In dit nummer o.a. Siem Jansen over cijfers en letters 2 • Koolhydraten hebben de toekomst bij CCC 6 • Slimme processen in de Smart Factory 11 • En de pechprijs was voor ...18 2008 in cijfers 23 • Nieuwe activiteit: Lean-netwerken 26 • 35 jaar NOM 29
Cijfers en letters kun je gemakkelijk manipuleren. Meestal is er wel een aanleiding om dat te doen. Die hebben we bij de NOM niet. Laat de cijfers ook nu voor zichzelf spreken. Wat bereikten we in 2008? Wat hebben we in de afgelopen 35 jaar mede tot stand gebracht? We kunnen er mee voor de dag komen en hoeven ons niet te schamen. Integendeel! De prestaties die het afgelopen jaar door de
Cijfers en letters
verschillende afdelingen zijn neergezet, zijn goed. Weliswaar konden we minder nieuwe gerealiseerde arbeidsplaatsen inboeken, maar de score is nog altijd uitstekend in het licht van de huidige economische situatie.
Het langjarig gemiddelde blijft nog steeds boven de doelstelling die overeengekomen is met de subsidiegevers. We realiseerden vernieuwende projecten met een investeringsvolume hoger dan target. In de participatieportfolio realiseerde Finance een hoge score. Een goed jaar, met perspectief voor de langere termijn. Want ondanks het tegenzittend economisch tij is de portefeuille van de NOM op alle terreinen goed gevuld. Drie voorbeelden van langer lopende projecten, CCC, Lean produceren binnen het ERIP-project en Smart Factory, vindt Siem Jansen
u in deze NOMMER.
jansen@nom.nl
Natuurlijk zullen de komende maanden moeilijk zijn, maar we weten dat continu誰teit essentieel is voor elke onderneming, en dat scoren op korte termijn leuk is, maar volhouden meer resultaat geeft. De projecten die we in deze NOMMER, naast de cijfers, presenteren, mikken daar op. En dus zijn we hoopvol voor de komende jaren in de wetenschap dat op enig moment we opnieuw cijfers en letters met vertrouwen aan u zullen presenteren als uitkomst van verdere economische ontwikkeling in Noord-Nederland.
I N H O U D 11
6
26
18
Aan het woord
2
De cijfers spreken voor zich … door Siem Jansen, directeur N.V.
Innovatie
6
Noordelijk initiatief met (inter)nationale ambitie, CCC
Technologie
11
Smart Factory, op zoek naar nieuwe uitdagingen
Participaties
14
Investeringen in ontwikkeling in woord én op de kaart
Cover story
18
De Nord Connect Trial 2009: let’s keep doing it!
Cijfers
23
Op koers en in balans: de cijfers over 2008
Lean
26
Een verhaal over elimineren, focus en minimaliseren
Ontwikeling
29
Hoe het allemaal begon, 35 jaar NOM
Aan de wand
32
Het NOM-kwartet rijmt, door Driek van Wissen
En verder … Nommer-shop 4
• NOM on tour 5
Quintus J. Lampe, ondernemen is topsport én keuzes maken 10 INVESTEREN IN ONTWIKKELING
NOMMER Herman de Vries 22
NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geĂŻnteresseerd is in de activiteiten van de
Nommer-Shop
investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomsten resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.
Dasje jasje Wat te denken van een prachtige NOM stropdas? En ook nog in twee kleu-
Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.
ren verkrijgbaar! Licht- of donkergrijs, altijd passend bij uw outfit! En van 100% zijde! De NOM-stropdas is te bestellen voor â‚Ź 25,- via info@nom.nl.
Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief. Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl. Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving. Tekstbijdragen: Rob Abee, Annemarie Atema, Ed van de Beek, Folkert van der Glas, Siem Jansen, Quintus Lampe, Manisch Creatief, Else Maria van der Meulen, Rudy Noordenbos, Pieter Oosthoek, Herbert Verhey, Herman de Vries, Evert van de Werfhorst, Lolle Wijnja.
4 Fotografie: Patrick Ruiter (cover), Hans van Dijk, Manisch Creatief, stock, archief NOM.
Drukwerk: Grafische Industrie De Marne. Oplage: 3.000 exemplaren.
To frisbee or not to be Let the summer begin! Op een Spaans strand of op de camping in
Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
Drenthe, deze frisbee zorgt voor vele uurtjes plezier. Vandaag be-
vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke
stellen dus. Gewoon een mail sturen naar info@nom.nl. Op=op!
toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend.
NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 810, Groningen. Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.
Cover: Ed van de Beek in zijn Jensen CV8 uit 1965.
NOM on tour ...
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Bedrijven Contactdagen Friesland We waren erbij ‘In het Hart van de Ondernemer’ op het Ondernemersplein in het WTC Expo gebouw in Leeuwarden. Een succesvolle beurs inclusief high tea en masseuse. Twee keer lekker dus!
De rol van de commissaris In maart organiseerden we samen met PricewaterhouseCoopers een bijeenkomst voor commissarissen. De verschillende rollen die een commissaris kan innemen werden belicht; van toezichthouder tot adviseur. Een inspirerende leerzame bijeenkomst!
Energie 2009, in bouw en vastgoed Op 27 en 28 mei werd de Energiebouwbeurs georganiseerd in de TT Hall in Assen. We waren aanwezig om de energiebouw-ontwikkelingen op de voet te volgen. Ook een goede plek om u weer eens de hand te schudden!
5
Het CCC stuwt het innovatie In februari van dit jaar vond de feestelijke start plaats van het Carbohydrate Competence Center (CCC), een uniek noordelijk expertisecentrum op het gebied van koolhydraten. Binnen CCC werkt een consortium van kennisinstellingen en bedrijven nauw samen om door middel van toegepast onderzoek de innovatiekracht van de Agro-Food industrie te vergroten. Een sector die voor Noord-Nederland van levensbelang is.
6
Belangrijk voor regionale economie Volgens NOM-projectmanager Eisse Luitjens is de komst van het CCC van groot belang voor de noordelijke economie. ‘Het CCC richt zich op lonende ketens. De agrobusiness is goed voor 15% van de noordelijke werkgelegenheid en gebruikt bovendien 70 tot 75% van het landelijk gebied. Maar de sector heeft het de afgelopen jaren zwaar te verduren gehad, onder meer door de afbouw van subsidies. Een betere winstgevendheid door een hogere toegevoegde waarde is dan ook essentieel voor het voortbestaan. Dat vraagt om innovatie. Maar als het economisch slechter gaat wordt het steeds moeilijker om R&D-activiteiten overeind te houden. Samen in kennis investeren met andere bedrijven uit dezelfde bloedgroep is dan de oplossing. Daarom heeft de NOM in de voorbereidende fase actief de kar getrokken Eisse Luitjens, projectmanager NOM
van het CCC.’
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
vermogen van de Agro-Food Nederlandse kennisinstellingen, die
maar ook andere bedrijven die met
Noord-Nederlands initiatief met (inter-)nationale ambitie
samen bereid zijn om te investeren.
soortgelijke vragen zitten. We zoeken
Van daaruit werken we aan een gelei-
naar een goede match tussen de vra-
Mede door de inspanningen van de
delijke groei. Bij de opening meldden
gen van het bedrijfsleven en het aan-
NOM is het CCC een echt Noord-
zich verschillende bedrijven met be-
bod van de kennisinstellingen. Van
Nederlands Competence Center
langstelling voor deelname. Dat is een
daaruit wordt een onderzoeksproject
geworden dat ondersteund wordt
positief gegeven. Maar we willen het
opgestart waarin wetenschappers en
vanuit het Koers Noord programma.
rustig opbouwen. Eerst concrete resul-
minimaal twee bedrijven heel nauw
Toch gaan de ambities veel verder
taten behalen voor we een belangrijke
samenwerken.’ Volgens Geert Jan
dan Noord-Nederland. ‘Tijdens de
status claimen. Over vier jaar willen
Arends, directielid namens de RuG, is
opening is het CCC mooi beschreven:
we onze waarde bewezen hebben.’
die vraagsturing ook voor de kennisinstellingen interessant. ‘Het betekent
een noordelijke initiatief met een nationaal karakter en een internatio-
Vraaggestuurd onderzoek
dat je als onderzoeker met concrete
nale uitstraling’, vertelt Fons Voragen,
Concrete aansluiting bij de praktijk
zaken bezig bent en vooraf weet
directeur van het instituut.
staat volgens Voragen voorop bij het
dat er wat met de resultaten wordt
‘Op termijn moet het CCC uitgroeien
CCC: ‘We werken volledig vraag-
gedaan. Maar het gaat niet alleen om
tot een nationaal expertisecentrum
gestuurd. Wij spelen direct in op
toegepast onderzoek. Er komt ook
dat ook internationaal voorop loopt.
vragen of problemen die bedrijven in
veel onderzoek met een fundamenteel
Maar zover zijn we nog niet. We be-
de praktijk tegenkomen. Bij het CCC
karakter bij kijken. Als wetenschapper
ginnen op bescheiden schaal met 10
vinden deze bedrijven wetenschap-
heb je dus ook voldoende stof voor
á 12 bedrijven en een consortium van
pers uit verschillende disciplines,
publicaties.’
>
7
Breed onderzoeksterrein Het CCC richt zich puur op koolhydraten. Dat lijkt misschien een beperkt gebied, maar schijn bedriegt. Maar liefst 70% van al het droge plantenmateriaal
Ad de Laat, Cosun: ‘Wij hebben de ambitie om de beste te zijn in onze klasse’
bestaat uit koolhydraten. Er zijn dan ook ontelbaar
8
veel soorten met heel specifieke eigenschappen en
‘Cosun is met onderdelen als Suiker Unie, Aviko, Nedalco
verwerkingsmogelijkheden. Behalve in voeding en
en Sensus een echt koolhydratenbedrijf. Dat was voor
gezonde voedingsingrediënten vind je ze bijvoor-
ons de eerste reden om partner te worden in het CCC.
beeld terug in biobrandstoffen, ‘groene’ kunststof-
De tweede reden is dat we voor al onze onderdelen de
fen, papier, textiel, bouwmaterialen, implantaten,
ambitie hebben om de beste in onze klasse te zijn. In
geneesmiddelen en cosmetica. ‘Koolhydraten in de
deze tijd moet een bedrijf aantoonbaar presteren om in
vorm van enkelvoudige suikers zijn fermenteerbaar’,
zaken te blijven. Innovatie, extra toegevoegde waarde
legt Voragen uit. ‘De fermentatieproducten kun je
en leiderschap op het gebied van kosten zijn daarbij
via allerlei methoden en technieken toepassen en
belangrijk. Als we kennis en kunde in een toegankelijk
verwerken. Wij willen enabling technologie leveren
kennisinstituut kunnen ontwikkelen is dat aantrekkelijk,
die bijdraagt aan een nog betere benutting van
vooropgesteld natuurlijk dat het geen gevoelige kennis
koolhydraten. We maken dus zelf geen voedings-
vanuit competitief oogpunt betreft. Een voorwaarde
middelen, geneesmiddelen of biobrandstoffen, maar
voor deelname was wel dat het onderzoek op topniveau
stellen anderen in staat om dat (beter) te doen met
moest zijn. Met het huidige kennisconsortium is daar een
de door ons gegenereerde kennis. Onze focus ligt op
prima aanzet voor gegeven. Ik heb een goed gevoel over
ingrediënten, componenten en technologieën die
de start. We nemen deel aan verschillende projecten die
in de industrie toegepast kunnen worden voor de
voor ons aantoonbare meerwaarde opleveren. We gaan
ontwikkeling van innovatieve producten.’
nu zorgen dat de ‘gereedschapkist’ goed gevuld wordt en dat de gereedschappen in topconditie in de kist lig-
Drie werkvelden
gen. De gewenste eindsituatie is dat dit de place to be
De activiteiten van het CCC zijn verdeeld over
wordt voor koolhydraten. Op de weg daar naartoe hoop
drie werkvelden. Binnen het eerste veld wordt de
ik dat ook de overheden zich realiseren dat er veel meer
relatie tussen structuur en functie van koolhydra-
nodig is. Er is een levendige belangstelling vanuit het
ten onderzocht. ‘Die structuur bepaalt bijvoorbeeld
bedrijfsleven, dat is hoopgevend. Het is nog te vroeg om
de textuur of viscositeit of het ‘mondgevoel’ van
nu al van een succes te spreken. Eerst moeten we werken
voedingsmiddelen’, vertelt Voragen. ‘Met kennis
aan meer volume, meer continuïteit.’
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
hierover kunnen bedrijven koolhydraten beter en gerichter toepassen in food en non-food producten.’ Het tweede werkveld draait om gezondheidsvragen: ‘Koolhydraten leveren niet alleen energie, maar hebben bijvoorbeeld ook effecten op de bloedsuikerspiegel, de darmgezondheid en het immuunsysteem. Wij zoeken naar nieuwe methoden om die effecten vast te stellen en ontwikkelen gezonde koolhydraten voor toepassing in innovatieve gezondheidsbevorderende producten.’ In het derde werkveld staan duurzame producten en productiemethoden centraal. Met koolhydraten uit landbouwproducten kunnen allerlei duurzame producten gemaakt worden, zoals groene chemicaliën, biopolymeren en biobrandstoffen. ‘Maar je moet die koolhydraten wel eerst ontsluiten voor je er iets mee kunt doen. Wij onderzoeken hoe we goedkope fermenteerbare suikers kunnen produceren uit biomassa en hoe die
Hans van Doorn, kwekersbedrijf HZPZ: ‘Wij willen aardappels kweken met een bewezen gezondheidsclaim’
verwerkt kunnen worden tot innovatieve producten.’
‘Binnen het CCC werken wij aan de calorische waarde Vanuit deze drie thema’s werkt het CCC aan nieuwe
van aardappelen. Wij willen de zetmeelsamenstel-
praktische kennis die direct toegepast kan worden
ling op een positieve manier aanpassen zodat er een
om de toegevoegde waarde in de (Noord-)Neder-
lekker product ontstaat met een laag caloriegehalte
landse Agro-Food te vergroten. Tegelijkertijd levert
en een lage glycemische index. Een product dus dat
het onderzoek een belangrijke bijdrage aan de tran-
een preventieve werking heeft voor welvaartsziekten
sitie naar de biobased economy.
als diabetes en obesitas. Op dit moment brengen we al het concept SunLite op de markt, een aardappel die
Slagvaardig en betrokken
per 100 gram slechts 60 Kcal bevat. Dat is een kwart
Volgens Arends is er inmiddels een goede start
tot een derde minder dan standaardaardappelen. Toch
gemaakt: ‘De projecten lopen en de deelnemers
mogen we dit geen gezond product noemen vanwege
zijn erg enthousiast en betrokken. Iedereen kan aan
de strenge EU-normen voor gezondheidsclaims. Wij zijn
de knoppen zitten, daardoor is er een geweldige
blij met die hoge normen. Ze filteren het kaf van het
slagvaardigheid. Alle partners zijn gelijkwaardig
koren en geven een stimulans voor verbetering. Aan
en alles wat er uit een project komt is gezamenlijk
die verbetering werken we nu bij het CCC. Ons doel is
eigendom. Dat stimuleert de samenwerking. Het
het kweken van een nog gezonder aardappelras met
elan dat er nu is willen we vasthouden als we gaan
een gezondheidsclaim die voldoet aan de voorschriften
groeien. Maar eerst is het zaak om het vliegwiel goed
van de EU. Het CCC beschikt over de onderzoekers, de
draaiend te krijgen. De trein rijdt, maar er moeten
kennis, de proeven en de faciliteiten om die claim te
nog wat kolen bij om de vaart er goed in te krijgen.
bewijzen en wetenschappelijk te onderbouwen. Wij
Waar we naar toe willen is dat een topwetenschap-
denken dat dit een innovatie met meerwaarde wordt.
per uit Japan over enkele jaren zegt: Ik moet naar
Voedingsmiddelenproducenten hebben veel mogelijk-
Noord-Nederland, want daar gebeurt het.’
heden om de gezondheid te verbeteren. Voor vrijwel alle groenten geldt dat er veel genetische variatie is, van zeer gezond tot oninteressant. Daar wordt nog veel te weinig mee gedaan.’
9
‘Het ontstaan van Lampe Technical Textiles vinden we in de firma Gebroeders Lampe. Deze firma in dames- en herenconfectie werd geleid door de neven Lampe , waaronder Bernard Heinrich Lampe . Deze mocht met toestemming van zijn neven in 1875 voor eigen gewin een bedrijf starten. De firma B. Henr. Lampe ontwikkelde zich voorspoedig tot importeur en groothandel in textiel, eveneens gevestigd in Sneek.’ Deze geschiedschrijving is de basis voor het hedendaagse Lampe, nu ruim 130 jaar later. Het ondernemerschap van Bernard is geboren
Ondernemen is topsport én keuzes maken
vanuit een pioniersgedachte. Hij stapte met kennis van textiel uit het kledingvak en ging op zoek naar andere toepassingen van textiel. Die werden onder andere gevonden in de vorm van kaasdoeken, polijstschijven en knielkussens voor de katholieke kerk. Ook de eerste melkfilters zijn door Lampe in de markt gezet. Lampe heeft in de afgelopen decennia regelmatig bewust de bakens verzet. Zo bleek de markt van de poetsdoeken door de opkomst van synthetische materialen niet langer een lucratieve markt. Lankhorst te Sneek heeft hier destijds dankbaar gebruik van gemaakt en zag in de poetsdoeken mogelijkheden om de eigen medewerkers aan het werk te houden, wat uiteindelijk leidde tot het bedrijf Boso. Waar Lampe koos voor andere markten, pakte Lankhorst de doek weer op. Voor Lampe bleken de grootste uitdagingen te liggen op het gebied
10
van filtertextiel, wasserijtextiel en machine-/decoratievilt. Inmiddels voert Lampe naast haar textieltak en eigen servicetak, onder de naam Qprom Technical Services. Producten leveren alleen bleek door de toenemende concurrentie vanuit binnen- en buitenland niet langer voldoende. De profilering bij de afnemers is nu meer gericht op filteren ventilatietechniek, wasserijtechniek, machinebouw en specials vervaardigd uit technisch textiel en vilt. De specials laten zich ondermeer vertalen in medische hulpmiddelen en decoratieve wandbekledingen. De mogelijkheden van textiel gaan verder dan confectie …
GEWOON DURVEN!
Quintus J. Lampe Managing director Lampe Technical Textiles bv & Qprom Technical Services bv q.lampe@lampe.nl
De kansen liggen er weer volop. Nu de investeringen in nieuwe machines afnemen is de vraag naar onderhoud en renovatie sterk toegenomen. Als de investeringsmarkt weer aan gaat trekken dan zal meer aandacht gegeven kunnen worden aan de procesoptimalisatie bij de afnemers met bijbehorende adviezen op het gebied van nieuwe installaties.
Bovenstaande is door vijf generaties Lampe in textiel vorm gegeven. Ook bleek een generatie een speciale richting te hebben gegeven aan de kritieke succesfactoren. Vaak ook bleken de gemaakte keuzes voort te komen uit persoonlijke voorkeuren, opleiding en ervaring, waar de betreffende directeur-grootaandeelhouder zich ten volle aan wilde geven. Ondernemen is tenslotte topsport en blijvend succes in topsport kan alleen als je het spelletje zelf ook als heel leuk ervaart.
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Smart Factory ‘Ik geloof echt in een doorbraak!’ 11
Noord-Nederland moet zich ontwikkelen tot een ‘centre of excellence’ op het gebied van zelflerende besturingstechnologie. Dat is het streven van de Smart Factory. Een verhaal over slimmer produceren, sensoren en een samenspel van competenties.
meet- en regeltechniek. Een aantal grote Noord-Nederlandse productiebedrijven zoals Stork-Fokker, FrieslandCampina, Aldel en Avebe fungeert als zogeheten launching customers, waar de groep kan experimenteren met hun nieuwe technologieën. Bedrijven met één prangende vraag: Hoe kunnen we ons
De industrie staat voor de enorme uitdaging om productiviteit te vergroten en
productieproces, of een deel daarvan,
tegelijkertijd minder energie te gebruiken en minder afval te produceren. Sensor-
nog beter beheersen?’
technologie kan daarin een belangrijke rol gaan spelen. Vanuit die achtergrond is zo’n anderhalf jaar geleden de Smart Factory gestart, een in het kader van
Vroegtijdig anticiperen
Sensor Universe door de NOM geïnitieerd project.
Een voorbeeld. In de agro- en foodindustrie gaat bijna 20% van het
Actief cluster
energieverbruik op aan droogprocessen,
De Smart Factory dus. Klinkt goed, maar wat behelst het nu precies? ‘De
bijvoorbeeld het drogen van melk tot
Smart Factory is een actief cluster van 15 MKB-bedrijven dat de ambitie heeft
melkpoeder. Zijn er slimme oplossingen
om zelflerende besturingstechnologie te ontwikkelen die productieprocessen
te bedenken om dit aan te pakken?
slimmer en veel efficiënter maakt’, vertelt Hans Praat, business development
Zonder twijfel! Met sensoren kan het
specialist bij de NOM. ‘Technologiebedrijven met elk hun eigen specialisme en
productieproces namelijk uiterst nauw-
ervaringen. Onder meer op het terrein van sensortechnologie, data-analyse en
keurig worden bestuurd.
>
12
Volgens experts kan zelflerende besturingstechnologie
bied van geavanceerde zelflerende besturingstechnologie.
het energieverbruik van dit soort droogprocessen met
Een reële doelstelling, benadrukt Hans Praat. ‘Aan de ene
wel een kwart terugbrengen. Zelflerend wil overigens
kant kent het Noorden een groot aantal gerenommeerde
zeggen: vroegtijdig anticiperen op verstoringen in het
productiebedrijven. Aan de andere kant beschikken we
productieproces, voorkomen dat er wordt afgeweken
over een hoogwaardige kennisportefeuille sensortechno-
van de gestelde productienorm. Naast een fikse energie-
logie. Al die bedrijven en kennisinstellingen kunnen en
besparing, zorgt dat natuurlijk ook voor een hogere
willen wat met elkaar, dat merk je. Er is volop beweging.
productiviteit en minder afval. Er is dus een hoop winst
Ik geloof echt dat we met de Smart
te behalen!
Factory voor een doorbraak staan. Dat er in het Noorden een nieuwe genera-
Nieuwe generatie
tie bedrijven ontstaat die zelflerende
De lat ligt hoog. De Smart Factory wil Noord-Nederland
besturingstechnologie kan leveren
laten uitgroeien tot een ‘Centre of excellence’ op het ge-
aan alle markten die daarom vragen.’ Hans Praat, Projectmanager NOM
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
‘We ontwikkelen de eerste zelflerende fabriek’ Tjerk Jansma, Braincenter Uit de Smart Factory-groep is een samenwerkingsverband ontstaan tussen Stork Fokker AESP als ‘launching customer en vier Noordelijke technologiebedrijven: Langhout & Cazemier, PTC rm&s, Science & Technology en Braincenter. Deze groep gaat met sensortechnlogie de vestiging van Stork-Fokker in Hoogeveen, waar hoogwaardige vliegtuigcomponenten worden gemaakt, ombouwen tot een heuse ‘zelflerende fabriek’ en heeft daarvoor een subsidie aangevraagd bij Koers Noord. Een van de consortiumpartners is Braincenter uit Drachten. Braincenter brengt een aantal belangrijke bouwstenen voor het Smart Factory-concept in zoals slimme meetsystemen en robots. Tjerk Jansma, innovationmanager verhaalt enthousiast over het Smart Factory-project bij Stork-Fokker. Door de krachten te bundelen kunnen we steeds complexere vraagstukken aan. Het project bij Stork is een enorm uitdagende klus. We gaan bij Stork overal sensoren inzetten om realtime te meten wat er écht, en op elk moment, in de fabriek gebeurt. Met de juiste informatie kan Stork straks de fabriek veel beter aansturen, waardoor de productiviteit en de kwaliteit enorm zal toenemen. Stork is de proeffabriek waar we de nieuwe technologieën in de praktijk gaan uitproberen. Daarna gaan we deze technologieën met de Smart Factory-partners uiteraard in allerlei andere markten verkopen. ’
‘Een veelbelovend project, dat zeker’ Wessel Koning, PTC rm&s
apparaat, ingebed dus. Technisch directeur Wessel Koning: ‘Onze activiteiten passen goed bij de doelstelling van de Smart Factory. We willen draadloze technologie toepasbaar maken voor de industriële sector. En daarmee een aantal standaardproducten realiseren die binnen het project gebruikt gaan worden.’
Draadloze technologie draagt in hoge mate bij aan productieverbeteringen. Sterker, het is tegenwoordig in de indu-
‘De kracht van de Smart Factory ligt verscholen in het samenspel
striële sector zo goed als onmisbaar. Daarom is PTC Remote
van alle competenties. Het is niet alleen sensortechnologie, maar
Management & Service nauw betrokken bij de Smart Factory.
het gaat ook om aspecten als geavanceerde proceskennis en het ontwikkelen van voorspellende systematieken. Een veelbelovend
PTC rm&s maakt embedded draadloze techniek, wereldwijd,
project, dat zeker. Er wordt zoveel kennis en kunde opgebouwd
in allerlei toepassingen en applicaties. Embedded betekent
dat de Smart Factory op termijn een wereldwijde exposure kan
dat de elektronica of de software is verwerkt in een doosje of
hebben. En wellicht zijn gelijke niet kent.’
13
Participaties aan het woord Capilix High tech sensoring in de waterwereld ‘Capilix is ontstaan in de periferie van
ABS Veendam
het MESA+ instituut voor nanotechnologie van de Universiteit Twente, en
‘NOM sociale aandeelhouder’
concentreert zich op de ontwikkeling en vermarkting van lab-on-a-chip technologie. Capilix heeft in 2008 besloten zich
14 14
‘ABS is 26 jaar geleden opgericht door
Scholtens hadden aangegeven hun
Abee, Buurma en Scholtens als een
aandelen te willen verkopen. De aan-
technische groothandel in hydrau-
delen van Buurma had ik eind 1999
lische componenten genaamd ABS
gekocht. Ik kon echter niet alle
Hydraulics BV. In de loop der jaren is
aandelen aankopen, laat staan dat ik
deze afdeling zich meer gaan specia-
een extra kapitaalinjectie die we toen
liseren in de aggregatenbouw en uit-
nodig hadden kon financieren. Ik vind
eindelijk, vanwege de vraag in de markt,
de NOM een ‘sociale’ aandeelhouder
ook complete besturingen. In 1992 is
omdat resultaat uiteraard voorop staat
ABS Cilinders BV, de eigen cilinderfa-
maar werkgelegenheid en continuïteit
briek, eraan toegevoegd. Hier produ-
voor de lange termijn erg belangrijk
ceren we voornamelijk op klantspe-
zijn. Voor mij is de commissaris het
cificatie, enkele stuks en kleine series
gezicht van de NOM. Ik ben zeer con-
hydraulische cilinders van hoogwaar-
tent met de heren Knol en Kolthof,
dige kwaliteit. De gescheiden cilinder-
Kolthof tegenwoordig op persoonlijke
revisie-afdeling repareert, reviseert en
titel.’
modificeert alle soorten cilinders. Ook de in 2004 opgerichte ABS Hydromarine
‘Ondanks een slechte start in 2004
heeft intussen haar plek in de maritieme
is ABS redelijk succesvol. Het succes
industrie verdiend met een scala aan
begon bij de tip van Kolthof om alleen
technische oplossingen voor deze
de beste mensen aan ABS te binden.
sector. De servicemonteurs maken des-
En dat is gelukt. Gemiddeld groeien
gewenst de cirkel rond door montage
we 30% per jaar. Dit is mijns inziens
op locatie. Vanuit onze hoofdvestiging
nooit toe te wijzen aan één oorzaak
in Veendam, de vestiging in Nuth (LB)
maar aan meerdere: een combina-
of vanuit St. Petersburg (Rusland) be-
tie van goede commissarissen, goed
wijzen we op elk aandrijfvraagstuk een
beleid, een heel goed team, een beetje
passend antwoord te hebben.’
geluk en een bank die bij ons past (Rabobank).’
‘In 2004 zijn wij in contact gekomen met de NOM omdat mijn vader en
Rob Abee
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
hier bij elkaar, allen zeer belangrijk als
vroeg stadium van de ontwikkeling
het gaat om het naar de markt bren-
van Capilix besloten om te participe-
in Leeuwarden te vestigen, omdat
gen van innovatieve technologie.
ren.Hiermee heeft de NOM op een
Leeuwarden als Europees watercen-
De sensortechnologie van Capilix is bij
gecalculeerde wijze lef getoond. Dit is
trum een ideale plek is om de tech-
uitstek geschikt voor het meten van
erg belangrijk voor jonge technologie-
nologie te vertalen naar producten,
een breed scala aan ionen en opgeloste
bedrijven als Capilix. Bovendien is de
toepasbaar in de waterwereld. Kennis,
organische componenten in water.
ondersteuning van de NOM met haar
kapitaal en ondernemerschap komen
Capilix concentreert zich op een vijftal
netwerk en (financiële) kennis met
marktsegmenten: tuinbouw, biogas
name bij een start up van grote toege-
installaties, drinkwater, afvalwater en
voegde waarde. De resultaten zijn dan
industriële toepassingen. Voor elk van
ook niet mis te verstaan, immers jonge
deze marktsegmenten heeft Capilix
technologiebedrijven scheppen op de
inmiddels consortia gebouwd, waar-
lange duur de meest hoogwaardige en
binnen in samenwerking met klanten,
best verankerde werkgelegenheid in
producenten en kennisinstellingen de
het Noorden.’
specifieke toepassingen worden doorontwikkeld. De NOM heeft in een zeer
Tohil Nederland BV
produceert en vermarkt Sierra Nevada haardhout
Evert van de Werfhorst
Participaties en achtergestelde leningen in 2008 De NOM is in 2008 volop in staat geweest haar rol bij het verstrekken van risicodragend kapitaal aan bedrij-
‘In 2004 hebben we, tijdens het zagen
van bewust ondernemen stookt de
van haardhout voor eigen gebruik,
fabriek de droogkamers op eigen
ven in Noord Nederland te vervullen. Maar liefst
het concept van ‘altijd-droog-haard-
zaagsel, en levert het eindproduct
30 bedrijven hebben in dat jaar met succes hun
hout’ in een vriendelijke verpakking
minder CO2-uitstoot op dan regulier
weg naar de NOM weten te vinden. Daarnaast is
bedacht. We realiseerden ons al snel
(niet-ovengedroogd) haardhout.
aan 20 bedrijven die wij al in portefeuille hadden
dat we een niche in de markt vonden.
Bovendien komt het hout uit duur-
aanvullende financiering verstrekt ten behoeve
Kort daarna hebben wij de onderschei-
zaam beheerde productiebossen. Dat
van verdere ontwikkeling en uitbreiding. Van 31
dende verpakking en het innovatieve
heeft geresulteerd in FSC-certificering;
bedrijven werd afscheid genomen door verkoop
productieproces geheel in eigen be-
een eigen FSC-keurmerk.’
en/of aflossing of ten gevolge van faillissement.
het haardhout kunstmatig droogt op
‘Sinds 2007 participeert de NOM.
Het aantal verstrekkingen aan starters is ten op-
een temperatuur van gemiddeld 75
Dit bood direct grote mogelijkheden
zichte van het vorig jaar verder toegenomen tot
graden Celcius, in computergestuurde
om verder te groeien en verschafte
19 en daarnaast werden 10 bedrijven geholpen
droogkamers, kan het in een hand-
de mogelijkheid onze productiecapa-
aan kapitaal ten behoeve van verdere expansie.
zame verpakking aan de consument
citeit substantieel uit te breiden op
Zoals de kaart op de volgende pagina laat zien
aangeboden worden en is het hout
een strategische locatie. Daarnaast
zijn de belangen over alle provincies gespreid.
altijd droog (het brandt dus altijd!).
merken wij bij onze huidige expansie
Daarnaast is Sierra Nevada vrij van
in Duitsland dat NOM N.V. veel ver-
De NOM blijft volledig beschikbaar voor het
schimmel en ongedierte, beter voor
trouwen geniet en ons daadwerkelijk
financieren van management buy outs (MBO) en
het milieu door minimale CO2-afgifte,
in het verkoopproces ondersteunt.’
management buy in (MBI). Dat is voor de continuï-
heer ontwikkeld. Omdat Sierra Nevada
teit van veel bedrijven van grote betekenis.
en wordt het aangeboden inclusief handige aanmaakhoutjes. In het kader
Pieter Oosthoek
15
FinanciĂŤle belangen
16
Annen RB Constructie B.V. Assen Amdico B.V., H.E.S. Heerema Holding B.V. (h.o. Hecas), Interwell Holding B.V., Nofiq Systems B.V. Beetsterzwaag NOM / ABN AMRO Startersfonds B.V. Bruntinge A.S. Pol B.V., More-to.com C.V. Coevorden Europark Coevorden - Emlichheim GmbH Delfzijl Koninklijke Wagenborg B.V. Dokkum Prins Holding N.V. Drachten BAIR B.V. Dwingeloo R.T. Dwingeloo B.V. (h.o. Planetron) Eelde Groningen Airpark Eelde B.V. Eemshaven Holland Malt B.V. Emmen Catch Holding B.V., Plastinum Polymer Technologies Corp. B.V., Storage & Network Equipment Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V. Farmsum BioMethanol Chemie Holding B.V., Noord-Nederlandse Oliemolen B.V. Franeker ALU-Bouw Fryslân V.o.F, Bijlsma Meubelen Holding B.V., Steinfort Capital B.V. Gasselte Mennega Metaalconstructies B.V. Glimmen Alobi B.V. (h.o. Biorock) Groningen Air Center Europe Aviation Academy B.V., Antheus Magnesium B.V., Autotrust Europe B.V., Avesis B.V., BekenT Internet Marketing B.V., Bioclear Holding B.V., B.V. Drentse Participatiemaatschappij, CTG Holding B.V., De Verbinding B.V., Enable IT B.V., Gino B.V., IQ Corporation B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., Mucosis B.V., Netwiz B.V., Orteq Limited Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V., Pezy Holding B.V., Polyganics B.V., RME B.V., Solenne B.V., Sound Intelligence B.V., TCN/SIG, Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Zernike Seed Fund B.V., Zwartwoud Beheer B.V. Grou S. Hoekstra Warten B.V (h.o. DATC) Haren Domatops B.V. Harlingen Tohil Nederland B.V. (h.o. Sierra Nevada) Haulerwijk Machandel B.V., Thazza B.V. Heeg Aquatro V.o.F. Heerenveen Glice International B.V., Health Prevent B.V., LetsStat B.V., Massolt Holding B.V. Hengelo Osiris Digital Printing B.V. Hoogeveen HSF Holding B.V., Inlicence B.V., N.C.H. Beheer B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService Hooghalen Large Scale Information Displays B.V. (LSID) Joure Axes Automotive B.V., Eye Locus Netherlands B.V., Global Environmental Solutions B.V., Trilobes B.V. / Trilobes Power International B.V.
Peildatum: juni 2009
1
Franeker
Dokkum
Leeuwarden
12 3 1
1
Harlingen
Winsum
1
1
Grou
Drachte
1 4 1
Beetsterzwaag
Sneek
Nijehaske
Heeg
4
Joure
3
Heerenveen
4 1
Oranjewoud
1 1
Lemmer
Wolvega
1
Eemshaven
Pieterburen
1 1
1 1 Groningen
Marum
Westerbroek
27
Kornhorn Tolbert
2
Haren
2
Glimmen
Sappemeer
1 1
Eelde
en
1
1
Leek
2 Farmsum
Noordwolde
1
1
Ten Post
1
Noordhorn
2
Delfzijl
2
Oldehove
1
Middelstum
4 5 Veendam
Haulerwijk
1
2 1
Waskemeer
3
Zuidlaren
Vlagtwedde
1
Assen
4
Annen
1 1
Hooghalen
1
Gasselte
Stadskanaal
Ter Apel
1 1
1
Westerbork
1 Dwingeloo
1 Wijster
2
4
Bruntinge
1
Meppel
Oude Pekela
4 Hoogeveen
1
Nieuweroord Coevorden
4 1
Emmen
Veenoord
Kornhorn Leek Leeuwarden Lelystad Lemmer Londen Marum Meppel Middelstum Nieuweroord Nijehaske Noordhorn Noordwolde Oranjewoud Oude Pekela Pieterburen Sappemeer Sneek Stadskanaal Ten Post Ter Apel Tolbert Veendam Veenoord Vlagtwedde Waskemeer Westerbork Westerbroek Wijster Winsum (FR) Wolvega Zuidlaren
Storteboom Group B.V. Data B. Mailservice Holding B.V., PendraCare Holding B.V. Advanced Photovoltaic Applications B.V., AquaExplorer B.V., Capilix B.V., Datacenter Fryslân B.V., Grendel Games V.o.F., Heijne Reklame Groep, Living Foods B.V., S. Keikes (h.o. De Gouden Phoenix), Paintcube B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V. (h.o. Wannit), Vergnes Holding B.V. Eclair-E N.V. Intelligent Controls Ymir V.o.F. Orteq Limited Baron-de Boer Beheer B.V., Coöperatieve Vereniging De Nieuwe Band Agrifirm Verdeel B.V., Astava Holding B.V., Varibel B.V. Vast Holding B.V. Wageco Benelux B.V. F. Bosma Beheer B.V., Newion Investments Management B.V., R&G Beveiliging B.V. Micro Key B.V. Bulthuis Fabriek van wegtransportmiddelen B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. Drenth Holland B.V., Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. 4C Holding B.V. Smit Sappemeer Beheer B.V., Studio 4 Beheer B.V. BrandNew B.V., Lampe Holding B.V., No Noises Holding B.V., PID Stainless Products V.o.F. CrystalQ Group B.V. Amca Beheer B.V. / Amca Engineering B.V. Indugroep Participaties B.V. (h.o. Wijdeven) MW Panel Werkbladen B.V. ABS Beheer B.V., Kisuma Euro B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Zechstein Minerals B.V. Bischop Holding B.V. Emslandermeer B.V. ZiuZ B.V. Intelligent Lectern Systems B.V. Volharding Shipyards Holding B.V. Hilbrands Laboratorium B.V. Miedema Holding Winsum B.V. Travaillé Beheer B.V. (h.o. Wolvega Panelen) Ritinimara B.V.
17
De Nordconnect Trial 2009 De Nordconnect Trial 2009 startte op zaterdag 2 mei in Leeuwarden en finishte 8 dagen later op zondag 10 mei in Haren. Een bonte stoet oldtimers en youngtimers met een accent op alternatieve brandstoffen trok door Nederland, Duitsland, Polen, Litouwen, Letland, Zweden en Denemarken. En dit in een onderlinge strijd op het gebied van navigatie en rijvaardigheid. Ed van de Beek reed mee in zijn Jensen CV8 uit 1965. Samen met NOM-collega’s Jeroen van Onna en Sander Oosterhof vielen ze in de prijzen ... De pechprijs 2009 was voor hen! Onderstaand het door Ed van de Beek bijgehouden dagboek.
18
Zaterdag 2 mei
richting Polen. Waren we al na 30 km.
Hierbij een eerste bericht uit het verre
Paspoort klaar en... verrassing: geen
buitenland. Vanmorgen vertrokken
grenscontrole. Echt EG dus en wel zo
uit Leeuwarden. Mooie happening.
plezierig. Ook in Polen had de organi-
Veel uitzwaaiers en andere aardige
satie een paar vreselijke proeven uitge-
belangstellenden op het Oldehoof-
zet. Bolle kasseienwegen en zandpaden
sterkerkhof. Rit naar Assen en daar
waar je voortdurend moet kiezen: óf
een klassementsproef afgelegd. Tussen
de onderkant frezen óf de zijkant door
pilonnen door slalommen en meer van
de braamstruiken. Dat alles ook bin-
die dingen en dat op tijd. Dan denk je,
nen een bepaalde tijd en ook nog met
waarom moet ik zo nodig in een oude
steeds wisselende gemeten snelheden.
zware auto zonder stuurbekrachtiging
En dan moet je op de asfaltwegen de
rijden? De bovenarmen worden er heel
verloren tijd weer inhalen met 180 km
stevig van kan ik jullie verzekeren.
per uur. Na twee dagen staan we in de middenmoot van het klassement. Zijn
Aansluitend naar Duitsland via Em-
we best trots op!
men. In de ochtend meer testritten over uiterst hobbelige zand- en klinker-
‘s Avonds een ontvangst door de stad
paden. Die hebben we overigens helpen
Poznan. Ook onze concullega’s waren
effenen omdat de auto heel laag op
aanwezig die bedrijven naar Poznan
de weg ligt en de uitlaat dus af en toe
proberen te lokken. Kennis gemaakt
als een bulldozer werkt. ‘s Avonds in
met een Ests meisje dat nu in Polen
Wolfsburg aangekomen. Merkwaardige
werkt bij de Poznanse NOM. Bij het
stad die gebouwd is vlak voor WO2
afscheid kreeg ik een hand met een
en uitsluitend om de arbeiders van de
echte ‘knicks’, waarbij de dames even
Volkswagenfabrieken te huisvesten die
het ene voetje achter het andere
er nu nog steeds staan.
plaatsen en dan licht door de knieën gaan. Mooi hoor! Moesten wij ook
Zondag 3 mei
maar invoeren ...
‘s Morgens om half zeven uit de veren om de auto te controleren. Toch maar
Maandag 4 mei
even het linkervoorwiel-lager gede-
Om zeven uur op voor de autocheck
monteerd en nagesteld. Het piepte een
en aansluitend de weg op richting
beetje. Om kwart voor acht de weg op
Gdansk. Ging best goed, maar de uit-
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
slag kunnen we morgen pas zien. Dat
Het verschil tussen de beleving van
is elke dag een hele rekenarij omdat er
de crisis in de landen die we passeren
zoveel klassementsproeven in de wed-
is erg groot. In Polen is men niet echt
strijd zitten. Het is overigens allemaal
somber, maar in Litouwen en Letland
perfect georganiseerd. Staat er ineens
is dat heel anders. De klappen wor-
weer zo’n geitebreier met een Logger
den heel hard gevoeld. Te hard willen
(een elektronische stopwatch) midden
groeien met te veel geleend geld en
in het bos. Ook een waarschuwing aan
nu dus de terugval. Verdraaid jammer
onze broek omdat we ergens te hard
voor deze mensen want ze hebben het
hebben gereden. De trials waren weer
al niet breed. Toch waren de onderne-
loodzwaar, maar gelukkig was het wat
mers in Litouwen gretig genoeg. We
koeler nu. Aan het eind van de dag
zijn gevraagd wat relaties te leggen
gloorde een netwerkborrel die door
met Nederlandse bedrijven. Ik werd
Groningen Seaports was georganiseerd.
zelfs op straat aangesproken door een
Veel volk. Veel gesprekken. Polen doet
bouwondernemer die zijn kaartje afgaf.
het niet zo slecht in de crisis. Ze zijn
Na afloop onze dagscore gezien. Maar
niet zo krankzinnig hard gegroeid en
1 minuut 10 straftijd. Gelijk pláátsen
hebben dus nog meer oude en wat
gestegen in het klassement. Gelukkig
stabielere bedrijvigheid die verhou-
naar bed dus.
dingsgewijs (nog) niet zwaar getroffen wordt. Er zitten naast heel kleine ook
Woensdag 6 mei
heel grote boerenbedrijven, waaron-
‘s Morgens er weer heel vroeg uit. Deze
der veel Nederlanders die, naast de
keer om half zes Nederlandse tijd om-
goedkope grond, aangetrokken worden
dat de klok in Litouwen een uur later
door het feit dat er minder (lokale)
staat. Even alle schroeven, bouten en
regels zijn. Op de weg niet trouwens,
moeren nagelopen en ettelijke vastge-
er staat werkelijk achter elke boom een
zet omdat alles lostrilt op de kasseien
snelheidscontroleur.
en grindwegen. Auto ziet eruit als een beest. Daarna richting Letland. Eerst
Dinsdag 5 mei
een rit van 80 km over gewone wegen
In Kaunas was de ontvangst zeer
(dat is gravel zodra je van de hoofdweg
bijzonder. De ambassadeur, de loco-
af bent) en daarna een tijdrit over 40
burgemeester, de directeur van de KvK
km. Halverwege kwamen we er achter
en een stoet ondernemers: tout Kaunas
dat we de stopwatch niet hadden opge-
stond klaar om ons te ontvangen
wonden. Waarschijnlijk puntenverlies
(er wonen maar 3,8 miljoen mensen
dus. Die wegen zijn een fenomeen
in Litouwen dus het zijn er gauw pro-
waaraan je de ontwikkeling van de EG
centueel veel). Onze Majesteit was net
kunt aflezen. In het vroegere Oost-
langs geweest en ik weet niet wát ze
Duitsland is de subsidie het eerst. Daar
allemaal had toegezegd, maar er werd
zijn veel mooie nieuwe asfaltwegen.
veel van ons verwacht. Ik ben door
Kom je Polen binnen dan is de west-
twee TV-stations geïnterviewd, één
kant al aardig op orde, maar naarmate
lokaal en één nationaal. Ik heb ze alle
je verder oostwaarts komt zie je dat de
geheimen van bedrijvenacquisitie ont-
EG-centjes daar nog moeten door-
huld. Wordt dus zware concurrentie
dringen. We hebben kuilen en gaten >
binnenkort.
19
20
gezien waar de Jensen makkelijk in had
een oud duikbootkapitein met veel
gepast. Ook de sfeer verandert naar-
belangstelling voor techniek en dus
mate je oostelijker komt. West-Polen
moest de kap van de Jensen open om
is fris. In Letland zie je echt armoedige
naar de motor te kijken en wilde hij
streken. Toch zijn de mensen bepaald
achter het stuur. De kansen voor de
niet onvriendelijker, eerder omgekeerd.
Zweeds-Nederlandse handelsbetrek-
Het probleem is dat er zo veel mensen
kingen stegen per minuut. De mensen
zijn die als keuterboertje in het bestaan
achter het bedrijf(je) DUIN ontmoet.
voorzien. Voor hen is de EG voorals-
Jonge Groningers die actief zijn op het
nog geen zegen. Ze moeten met hun
vlak van ‘duurzaam vervoer’ en net
3 ha en één koe aan allerlei hygiëne-
hun eerste nevenvestiging in Zweden
en andere voorschriften gaan voldoen
hebben geopend. In de gaten houden
en dat lukt natuurlijk niet.
in te toekomst. Zware etappe gere-
Ook in Riga een mooie ontvangst.
den. Paar keer fout gereden en heel
De stoet lokale hoogwaardigheidsbe-
hard over gravelwegen om dat weer
kleders deze keer aangevuld met drie
goed te maken. De verschillen met
Noord-Nederlandse gedeputeerden.
de moderne auto’s worden manifest.
Toespraken en een reusachtige taart
Maar ‘de kop d’r veur’. We laten ons
met vuurwerk. Galema, Bats en Gerrit-
niet kennen.
sen gaan mee met de boot en morgen
Tenslotte bezoek aan de Saab-fabrieken.
retour. Wordt zeer gewaardeerd. Na
Adembenemende vliegdemonstratie
de grindwegen worden we naar een
van de Saab Gripen, de concurrent
echt cross-circuit geleid. Dwars door
van de JSF. Nee, ik mocht er zelf niet
de bochten en chicanes en met een
in. Aansluitend het Saab demo-team
vaste tijd per ronde die je zelf moest
met twee auto’s tollend, slippend en
aangeven. Goed dat er douches zijn.
op twee wielen rijdend. Gaan we mor-
Daarna naar Riga voor bovengenoem-
gen eens uitproberen met de Jensen.
de ontvangst en op de ferry.
Magnifieke show. Zal vast op internet komen. ’s Avonds diner met de bur-
Donderdag 7 mei
gemeester en veel politici en minder
Vanuit het mooie Lynköping (spreek
ondernemers!
uit Lientsjeuping) een stichtelijk woord over de Trial. Vandaag een dag
Vrijdag 8 mei
van tegenstellingen. Verdriet om het
Heel hard rijden over zandwegen.Die
vertrek van Jeroen, vreugde om de
zijn niet bol of hol maar ze ‘golven’
aankomst van Sander. De uitslag van
zodat het uitzicht op de weg uiterst
onze competitie gisteren (23 strafmi-
beperkt is. Langs de smalle paden
nuten!) en een prachtige dag met veel
staan reusachtige rotsblokken zodat
hoogtepunten. Leuke bijeenkomst
de rit een beetje op een achtbaan lijkt.
op de Nederlandse ambassade waar
’s Avonds een chique diner. Wat een
de staatssecretaris van buitenlandse
verschil met de landen die we hiervoor
handel ons verwelkomde. Gelukkig
bezochten. Ik zit naast de vrouw van,
kort van stof en duidelijk. Met de
wat men zegt, de rijkste man van Zweden.
Zweedse economie gaat het best goed,
Hij heeft een venture capital bedrijf
maar de Zweedse banken hebben grote
opgebouwd waar o.a. Poggenpohl in
klappen opgelopen met leningen aan
heeft gezeten. Nu in energie, chemie,
de Baltische staten. De man bleek
meubels en life sciences. Kent de NOM!
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Zoals bij eerdere bezoeken aan Zweden
gescheiden maak, maar we besluiten
aardgas gehaald. Mooi toch? Ook in
valt op hoe afstandelijk de mensen
om niet de pont op te rijden als we
dat opzicht dus een geweldig resultaat.
zijn. Zeker niet onvriendelijk en ook
niet zeker weten dat we er ook weer rij-
open in hun antwoorden, maar uiterst
dend af kunnen. Na wat heen en weer
Zakelijk gezien? We hadden niet de
koel en zakelijk. Opmerkelijk dat hier
bellen en praten met de Altena’s (accu
verwachting dat we business zouden
een zo duidelijke elitaire bovenlaag
of dynamo), besluit ik om de dynamo
meebrengen. Het rendement in good-
(véél adel) met een duidelijke en grote
te vervangen (één van de onderdelen
will is evenwel heel groot geweest.
afstand tot de arbeidende bevolking,
waar we een reserve van hebben). Weer
Of je daar ooit rechtstreeks profijt van
nooit een revolutionair verleden heeft
een uur vertraging, maar de zaak lijkt
zult hebben? Ik weet het niet. Feit is
gekend. Moet me maar eens verdiepen
weer in orde.
dat onze karavaan vooral in Letland
in de oorzaak daarvan.
Door naar Duistland voor de laatste
en Litouwen een heel warme ont-
De échte rally-rijders morren: als ze
overnachting. Gutbürgerliche Küche.
vangst kreeg. Heb ook het idee dat
nog één keer die toespraak moeten
Als er weer zalm op het menu had
we met onze antwoorden op de vele,
aanhoren ... En als er wéér zalm wordt
gestaan was er een opstand uitgebro-
gretige vragen, wellicht iets hebben
geserveerd … De daguitslag laat zien
ken. Er zijn ook geen toespraken meer,
geholpen op hun weg naar de EG en
dat we in het klassement wat zakken.
dat helpt.
meer welvaart. Misschien is de parallel met China een goede. Toen ik daar zes
Elke relatie met het wisselen van navigator wil ik absoluut uitsluiten!
Zondag 10 mei
jaar geleden naar toe ging was de voor-
De volgende dag eindelijk op een chris-
spelling ook ‘dat dat niks oplevert’. Nu
Zaterdag 9 mei
telijke tijd op en fris naar de finish.
praten we met Yantai Wanhua over
Na ’s avonds een losgetrilde dion-as
‘Dat stukkie hadden we er gisteren nog
een mogelijk heel grote investering
te hebben gerepareerd, wil de Jensen
wel bij kunnen doen.’ Prachtige ont-
in de Eemsmond. Heeft echt geen
‘s morgens niet starten. Ook de mannen
vangst met veel familie, Ook navigator
rechtstreekse relatie met dat bezoek
van Altena krijgen het niet voor elkaar.
Jeroen is er en een hele hoop Nommers,
toen, maar wij wisten toch beter dan
Wel vonk en brandstof. Aanslepen dus.
waaronder Hartmut die een groot lief-
anderen hoe met de Chinese zaken-
Dat helpt en we starten, maar wel met
hebber is van oldtimers en racen.
mentaliteit om te gaan. En zij wisten en waardeerden dat we hen hadden
45 minuten vertraging. Meteen om de hoek staat de prinsemarij. Zal geen
De prijsuitreiking: we hebben 14 minu-
opgezocht en goed om ons heen had-
toeval zijn. Blazen in een zakkie. Uiter-
ten verloren op Groningen Seaports en
den gekeken.
aard groen. Later blijkt dat een van de
liggen nu dus achter hen en weer in de
Let’s keep doing it!
deelnemers mee moest naar het bureau
middenmoot van de oldtimers. Krijgen
waar overigens bleek dat hij nuchter
de Pechprijs. Tóch mooi een prijs niet
Ed van de Beek
was, maar dat het blaasapparaat kapot
waar?
Met de warme assistentie van Jeroen
was. Dat team liep twee uur achter-
Er volgen nog prachtige toespraken.
van Onna en Sander Oosterhof.
stand op.
We moeten soms wat grinniken. De rijders op alternatieve brandstof blijken
Paar kleinere trials vandaag, maar voor-
in de praktijk veel meer kilometers op
al meters maken naar de boot richting
gewone diesel en benzine te hebben
Denemarken. We proberen de achter-
moeten rijden omdat de bio- of aard-
stand in te halen. Vooral ook omdat de
gasvariant niet te krijgen was. Sander
ploeg van Groningen Seaports ons in
heeft een mooie observatie: als aardgas
het klassement in de nek hijgt en ons
duurzaam is (waarom eigenlijk?) dan
door de pech van vanmorgen voorbij
hebben we met de Jensen een prima
zal gaan. Onderweg valt alle elektra
prestatie neergezet. We hebben immers
in de auto uit. De motor blijft lopen
heel veel op 100 octaan GTL gereden
omdat ik uit voorzorg de circuits altijd
en dat is Gas to Liquid en wordt uit
21
Het is inmiddels alweer even geleden maar 14 mei was de bijeenkomst van ‘Sense for Society’, een grote netwerkbijeenkomst waar bedrijven en kennisinstellingen met een bovenmatige interesse in sensortechnologie aanwezig waren. Tijdens deze dag zijn er allerlei projecten en nieuwe ontwikkelingen getoond en is mogelijk de basis gelegd voor allerlei nieuwe initiatieven. Innovatie en vernieuwing is dan ook de centrale gedachte van deze bijeenkomst.
Een prachtige, motiverende bijeenkomst, maar dan, ‘the day after’ weer terug aan je eigen bureau, inclusief volle mailbox en rinkelende telefoon. Wat betekent innovatie nu voor de dagelijkse gang van zaken voor noordelijke ondernemers? Dat begint al met het begrip innovatie, want wat bedoel je met innovatie? Wanneer je de boeken er op na slaat betekent innovatie niets meer dan iets nieuws of iets vernieuwends. Daarmee is het begrip innovatie onlosmakelijk verbonden aan het gezichtspunt van een individu, immers wat voor de een iets nieuws betekent, kan voor de ander gesneden koek zijn.
The day after
En nu ik deze column zo zit te schrijven dwalen mijn gedachten af naar mijn eigen stoffige habitat. Sinds april ben ik samen met mijn vriendin de trotse eigenaar van een prachtige woning, wat met recht onder de definitie ‘project’ valt te scharen (het ultieme bewijs dat Nommers ook in hun privé-leven de economie proberen te stimuleren). De huiseigenaren die dit lezen hebben inmiddels wel door dat het een huis is met, zoals de makelaars het noemen veel potentie, en dus … veel werk. Als je zo middenin de verbouwing zit, probeer je, ondanks het stof en de chaos, de blik gericht te houden op het einddoel. Alle vrije uren staan in dienst van het klussen.
En juist daar schuilt het gevaar, want door aldoor te ploeteren en maar door
22
te gaan, dreig je soms de focus op het resultaat uit het oog te verliezen. Voor een verwarming in de badkamer heb je bijvoorbeeld toch zeker een aanvoer en een retourleiding van de CV nodig. Een klein rampscenario voltrok zich waardoor de Herman de Vries
pas gestuukte, hagelwitte plafonds weer opengebroken moesten worden om
Projectmanager
alsnog de leidingen aan te leggen. Waar is het fout gegaan? Het einddoel was
hdevries@nom.nl
wel helder. Juist in de vertaalslag is iets fout gegaan. Dus is de vraag: wat moet ik vandaag doen om het einddoel van morgen te bereiken?
Ik vind dit dan ook een aardige metafoor voor het dilemma van ondernemers, voor wie het einddoel wel helder is: een florerend bedrijf nu en in de toekomst. Daarbij is het de kunst om korte en lange termijn belangen te balanceren. Ontwikkelen betekent investeren en dus een aanslag op de cashflow van vandaag. Toch betekent het stopzetten van ontwikkelingen vandaag, een vertraging van markintroducties van nieuwe producten en processen in de toekomst.
Hoewel er dagelijks negatieve berichten over de economie worden verspreid, zie ik in de praktijk nog steeds heel veel ondernemers die marktkansen zien liggen en dan ook bereid zijn om te investeren in onderzoek en ontwikkeling. Ik ben van mening dat de tegenstrijdigheid van korte en lange termijn belangen moet worden geabsorbeerd door inbreng van meerdere belangen. Oftewel door samen te werken met andere organisaties aan ontwikkelingen en innovaties, zodat de risico’s, kosten en opbrengsten kunnen worden gedeeld.
En daarmee komen we terug op ‘the day after’. Op deze bewuste dag nam ik de telefoon op en een ondernemer liet mij weten dat er positieve resultaten geboekt waren voor een ontwikkelcluster binnen het thema energie. We moeten op zeer korte termijn even bij elkaar komen met het cluster van bedrijven. Deze ’day after’ was meer dan geslaagd!
I N V E S T E R E N
Onze doelstellingen We hebben een vierjarenplan opgesteld voor de periode 2007 t/m 2010 en we liggen goed op koers. Tot en met 2010 willen we bij nieuwe en bestaande bedrijven in Noord-Nederland investeringen uitlok-
I N
O N T W I K K E L I N G
‘DataCenter Fryslân in Leeuwarden is een onafhankelijke high power datacenter in Friesland dat in deze behoefte voorziet, en daar ben ik trots op. Samen met de NOM hebben we een stabiel en evenwichtig bedrijf kunnen opbouwen in economische mindere tijden.’ (Else Maria van der Meulen, Directeur)
ken voor een totaalbedrag van 800 miljoen euro. Dat bedrag is nu al ruimschoots gehaald. Daarbij
2008 in cijfers
zouden zo’n 3.000 arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden. De teller staat nu op 1.804. De score ten opzichte van 2007 laat wel een neerwaartse trend zien. Maar er is alle reden om aan te nemen dat we die 3.000 arbeidsplaatsen gaan halen. Daarnaast investeren we in projecten die nog in de voorfase verkeren en later tot innovaties in het MKB moeten leiden. Met die projecten, waar bedrijven zelf zwaar in investeren, wordt gestreefd naar een impuls van ten minste 50 miljoen euro in vier jaar. De teller staat nu op bijna 33 miljoen. Ruim over de helft dus. Vanuit NOM-Finance willen we ten minste 80 miljoen uitzetten. In 2008 werd, ondanks dat de investeringsgeneigdheid in het vierde kwartaal flink terug liep, 22 miljoen uitgezet in levensvatbare bedrijfsinvesteringen. Daarnaast werd in november 2008 een fonds gestart voor ondernemers in de pre-startfase. Nog in 2008 werden vier uitzettingen gedaan voor een totaalbedrag van 350.000 euro. Alles bij elkaar kunnen we zeggen dat de NOM zijn taak in 2008 ruimschoots heeft kunnen vervullen. Financieel gezien gaan de huidige ontwikkelingen ook niet geheel aan de NOM voorbij. Met een bescheiden financieel resultaat van twee ton konden we, ondanks dat een aantal noodzakelijke afwaarderingen plaatsvonden, toch nog zwarte cijfers schrijven. Daarmee is het ook gelukt om het vermogen sinds 2000, gecorrigeerd voor inflatie, op peil te houden.
23
Geconsolideerde balans
per 31 december 2008
2008
(x â‚Ź 1.000,-)
2007
(voor resultaatbestemming)
Activa
FinanciĂŤle vaste activa Participaties Vorderingen op participaties Overige leningen u/g Effecten
25.749 8.529 13.126 2.162
25.473 7.994 8.756 2.050 49.566
Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen
Passiva 24
1.749 39.124
44.273 1.814 44.386
40.873
46.200
Totaal activa
90.439
90.473
Groepsvermogen
79.745
79.569
1.761
1.934
Voorzieningen Langlopende schulden Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland inzake Innovatiefaciliteit Kredietinstellingen
Kortlopende schulden Totaal passiva
1.941 3.910
1.851 5.001 5.851
6.852
3.082
2.118
90.439
90.473
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
over 2008 (x € 1.000,-)
2008
Financieringsbedrijf
Opbrengsten Rente- en provisiebaten Ontvangen dividenden Opbrengst commissariaten Resultaat verkopen participaties Bijdrage EU Programma Secretariaat Resultaat Stimulerings kredieten en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten Resultaat Pre Seed C apital faciliteit Projectmanagement
2007
6.737 886 150
6.224 3.918 144
11.043
1.818
1.193
2.324
-522
88
-351 9
9 19.145
Kosten Personeelskosten Overige kosten Saldo van de dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa
14.525
1.686 1.359
1.585 1.070
13.753
8.393 16.798
Resultaat Financieringsbedrijf Ontwikkelingsbedrijf
Opbrengsten/vergoedingen Ministerie van Economische Zaken Bijdrage provincies Bijdrage provincies inz. Reg. Netwerken Diensten aan derden
11.048 2.347
3.477
2.413 524
2.379 513
406 10
415 137 3.353
Kosten Personeelskosten Overige kosten
3.444
2.825 2.699
2.791 2.457 5.524
Resultaat Ontwikkelingsbedrijf Resultaat voor en na belastingen
25
5.248 -2.171
-1.804
176
1.673
NOM brengt Lean binnen bereik MKB
26
De kaarten worden opnieuw geschud, de inzetten verdubbeld. Nieuwe spelers (China, India) en nieuwe regels (kredietcrisis) dwingen ondernemers om scherper te zijn dan ooit. Oók in Noord-Nederland? Júist in Noord-Nederland! Het is de hoogste tijd voor een breed productiviteitsoffensief: Lean!
Nieuwe Lean-methode geschikt voor elke bedrijfsomvang
Duitsland, Noorwegen en Zweden. De Lean Change
Optimale productiviteit is altijd al de basis voor een
drijven te helpen om Lean te implementeren. Maar ook
goede performance. Op dit moment komt daar voor
voor grote bedrijven is het een zeer bruikbare methode.
veel MKB-bedrijven nog een extra dimensie bij: produc-
In de eerste fase van ERIP wordt de methodologie door
tiviteitsverbetering is de beste overlevingsstrategie in
de verschillende kennispartners ontwikkeld. Daarna volgt
moeilijke tijden. Lean Production - of kortweg Lean - is dé
een testfase bij minimaal 24 MKB-bedrijven. Op basis van
manier om een betere productiviteit te realiseren. Alleen
de uitkomsten wordt de methodologie verder geperfec-
zijn de meeste Lean-methoden vooral toegespitst op gro-
tioneerd en gevalideerd. Daarna kan hij breed worden
tere bedrijven. Voor dat probleem komt nu een oplossing.
toegepast binnen het bedrijfsleven.
Methodology wordt speciaal ontwikkeld om MKB be-
Want de NOM werkt samen met de RuG en een aantal buitenlandse partners aan een nieuwe Lean Change
De rolverdeling binnen ERIP
Methodology. Daarmee kunnen zowel grote als kleine
De zes regio’s binnen ERIP krijgen elk een eigen ontwik-
bedrijven zich de Lean-principes eigen maken.
kelomgeving, een zogenaamd Innovative Productivity Center (IPC). In Noord-Nederland bestaat dit IPC uit de
European Regions for Innovative Productivity (ERIP)
NOM, verantwoordelijk voor de organisatie en algemene
De ontwikkeling van deze nieuwe tool vindt plaats in
Lean-specialisten die de testfase verzorgen en natuur-
het kader van het Europese project European Regions for
lijk ook bedrijven. In de eerste plaats worden bedrijven
Innovative Productivity (ERIP). Binnen dit project werken
betrokken die al ruime ervaring hebben met Lean. Zij
NOM en RuG samen met partners in Engeland, België,
fungeren als ervaringsbron. Daarnaast zoekt de NOM
coördinatie, de RuG als kennisleverancier, verschillende
I N V E S T E R E N
testbedrijven waar de eerste versie van de Lean Change Methodology getest kan worden.
I N
O N T W I K K E L I N G
Wat is Lean Production? Bij Lean ligt de nadruk op klantwaarde. Stel vast wat de klant als
De Lean-tools van de NOM
waarde ervaart; waar heeft de klant (extra) geld voor over. Verder
In afwachting van de Lean Change Methodology kunt u
worden verspillingen zo veel mogelijk geëlimineerd. Verspillingen
nu al ontdekken wat Lean voor uw bedrijf kan betekenen.
zijn activiteiten die geen waarde (voor de klant!) toevoegen. Tevens
De NOM organiseert verschillende activiteiten om kennis
is het belangrijk flow te creëren. Laat materialen/informatie onon-
te maken met de principes van Lean en om uw bedrijf
derbroken, en steeds sneller, stromen.
voor te bereiden op een eigen Lean-traject.
De basis van Lean Production is ontwikkeld bij Toyota. Bij het 1. Lean-bijeenkomsten
Toyota Production System ligt de nadruk op de volgende punten:
De eerste stap op het Lean-pad is bewustwording: wat is
• Focus volledig op de klant: de tevredenheid van de klant
Lean nu eigenlijk en wat kun je ermee bereiken? Tijdens
gaat boven alles, daarom is de klantvraag altijd leidend.
bijeenkomsten vertellen ondernemers over hun praktijk-
De productie verandert daardoor van push (voorraden gereed
ervaringen met Lean: wat hebben zij eraan gehad en hoe
product aanleggen) naar pull (alleen produceren waar de klant
heeft het hun bedrijfsprocessen verbeterd. De NOM orga-
om vraagt en wanneer de klant er om vraagt).
niseert zowel bijeenkomsten voor individuele bedrijven
• Het minimaliseren van allerlei vormen van verspilling.
als voor groepen bedrijven. 2. Assessment: hoe Lean is mijn bedrijf?
drijven een speerpunt is, maar dat de implementatie vaak
Samen met de RuG heeft de NOM binnen ERIP een
achterblijft bij de ambitie.
assessment ontwikkeld dat aantoont hoe belangrijk Lean gevonden wordt binnen uw bedrijf en hoe goed uw
3. Workshop
bedrijf nu scoort op Lean-onderwerpen. Een onderdeel
‘Horen en vergeten, zien en onthouden, doen en
hiervan is een algemene vergelijking met andere bedrijven
begrijpen’, dat is het motto van de Engelse Lean-aanpak.
in de regio. Hier hebben tot nu toe zo’n 50 bedrijven aan
Oftewel: u gaat Lean pas echt omarmen als u het ‘gedaan’
meegedaan. Uit de resultaten blijkt dat Lean voor alle be-
hebt. Met een eendaagse workshop krijgt dit vorm.
>
27
28
In deze workshop ontdekt u zelf dat Lean dé methode is
grote als kleine bedrijven zijn welkom, want de tools zijn
voor productiviteitsverbetering.
geschikt voor elke bedrijfsomvang.
4. Lean-checks
Per 1 juni is Eric Micklinghoff als Projectmanager ERIP het
U wilt aan de slag, maar waar moet u beginnen? De NOM
NOM-team komen versterken. Een aanwinst voor u en
biedt tegen een gereduceerd tarief verschillende checks aan
voor ons! Na de zomer starten de verschillende bovenge-
om uw bedrijf in korte tijd door te lichten. Daarmee wordt
noemde activiteiten. Geef u nu reeds op om de boot straks
direct duidelijk waar uw verbeterpunten liggen. De NOM
niet te missen!
heeft al ruime ervaring met deze checks. Daarnaast is de NOM binnen ERIP gestart met het testen van een Engelse
Wilt u verder met Lean? Neem dan contact op met:
analysetool.
Eric Micklinghoff: micklinghoff@nom.nl (050) 521 44 55 Folkert van der Meulen: meulen@nom.nl (050) 521 44 94
5. Lean-netwerken
Bart Schanssema: schanssema@nom.nl (050) 521 44 77
Ervaringen delen met anderen die Lean implementeren kan uw eigen traject nieuwe impulsen geven. Daarom organiseert de NOM verschillende Lean-netwerken. Via deze weg komt u in contact met bedrijven die uw problematiek echt snappen.
We want you! Wilt u zich grondig oriënteren op productiviteitsverbetering via Lean Production? Of wilt u als testbedrijf meedraaien in het ERIP-project? Dan nodigen we u uit om contact op te nemen met de NOM. Met onze tools ontdekt u zelf welke impact Lean heeft op uw organisatie. Als u daarna een stap verder wilt, helpen wij u om draagvlak binnen uw bedrijf te creëren en om zelf een Lean-traject op te starten. Zowel
De 7 belangrijkste verspillingen volgens Lean: 1. overproductie (meer maken dan nodig is) 2. wachttijden (zowel producten die wachten op een volgende bewerking als medewerkers die wachten op een volgende taak) 3. transport (overbodige verplaatsingen van producten of onderdelen) 4. het proces zelf (zinloze bewerkingen en stappen, uitval,
European Union
The European Regional Development Fund
onnodig afval, etc.) 5. voorraden (meer voorraden aanhouden dan nodig is voor efficiënte productie) 6. menselijke bewegingen (onnodige verplaatsingen,
Investing in the future by working together for a sustainable and competitive region
handelingen) 7. defecten en fouten (controleren, inspecteren)
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
35 jaar NOM De NOM viert dit jaar haar 35e verjaardag. Tijd voor een terugblik en een vooruitblik. We praten met twee oudgedienden en twee nieuwkomers bij de NOM: Geert Buiter (Finance), Theun Wijbenga (Infocom), Bart Schanssema (Ontwikkeling & Innovatie) en Joep de Vries (Investeringsbevordering). Hoe het allemaal begon NOM is de afkorting van Noordelijke OntwikkelingsMaatschappij, tegenwoordig voluit Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor NoordNederland. Toch liggen de wortels van de NOM in Zuid-Limburg.
29
Hoe is dat te verklaren? Heel eenvoudig. Een kleine veertig jaar geleden sloten de mijnen in Limburg, met een enorme werkloosheid onder mijnwerkers als gevolg. De overheid vond dat er iets aan gedaan moest worden, en gaf Bureau Bloemendaal de opdracht om nieuwe werkgelegenheid in de regio te creÍren. Bureau Bloemendaal pakte de zaken voortvarend aan. En met succes: DSM, ooit de moeder van de mijnen, begon een nieuw leven als chemieconcern en bood honderden mensen werk. Tezelfdertijd stond de economie in Fryslân, Groningen en Drenthe er niet al te florissant bij; de mechanisatie in de landbouw en de crisis in de strokartonindustrie eisten hun tol: honderden mensen verloren hun baan.
>
35 jaar NOM: onze actieradius ...
‘Wat in het zuiden lukt, moet in het noorden ook kun-
Noord-Nederland realiseert. Tot het criterium behoren
nen’, dacht men bij Economische Zaken in Den Haag.
ook bedrijven die op middellange termijn
En dus werd de NOM in het leven geroepen.
stuwend zullen worden, denk aan starters en bedrijven
Ervaren medewerkers uit Limburg kregen de eer om de
die stuwers beleveren.
noorderlingen op weg te helpen, zodat er de eerste periode veel zachte ‘g’s te beluisteren vielen op het NOM-kantoor.
Heeft u zich altijd al afgevraagd waarom de NOM zich
De zachte ‘g’ is inmiddels verdwenen bij de NOM. De
niet bemoeit met de komst van IKEA, en evenmin met
meeste medewerkers, anno nu, hebben noordelijke roots.
de vestiging van een outlet store, dan weet u nu hoe het zit: genoemde bedrijven hebben geen ‘stuwend karakter’;
Wat hetzelfde bleef
zij bedienen consumenten in de regio.
Maar hoe u de ‘g’ ook wenst uit te spreken, de doelstelling van de NOM is op hoofdlijnen dezelfde gebleven:
Wat er veranderde
de economie van Noord-Nederland een impuls geven,
De NOM heeft na 35 jaar nog altijd dezelfde doelstelling
in veel gevallen door ondernemers te helpen met goede
die zij had bij haar oprichting. Maar dat wil niet zeggen
raad en geld. Het uiteindelijke doel staat al 35 jaar vast:
dat er niets veranderd is. Integendeel.
werkgelegenheid creëren. Constante factoren zijn: het
De financiële middelen waren in de eerste jaren ‘breed
stimuleren van de ontwikkeling van bestaande bedrijven
inzetbaar’. Zeker in de ISP-periode (ISP is de afkorting
door innovaties te bevorderen, nieuwe bedrijven naar
van Integraal StructuurPlan Noorden des Lands) leek het
Noord-Nederland halen en het beschikbaar stellen van
wel ‘een hoorn des overvloeds’. En hoeveel fietspaden
risicodragend kapitaal. Een drie-eenheid die nooit is los
in Drenthe er in die tijd met ISP-middelen aangelegd
gelaten.
werden. En hoe de wereld werd afgereisd van Japan tot de VS en van Scandinavië tot Israel.
30
Kan dan iedere ondernemer een beroep op de NOM
Tegenwoordig is er meer sprake van concentratie; de
doen? Nee, zo eenvoudig is het nu ook weer niet.
NOM richt haar pijlen sinds enige tijd vooral op de zgn. ‘Pieken in de Delta’, vier regionale sectoren met een we-
Een criterium dat al 35 jaar van kracht is, en dat vermoe-
reldwijde potentie: water, energie, sensortechnologie en
delijk tot in lengte van dagen blijft, is dat een onderne-
agri business. Het geld is nu ‘ge-oormerkt’ zoals Theun
ming ‘een stuwend karakter’ moet hebben. In alledaags
Wijbenga het plastisch beschrijft ... ‘De acquisitie is nu
Nederlands: dat zij haar omzet voor meer dan 50% buiten
nog steeds op de hele wereld gericht, maar meer dan ooit laten we zien dat we meer te bieden hebben dan alleen goedkope vierkante meters.’
Wat er nog meer veranderde De werkgelegenheid in Noord-Nederland -of beter gezegd: het gebrek daaraan- schreeuwde om drastische maatregelen. Slagkracht was een voorwaarde voor het succes van de NOM. Daarom stond de Rijksoverheid garant voor alle investeringen die de NOM deed. Ook in dit opzicht laat de situatie anno 2009 zich -met een eufemisme- kenschetsen als: zakelijker. Wat is het meest opvallende verschil? Oplettende lezeres weten allang dat de NOM vandaag de dag ‘de eigen broek moet ophouden’. Daarin slaagt zij wonderwel. Sinds jaren werkt de NOM
... is toch wel flink toegenomen.
I N V E S T E R E N
35 jaar NOM
O N T W I K K E L I N G
Missie NOM: al 35 jaar een feit De NOM wil als onafhankelijke onderneming de werkgelegen-heid in Noord-Nederland ontwikkelen door duurzaam winstgevende activiteiten te stimuleren.
Kerncijfers ontwikkeling vier grote ontwikkelprojecten Deelnemende bedrijven
I N
Financieel effect
TxU
137
106 mln.
CCC
17
17 mln.
Maritiem platform
17
1,9 mln.
IJkdijk
92
volgens de methode van het ‘revolving fund’. Een financieel perpetuum mobile, zo u wilt: maakt de NOM winst op haar deelname in een onderneming, dan wordt deze winst opnieuw geïnvesteerd. Dat verklaart ook meteen waarom de NOM weliswaar bereid is enig risico te nemen, maar nooit willens en
0,8 mln.
wetens investeert in ondernemingen die zij (te) weinig overlevingskansen toedicht: zij zou zodoende op de rem
aantal deelnemingen 200
van haar revolving fund trappen en daarmee nieuwe veelbelovende bedrijven tekort doen.
ontwikkeling deelnemingen erbij ultimo eraf
150
Wat de toekomst zou kunnen brengen Het meest interessante debat tussen oudgedienden en nieuwkomers ontstaat - hoe kan het ook anders - als het
100
gaat over de toekomst van de NOM. Bart Schanssema, sinds kort actief bij Ontwikkeling & Innovatie, heeft een uitgesproken mening: hij vindt dat
50
de NOM moet inzetten op duurzaamheid. En dat gaat een stuk verder dan kiezen voor groene stroom: Bart
0
heeft het over maatschappelijk verantwoord ondernemen in de gehele bedrijfsvoering.
-50 2008
2004
2000
1996
1992
1988
Geert Buiter, oudgediende, verwacht voorlopig meer van lean, ofwel: meer aandacht voor productiviteitsverbetering in bedrijven. Er is volgens hem nog het nodige te doen op het gebied van procesinnovatie: innovatie-
35
nieuwe bedrijven per jaar
subsidies worden bijvoorbeeld nauwelijks uitgekeerd in
arbeidsplaatsen per jaar x 100
Noord-Nederland.
nieuwe bedrijven cumulatief x 10
30
arbeidsplaatsen cumulatief x 1000
Joep de Vries, nieuwkomer-met-ervaring, slaat een brug
25
tussen beide partijen. ‘Lean is tot op zekere hoogte een voorwaarde voor duurzaamheid. Door het realiseren van
20
meer rendement kan geïnvesteerd worden in duurzaam-
15
heid!’
10 5
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
1974
0
31
32