In dit nummer o.a. Water: een grote succesfactor in het noorden 6 The Energy Battle 10 • Flinc is behoorlijk tekeergegaan 12 • De extra troeven van de NOM 16 Fitheid, slagkracht, productiviteit: NPAL! 22 • Onze participaties spreken vrijuit 26
Gisteravond ging ik met een goed gevoel naar huis. Ik weet niet of u op dit type ontboezemingen van mij zit te wachten, maar als openingszin past hij uitstekend. Gisteravond was namelijk de avond van 16 september. Ik reed naar huis na afloop van het Ondernemers Congres (inhoudelijk meer hierover op pagina 20 en 21). Een inspirerende dag!
Inspiratie en motivatie
Voor de nazit van het congres hadden wij als NOM een aantal ‘jonge honden’ uitgenodigd die via ons Flinc-loket een financiering hebben gekregen om hun dromen als startende ondernemer waar te maken. Tussen de al wat grijzer wordende koppen doet zo’n stel gedreven starters je goed. De gedrevenheid en het doorzettingsvermogen om van hun product en hun onderneming iets te maken spat er vanaf. Maar ook het realisme dat ze het niet alleen kunnen, en dat je op tijd de juiste ondersteuning moet zoeken om te voorkomen dat dromen nachtmerries worden, viel me op. Het gesprek aan onze eettafel paste daarmee perfect bij de hele dag: met passie gaan voor je doel, je medewerkers daarin meenemen, en ondertussen realistisch blijven. En dat zeker in het huidige economische tij.
Siem Jansen jansen@nom.nl
Na de sombere toon van Prinsjesdag geeft zo’n dag met alle gesprekken je toch nieuwe motivatie. Motivatie om vanuit de NOM een bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling in het noorden. De artikelen in deze NOMMER illustreren hoe en met wie we dat doen. Dat zijn vooral ondernemers die kansen zien. En die zijn er gelukkig genoeg in onze regio. Ongeacht hun leeftijd zijn ze allemaal gedreven! Ik denk dat ik het goede gevoel wel vast kan houden.
I N H O U D 6
10
22
16
Aan het woord
2
Een inspirerende dag voor en door Siem Jansen, directeur N.V. NOM
Piek
6
Het noorden maakt de borst nat: de ambities van Water
Teamwork
10
80 energietoppers, 14 teams en 5 finalisten, The Energy Battle 2009
Successen
12
Flinc bezig geweest: verhalen over en door Grote Jongens
Uitgelicht
16
MBO/MBI: over de extra troeven van de NOM
Agenda
19
Gouden kansen voor de NOM: duurzaamheid
Podium
20
Petje op en petje af voor de ondernemers
Nieuw!
22
Wereldtop komt steeds dichterbij in ’t noorden: NPAL
Participaties
26
Drie ondernemingen vonden de weg en ... spraken erover
En verder … Nommer-shop 4 INVESTEREN IN ONTWIKKELING
• NOM on tour 5 • Yes! Een crisis door Harmen Hoogeveen, directeur Waterbedrijf Groningen 15 NOMMER Yvette Dijkshoorn 25
NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de
Nommer-Shop
investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomsten resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.
Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.
Must have NOM-pet Heeft u het Ondernemers Congres bijgewoond? NOM/KvK workshop gevolgd? Meegedaan met ‘petje-op, petje-af’? Alle vragen positief
Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.
beantwoord?! Dan heeft u geluk en is het nieuwe NOM-artikel, eentje in de categorie must haves, reeds in uw bezit. Nog geen pet? Gewoon
Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl.
even een mail sturen naar info@nom.nl (te verkrijgen voor € 5,-).
Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving. Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Gerrit Baarda, Rob Castien, Geertje Dam, Gerben van Dam, Yvette Dijkshoorn, Folkert van der Glas, Marloes Heeres, Harmen Hoogeveen, Siem Jansen, Petra Kerrebijn, Rudy Noordenbos, Cees Verhagen, Machteld van der Werf,
4
Lolle Wijnja.
Fotografie: Sam Maldonado en Tom ten Seldam (cover), Partick Ruiter, stock, archief NOM.
Drukwerk: Grafische Industrie De Marne. Oplage: 3.000 exemplaren.
Tijd voor een make over?
Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
Zeker in deze tijd is de behoefte aan
vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke
heldere en praktische handvatten
toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-
groot. Ambities, voornemens en
hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er
plannen genoeg, maar hoe kunnen ze
kunnen geen rechten aan worden ontleend.
daadwerkelijk gerealiseerd worden? Het boek, De Management Makeover,
NOMMER is een uitgave van N.V. NOM,
vergroot uw realisatiekracht en biedt
Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij
handvatten om de kans op succes
voor Noord-Nederland.
vele malen groter te maken!
Paterswoldseweg 810, Groningen.
Van ambitie naar resultaat dus. Daar
Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.
kun je mee thuiskomen! Te bestellen voor € 15,- door een mail te sturen
Cover: Tijdens het Ondernemers Congres konden ondernemers zich op de NOM-stand laten vereeuwigen als rasondernemer op de cover van een NOMMER. Het enthousiasme was groot, de cover toont een kleine selectie.
naar info@nom.nl.
NOM on tour ...
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
De wind in de zeilen met de NOM De NOM doet er alles aan om te zorgen dat het de noordelijke economie voor de wind gaat. Meestal figuurlijk, maar heel soms ook letterlijk. We voeren mee met de Sail In tijdens DelfSail 2009 op het Russische Tallship de MIR, een authentieke driemaster waarop tot voor kort 100 kadetten de fijne kneepjes van het zeemanschap leerden. De dag was een groot succes! Meer dan 450 gasten hebben kunnen genieten van het geweldige evenement. Kijk op NOM-TV (www.nom.nl) voor een impressie.
Promotiedagen Noord-Nederland Op 3 en 4 november aanstaande is het weer zover: de Promotiedagen Noord-Nederland worden voor de 23e keer georganiseerd. Ook de NOM is weer van de partij. Samen met convenantpartners Kamer van Koophandel, Syntens en TCNN kunt u ons vinden op standnummers 6257 t/m 6266 in de Martinihal Expo 1. Samen staan we sterk dus komt u vooral even langs!
Energy Delta Convention Van 16 tot en met 18 november vindt de Energy Delta Convention plaats in Martiniplaza. De NOM organiseert dit congres samen met de RuG en Energy Valley. Er staan veel inspirerende sprekers en interessante workshops op het programma. Heeft u energie-ambities? Zorg dan dat u erbij bent! De finale van de Energy Battle (zie pagina 10 en 11 van deze NOMMER) vindt plaats tijdens de EDC. Kijk voor meer informatie op www.rug.nl/energyconvention.
5
NOM draagt steentje bij
Groei naar Europese water aan noordelijke waterambities 6
Water is letterlijk van vitaal belang. Maar water is schaars. In een land waar de regen vaak met bakken uit de lucht valt en je zelfs je toilet doorspoelt met het zuiverste drinkwater is dat moeilijk voor te stellen. In Nederland is water vanzelfsprekend. Voor een verwaarloosbaar bedrag (< 0,2 cent/liter) beschik je over een onbeperkte hoeveelheid drinkwater van extreem hoge kwaliteit.
voedsel, energie en gebruiksgoederen zijn enorme hoeveelheden water nodig. Om een beeld te geven: voor elke auto die gemaakt wordt zijn al honderdduizenden liters water nodig.
Watertechnologie slimmer maken Alex Berhitu is sinds januari Projectmanager Water bij de NOM. Als ‘watertechnoloog’ maakt ook hij zich zorgen over de toenemende schaarste: ‘Ze zeggen wel eens dat water de olie van de toekomst is. Dat hoop ik niet, want olie raakt op. Maar het is wel
Water wordt steeds schaarser
sanitaire voorzieningen. En dat wordt
waar dat het toenemende waterver-
Met die luxe situatie mogen we onze
alleen maar erger. Door de groeiende
bruik zwaar drukt op de zelfreinigen-
handjes dichtknijpen, want mondiaal
wereldbevolking en stijgende wel-
de werking van de aarde. De rol van
gezien is er sprake van een ernstige
vaart is er steeds meer water nodig.
moderne zuiveringstechnologie wordt
watercrisis. Op dit moment heeft
Niet alleen voor drinkwater, maar
steeds belangrijker. Gelukkig zijn we
meer dan een miljard mensen on-
vooral ook voor landbouw en indu-
op dat punt tot heel wat in staat. Er
voldoende schoon drinkwater en/of
strie. Om de wereld te voorzien van
zijn al veel technologieën om van het
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
vuilste water het schoonste water te
Het succes van de watercampus
resultaten. Denk aan innovaties als
maken: fysische scheiding, biologi-
In Leeuwarden vormt zich op dit mo-
Blue Energy en Dutch Rainmaker,
sche zuivering, chemische zuivering,
ment een belangrijk kenniscentrum.
maar ook aan het jaarlijkse Wetsus
noem maar op. De uitdaging voor
Een watercampus van Europese allure.
Congres waar honderden bestuurders,
de komende jaren is om die techno-
TTI Wetsus is daarin de spil, met
ondernemers en wetenschappers uit
logieën slimmer te maken en/of ze
daaromheen een keur van ambitieuze
vele landen elkaar ontmoeten.
hub krijgt steeds meer vorm slimmer in te zetten. Met een lager
technologische bedrijven. Deze kun-
Grote uitbreiding op komst
verbruik van energie en chemicaliën,
nen niet alleen gebruikmaken van
Het succes van het watercentrum is
een hoger rendement en waar mo-
de ruim aanwezige kennis, maar ook
zo groot, dat er ruimteproblemen
gelijk extra toegevoegde waarde. Zo
van allerlei professionele faciliteiten,
dreigen te ontstaan. Daarom vinden
lopen er onderzoeken of je waarde-
zoals laboratoria, een waterapplicatie-
er de komende jaren gefaseerd grote
volle componenten zoals fosfaten
centrum en verschillende demosites.
uitbreidingen plaats. Voor de korte
uit vervuild water kunt verwerken
In een prachtig verbouwde kerk naast
termijn staat de bouw van een nieuw
tot meststof. Of neem het Cradle to
Wetsus bevindt zich de ‘Incubator’, een
bedrijvengebouw op de planning. Op
Cradle Islands-project. Daarin willen
bedrijvencentrum waar jonge tech-
de iets langere termijn komt er een
een aantal Noordzee-eilanden slimme
nologische bedrijven de stap naar de
prachtig nieuw hoofdgebouw. Een
technologie toepassen om zelfvoor-
markt onder begeleiding kunnen ma-
architectonische landmark waar ook
zienend te worden op het gebied van
ken. De samenwerking tussen Wetsus
Wetsus wellicht naartoe verhuist. De
water, energie en afval.’
en het bedrijfsleven heeft al geleid tot
huidige Wetsus-locatie kan vervolgens
allerlei internationaal aansprekende
gebruikt worden bij de uitbreiding
Noord-Nederland en water Nederland blaast internationaal al een stevig partijtje mee op het gebied van water: ‘Door onze dijken, molens en gemalen staan we overal bekend als waterland. Maar ook op watertechnologisch gebied hebben we een uitstekende naam. Parels als Paques in Balk en het Twentse Norit behoren internationaal tot de top. Noord-Nederland, met TTI Wetsus als belangrijke pijler, profileert zich steeds nadrukkelijker als dé nationale regio voor watertechnologie. Maar als we voorop willen blijven lopen is innovatie noodzakelijk. Niet alleen bij de watertechnologische bedrijven en in de onderzoeksprogramma’s van Wetsus, maar ook bij bedrijven die watertechnologie toepassen.’ De locatie van de uitbreidingsplannen in Leeuwarden.
7
van het waterapplicatiecentrum, een nieuwe faciliteit gevestigd in het Van Hall, waar bedrijven kunnen werken aan kleinschalige proefopstellingen.
Europese water hub De NOM draagt een actief steentje bij aan de uitbreidingsplannen. ‘Dat doen we niet alleen’, haast Alex Berhitu zich te zeggen, ‘maar samen met een groot aantal bedrijven, overheden en kennisinstellingen, verenigd in de Water Alliantie. Samen zetten we ons in om er iets heel moois van te maken. Als je je internationaal wilt profileren als excellent watercentrum dan moet er ook iets staan. Daarom willen we de uitbreiding groots aanpakken. ‘Eén van de ambities van de Water Alliantie is namelijk om Leeuwarden uit te laten groeien tot een Europese water hub: the place tot be in Europa
8
op het gebied van waterkennis en watertechnologie.’ ‘In Noord-Nederland, met Leeuwarden als kernpunt, hebben we alles om die rol te vervullen: de kennis, de bedrijvenconcentratie, het innovatief vermogen en de organisatorische
Het NOM-waterteam met v.l.n.r. : Reinder de Jong, Ruud van Dijk, Koen van den Berg, Herman de Vries en Alex Berhitu.
structuur. De ondernemers staan bol van de briljante ideeën. We zijn er
betrokken is bij de realisatie van de
ondernemers te helpen een goede
zeker van dat we een belangrijke bij-
plannen: ‘De NOM is op allerlei ter-
start te maken. Al met al hebben we
drage kunnen leveren aan de mondi-
reinen actief om Noord-Nederland op
dus een compleet waterteam met
ale watervraagstukken.’ Deze ambitie
de kaart te zetten als internationaal
verschillende specialismen.’
wordt mede-ondersteund door het
watercentrum. We zijn als partner
Ministerie van Economische zaken,
en adviseur betrokken bij de fysieke
dat Noord-Nederland heeft aange-
uitbreiding van de faciliteiten, maar
Gebruikers betrekken bij nieuwe ontwikkelingen
wezen als nationaal speerpunt voor
we proberen ook watertechnologische
Alex zelf houdt zich bezig met
watertechnologie.
bedrijven naar het noorden te halen.
business development, een belang-
Daarnaast kan onze afdeling Finance
rijke succesfactor voor de sector.
Het waterteam van de NOM
in veelbelovende waterbedrijven
Briljante ideeën komen immers pas
Alex Berhitu is in zijn functie de wa-
participeren en kunnen starters in de
tot hun recht als ze toegepast worden.
terspecialist van de NOM, maar zeker
watersector een beroep doen op Flinc,
‘Technologieontwikkelaars moeten
niet de enige NOMMER die actief
een initiatief van de NOM om nieuwe
vaak eindeloos met hun idee/product
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
leuren om een geschikte launching
laars hebben een launching customer
customer te vinden. Sommige ideeën
voor hun innovaties, de gebruikers
komen daardoor nooit de ontwikke-
profiteren rechtstreeks van de kennis
lingsfase voorbij en dat is doodzonde.
en innovatiekracht in de regio en de
Daarom gaat de NOM de afnemer
concurrentiekracht van het noorde-
nu veel eerder en nadrukkelijker bij
lijke bedrijfsleven neemt toe.’
het innovatietraject betrekken. We logieleverancier - kennis - technolo-
Kom met watergerelateerde uitdagingen naar de NOM
giegebruiker. Met andere woorden:
De NOM en hun convenantpartners
we gaan de wensen en vraagstukken
TCNN, Syntens en Kamer van Koop-
van de watergebruiker als uitdaging
handel spelen in dit traject de rol van
voorleggen aan technologiebedrijven,
matchmaker en coördinator. ‘In het
die daarbij ondersteund worden door
noorden zie je overal ideeën, wensen
kennisinstituten. Op die manier kun-
en uitdagingen, maar de uitvoering
nen sneller nieuwe product-markt-
stokt vaak bij het vinden van een
combinaties ontstaan die vervolgens
geschikte partner. Samen met onze
ook meteen toepassing vinden. Het
convenantpartners kunnen wij daarbij
idee is niet nieuw. Kijk bijvoorbeeld
helpen. We inventariseren de vragen
naar het drinkwaterteam van het pro-
van de gebruikers en de mogelijke
ject Water in Balance. Verschillende
technische oplossingen en brengen
bedrijven werken daarin aan innova-
partijen bij elkaar rond gemeenschap-
tieve oplossingen voor vraagstukken
pelijke ontwikkelthema’s. Vervolgens
van het Waterlab Noord.’
sturen we aan op het ontstaan van
richten ons op de driehoek techno-
concrete projecten waarbij de afnemer
Noord-Nederland, met TTI Wetsus als belangrijke pijler, profileert zich steeds nadrukkelijker als dé nationale regio voor watertechnologie.
Een driedubbele slag slaan
de regie voert. Als het klikt zorgen wij
Het doel van de NOM is om inno-
vanuit ons netwerk voor professionele
vatieve ontwikkelingen te stimule-
begeleiding en eventueel hulp bij de
ren die een bijdrage leveren aan de
financiering. Ook op subsidiegebied
concurrentiekracht van noordelijke
kunnen we een steentje bijdragen. Die
bedrijven. ‘Technologieproducenten
beheren we niet zelf, maar we kennen
leveren relatief maar een kleine bij-
wel de weg er naartoe.’
drage aan de totale productiewaarde van de watergerelateerde sectoren.
Om zijn rol goed te kunnen spelen
De productiewaarde van de water-
moet Alex de markt op zijn duimpje
afhankelijke industrie zoals food en
kennen: ‘Ik heb al met veel bedrijven
chemie is daarentegen vele malen
kennis gemaakt en ik wil er nog veel
groter. Bovendien blijkt dat ruim 80%
meer leren kennen. Maar met alleen
van deze grootgebruikers hun water
praten bereik je niets, er moet wat
in eigen beheer behandelen. Als we
gedaan worden. Mijn oproep aan alle
ervoor kunnen zorgen dat er een
noordelijke bedrijven is daarom: kom
nauwe samenwerking tot stand komt
met je watergerelateerde uitdagingen
tussen deze gebruikers en de noorde-
naar de NOM. De kans is groot dat we
lijke technologiebedrijven slaan we
ze samen kunnen oppakken. Ik kijk er
een driedubbele slag. De ontwikke-
naar uit.’
■
9
Voor Greener and Cleaner!
10
Energietoppers strijden ‘Wat moeten we nu doen om in 2014 succesvol te zijn op het gebied van energie?’
Op 12 september heeft Studentstock de Energy Battle 2009* georganiseerd. Tachtig laatstejaars energiestudenten uit het hele land streden in 14 teams om de meest ‘novel, non-obvious and usefull solution’ voor energievraagstukken die door bedrijven aan hen werden voorgelegd. De rode draad in alle vraagstukken was: ‘Wat moeten we nu doen om in 2014 succesvol te zijn op het gebied van energie?’ De deskundige jury, onder leiding van Prof. Ton Schoot Uiterkamp, kreeg in de spannende ‘one-minute pitch’-ronde de oplossingen gepresenteerd. Vijf teams gaan met lovende woorden van de jury door naar de finale op 18 november tijdens de Energy Delta Convention in Groningen.
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Geertje Dam, directeur van Studentstock, noemt de Energy Battle een ‘lekker concreet‘ voorbeeld van het verbinden van laatstejaars toptalent aan de energiesector. ‘Kennistransitie en het verbinden van jong toptalent is essentieel. Deze laatstejaars energiestudenten staan op het punt de arbeidmarkt te betreden. Dat betekent dat ze dus goed moeten weten waar energiebedrijven zich nu mee bezighouden en andersom.’ Door toptalenten collectief te verbinden aan de energiesector kan een kweekvijver gerealiseerd worden. De speciaal voor de Energy Battle opgerichte Energy Talentpool, stroomde binnen een maand vol met meer dan 100 enthousiaste en geïnteresseerde energietalenten. Frank van Es, van de nieuwe Hanze Interregio, pleit voor het realiseren van één internationaal topopleidingsinstituut op energiegebied in de regio. ‘Een opleiding waar energiestudenten uit heel Europa, de experts voor de toekomst op afkomen, desnoods virtueel. Als we maar gezamenlijk het hele pakket afdekken.’ Noord-Nederland is hard op weg een leidende positie in te nemen als energieregio in Europa, onder andere door de intensieve samenwerking met Noord-Duitsland. Op gasgebied speelt de Gasunie op wereldniveau al langer een belangrijke rol.
in Groningen
Juryrapport voor de vijf finalisten 11
Team BioMCN onderscheidde zich door out of the box te denken: ‘Their proposal to use biomethanol both as a fuel, a feedstock and an energy buffer is a fine example of ‘thinking out of the box’.
Team Gasunie keek verder: ‘Their advice to look beyond fossil resources and to focus on renewables is
Het wordt tijd dat collectief getoond wordt wat het
both valuable and timely.’
noorden aan energie te bieden heeft, zowel voor bedrijven als studenten. De Energy Battle laat zien dat
Team Groningen Seaports scoorde op usability:
door samenwerking in korte tijd een regionaal event
‘Their proposed range of applications is surprising and
georganiseerd kan worden met internationale allure
the sustainability benefits (including the economic
en aantrekkingskracht.
benefits) are potentially useful. Their slogan ‘from
De finale van de Energy Battle vindt plaats op
CCS(torage) to CCR(ecycling)’ is nice.’
18 november tijdens de Energy Delta Convention waar de teams hun oplossingen aan een internationaal
Team Magic Boiler zocht naar grote-schaal-
publiek zullen presenteren. Jaap Dijkstra (wethouder EZ,
oplossingen: ‘Their proposed focus on large scale solar
Groningen) zal het winnende team de prijs uitreiken. ■
power combined with technology and marketing is a fine example of ‘thinking out of the box’.
* De Energy Battle wordt mede mogelijk gemaakt door de NOM, Flinc, Gasunie, Groningen Seaports, Gemeente Groningen, BIOmcn, AkzoNobel
Team Plugwise bekeek de casus vanuit de gebruikers:
en RuG.
‘Their focus on consumers and on making the interface more userfriendly is both refreshing and useful.’
Flinc ‘Flinc bestaat nu ongeveer een jaar. En in dat jaar is ons team Flinc tekeergegaan: gemiddeld zijn er 80 ondernemingsplannen in behandeling, en het afgelopen jaar hebben we voor 27 startende ondernemers daadwerkelijk
Case
De Ground Consolidator
12
financiering weten te vinden. Drie aansprekende voorbeelden vind je in dit artikel’, aldus Wytze Rijke van Flinc.
lost’ in het water, zodra de gewenste
van Anome Projects
bio space eenmaal ontstaan is. ‘Bij
Het begon op een plattelandsweggetje dat telkens afbrokkelde ...
voor een variant die veel langer mee-
dijken en taluds kiezen we natuurlijk gaat’, voegt Lieuwe Boskma snel toe om misverstanden te voorkomen ... Flinc zorgde dat de Ground Conso-
De Ground Consolidator is een won-
daar iets aan doen, en gingen spelen
lidator vaste grond onder de voeten
derlijke uitvinding: een kubusachtige
met vormpjes. Daaruit is uiteindelijk
kreeg. Netwerken werden ontsloten,
open vorm, waarvan enkele hoeken
de Ground Consolidator ontstaan ...’
zodat het gemakkelijker was om subsidies te verwerven. Bovendien werd
ontbreken, zodat ze in elkaar haken als je ze in grote aantallen stort. Wat
Diverse schaaltests bij Deltarès
er dankzij Flinc een achtergestelde
je ook probeert, je krijgt ze niet meer
leverden een bemoedigend resultaat
lening en eigen vermogen (een parti-
uit elkaar.
op. De ‘grote jongens’ in de weg- en
cipatie) verstrekt vanuit het NOM Pre
Wat voor nut heeft dat? Je kunt er
waterbouw antwoordden met een
Seed Fund.
drie dingen mee doen: taluds verster-
volmondig ‘Ja!’ op de vraag of zij
ken, dijken verstevigen en kunstriffen
toegevoegde waarde in de Ground
‘Dat geld helpt ons door een moei-
aanleggen, zodat er een nieuwe ‘bio
Consolidator zagen.
lijke fase. Maar de verwachtingen
space’ ontstaat: een plaats waar jonge
Dat is wellicht mede te danken aan
zijn goed: we werken samen met
plantjes en andere organismen kun-
het feit dat het product duurzame
Rijkswaterstaat, Boskalis, Haven-
nen hechten.
kwaliteiten heeft: Ground Consolida-
bedrijf, Witteveen+Bos en TU Delft
tors worden vervaardigd uit kunst-
bij experimenten op de maasvlakte,
Lieuwe Boskma, directeur van Anome
stoffen waarbij glasvezels vervangen
doen onderzoek naar dijkversterking
Projects, vertelt hoe de Ground
zijn door agrovezels, zoals vlas en
bij de IJkdijk en we werken samen
Consolidator ontstond: ‘Twintig jaar
hennep. Ook kan de kunststof oplos-
met Wageningen University and
geleden woonden Jos Hoeben en
baar gemaakt worden. Daarmee kan
Research Centre en Burgers Zoo aan
zijn buurman langs een weggetje dat
bijvoorbeeld een kunstrif gebouwd
het herstel van koraalriffen’, sluit
telkens afbrokkelde. De twee wilden
worden dat na verloop van tijd ‘op-
Lieuwe Boskma optimistisch af ...
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
tekeergegaan! Doe óók Flinc! Loop jij rond met een steengoed idee, en wil je een nieuwe onderneming oprichten? Doe Flinc! Want Flinc helpt je de weg omhoog te vinden. In de eerste plaats door je businessplan kritisch te lezen en je in contact te brengen met professionals die dat plan samen met jou kunnen aanscherpen. En in de tweede plaats met geld: voor jou is de financiële wereld misschien een jungle, maar voor ons bekend terrein!
De EventView van LSID
Het gat in de markt tussen poster en LED-scherm
Case
LSID in Hooghalen ontwikkelt en pro-
van ‘de nul’ komt: de EventView
plannen presenteerde. Men bracht
duceert informatieschermen. ‘Maar die
draait máánden op twee penlite-batte-
hem in contact met M2 Accoun-
waren er al!’, roept u uit. Dat is waar,
rijtjes ... Maar kan natuurlijk desge-
tants, die hem hielpen het business
maar een informatiescherm zoals de
wenst ook aan het lichtnet.
plan in de juiste bewoordingen te formuleren. Daarnaast werd er
EventView bestond nog niet. Waarom is het nieuwe scherm van LSID dan zo
De EventView heeft nóg een groot
via Flinc een achtergestelde lening
vernieuwend?
voordeel ten opzichte van bestaande
verstrekt aan LSID, zodat het bedrijf
schermen: de prijs. Waar een LED-
de sprong van idee naar markt kon
Het begint met de technologie: de
scherm een slordige 12.000 euro per
maken.
EventView maakt gebruik van electro-
vierkante meter kost, betaalt de klant
nic ink technology: de inkt wordt be-
een fractie van dat bedrag voor de
Over belangstelling heeft LSID niet
waard in piepkleine kuipjes, verdeeld
EventView.
te klagen: scoreborden voor cricket-
over het gehele scherm. De inkt wordt
Toegegeven: de EventView kan géén
wedstrijden in India, schermen voor
zichtbaar of onzichtbaar gemaakt door
bewegend beeld en ook geen duizenden
de last-minute-aanbiedingen in super-
het inktniveau in het kuipje aan te
‘sexy kleuren’ weergeven. ‘Je moet het
markten te Japan. En dat allemaal
passen, zodat het scherm de gewenste
zo zien’, zegt Hans Jongedijk, oprichter
vanuit het Drentse Hooghalen ...
afbeeldingen en teksten weergeeft. Het
van LSID, ‘eerst heb je posters, dan
geheugen kan meerdere combinaties
een hele tijd niets, dan LED-schermen.
van beeld en tekst opslaan en in iedere
Dáár ligt de ruimte voor de EventView’.
gewenste volgorde weergeven. Deze technologie valt op door een
Flinc werd enthousiast van de over-
energieverbruik dat dicht in de buurt
tuiging waarmee Hans Jongedijk zijn
13
StabiAlert
Een uitvinding die staat als een huis
14 14
Case
Amsterdam heeft zijn Noord-Zuidlijn, Groningen zijn parkeergarage aan het
we uitvoerige gesprekken gehad met Flinc.
Damsterdiep. Rondom beide projecten houden bezitters van onroerend goed
Daar werd adequaat gehandeld: er kwam
hun hart vast: het gevaar van verzakking ligt levensgroot op de loer.
door hun tussenkomst een prima financie-
De StabiAlert houdt de boel in de gaten. En waarschuwt in een zéér vroeg
ringsvoorstel op tafel. Daardoor kunnen
stadium ... Hoe doet ‘ie dat?
wij nu de benodigde investeringen doen.
De StabiAlert bestaat uit twee onderdelen: een sensor, de StabiPen, en een systeem
Dat is maar goed ook, want we hebben
dat data verwerkt, de StabiBase. De StabiPen is niet groter dan een flinke vilt-
al een viertal opdrachten die we gedeel-
stift en kan derhalve overal geplaatst worden om verzakkingen, trillingen en
telijk moeten voorfinancieren. Bovendien
temperatuur te meten. De resultaten worden verzonden naar de StabiBase, die
willen we de StabiAlert software-technisch
ze razendsnel verwerkt en grafisch weergeeft. Meetgegevens worden opgeslagen
optimaliseren, zodat ‘ie nóg completer
en events, zoals heiwerkzaamheden, kunnen toegevoegd worden. Webbased, dus
en sneller wordt ...’
overal ter wereld uitleesbaar voor de opdrachtgever(s). Snelheid is de grote kracht van de StabiAlert: de StabiPen kan desgewenst tot
De bouw van de Noord-Zuidlijn ligt voor-
honderd keer per seconde worden uitgelezen, de StabiBase geeft de resultaten
alsnog stil maar de Gemeente Groningen
real time weer. Directeur medeoprichter Reinier Brongers vertelt: ‘We gaven een
heeft StabiAlert gevraagd om de beweging
presentatie aan het projectteam Noord-Zuidlijn, waarbij ook enkele Grote Jon-
van de Oude Graansilo te monitoren
gens uit de wereld van weg- en waterbouw aanwezig waren. Ze waren allemaal
tijdens de bouw van de Berlagebrug ...
flabbergasted.’
Metingen van bepaalde objecten kunnen
‘We hebben besloten deze onderneming heel gedegen, heel rustig op te zetten,
online gevolgd worden op www.stabiview.nl ■
ook omdat we alledrie al andere bezigheden hebben. In het voortraject hebben
KvK-Startersdagen Ontmoet de Flincerds op de Startersdag van de Kamer van Koophandel! Jazeker, ook dit jaar zijn er weer Startersdagen. Ambitieuze ondernemers in Fryslân, Groningen en Drenthe zijn van harte welkom. De Kamer van Koophandel organiseert de Startersdag dit jaar op zaterdag 7 november. Kijk voor de locatie in jouw omgeving op kvk.nl. Mis dit evenement niet: het is dé kans om adviezen van succesvolle ervaren ondernemers te krijgen, je netwerk te versterken en ervaringen uit te wisselen. En natuurlijk: de mensen van Flinc te ontmoeten. Wie weet geven zij jouw bedrijf een start van pole position ...
Zo luidt de titel van het boek van Marc Lammers (de voormalige coach van het gouden Nederlandse dameshockeyteam) dat ik een dezer dagen onder ogen kreeg. Het is een gedurfde uitspraak in deze tijd van economische teruggang. Lang niet iedereen zal het met zijn uitspraak eens zijn. Je zult bijvoorbeeld net je baan zijn kwijtgeraakt. Wat hij bedoelt, is dat je gebruik kan en moet maken van een gezamenlijk gedeeld gevoel van urgentie. Het biedt je de kans om zaken anders te doen, om buiten de bestaande kaders te denken en om werkelijk te vernieuwen.
Yes! Een crisis
Hoeveel crisis hebben wij eigenlijk op het gebied van water? Bij de meeste mensen is er zelfs geen verm贸eden van een mogelijk probleem. Water is hier (meestal) in ruime mate beschikbaar, de benodigde technologie en organisatie zijn aanwezig om te waarborgen dat het op het juiste niveau gezuiverd wordt, en het is tenslotte nog erg goedkoop ook. Wat zou er mis kunnen gaan? We beschikken immers over goede spelers hier in het noorden. Universiteit, hogescholen, Topinstituut Wetsus, Energy Valley, Sensor Universe, en bedrijven zoals bijvoorbeeld Paques, Landustrie, van der Wiel, Verkleij, maar ook partijen als provincies, gemeenten, de NOM, de Kamer van Koophandel, de Waddenacademie, natuur- en milieu-organisaties, waterschappen en waterbedrijven. Goede spelers, maar nog geen team! En we hebben ook nog de beschikking over een bijzonder goed speelveld: de chemische industrie is zwaar vertegenwoordigd, net als de energiebedrijven, de landbouw- en voedingsmiddelensector, de medische sector, we hebben de beschikking over veel ruimte, en de lijnen zijn kort: we kennen elkaar. Er liggen dus kansen om te innoveren, de kennis en de thuismarkt zijn aanwezig. En op wereldschaal is water een enorme groeimarkt, er wordt verwacht dat de omzet (drinkwater, afvalwater, waterbeheer) wereldwijd binnen zes jaar zal verdubbelen. We mogen ons hier dan wel op ons gemak voelen over het onderwerp water, maar op veel plaatsen in de wereld is de paniek al behoorlijk groot. Nu al heeft bijna een miljard mensen geen beschikking over goed drinkwater en
Harmen Hoogeveen directeur Waterbedrijf Groningen nv
sanitatie. Dat zal er niet beter op worden als de grondwaterbronnen opdrogen of verzilten door het binnendringen van de zee. Er zal steeds meer energie nodig zijn om drinkwater of industriewater van de juiste kwaliteit te maken.
En daarmee zal het op den duur peperduur worden. In markttermen: er liggen kansen voor onze bedrijven! In maatschappelijke termen: we kunnen ons toch niet aan onze verantwoordelijkheid onttrekken? We hebben dus goede spelers, een mooie thuismarkt, de technologie, maar weinig urgentiegevoel, onvoldoende samenwerking om de kansen te pakken die er zijn, we zijn geen team, en we hebben heel veel coaches. Wat is er nodig om hier verandering in aan te brengen? In de bancaire wereld was er eerst een wereldwijde financi毛le crisis nodig voordat het systeem werd herzien. Wat is er nodig om de waterkrachten in het noorden te bundelen, hoever zullen we het laten komen?
15
16
Management
I N V E S T E R E N
Achterop dit nummer staat de eerste advertentie van de NOM Finance campagne voor Management Buy-Out/Buy-In. Een activiteit van de NOM die de komende maanden extra onder de aandacht wordt gebracht. Terecht, vindt Geert Buiter, hoofd NOM Finance, omdat de NOM in het Noorden de aangewezen partner is bij MBO/MBI. Zowel voor kopende als verkopende partijen.
I N
O N T W I K K E L I N G
Wat heeft de NOM dan wat anderen niet hebben? ‘Bij Management Buy-Out/Buy-In draait het niet alleen om onderhandelingen en financiering. Ook de factor emotie speelt vaak een belangrijke rol. Een (familie-) bedrijf verkopen is voor de eigenaar een moeilijke stap waarbij allerlei gevoelens een rol spelen. Wat gaat de opvolger doen met het bedrijf? Is de continuïteit gewaarborgd? Blijft het zelfstandig en in de regio gevestigd? Kan het personeel zijn baan behouden? Op dat soort vragen moet een bevredigend antwoord komen. De eigenaar moet immers zijn levenswerk loslaten. De NOM heeft gevoel voor dat soort emoties. Voordat de onderhandelingen met een koper beginnen hebben we al regelmatig contact gehad met het bedrijf. Soms al jaren voordat er concreet sprake is van een verkoop. We willen een eigenaar namelijk goed voorbereiden en informeren. Het onbekende, het bedreigende wegnemen. Zo’n proces kost tijd.’
Waarom stopt de NOM daar zoveel tijd in? ‘Omdat we gezonde bedrijven graag voor de regio willen behouden. Veel ondernemers zitten met opvolgingsproblemen. De NOM wil die opvolging graag in goede banen leiden, zodat de continuïteit gewaarborgd wordt.
Meer dan een investering voor NOM Finance
Buy-Out/Buy-In Daarom investeren we bij MBO/MBI ook zelf met risicodragend kapitaal. Dat blijft altijd een minderheidsaandeel omdat we de nieuwe eigenaar de ruimte willen geven om te ondernemen. NOM Finance is geen investeerder die zo snel mogelijk maximaal rendement uit een onderneming wil halen. We willen een langdurige relatie aangaan, >
17
waarde creëren en continuïteit opbouwen. Als de resulta-
een maand de helft van de medewerkers op straat staat of
ten in het begin wat achterblijven rekenen we de nieuwe
dat de productie naar Polen verhuist. Daar staat de NOM
eigenaar daar ook niet direct op af. We geven een onder-
voor. Dat maakt het onderhandelingstraject vaak een stuk
nemer de tijd om een gezond bedrijf op te bouwen. Onze
eenvoudiger.’
exit plannen we ook nooit vooraf. We blijven aandeelhouder zolang het nodig is. Vaak wel 4 tot 6 jaar.’
‘De koper krijgt met NOM Finance een degelijke en betrouwbare aandeelhouder die meer op de toekomst
Dat klinkt bijna als liefdadigheid
gefocust is dan op snelle resultaten. Dat geeft hem de tijd
‘Dat is een misverstand dat we direct de wereld uit willen
en ruimte om processen te verbeteren en innovaties door
helpen. De NOM is een winstgerichte onderneming die
te voeren. NOM Finance beheert een revolving fund. Dat
net als andere investeerders zijn risico’s inschat, normale
wil zeggen dat we onze winsten uit participaties weer
rentes berekent en maatregelen neemt als het mis dreigt
investeren in andere veelbelovende noordelijke onderne-
te gaan. En net als anderen stellen we strenge voorwaar-
mingen. Als we participeren in een MBO of MBI gaat het
den aan een investering. We stappen er alleen in als we
meestal om bedragen tussen E 100.000,- en E 4,5 miljoen.
overtuigd zijn van het feit dat het om een gezond bedrijf
Dit bedrag wordt verstrekt als aandelenkapitaal, vaak
met winstpotentieel gaat en dat de koper uitstekende
aangevuld met een achtergestelde lening.’
18
ondernemerskwaliteiten heeft. Verder verwachten we uiteraard een gedegen businessplan waaruit de cashflow
‘Een andere belangrijke troef is dat de NOM inhoudelijk
en de waardeontwikkeling blijkt. Er is dus absoluut geen
een stevige sparringpartner is. We denken graag mee over
sprake van een ‘softe’ aanpak, wel van betrokkenheid bij
stappen die voor de toekomst van het bedrijf belangrijk
de noordelijke economie.’
zijn. Niet alleen bij de aankoop van het bedrijf, maar ook ver daarna. Zo spelen we een actieve rol in aandeelhouders-
Wat zijn die extra troeven waar in de advertentie over gesproken wordt?
vergaderingen en benoemen we een ervaren commissaris.
‘Ten eerste geven we de verkoper het vertrouwen dat zijn
banken, adviseurs, toeleveranciers en samenwerkings-
onderneming op een voor hem acceptabele manier wordt
partners. Ook daar kan de ondernemer gebruik van maken
voortgezet. Zo’n eigenaar hoeft niet bang te zijn dat na
als hij wil.’
Verder heeft de NOM een breed netwerk van bijvoorbeeld
■
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
‘Waarde creëren voor de business’
Duurzaamheid Duurzaamheid staat steeds steviger op de agenda van de NOM. Maar hoe geef je adequaat antwoord op de duurzaamheidsvraag? Is er voldoende kennis en begrip? En, niet onbelangrijk, loont duurzaamheid eigenlijk wel?
Hoog tijd dus om het onderwerp nog eens nader te belichten. In het kader van een NOM Academy* bijvoorbeeld. Wat volgde was een inspirerende presentatie, op maandag 14 september 2009 om precies te zijn. Een belangrijke stem uit het bedrijfsleven toonde de kracht van duurzaamheidambities: Ton van Veen, directeur Sustainability van Philips Consumer Lifestyle.
Gouden kansen Eén ding werd tijdens zijn verhaal snel duidelijk: als je als bedrijf duurzaamheid niet goed weet op te pakken, heb je een probleem. Consumenten, de regering en NGO’s eisen steeds meer. ‘Alles draait om het creëren van waarde voor de business’, benadrukte Van Veen meermaals. ‘Alleen dan ben je in staat om duurzaamheid met succes te implementeren.’ Voor de NOM ziet hij overigens gouden kansen. Als voorbeeld noemt hij Water en Energie. Innovatieve sectoren die nauw verbonden zijn aan duurzame ontwikkeling. Een heldere visie op duurzaamheid is dan vanzelfsprekend wel vereist. Weten welke kant we als NOM op kunnen en willen met de verschillende sectoren. Onderzoeken wat onze omgeving van ons verwacht. Een complex proces? Nou, dat valt volgens Ton van Veen wel mee. ‘Open staan voor het onderwerp, logisch redeneren, make sense; dan komen slimme oplossingen vanzelf.’
Mooie aanzet Neemt niet weg dat duurzaamheid geen eenvoudig thema is. Er is nog veel te ontdekken. Kansen zijn er zeker: duurzaamheid als kostenbesparingsstrategie, als manier om nieuwe markten te betreden en als creativiteitsboost voor de medewerkers. Uit de vragen, na afloop van de presentatie, bleek dat veel NOMMER’s nog met het thema worstelen. Siem Jansen wist dat in zijn slotwoord prima te relativeren. ‘We moeten niet de illusie hebben de wereld te kunnen veranderen, maar als NOM kunnen we absoluut een grote bijdrage leveren aan de duurzame ontwikkeling van het bedrijfsleven en de economie van morgen in de drie noordelijke provincies. Wat dat betreft was deze sessie een mooie aanzet om dat proces op gang te brengen.’ En daarmee is niets teveel gezegd. * (een externe deskundige informeert NOMMER’s over een onderwerp met als doel kennis en inzicht over het betreffende onderwerp te vergaren)
■
19
Noordelijk Ondernemers
20
groot suc De NOM organiseerde samen met de Kamer van Koophandel tijdens het Ondernemers Congres de workshop ‘IMPULS voor succes’. De workshop werd gegeven door Petra Kerrebijn, ondernemerscoach van Intenza. Zij had geen theoretische verhalen maar wel tips die hun werking in de praktijk al hebben bewezen. Een korte terugblik …
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Focus op actie brengt succes … … aldus een van de deelnemende ondernemers. De workshop had het doel om ondernemers praktische
Congres
ces!
tips te geven voor het ondernemen in een markt met tegenwind. En dan moet je natuurlijk niet stil zitten! Daarom werd gestart met een actieve warming up: een vragenspel volgens het recept petje op, petje af. Hierna werden de ondernemers meegenomen aan de hand van het acroniem IMPULS, wat staat voor: Impact, Meer met minder doen, Proactiviteit, Uniek zijn, Leiderschap en Snel succes realiseren. Zo kregen ze in een uur tijd praktische tips om: 3 x zoveel impact te veroorzaken in klantcontacten; de realisatiekans van plannen te vergroten; meer te doen met minder budget; proactief gedrag te stimuleren; je te onderscheiden naar je markt; als leider acties te nemen om het inspirerende voorbeeld te zijn en tot het recept te komen om snel succes te realiseren!
De NOM en het Ondernemers Congres Dit jaar deed de NOM voor het eerst mee als kennispartner. Na overleg met initiatiefnemers MKB Noord en organisatiebureau Synpact was de samenwerking snel beklonken. En met succes! Het congres leeft in Noord-Nederland. Binnen no-time schreven honderden ondernemers zich in en was de NOM/KvK workshop ‘uitverkocht’. Enthousiaste reacties, ontmoetingen met bestaande en nieuwe contacten, inspirerende workshops en interessante sprekers. Volgend jaar is de NOM beslist weer van de partij!
21
NPAL. DĂŠ investering in
Noord-Neder ondernemers De wereld wordt kleiner, de concurrentie groter. Noord-Nederlandse ondernemers moeten steeds vaker opboksen tegen concurrenten uit Oost-Europa en AziĂŤ. Afnemers 22
kijken tevreden toe: zij kunnen steeds hogere eisen stellen. Producten en diensten moeten sneller, beter en goedkoper dan ooit geproduceerd worden. Dat vraagt om fitheid, slagkracht, productiviteit, dat vraagt om NPAL!
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
productiviteitsverbetering
landse fitter in de ring Folkert van der Meulen
NPAL is de afkorting van Noordelijke Productiviteits-
Verdichten van het NPAL-netwerk: samen inhoudelijk aan de slag
Alliantie. De naam zegt het al: ondernemers in Noord-
NPAL is niet vrijblijvend, deelnemers moeten erin willen
Nederland werken samen aan de verbetering van
investeren: geld, menskracht, betrokkenheid en enthou-
bedrijfsprocessen. Een stevig offensief, waarbij de doelen
siasme. De Alliantie kent twee niveaus: het platform en
duidelijk zijn: hogere tevredenheid bij klanten, overbo-
clusters. Het platform is bedoeld als ‘vrije ruimte’ waarin
dige handelingen uitbannen, (tussen)voorraden beper-
plantmanagers en directeuren op strategisch niveau
ken en natuurlijk fouten vermijden. Ook: innovatie,
discussiëren. Het ligt in de bedoeling dat de deelnemers
samenwerken om de concurrentiekracht te verhogen en
elkaar vier keer per jaar ontmoeten om nieuwe ideeën en
de creativiteit van medewerkers aanspreken.
inspiratie op te doen en om gezamelijk ontwikkellijnen
Er valt heel wat te winnen voor Noord-Nederlandse be-
te ontdekken.
drijven, want onderzoek toont aan dat de productiviteit
Daarnaast zijn er de clusters, waarin de focus op het
in onze regio achterblijft bij het landelijk gemiddelde.
tactisch en operationeel niveau ligt. Deze clusters zijn
Een stevig offensief
23
bedoeld voor managers en productieleiders. De onder-
De wereldtop binnen bereik
werpen zijn concreter, de focus ligt op het uitwerken van
Wat mag een ondernemer van NPAL verwachten? En
de ideeën en ontwikkellijnen.
wat niet? Folkert van der Meulen vertelt: ‘Neem nu zo’n spreker als Bart van Ark, die te gast was op onze eerste
Wilt u meer weten over NPAL? Kijk op www.npal.nl,
bijeenkomst. Een man met een internationale scope
bel of mail Folkert van der Meulen: (050) 521 44 94 of
geeft nieuwe inzichten. Dat alleen al rechtvaardigt de
meulen@nom.nl of Bart Schanssema 050 521 44 77 of
samenwerking in zo’n Alliantie: de wereldtop van sprekers,
schanssema@nom.nl
denkers en deskundigen binnen bereik brengen voor Fryslân, Groningen en Drenthe.’
Trainers, coaches en sparring partners ‘Deelnemers aan NPAL kunnen zich overigens niet beperken tot achterover leunen, luisteren en kijken. De handen moeten uit de mouwen, er moet aangepakt worden. Binnen de Alliantie zijn de ondernemers elkaars trainers, coaches en sparring partners. Iedereen heeft zijn eigen verbeterplan, gericht op het implementeren van methodes, technieken en processen die nóg efficiënter zijn. Deelnemers houden elkaar scherp, sleuren elkaar door moeilijke periodes en wisselen ideeën en ervaringen uit.’
Bart Schanssema
>
PLATFORM CP**
Lean/6Sigma
Scenario Analyse***
ERIP** SBE**
Ontwikkelclusters
Assessments*
India**
Procesindustrie*
VGM
Customer Intimicy***
VGM N-N* VGM I/d Keten**
Het NPAL-concept verbeeld *
Smart Factory**
bestaat al
** in ontwikkeling *** potentieel
24
‘Ik reed met een tevreden gevoel naar huis’ Bart Schanssema, Projectmanager Ontwikkeling & Innovatie NOM
op Landgoed Nienoord in Leek Een sfeerimpressie
Donderdag 24 september was een grote dag voor NPAL: de eerste bijeenkomst vond plaats op Landgoed Nienoord in Leek. Het betrof een zogenaamd ‘diner pensant’: nader kennismaken en de gedachten vrijelijk laten stromen in telkens wisselende tafelschikkingen. Bart van Ark, de Vice President en Chief Economist van de Conference Board in New York (een prestigieuze denktank), hield een boeiende inleiding over de oorzaken van de crisis. Inzetten op productiviteit is volgens hem de enig juiste keuze voor de toekomst. Daarna ontstond een geanimeerd gesprek over dit onderwerp. Folkert van der Meulen sloot af met een aantal nieuwe ontwikkellijnen: scenarioplanning, leiderschap (hoe mensen te inspireren en in beweging te krijgen), energie en het verdichten van regionale netwerken. Hij kijkt tevreden terug: ‘We kregen suggesties voor sprekers, hebben al aanzetten voor een vervolg in kleinere kring én werden aangespoord om het platform vaker dan de geplande vier keer per jaar bijeen te laten komen...’
■
I N V E S T E R E N
I N
O N T W I K K E L I N G
Ik sta een beetje humeurig met een beker in mijn hand naar de rijst te kijken. Ik wilde een kom yoghurt met cruesli als ontbijt. De schoonmaakster is gisteren geweest en heeft de keuken flink aangepakt. De keuken glimt weer, maar alles staat nu op een andere plek. Terwijl ik op zoek ga naar de cruesli overweeg ik of ik alles weer op zijn vertrouwde plek zal zetten of zal laten staan zoals het nu staat. Daarbij vraag ik me eigenlijk helemaal niet af of de nieuwe plek beter is.
Ik realiseer me dat ik misschien toch niet zo flexibel ben met ver-
Verandering begint bij jezelf en met kleine dingen
anderingen als ik dacht. Aan de andere kant, ik ben dit jaar met een nieuwe baan gestart en we hebben een huis gekocht. Beide spannend en leuk, en zeker veranderingen. Het verschil is dat ik er zelf voor gekozen heb. Bovendien overvalt het me niet. Weten wat er gebeurt en er zelf voor kiezen maakt verandering blijkbaar makkelijker.
Het huidig economisch tij laat veel bedrijven op dit moment niet de keuze om te veranderen. Een ondernemer wordt geconfronteerd met de noodzaak van veranderingen om te kunnen overleven. Soms is die dwang van buitenaf nodig, omdat het inzetten van een veranderingsproces niet gemakkelijk is. Het gaat namelijk niet alleen om veranderingen van de ondernemer zelf, maar voor de gehele organisatie met al haar werknemers. De veranderingen leveren vaak weerstand op, omdat het belang ervan voor de werknemer niet duidelijk is. De ondernemer wil tenslotte niet van de daken schreeuwen hoe noodzakelijk het is voor de toekomst van het bedrijf. Bovendien wordt vaak
Yvette Dijkshoorn
vergeten de werknemers te informeren. Het succes van veranderingen
Controller
hangt naar mijn mening samen met het communiceren van een helder
dijkshoorn@nom.nl
doel en de belangen, de weg en het tijdspad om het doel te bereiken.
Als leden van een organisatie, moeten we reĂŤel zijn ten aanzien van het tijdspad waarin veranderingen plaats kunnen vinden. En als we met zijn allen vinden dat de veranderingen voornamelijk vanuit anderen moeten komen, betekent dit over het algemeen dat het proces meer tijd vergt of zelfs mislukt. Met de kracht van de waarheid van clichĂŠs zou ik daarom willen zeggen: verandering begint bij jezelf en met de kleine dingen.
Ondanks dat ik het doel en het belang van de verschuiving van de spullen in mijn kastjes niet ken, besluit ik, als ik mijn ontbijt op heb, om de inhoud van mijn keukenkastjes voorlopig zo te laten staan. Eerst maar eens ervaren. Misschien is het veel handiger en waarschijnlijk went het toch best snel. Acceptatie van een verandering? Of is het toch gewoon de gemakkelijkste weg?
25
ZiuZ Visual Intelligence In 2002 hebben wij, Gerrit Baarda en Ed van den Brand, ZiuZ Visual Intelligence opgericht. Bij de start hebben we ons bedrijfsplan voorgelegd aan de NOM. Zij waren bereid om ons jonge bedrijf een renteloze lening
Participaties Autotrust
te verstrekken, waarvan het eerste jaar aflossingsvrij. Door deze lening beschikte ZiuZ over een goed startkapitaal en kon het uitgroeien tot een
Autotrust is in 2006 opgericht in Terneuzen
Europees opererende onderneming.
(Zeeuws Vlaanderen). Het is een gespecialiseerde onderneming die particulieren de
Met de NOM op het juiste spoor
mogelijkheid biedt om een garantie op een auto direct af te sluiten. Van 2006 tot 2009 was de Autotrust Garantie volledig gericht op
ZiuZ is een kennisintensief bedrijf dat software ontwikkelt en vaak de
de particuliere autoverkopers. In 2007 werd de
daarbijbehorende hardware. We werken nauw samen met TNO en de
meerderheid van de aandelen van Autotrust
Universiteit van Amsterdam. De intelligente software van ZiuZ helpt om
gekocht door Wegener NV en werd Auto-
digitaal beeldmateriaal (video en foto) op basis van de inhoud te begrijpen
trust gekoppeld aan Autotrack.nl. Vanwege
en objecten automatisch te lokaliseren en te identificeren. Voor diverse
enigszins tegenvallende resultaten in 2008
26
bedrijven en instellingen
gingen er na 2 jaar binnen Wegener geluiden
in de opsporings- en
op om te stoppen. Als mede-oprichter besloot
beveiligingsbranche, de
ik daarop een poging te wagen om de activi-
industriële automatisering
teiten (terug) over te nemen en nieuw leven
en de audiovisuele branche
in te blazen. Hierbij zocht ik hulp van een
in Europa, heeft ZiuZ al
Engelse partij (EPG Insurance), omdat zij het
oplossingen gevonden.
concept van garantieverkoop aan particulieren zeer succesvol exploiteerden in het Verenigd
Tijdens een samenwerking
Koninkrijk.
met TNO en de Universiteit van Amsterdam kwamen we in aanraking met forensische opsporing bij de politie. Nadat de eerste aanzet was gegeven door TNO is ZiuZ de producten verder gaan ontwikkelen. Er werd een applicatie ontwikkeld om versneld videomateriaal te analyseren. Dit product was breed toepasbaar voor zowel bewaking en observatie als
‘Veranderende marktomstandigheden brengen de NOM niet snel in de war’
voor kindermisbruik. Direct hierna volgden vele andere producten om het werk in de opsporingsbranche te versnellen.
Uiteindelijk werd het een volledige samenwerking, waarbij EPG een direct belang nam
Na ruim zeven jaar telt het bedrijf nu meer dan 15 medewerkers en is het
in Autotrust. Omdat er ook nog aanvullende
actief in een groot deel van Europa.
financiering nodig was, zijn we als partners op zoek gegaan naar potentiële investeerders. Het
Gerrit Baarda en Ed van den Brand
besluit om de activiteit in Noord-Nederland te vestigen was inmiddels genomen en omdat de NOM vanuit een lokale visie investeert en
I N V E S T E R E N
aan het woord
I N
O N T W I K K E L I N G
Resato International BV - RODEN Resato is doorgestart na het faillissement van de IFG De Wit groep in 1991. De onderneming heeft zich gespecialiseerd in hoge druk: apparatuur, systemen en toepassingen. Hoge druk betekent van 1.000 tot 14.000 bar (ter verduidelijking: uw hogedrukspuit is slecht 100 bar!). We geloven in innovatie en high-end technology en investeren zwaar in product- en kennisontwikkeling: 9 van de 42 medewerkers werken op de afdeling Research & Development! Productie vindt plaats in Roden en door de hoge toegevoegde waarde en de lean manufacturing-principes is er geen enkele reden om naar lagelonenlanden te verkassen.
Goed omgaan met hoge druk! Ons meest tot de verbeelding sprekende systeem is de waterjet. Deze productiemachine is in staat om met 4.000 bar water - waar zand aan toegevoegd wordt - door allerlei materialen te snijden (tot 20 cm staal) met een geworteld is in de regio, genoot zij bij ons
nauwkeurigheid van 0,1 mm.
de voorkeur boven andere investeerders. De
De grootste machines zijn 3 bij
NOM bleek bovendien niet in de war gebracht
6 meter en gebruiken high-tech
door veranderende marktomstandigheden,
snijkoppen.
daar waar anderen meer moeite hadden
Verder worden Resato-systemen
om (snel) besluiten te nemen. Vanwege de
gebruikt in allerlei toepassingen:
complexiteit van een Engelse aandeelhouder
well head control voor de olie-
(vreemde taal en verschillende rechtssystemen)
en gasindustrie, automatische
werd het nog een stevig proces om tot een
slangentestsystemen en testsyste-
participatieovereenkomst te komen, waarbij
men voor hogedrukapparatuur
de NOM zich steeds zakelijk en voorspelbaar
van derden.
opstelde. Met name dat laatste werd door ons als zeer prettig ervaren.
Meer dan tweederde van de omzet komt uit export, en de verwachting is
Inmiddels heeft Autotrust een nieuwe start
dat dit percentage alleen maar gaat stijgen. Belangrijkste groeimarkten zijn
gemaakt in Assen en werken we nauw samen
â&#x20AC;&#x2DC;gewoonâ&#x20AC;&#x2122; Europa en het Midden-Oosten. De onderneming is in de laatste
met UVM verzekeringen (Unigarant) uit
vijf jaar meer dan verdubbeld.
Hoogeveen. Assen is een prima plek voor onze activiteiten. Prettige stad, goed bereikbaar
In juli 2009 hebben de oprichters van Resato de onderneming verkocht
en zeer goed personeel! We werken met vier
aan een BIMBO (Buy-In Management Buy-Out) team. Het nieuwe manage-
mensen hard aan het succes van particuliere
ment heeft een langetermijnvisie en wil de onderneming verder uitbouwen
garanties in Nederland. September zal met
vanuit Roden. Gezien het economische klimaat waarin de onderneming
enige zekerheid de beste maand worden in de
werd overgenomen was een voorzichtige financiering gewenst. In de NOM
vierjarige geschiedenis van Autotrust. Dat is
hebben we een investeringspartner gevonden die perfect aansluit bij de
alvast een eerste opsteker, al willen we dat re-
uitgangspunten van het nieuwe management: een groeiende high-tech-
cord nog wel een aantal keren per jaar breken!
onderneming in het noorden van het land!
Gerben van Dam
Rob Castien
Management Buy-Out / Buy-In?
Met NOM Finance heeft u extra troeven in handen! Deskundigheid, betrokkenheid en durf, daar draait het om bij de NOM. Precies wat u nodig heeft wanneer u een bedrijf wilt overnemen. NOM Finance is uw partner voor de lange termijn. Een speler met inzicht. Een inhoudelijk stevige partij bij het overnametraject, de prijsbepaling en de structurering van de deal. Maar met NOM Finance heeft u extra troeven in handen.
Kijk voor alle ins en outs op www.nomfinance.nl 28
NOM Finance biedt u de beste kaarten als het gaat om management buy-out en buy-in. Neem onze uitstekende contacten met lokale banken, overheden en adviseurs. Een netwerk dat u vooruit helpt bij de overname en ver daarna. Maar uw belangrijkste troef is dat NOM Finance ook meefinanciert met risicodragend vermogen. Met een focus op de lange termijn in plaats van op snelle winst. En met een minderheidsparticipatie, zodat u zelf baas blijft in uw bedrijf. Wilt u geheel vrijblijvend en vanzelfsprekend vertrouwelijk een gesprek met ĂŠĂŠn van de investment managers, neem dan contact op. Kortom, schakel de NOM in!
N.V. NOM Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland
INVESTEREN IN ONTWIKKELING
Bezoekadres Paterswoldseweg 810 Postbus 424 9700 AK Groningen
T (050) 521 44 08 F (050) 521 44 01 E finance@nom.nl I www.nomfinance.nl