN EEN TRADITIONELE SECTOR ALS DE BOUW.

webbrowser meteen inzichtelijk zijn. Onze software is zeer gebruiksvriendelijk en intuïtief. Echt iedereen kan ermee werken.’

Stormachtige groei Bouw7 is bedoeld om kleine en grote bouwbedrijven volledig te ontzorgen op het gebied van administratie, planning en beheer. En dus zorgt het pakket, naast realtime overzicht en inzicht, ook voor een flinke tijds- en kostenbesparing. Niet zomaar mag het bedrijf al sinds

Digitaliseringsslag

de lancering van de software rekenen op een snel groei-

Het door de NOM verstrekte risicokapitaal zal door Bouw7

end klantenbestand. Maar die stormachtige groei moet

onder meer worden gebruikt voor marketing, het aan-

wel worden gefinancierd. Sander zocht daarom contact

trekken van goede salesmensen en het doorontwikkelen

met de NOM. ‘Ik was vanaf het allereerste begin onder de

van de software. ‘We willen en kunnen bouwbedrijven

indruk van zijn plannen en gedrevenheid’, zegt Veronique

helpen om een digitaliseringsslag te maken’, onderstreept

Jeunhomme, investment analist van de NOM. ’Hij kwam

Sander. ‘Dat doen we door de laatste technieken te ge-

met een goed verhaal en had op al mijn vragen een

bruiken en voor de sector toepasbaar te maken. Voor de

passend en helder antwoord paraat. Wel vroeg ik me af

Nederlandse markt, maar ook zijn we bezig om de eerste

of dergelijke software in de bouwsector nog niet bestond.

stappen elders in Europa te zetten. Sterker nog, we hebben

Nee, liet ons onderzoek zien. In elk geval niet zo compleet

al klanten in Duitsland en België. En alles wijst erop dat

en uitgebreid als die van Bouw7. De marktbehoefte blijkt

onze software in de nabije toekomst in nog veel meer

groot. Van beginnende bouwbedrijven tot gerenommeerde

landen gebruikt gaat worden.’

organisaties, allemaal maken ze inmiddels gebruik van de software. Minstens zo veelzeggend vond ik dat de Rabobank Bouw7 al in een vroeg stadium van werkkapitaal • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Veronique Jeunhomme Investment analist NOM T (06) 557 116 27 • E jeunhomme@nom.nl