GRAM maart 2019

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN NVRD | JAARGANG 108 #05 JUNI 2017 VAKBLAD VAN DEDE NVRD | JAARGANG 110 #02 MAART 2019 PERIKELEN MINDER RESTAFVAL RONDOM DE AFVALZÓNDER DIFTAR STOFFENHEFFING

BIJPLAATSEN VAN STAF DEPLA ONDERAFVAL BIJ STEUNT BIJONDERGRONDSE VERNIEUWING AFVALCONTAINERS RAAMOVEREENKOMST

OPLOSSING VOOR GROF HUISHOUDELIJK NATIONALE DENKTANK ZWERFAFVAL: STEEDS RESTAFVAL, WEL OF DE NIET BACKLUIERS 2018 ADVISEERT OVER TO BASICS DICHTERBIJ NASCHEIDEN? CIRCULAIRE METROPOOL

PUZZEL JE OOK MET JE ZWERFAFVALBELEID? Het Gemeenteprogramma Zwerfafval draagt bij aan de oplossingen in jouw gemeente.

H

H

B

W

H

B

L

K

G

N

I

K

K

A

P

R

E

V

E

W

A

I

A

S

I

U

I

K

S

A

R

A

D

G

K

B

S

I

F

N

N

E

U

J

L

D

U

R

F

B

L

A

U

W

J

N

V

K

D

N

V

I

P

W

S

B

E

A

P

L

T

D

E

K

A

E

I

S

K

E

G

L

R

P

F

N

C

R

N

S

S

E

L

L

H

O

C

O

R

A

A

V

A

T

O

A

O

R

A

L

B

G

O

R

M

H

A

N

A

A

R

K

L

W

E

D

F

S

A

E

O

E

P

K

O

L

-

O

T

I

K

I

N

R

V

M

K

B

P

N

T

O

K

E

P

S

E

S

Z

E

E

I

A

O

K

I

A

I

H

O

T

S

N

L

E

E

I

I

T

P

L

N

E

E

J

C

F

U

R

T

A

T

L

J

N

N

M

I

C

I

N

D

S

F

O

C

I

V

P

P

J

A

S

D

G

A

O

T

Z

W

E

R

F

A

F

V

A

L

B

E

L

E

I

D

A

O

T

R

P

D

N

A

L

R

E

D

E

N

S

I

L

E

C

R

U

E

S

I

V

D

A

E

T

N

E

E

M

E

G

F

H

I

O

P

R

U

I

M

L

A

V

F

A

F

R

E

W

Z

E

N

E

T

N

E

M

E

N

E

V

E

R

I

V

I

E

R

S

G

R

I

J

P

E

R

L

A

A

P

N

E

K

U

E

P

MEER WETEN?

                                     

Afbraaktijd Afvalbakken Afvalcoaches Afvaleiland Afvalkoffer Banier Bijplaatsing Blauw Dorp Evenementen Flesjes Gemeenteadviseur Grijper Handihoop Handschoentjes Hesjes Inwoners Kauwgom Kidspakket Kliko Monitoring Nederland Opruim Peukenpaal Plezier Pmd Rivier Schoon Sensoren Snoeproute-Aanpak Sportclub Stad Verpakking Vuil Winkelgebied Winkels Zwerfafval Zwerfafvalbeleid

Kom dan naar onze stand tijdens het Gemeentelijk Grondstoffencongres op 28 maart in DeFabrique.

En meld je aan voor onze rondetafel sessie ‘Haal meer uit je zwerfafvaldata’.

Nederlandschoon.nl/gemeenteprogramma

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Ilse van der Grift, NVRD Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl

INHOUD 06

MINDER RESTAFVAL ZÓNDER DIFTAR In twee zuidelijke gemeenten, Peel en Maas en Uden, zit men dichtbij of zelfs onder de VANG-doelstelling van 100 kilo restafval per inwoner per jaar.

10

18

AFVAL OP STRAAT TE LIJF MET DE SCHONE BUURT COACH In de strijd tegen zwerfafval en bijplaatsingen bij containers kunnen gemeenten tegenwoordig putten uit een arsenaal aan innovatieve oplossingen. Maar de oplossing ligt niet altijd in de techniek, zo blijkt.

STAF DEPLA ONDERSTEUNT BIJ VERNIEUWING RAAMOVEREENKOMST Het VNG-onderhandelingsteam dat over aanpassing van de Raamovereenkomst Verpakkingen praat met de industrie kan op de steun van ervaren bestuurder Staf Depla rekenen.

Coverbeeld: Frank de Roo, Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

22

DOOR MONITORING HET ZWERFAFVAL NIET MEER ZIEN In Nederland werken verschillende partijen aan het reduceren van het zwerfafval.

Om inzicht te krijgen in een afname van het zwerfafval in Nederland, of wanneer we de effecten van maatregelen inzichtelijk willen maken, is het van belang dat er goed wordt gemeten.

05 B EZEM 09 G EMEENTEN GOED OP WEG MET VANG-AMBITIES 12 VAN WADEN DOOR PLASTIC NAAR RECYCLEBARE BEKERS 16 NATIONALE DENKTANK 2018 ADVISEERT OVER DE CIRCULAIRE METROPOOL 20 ZWERFAFVAL: BACK TO BASICS 21 BESTUURDERSBIJEENKOMST VANG 24 KIJK EN VERGELIJK OP WWW.BENCHMARKAFVAL.NL 25 NULAANBIEDERS 26 DE LEDEN CENTRAAL 27 NVRD NIEUWS 28 BRANCHENIEUWS 30 AGENDA 31 CLOSEUP GRAM #02 maart 2019 | 3

Natuurlijk Betrokken

Natuurlijk Betrokken. Dat is het thema van het NVRD Jaarcongres 2019, dat de NVRD samen met ACV organiseert. De afval- en reinigingsbranche staat voor betrokkenheid, iedere dag weer. We zorgen voor werkgelegenheid van duizenden mensen. Op het NVRD Jaarcongres 2019 gaan we dieper in op duurzaam werkgeverschap. U kunt rekenen op een boeiend programma met inspirerende sprekers binnen en buiten de branche, en binnen en buiten de regio van de prachtige Veluwezoom.

Bekijk het volledige programma en schrijf u vandaag nog in op:

www.natuurlijkbetrokken.nl.

Angelique KrĂźger

Johnny de Mol

4 | GRAM #02 maart 2019

Patrick van Veen

Roland Grootenboer

Tamar Neter-Gans

Patrick Fey

Erica van Herpen

Hoe goed ik dan ook probeer uit te leggen dat het voor ‘ons’ wel grondstoffen zijn. Dit wordt dan wel met een ‘mmm’ beantwoord, maar ik heb niet de indruk dat men begrijpt wat ik zeg.

GRONDSTOFFENGOZER Ik ben, zoals u weet, maar een gewone bezem en kom veel op straat. Vaak ga ik ook nog wel bij de mensen naar binnen om even te helpen. Dat hoort er gewoon bij. Als ik dan met mensen in gesprek raak en over grondstoffen begin, merk ik dat de meeste gesprekspartners afhaken. “Ja, olie en goud, dat zijn grondstoffen”, krijg ik nog wel eens terug. Maar oud papier of gft-afval? Nee, dat was niet het eerste waar ze aan dachten.

Als ik vraag wat ze dan zo allemaal weggooien, dan krijg ik een stortvloed aan voorbeelden. Vooral ook van die dingen waarvan ze even niet weten waar dat in moet. En met stip op één is dat dan de chipszak. Afval, dat roept wel van alles op. Vooral ook de vervuiling die ze tegenkomen op straat, “vreselijk, asocialen die dat doen”. Maar grondstoffen? Nee, that doesn’t ring a bell.

“Een grondstoffenplan, een grondstoffencongres, grondstoffenrotonde?” “Koffie?” Dat is wat ik dan als reactie krijg als ik dit soort woorden laat vallen. Ergens lijkt er nog een brug te slaan tussen wat er in een gemiddeld huishouden gebeurt en wordt beleefd en wat wij als deskundigen allemaal bedenken. Bij een beetje familiefeestje word ik nog steeds aangesproken als “jij van het afval”. Ik vermoed dat de dag dat ik zal worden aangeschoten met de benaming “hé grondstoffengozer” nog ver weg is.

GRAM #02 maart 2019 | 5

Huisvuilinzameling in de gemeente peel en Maas.

MINDER RESTAFVAL ZÓNDER DIFTAR TEKST HETTY DEKKERS BEELD GEMEENTE PEEL EN MAAS

In twee zuidelijke gemeenten, Peel en Maas en Uden, zit men dichtbij of zelfs onder de VANG-doelstelling van 100 kilo restafval per inwoner per jaar. Opvallend is dat ze dat allebei zonder diftar doen.

“W

e vielen zelf van onze stoel van verbazing”, lacht Ans van Cuijk, adviseur afval/fysieke leefomgeving van de gemeente Peel en Maas. In 2013 hield de gemeente een intensieve afvalproef in een kleine kern, waarbij al meteen een spectaculair resultaat van 28 kilo restafval per inwoner per jaar werd gehaald. “Dat hadden we nooit verwacht. Vóór de herindeling zaten we op een gemiddelde van 170 kilo”, aldus Van Cuijk. Het geheim zit hem volgens haar in het ongekend hoge serviceniveau dat tijdens de proef werd ingezet. “We zamelden aanvankelijk elke week bijna elke stroom afval in. Bij een bewonersonderzoek gaven de mensen zelf aan dat dat wel een tandje minder kon. Al die wagens elke week door de straat, dat hoefde nu ook weer niet. Ze zouden hun afval toch wel scheiden.” Een ander speerpunt van de proef was

6 | GRAM #02 maart 2019

het uitschakelen van de minicontainer voor restafval. “In zo’n bak gooi je nog snel van alles bij als de inzamelwagen er aan komt. We wilden dus van die grijze restbak af. Die hebben we vanaf het begin van de proef vervangen door zakken, dat werkt veel beter.”

TIEN ZAKKEN Peel en Maas heeft de proef de afgelopen jaren steeds geëvalueerd, bijgesteld en inmiddels uitgerold over de hele gemeente van 43.000 inwoners. Daarmee zamelt men nu 38 kilo restafval per inwoner per jaar in. Alle stromen worden niet meer wekelijks opgehaald. Omdat dat niet nodig was. Nu zamelt men bijvoorbeeld om de week pmd en rest in. Het pmd zit in de voormalige restcontainer, het restafval in speciale (gratis) zakken met Peel en Maas-opdruk. Dit laatste om te voorkomen dat er ‘illegale’ zak-

ken worden bijgeplaatst. Ook zijn er ondergrondse verzamelcontainers geplaatst voor glas, luiers en textiel. De chauffeurs, van de eigen gemeentelijke inzameldienst, treden enigszins op als afvalcoach. “Liggen er ergens tien zakken voor de deur, dan bellen ze aan om te vragen hoe dat komt. We leiden onze chauffeurs en beladers zelf op, via een ‘mensontwikkelbedrijf’. Ze komen vanuit een uitkering en kunnen na een jaar doorstromen naar een andere baan. We werken mede daarom bewust met een eigen gemeentelijk inzameldienst, dan kun je aandacht besteden aan social return. De chauffeurs en beladers kennen de wijk, weten wat er speelt en reageren daarop. Gevolg is ook dat ze op een bakje koffie worden getrakteerd, of een glaasje fris als het warm is. Ze staan dicht bij de bewoners.”

Volgens Van Cuijk is de nieuwe, succesvolle inzamelmethode eigenlijk te danken aan de gemeentelijke herindeling in 2010. “De nieuwe gemeenteraad wilde niet voortborduren op een bestaand systeem, maar het roer helemaal omgooien. De raad nam toen meteen een uitdagende doelstelling aan: 50 kilo rest in 2015 en 25 kilo rest in 2020. Zonder diftar, want dat wilde men absoluut niet.”

TEVREDEN Met de proef bereikte men dus al meteen een mooi resultaat.

“Met de uiteindelijke 38 kilo zijn we nu wel tevreden”, vult Van Cuijk aan. “We gaan nog bekijken of we op de milieustraat meer grondstoffen kunnen scheiden, maar het specifieke streefgetal van 25 kilo rest heeft men losgelaten. Goed is goed. Sinds begin dit jaar hebben we de textielinzameling in eigen hand genomen, daar willen we statushouders mee aan het werk helpen.”

Zijn de kosten niet gestegen door het hogere serviceniveau? “Eigenlijk niet”, zegt Van Cuijk. “Voor de herindeling was de afvalstoffenheffing veel hoger dan nu. We betalen veel minder voor onze afvalverwerking, omdat we minder rest en meer herbruikbare stromen hebben. Die vaak geld waard zijn. We zamelen nu ook in met achterladers die twee stromen tegelijk mee kunnen nemen. Als je het vergelijkt met diftar besparen we veel kosten.

Je hebt geen chips en geen managementsysteem nodig, geen administratie die aparte facturen stuurt. Ik heb horen zeggen dat diftar zo’n 8 à 9 euro kost per inwoner, vanwege al die extra voorzieningen. Wij kunnen zelfs de tarieven op de milieustraat laag houden, omdat we efficiënt werken. Overigens hebben we alles niet zelf bedacht, we hebben veel afgekeken van andere gemeenten. Pmd inzamelen met een container bleek elders goede resultaten te geven, zo ook restafval met zakken. We hebben die succesnummers eruit gepikt. En de zakken zelfs een beetje verkleind, het zijn 35 liter zakken. Onze gescheiden stromen zijn vaak heel zuiver, waarschijnlijk omdat we geen diftar toepassen.

Het kost de mensen niets om te scheiden. Ik geef wel toe dat onze methode waarschijnlijk zo goed werkt omdat we een landelijke gemeente zijn. Wij kennen onze inwoners en luisteren ook echt naar ze. Toen wij de papieren afvalkalender af wilden schaffen, gaf 80 procent van de bewoners aan dat men dat een slecht plan vond. Men had de informatie toch liever op papier.

Ons plan om digitaal te gaan hebben we dus meteen afgeblazen.

Ook houden we rekening met uitzonderingen. Iemand die aan de dialyse zit, gaven we op zijn verzoek een medische container. Zo

moet je wel oog houden voor maatwerk.” Wat ook hielp, volgens Van Cuijk, was de geleidelijke invoering van het nieuwe systeem.

“Mensen konden er rustig aan wennen en vertelden het zelf door aan andere bewoners buiten het proefgebied. Dat was goed voor het draagvlak.”

UDEN In de Brabantse gemeente Uden mag het resultaat er ook wezen.

Dankzij een nieuwe aanpak, zonder diftar, produceren Udense inwoners nu nog maar 103 kilo restafval per jaar. “Tijdens de proeven was dat nog 123 kilo, dus we doen het beter dan verwacht”, aldus Hiltja Hoff, beleidsmedewerker afvalbeheer. “Dat komt omdat we dingen die we toen uitprobeerden gecombineerd hebben. Het bleek bijvoorbeeld dat het verlagen van de inzamelfrequentie en een kleinere restcontainer allebei positief effect hadden. Tijdens de proef probeerden we die twee maatregelen apart uit, in ons uiteindelijke beleid doen we het allebei. Iedereen heeft nu een kleinere restcontainer, die we nog maar eens in de drie weken inzamelen. Voorheen deden we dat om de week.”

Hiltja Hoff (links) en Patricia van Os van de gemeente Uden.

GRAM #02 maart 2019 | 7

De hoofdgedachte van de nieuwe aanpak was volgens Hoff ‘restafval moeilijker maken en gescheiden stromen makkelijker’.

Daarom werden ook voor de herbruikbare stromen wijzigingen doorgevoerd.

“Tijdens de proeven bleek dat pmd in een zak of in een container qua hoeveelheid weinig verschil maakte. Mensen waren met een zak tevreden en wij merkten dat het pmd in een zak iets minder vervuild was. Dus kozen we daarvoor, met een wekelijkse inzameling. Wel hebben we het pmd een andere naam gegeven. Wij noemen het pbd, waarbij de b voor blik staat, omdat dat herkenbaarder is. Ook gebruiken we een speciale, iets stevigere zak, oranje en toch transparant. Op verzoek van bewoners hebben we al 2000 ringen geplaatst om de zakken aan op te hangen.”

GFT-E Het gft moest ook anders. Hoff: “We noemen we nu gft-e, omdat mensen niet goed begrepen dat etensresten er ook bij mogen. Daar hebben we stevig op gecommuniceerd. In de zomermaanden zamelen we deze fractie nu wekelijks in, in de winter om de week.”

De beleidsmedewerker heeft gemerkt dat meedenken met bewo-

ners en informatie geven heel belangrijk is. “En dat moet je ook blijven doen”, aldus Hoff. “Toen er landelijke berichten kwamen dat het plastic niet goed verwerkt wordt, hebben wij een artikel laten plaatsen om de zaak te nuanceren. Anders denken mensen al snel dat het allemaal geen zin heeft. Wat ook belangrijk is: geef mensen complimentjes en bevestiging. Laat ze weten dat ze het goed doen.

Ik heb bewoners meegenomen naar een papierrecyclefabriek, een biomassacentrale. Met dat soort excursies motiveer je de mensen.

Ze zien wat er met hun afval gebeurt, dat werkt heel stimulerend.”

Het nieuwe afvalbeleid van Uden is inmiddels uitgerold over de hele gemeente, althans over de laagbouw. “Bij hoogbouw kun je niet met kliko’s werken, dus doen we daar aparte proeven”, aldus Hoff. De gemeenteraad had ambitieus ingezet op 75 kilo rest in 2020. Hoff: “We zijn nu ruim een jaar bezig met dit nieuwe systeem. We evalueren nog, met enquêtes en sorteeranalyses, en kijken waar nog iets te verbeteren valt. Maar we zijn al heel tevreden met dit mooie resultaat zonder diftar. Voor we begonnen met de proeven zaten we op 233 kilo rest. Dat was wel inclusief hoogbouw, maar het verschil is toch enorm.”

BOR-Vision

BOR-Vision, eenvoudig meer controle

BOR-Vision geïntegreerd in uw ICT-landschap

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte.

Groene software geïntegreerd in uw ICT-landschap.

Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Afval inzameling

Beheersoftware

Grafisch taakgestuurd werken

Digitale kaart / GIS

Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44

8 | GRAM #02 maart 1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

2019

21-8000-1344-02 NVRD GRAM 2018 dec

www.bor-vision.nl info@infogroen.com

29-11-18 17:09

GEMEENTEN GOED OP WEG MET VANG-AMBITIES TEKST MAARTEN GOORHUIS

De NVRD onderzocht in het kader van het Uitvoeringsprogramma VANG-Huishoudelijk Afval de stand van zaken rond de vaststelling en implementatie van het afval-/grondstoffenbeleid, en de mate waarin gemeenten op koers liggen om de VANG-ambities te halen. De uitkomsten van het onderzoek zijn eind januari gepresenteerd in een bijeenkomst met gemeentebestuurders in Den Haag. Gemeenten blijken ambitieus; ze omarmen de landelijke ambities en liggen op koers voor het verminderen van restafval. Dit wordt bevestigd door de CBS-cijfers van 2015–2017 die een vermindering van het restafval aangeven.

B

ij aanvang van het Uitvoeringsprogramma VANGHuishoudelijk Afval is de wenselijke ontwikkeling van de hoeveelheid huishoudelijk restafval in de periode 2015–2020 in beeld gebracht. Het RIVM concludeerde in 2018 nog dat er een versnelling nodig is om de ambities van het VANG-programma voor huishoudelijk afval te realiseren. Niettemin is de ontwikkeling van het huishoudelijk restafval nog steeds op koers. De grootste effecten worden in 2019 en 2020 verwacht, en ondertussen kleurt Nederland steeds groener (zie afbeelding).

VANG IN 2019 Ook al is de daling van de hoeveelheid restafval nu duidelijk ingezet, dat is zeker geen reden om nu op de handen te gaan zitten want er moet nog steeds veel gebeuren. In het Uitvoeringsprogramma VANG-HHA wat Rijkswaterstaat, NVRD en VNG samen uitvoeren, zijn voor dit jaar de volgende speerpunten benoemd: KWALITEIT Verbeteren van afvalscheiding en terugdringing van restafval zijn nobele en noodzakelijke doelen, maar uiteraard wel met behoud van kwaliteit van deelstromen. Uiteindelijk moet het immers wel leiden tot meer recycling. In 2019 worden de verkenningen die in 2018 zijn uitgevoerd, opgevolgd door pilots 2015

met maatwerktrajecten waarin verschillende methoden worden geprobeerd om issues rond kwaliteit op te lossen. Ook zal gewerkt worden aan meer eenduidige scheidingsregels voor deelstromen en gekeken worden naar de invloed van aanbestedingscriteria op de kwaliteit.

in de openbare ruimte, logistiek, bedrijfsafval versus huishoudelijk afval, etc. In nauwe samenwerking met een aantal steden worden gezamenlijke (pilot)projecten tot ontwikkeling gebracht met als doel om tot nieuwe oplossingen te komen voor bestaande uitdagingen.

GFT-AFVAL Bij het terugdringen van de hoeveelheid restafval ligt een belangrijke sleutel in het verbeteren van de scheiding van gft-afval en vooral van organisch keukenafval wat nog steeds voor een belangrijk deel in het restafval terecht komt. Hierbij zal er zowel aandacht zijn voor de laagbouw (inventarisatie van best practices) als de hoogbouw (innovatieve inzamelmethoden).

RELATIEBEHEER, BESTUURDERS EN VANG-SUPPORT Ondertussen blijven we gemeenten bezoeken om hen te helpen invulling te geven aan de VANG-ambities en de hobbels op de weg daar naartoe. Daarbij zal ook in het bijzonder aandacht zijn voor het bestuurlijk draagvlak.

Verder is er ook dit jaar weer budget beschikbaar voor VANG-Support, waar experts op verschillende gebieden 32 uur kosteloze ondersteuning bieden.

COMMUNICATIE Op het gebied van communicatie wordt er gewerkt aan een overkoepelende communicatieboodschap die gebruikt kan worden als aanvulling op de communicatie van gemeenten, maar ook op die van producentenorganisaties zoals Wecycle, Nedvang, Stibat etc. Het doel hiervan is om de communicatieboodschappen van verschillende organisaties op deze manier met elkaar in verband te brengen en zo te versterken.

INNOVATIE STEDELIJK GEBIED In het stedelijk gebied spelen verschillende uitdagingen zoals hoogbouw, ruimtegebrek 2016

CIRCULAIRE AMBACHTSCENTRA Vanuit de transitieagenda consumptiegoederen is budget vrijgemaakt om het concept van circulaire ambachtscentra (combinaties van milieustraat, kringloopbedrijf, repaircafé, etc.) verder tot ontwikkeling te brengen. Omdat hierbij een belangrijke rol voor gemeenten is weggelegd zal dit voor een deel ook via het VANG-HHA vormgegeven worden.

De Stuurgroep VANG-HHA moet nog een klap geven op alle plannen, maar de ideeën om de versnelling van de ambities van VANG in gang te zetten zijn er in elk geval.

2017 Minder dan 100 kg/inw Tussen 100 en 150 kg/inw Tussen 150 en 200 kg/inw Tussen 200 en 250 kg/inw Meer dan 250 kg/inw Geen gegevens

Ontwikkeling van de hoeveelheid huishoudelijk restafval (bron: Rijkswaterstaat)

GRAM #02 maart 2019 | 9

STAF DEPLA ONDERSTEUNT BIJ VERNIEUWING RAAMOVEREENKOMST NIEUW AKKOORD, NIEUWE AANPAK TEKST PIETER VAN DEN BRAND BEELD GEMEENTE EINDHOVEN

Het VNG-onderhandelingsteam dat over aanpassing van de Raamovereenkomst Verpakkingen praat met de industrie kan op de steun van ervaren bestuurder Staf Depla rekenen. De voormalige Eindhovense wethouder verwacht veel van de gekozen aanpak en hoopt op een flexi-

I

bele overeenkomst die innovatie aanjaagt en perverse prikkels wegneemt.

n oktober begon Staf Depla aan een nieuwe uitdaging: het ondersteunen van de VNG-delegatie die met de verpakkende industrie onderhandelt over aanpassing van de Raamovereenkomst Verpakkingen. De huidige afspraken zijn aan vernieuwing toe. De wens om bestuurlijke ondersteuning kwam vanuit een breed aangenomen motie van de gemeente Alphen aan den Rijn tijdens het VNG-congres in juni. Het uiterst complexe verpakkingendossier is geen onderwerp dat een wethouder er even bijdoet, was de leidende gedachte hierachter. Depla, na de raadsverkiezingen eerder dat jaar gestopt na acht jaar wethouderschap in zijn geboorteplaats Eindhoven, werd gepolst en was beschikbaar. Het eerste wat hem opviel was de uiterst slechte verstandhouding tussen de twee partijen (gemeenten versus ondernemingen als Unilever en Albert Heijn, maar ook non-food bedrijven als Blokker, vertegenwoordigd door het Afvalfonds Verpakkingen). “Het vertrouwen was zelfs zover heen”, blikt Depla terug, “dat het Afvalfonds de regie volledig in eigen hand wilde nemen. Van nieuwe lange termijnafspraken zou dan geen sprake meer zijn. Dit, terwijl iedereen ervan overtuigd is dat alleen met zekerheid op de lange termijn de noodzakelijke investeringen van de grond komen.”

KETEN SLUITEN Het wezenlijke punt was volgens Depla dat er vooral werd gekissebist over zaken waar men het oneens over was, zoals de kwaliteit van ingezameld kunststof, de opbrengsten van gerecyclede stromen, het statiegeld en de hoogte van vergoedingen. “Op zo’n manier kom je niet verder, terwijl beide partijen grosso modo een identiek belang hebben, namelijk het sluiten van de keten voor kunststofverpakkingen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Net als het bedrijfsleven willen gemeenten hun bijdrage leveren aan de circulaire economie. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de inzameling van huishoudelijk afval en een onmisbare partner om in de keten tot resultaten te komen.

Sinds 2015 regelen zo’n 250 gemeenten zelf de sortering en recycling van kunststoffen. Dat was een nadrukkelijke wens vanuit

10 | GRAM #02 maart 2019

de gemeenten zelf. Het is zonde de opgebouwde infrastructuur zomaar weg te doen. Het urgentiegevoel om de krachten te bundelen is groot. Gemeenten en bedrijfsleven zijn tot elkaar veroordeeld. De berg kunststofverpakkingen groeit, mede door het succes van bronscheiding bij gemeenten. Maar ook doordat een belangrijke afzetmarkt is weggevallen nu China vorig jaar een importstop heeft ingevoerd. De wens vanuit de samenleving groeit om minder plastic in het milieu terecht te laten komen.

Brussel legt de recyclinglat hoger. Gemeenten willen het ambitieniveau eveneens opschroeven. Maar om aangescherpte recyclingpercentages te realiseren, moet de praktijk op orde zijn.

Anders creëer je slechts een papieren werkelijkheid. Daar heb je elkaar voor nodig.”

WERKGROEPEN De impasse werd dan ook doorbroken en de partners in de circulaire economie zitten weer aan tafel. Het proces naar een vernieuwde Raamovereenkomst wordt op gepaste wijze ingezet.

Onder de regie van het in januari opgerichte Platform Ketenoptimalisatie (PKO) van VNG en industrie is een aantal werkgroepen gevormd. Deze buigen zich over verschillende deelonderwerpen, van de samenstelling en beoordeling van ingezameld materiaal en de kwaliteitseisen voor gesorteerde stromen tot de te hanteren vergoedingen voor gemeenten. “De financiële en technische aspecten hebben we losgeknipt, zodat ze niet in één werkgroep aan de orde hoeven te komen. Zo is er meer ruimte om tot een goed resultaat te komen. Over de oude problemen, zoals de afrekeningen over 2017, 2018 en 2019, wordt apart onderhandeld.”

Ook de insteek is anders, legt Depla uit. “Tot nu toe lag het accent op inzamelen en sorteren en daarna pas afnemers zoeken. Dit keer gaan we meer op basis van marktbehoeften bepalen waar sorteerspecificaties aan moeten voldoen. Zo kom je tot een bredere afzet en verhoogde opbrengsten. Ook moet er een heldere en betere vergoedingensystematiek komen, die gemeenten meer zekerheid geeft en goede prestaties honoreert. We willen dat de perverse prikkels eruit gaan, zoals het bij kunnen mengen van

slechtere kwaliteiten kunststof. Het Afvalfonds moet erop kunnen vertrouwen, dat het waar voor zijn geld krijgt.” In een eigen traject praten industrie en ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over het verbeteren van materiaalsamenstellingen, met als doel verpakkingen beter recyclebaar te maken. “Daar is veel mee gewonnen. Het is goed dat het Rijk de druk op de industrie opvoert. De hele keten moet goed functioneren.”

willen krijgen. Om iets snel van de grond te krijgen, leert de ervaring, is samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven van groot belang. Daar komt een aparte werkgroep voor. Ook dienen zich nieuwe technieken als chemische recycling aan. Daar moet je open voor staan en een systematiek bedenken die dergelijke ontwikkelingen mogelijk maakt en niet met verkeerde prikkels afremt.”

BURGERS De inzet voor de nieuwe Raamovereenkomst moet erop zijn gericht, bepleit Depla, dat er geen onduidelijkheden meer zijn voor inwoners rond het scheiden van hun verpakkingsafval. “Voor burgers is het niet altijd logisch te volgen. Waarom mag een kunststofverpakking wel in de pmd-bak, maar een ander voorwerp van hetzelfde kunststof niet, zoals een plastic bordje of een Tupperwarebakje. Terwijl je dat kunststof prima kunt verwerken en sorteren.

Wel moet je duidelijke criteria formuleren. Het moet niet zo zijn dat er in de pmd-container afgedankte tuintafels terechtkomen.

Voor harde kunststoffen geldt een hele andere recyclingroute.”

GEEN PRAATJE VOOR DE BÜHNE Depla hoopt dat er in het voorjaar al veel duidelijkheid is over de invulling van de nieuwe Raamovereenkomst. Eind 2022 lijkt nog ver weg, maar de onderhandelingen over de vorige Raamovereenkomst, die eind 2012 beklonken werd, namen ruim anderhalf jaar in beslag. “Daarom is het zaak om het tempo in het proces te houden”, zegt Depla. “Ik denk dat de samenleving dat ook van ons verwacht. Die pikt het niet als wij kansen laten liggen om de kunststofketen te sluiten. Er is veel te doen. Bedrijven als Unilever en CocaCola hebben vergaande ambities uitgesproken voor het toepassen van recyclaat in hun verpakkingen. Wij kunnen deze bedrijven bij de les houden en er mede aan bijdragen dat dit geen praatje voor de bühne blijft.”

De kracht van de nieuwe Raamovereenkomst moet in elk geval flexibiliteit zijn, benadrukt Depla. “Natuurlijk is iedereen gebaat bij een langjarige Raamovereenkomst met solide afspraken waar investeerders een businesscase op kunnen bouwen. Maar dat wil niet zeggen dat je alles dicht moet timmeren. Ook de kwaliteitscriteria niet, mochten de behoeften in de markt weer veranderen.

We moeten binnen bepaalde kaders kunnen opereren, zonder dat we de Raamovereenkomst dan open hoeven te breken. Er zullen zich nieuwe technieken aandienen voor nog hoogwaardigere recycling. Er zijn immers grenzen aan het aantal bermpaaltjes uit kunststofafval, dat we in Nederland kwijt kunnen. Innovatie is cruciaal, als we de keten voor kunststofverpakkingen sluitend

De NVRD heeft naar aanleiding van de ledenbijeenkomst op 30 mei aangedrongen op ondersteuning van de bestuurlijke delegatie van VNG. Directeur Olaf Prinsen: "We zitten in een ongelooflijk lastig traject met de evaluatie, tegenover krachtige onderhandelaars. Daar moeten we ervaring tegenover zetten en ik ben blij dat wij Staf Depla hiervoor hebben benaderd. En dat VNG hem in positie heeft gezet, hij zit met mandaat van de commissie nu aan tafel."

GRAM #02 maart 2019 | 11

DUURZAME EVENEMENTEN: VAN WADEN DOOR PLASTIC NAAR RECYCLEBARE BEKERS TEKST MARTIJN KREGTING BEELD GEMEENTE AMSTERDAM

Circulaire of duurzame evenementen zijn nog geen gemeengoed, maar ook geen uitzondering meer. Amsterdam probeert als eerste gemeente in Nederland met speciale duurzaamheidscriteria grotere evenementen de goede kant uit te helpen. Initiatieven zoals de Plastic Promise en Grean Deal Afvalvrije Festivals tonen dat samenwerking in verduurzaming kansen biedt. Want hoe complex verduurzaming van festivals ook klinkt, dat hoeft het niet altijd te zijn.

D

e Nederlandse evenemen-

biedt het gebruik van hardcup-bekers

de focus te leggen op samenwerking en

tenbranche telt zo’n 700

mogelijkheden.

kennis delen. Hoewel verduurzaming al

festivals met 21 miljoen

langer een trend is, ziet Van de Voort

bezoekers per jaar. Dat le-

Hoewel er al initiatieven zijn op het ge-

de afgelopen tijd een versnelling. “Van-

vert veel afval op – zo’n 2,3

bied van verduurzaming en een aantal

uit diverse rollen ben ik al tien jaar met

kilo per bezoeker. Festivals hebben met

koplopers, blijft het volgens Laura van

verduurzaming bezig. Ik denk dat er het

een aantal afvalstromen te maken, zoals:

de Voort van Green Events lastig om

afgelopen halfjaar meer gebeurd is dan

etensresten,

flyers,

dit concept goed op te pakken. Green

in de 9,5 jaar er voor.”

poncho’s, zwerfafval, campingspullen en

Events is zo’n vijf jaar geleden door Van

plastic. Er zijn dus ook veel mogelijkhe-

de Voort en Paul Schurink opgericht als

INTRINSIEKE AANLEIDING

den om fors bij te dragen aan minder

adviesplatform voor verduurzaming van

Volgens Van de Voort is er ook steeds

milieubelasting. Door bijvoorbeeld afval

evenementen. Ervaringsdeskundige Van

vaker sprake van een intrinsieke aan-

beter te scheiden – zowel front als back

de Voort kwam zelf ook regelmatig in

leiding voor organisatoren om events te

stage – is het beter recyclebaar en is het

aanraking met drempels voor verduurza-

verduurzamen. Nieuw beleid vanuit de

bijvoorbeeld mogelijk gft-afval te com-

ming van evenementen – vooral gebrek

EU, of waar de gemeente Amsterdam

posteren. Bij beperking van cateringafval

aan kennis. Reden om met Green Events

nu in Nederland voorloper in is, ziet zij

sigarettenpeuken,

12 | GRAM #02 maart 2019

vooral als een extrinsieke reden (omdat

van verduurzaming gemeten worden.

beeld energie – proberen we hen indirect

het moet). “Bezoekers vinden het steeds

Amsterdam heeft nu als eerste Neder-

te helpen om circulariteit te bekostigen.”

vaker normaal dat duurzaamheid hoort

landse

bij een evenement. Jaren geleden hoor-

waarden ingevoerd voor festivals. Dat

Eigenlijk vindt De Booij de vaak gebruik-

de waden door plastic bekertjes er een

begon in 2018. In 2020 streeft Am-

te term circulaire events niet helemaal

beetje bij. Nu staat een schoon event

sterdam er naar alleen nog duurzame

correct. “We mikken op zo veel mogelijk

juist voor kwaliteit.”

evenementen te laten plaatsvinden in

duurzaamheid. Circulair betekent in feite

Dat ziet ook Emiel de Booij, Regisseur

de stad (vastgelegd in het beleidskader

dat alles 100 procent hergebruikt wordt

Evenementen, Afdeling Gebied en Ge-

‘Uitgangspunten voor een nieuw evene-

en in principe zonder dat het ergens an-

bruik, Gemeente Amsterdam. “Tien jaar

mentenbeleid’). Dit betekent dat in 2020

ders heen vervoerd wordt. Dat is vrijwel

geleden stond je na afloop van een fes-

alle grote (meer dan 2000 bezoekers)

onmogelijk.”

tival of ander evenement vaak tot de

Amsterdamse evenementen aan door de

Het gaat dus vooral om het terugdringen

enkels in plastic bekertjes en ander af-

gemeente Amsterdam gestelde, criteria

van afval en energieverbruik en daarin

val. Niemand vond dat gek. Nu zie je dit

op het gebied van organisatie, energie,

worden steeds meer slagen gemaakt. Zo

vrijwel nergens meer, behalve misschien

water, afval en mobiliteit moeten voldoen

worden er vaak geen tasjes met eten en

tijdens een Koningsdag of wanneer men-

om voor een evenementenvergunning in

informatie meer uitgedeeld aan het be-

sen zelf eten en drinken mogen meene-

aanmerking te komen.

gin van een wandeltocht, maar wordt on-

gemeente

duurzaamheidsvoor-

men.”

derweg eten en drinken uitgedeeld. Een MIDDENMOOT ZOEKT HULP

ander veel voorkomende maatregel is

Die verandering ligt deels bij de gemeen-

Hier gaat het om de grotere festivals.

het invoeren van statiegeldbekers, waar-

te zelf, in de voorwaarden die zij tegen-

Green Events richt zich echter meer op

bij bewustwording over duurzaamheid

woordig stelt voor evenementen. Orga-

de grote middenmoot van eventorgani-

gekoppeld wordt aan de portemonnee.

niserende partijen hebben echter een

saties. De koplopers weten elkaar vaak

“Wanneer je 2,50 euro moet betalen voor

grotere rol, benadrukt De Booij. “Enkele

wel te vinden. “Die middenmoot heeft

een hervulbare beker, dan ga je die niet

jaren terug ging de toenmalig wethou-

juist hulp nodig. Zelf zocht ik als orga-

zo snel weggooien.”

der verantwoordelijk voor duurzaamheid

nisator ook veel naar tips en adviezen,

in overleg met eventorganisaties over

simpele instrumenten om een evene-

ROL GEMEENTE: REGELGEVEND, FA-

duurzaamheidsbeleid. Toen bleek dat

ment duurzamer te maken. Dat kan

CILITEREN

hun voornemens en actieplannen al ver-

soms complex zijn. Door laagdrempelig

De rol van een gemeente is in eerste in-

regaander waren dan wat de gemeente

advies, mogelijkheden voor kennisdelen

stantie regelgevend en faciliterend, stelt

voor ogen had.”

of online toolkits, of door partijen bij el-

De Booij. Onder regulering vallen bij-

De gemeente heeft toen wel besloten om

kaar te brengen, helpen we organisato-

voorbeeld de voorwaarden voor een ver-

duurzaamheid bij evenementen tot uit-

ren op gang.”

gunning. Dat kan het beperken van afval

gangspunt te nemen. In principe moet

Complexiteit, daar kunnen platforms zo-

zijn, maar ook richtlijnen voor communi-

elke event dat een vergunning aanvraagt,

als Green Events veel in betekenen. Een

catie: het naar bezoekers toe uitspreken

tegenwoordig dan ook aan een aantal

andere drempel, die van de kosten, is

van duurzame doelstellingen. Of het di-

voorwaarden voldoen op gebieden zoals

minder eenvoudig. Van de Voort: “Onder

gitaal verstrekken van toegangskaarten.

afvalverwerking, hergebruik en energie.

de streep zijn maatregelen voor verduur-

Zeker voor grotere evenementen zijn er

De komende jaren worden de voorwaar-

zaming vaak toch nog duurder dan wan-

vrij strenge voorwaarden.

den stapsgewijs aangescherpt. Zaken

neer je niets doet. Op langere termijn zal

“Maar waar een grotere organisatie de

zoals energieverbruik, water, mobiliteit

het ook geld opleveren, maar eerst moet

kosten voor verduurzaming vaak nog wel

(OV in plaats van auto’s stimuleren) en

er in geïnvesteerd worden. Door samen

kan opvangen via een iets duurder kaart-

afval, maar ook om nulmetingen bij te-

met eventorganisaties te kijken naar

je, is het voor kleinere evenementen

rugkerende events. Zo kan de voortgang

mogelijkheden voor besparing – bijvoor-

veel lastiger om de kosten voor een

TIPS, ADVIES EN VOORBEELDEN Waar kunt u onder meer terecht voor tips, met vragen, voor advies/begeleiding? * Green Events, www.greenevents.nl (met ook toolkit afvalvrije festivals) * Stimular (www.stimular.nl/verduurzamen_festivals ) * Aanpak zwerfafval, via Kenniswijzer Zwerfafval (https://kenniswijzerzwerfafval.nl/document/kennisoverzicht-schone-evenementen). * Voorbeelden van festivals die zich met duurzaamheid bezighouden https://thelivingvillagefestival.org https://www.madnesfestival.nl/ https://www.surfanafestival.com/

GRAM #02 maart 2019 | 13

duurzamer organisatie op te vangen.

Volgens Van de Voort is het ook belang-

DUURZAAMHEIDSINITIATIEVEN

Daar faciliteren wij ook, bijvoorbeeld

rijk dat gemeenten, net zoals eventorga-

Laura van de Voort had recent nog

met adviezen, het samenbrengen met

nisaties, kennis delen en samenwerken.

een ‘wauw’-ervaring qua duurzame

andere organisaties die hier al verder in

Amsterdam is de eerste die met nieuw

initiatieven. “Op 17 oktober heeft een

zijn. Vaak kost met ons meer tijd om al

beleid komt op het gebied van duur-

groep initiatiefnemers – zoals de ge-

deze kleine events te begeleiden dan de

zame evenementen. Maar veel andere

meente Amsterdam, het Amsterdam

grotere.”

gemeenten werken ook aan een actieve

Dance Event en een reeks bedrijven

rol hierin, zoals Haarlem en Utrecht. “Na-

- de Plastic Promise gelanceerd. Een

Gemeenten kunnen meerdere rollen spe-

tuurlijk moet je dergelijk beleid niet één

driejarig project waarbij alle partijen

len op het gebied van verduurzaming van

op één kopiëren. Elke gemeente is weer

beloven minimaal 50 procent van ge-

evenementen, vult Van de Voort aan. Al-

anders. Maar je kunt veel leren van er-

bruikte producten te vervangen door

lereerst is daar inderdaad regelgeving

varingen van koplopers. Die kunnen op

duurzame of goed recyclebare vari-

zoals waar de gemeente Amsterdam nu

hun beurt ook weer hun beleid verbete-

anten. Daar kreeg ik toch wel kippen-

en de komende jaren mee bezig gaat.

ren op basis van ervaringen van andere

vel van. Zo laten we zien dat samen-

Daarnaast kunnen gemeenten volgens

gemeenten.”

werking echt verandering teweeg kan

Van de Voort events gebruiken als plat-

De Booij benadrukt dat de gemeente

brengen.” Andere partijen kunnen

form om naar inwoners of bezoekers te

Amsterdam

zich gedurende de looptijd nog aan-

communiceren welk belang zij aan ver-

ambtenaren van andere gemeenten over

sluiten, benadrukt Van de Voort.

duurzaming hechten. Die boodschap is

hun rol bij het stimuleren van duurzame

www.plasticpromise.nl/

vaak moeilijk over te brengen. “Een eve-

evenementen,

nement kan bij uitstek een middel zijn

Haag en Leiden. “We kunnen veel van el-

ENKELE ANDERE INITIATIEVEN:

om die boodschap over te brengen. Daar

kaar leren en elkaar helpen. Amsterdam

www.greendeals.nl/green-deals/af-

kan en gemeente goed in samenwerken

heeft veel kennis in huis, maar we kun-

valvrije-festivals

met een eventorganisatie, bijvoorbeeld

nen ook leren van de ervaring van an-

www.amsterdam-dance-event.nl/

op het gebied van afvalscheiding.”

dere gemeenten.”

ade-green/

14 | GRAM #02 maart 1_2_li_GRAM_190x130erin.indd 1

2019

regelmatig

zoals

overlegt

Rotterdam,

met

Den

11-02-19 16:30

Wilt u bijgepraat worden over de laatste ontwikkelingen in het gemeentelijk afval- én grondstoffenbeheer? En wilt u al uw collega’s op informele wijze ontmoeten tijdens een inspirerende informatiemarkt, die in het teken staat van onze gezamenlijke transitie naar een circulaire economie? Meld u dan vandaag nog aan voor het Gemeentelijk Grondstoffencongres op 28 maart 2019.

Stel uw eigen programma samen

Na een kort en inspirerend plenair programma kunt u in 4 rondes kiezen uit een aantal deelsessies en zelf uw programma samenstellen. Thema van het Gemeentelijk Grondstoffencongres dit jaar is ‘Gewoon doen!’.

Voor informatie en inschrijven www.gemeentelijkgrondstoffencongres.nl We kijken uit naar uw komst en ontmoeten u graag op donderdag 28 maart 2019 in DeFabrique!

Het Gemeentelijk Grondstoffencongres 2019 wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren:

NATIONALE DENKTANK 2018 ADVISEERT OVER DE CIRCULAIRE METROPOOL TEKST ELSEMIEKE MEURS BEELD ERNST DE GROOT

Hoe gaan wij Nederland klaarmaken voor een circulaire economie? Dat is de vraag waar een groot deel van Nederland nu zijn hersens over breekt. Ook de Nationale DenkTank 2018 heeft zich de laatste vier maanden van 2018 mogen buigen over de vraag “Hoe versnellen wij de transitie naar een circulaire metropool?” De NVRD was een van de themapartners van de Nationale DenkTank 2018 en heeft haar expertise met de jonge denktankers mogen delen.

Jaarlijks zoekt de Nationale Denktank 20 enthousiaste en gemotiveerde studenten en/of PhD’s met verschillende achtergronden, die zich vier maanden lang willen verdiepen in een maatschappelijk vraagstuk. Met hun frisse en onafhankelijke blik bedenken zij vervolgens tien oplossingen om Nederland vooruit te helpen met dat thema.

Op 10 december vorig jaar zijn de tien oplossingen van de Nationale DenkTank 2018 gepresenteerd in het planetarium van Artis. Het was een bijzondere middag met een zaal vol experts op het gebied van circulaire economie, maar ook een hele groep mensen voor wie het thema nog redelijk nieuw was. Beide groepen waren na afloop goed wakker geschud en het belang om de transitie naar een circu-

De enthousiaste leden van de DenkTank 2018

16 | GRAM #02 maart 2019

laire economie te maken was voor iedereen goed duidelijk.

Omdat de Nationale DenkTank een goed voorbeeld wil geven, is het eindrapport dit jaar digitaal opgesteld en te vinden op www.NDT18. nl. Hier vindt u de tien oplossingen en ook de contactgegevens van de DenkTankers die betrokken zijn bij elke oplossing. Wilt u hen helpen of meedoen? Neem dan vooral contact met ze op. Hoe meer mensen enthousiast zijn, hoe beter!

NATIONALE DENKTANK 2019 Het thema van de Nationale DenkTank 2019 is ‘Gezond opgroeien in een digitale samenleving.’ De nieuwe DenkTankers gaan in het najaar met dit vraagstuk aan de slag. In het voorjaar zijn de sollicitaties. Kent u mogelijk geïnteresseerden? Laat het hun weten!

DE 10 OPLOSSINGEN Hieronder een aantal van de 10 oplossingen die Nationale DenkTank 2018 heeft bedacht. Kijk voor de andere oplossingen op www.NDT18.nl.

DE DAG VAN DE OPKNAPPERS Op 16 januari vond de eerste ‘Dag van de Opknapper’ plaats tijdens de week van de circulaire economie. Met de Dag van de Opknapper stimuleert de DenkTank mensen om hun spullen te laten repareren in plaats van af te danken: van afknappers naar opknappers!

Met een campagne herinnerden wij mensen aan het repareren van hun spullen. Ook hebben wij het voor een aantal mensen gemakkelijker gemaakt om dingen te repareren, o.a. door het aanbieden van een opknappers service in samenwerking met The Office Service, waardoor spullen voor werknemers konden worden opgeknapt op kantoor. Ook is er een opknappersmarkt georganiseerd bij Blue City en provinciehuis Zuid-Holland met o.a. een naaister, schoenmaker, messenslijper en vrijwilligers van het repaircafé.

De eerste editie was zeker een succes te noemen. En nog meer mooi nieuws: Milieu Centraal wil het concept voortzetten. Een volgende editie van de Dag van de Opknapper is in zicht!

WERKCE, DE CIRCULAIRE TOOLKIT WerkCE helpt organisaties om de eerste stappen te zetten naar een circulaire bedrijfsvoering. Als je iets wil veranderen binnen je organisatie moeten alle werknemers meedoen. Daarom heeft WerkCE een toolkit ontwikkeld die organisaties hierbij helpt.

Eerst wordt een ‘Quickscan’ gedaan waarbij in kaart wordt gebracht hoe de organisatie ervoor staat. Vervolgens wordt er een enquête onder het personeel afgenomen om te voelen voor welke veranderingen energie is. Vervolgens vindt een algemene kickoff plaats waar in brainstormsessies met de werknemers ideeën worden bedacht. Want het is natuurlijk veel leuker om zelf mee te denken over veranderingen dan deze opgelegd te krijgen.

machteloos. De mensen die wel circulaire producten kopen, worden daar nog niet echt voor beloond. Daarbij zijn de circulaire en duurzame producten vaak duurder dan de reguliere varianten.

Omdat de consument door de retail als de drijvende kracht achter de verduurzaming van de productieketen wordt gezien, geeft GoedPunt de consument meer middelen om macht uit te oefenen. Daarbij worden consumenten beloond bij het kopen van circulaire producten door het sparen van GoedPunten. Deze GoedPunten zullen inwisselbaar zijn voor kortingen en uitjes. Wij zijn in gesprek met verschillende grote bedrijven die geïnteresseerd zijn, en bezig met het opzetten van een pilot. Wilt u meedenken en praten over de vervolgstappen, ontwikkeling of implementatie van ons spaarsysteem? Neem dan contact met ons op via www.

NDT18.nl. Met GoedPunt is elke euro die u spendeert een stem voor een betere wereld.

SPACE SpaCE is het interactieve actieprogramma gericht op kinderen uit groep 7, om hen bewust te maken van de circulaire economie.

Kinderen vragen zich zonder enig waardeoordeel af waarom we simpele oplossingen niet gewoon toepassen: ‘We hebben toch maar één wereld?’ Kinderen uit groep 7 hebben qua ontwikkelingsfase een sterk moreel kompas. Ze zijn daarom de perfecte doelgroep om uit te leggen wat de circulaire economie is en hoe zij de wereld van morgen beter kunnen maken. SpaCE legt aan de hand van modules uit wat de circulaire economie betekent, waardoor deze kinderen als change agents anderen inspireren om actie te ondernemen. SpaCE zorgt ervoor dat de leiders van 2050 – groep 7 – een circulaire mindset ontwikkelen.

Vier scholen zijn al begonnen met het programma. Wij zijn nog op zoek naar enthousiaste gemeentes die willen aansluiten en vooroplopende scholen die willen meedoen. Kent of bent u zo een gemeente of school, of weet u wie er verbonden zou moeten zijn aan SpaCE? Laat het ons weten en neem contact met ons op via www.NDT18.nl.

In januari is ‘Twente Milieu’ gestart met het WerkCE programma.

Op 31 januari was tijdens de wintervakschool de kick-off met een grote groep medewerkers. Tijdens de middag werd er flink gebrainstormd over mogelijke veranderingen die Twente Milieu kon doorvoeren. Wij zijn benieuwd wat er allemaal uit gaat komen!

Wilt u ook dat WerkCE bij u over de vloer komt? Neem dan contact met ons op via www.NDT18.nl of via onze site www.werkce.nl GOEDPUNT GoedPunt is een platform dat het geld dat consumenten besteden, verbindt met waarden waar zij om geven. Wij geloven namelijk dat consumenten een belangrijke rol spelen in de transitie naar een circulaire economie. Hun aankoopgedrag stuurt immers het aanbod. Echter, op dit moment voelen consumenten zich

Ambassadeur voor de circulaire economie oud -Minister Jacqueline Cramer neemt het eindrapport in van DenkTank 2018 ontvangst.

GRAM #02 maart 2019 | 17

AFVAL OP STRAAT TE LIJF MET DE SCHONE BUURT COACH TEKST SANDER WAGEMAN BEELD GEMEENTE ALPHEN AAN DEN RIJN

In de strijd tegen zwerfafval en bijplaatsingen bij containers kunnen gemeenten tegenwoordig putten uit een arsenaal aan innovatieve oplossingen. Maar de oplossing ligt niet altijd in de techniek, zo blijkt. In Alphen aan den Rijn draait het allemaal om persoonlijk contact. Een

L

pilot met zogeheten Schone Buurt Coaches levert hoopvolle resultaten op.

eo Maat is nog maar negen maanden wethouder in de gemeente Alphen aan den Rijn, maar als het over de proef met Schone Buurt Coaches gaat, voelt hij zich vanaf de start meer dan betrokken. “Ik ben eerder wethouder geweest in Wassenaar en Leiderdorp en heb altijd afval in mijn portefeuille gehad. Uit ervaring weet ik dat je veel kunt communiceren over wat je van plan bent, maar uiteindelijk ben je afhankelijk van de medewerking van inwoners. Daarom hadden we zoiets van: we gaan het gewoon proberen met deze proef. We zijn nu een jaar bezig met de Schone Buurt Coaches en we zien dat het effect heeft. We zien dat uit de reacties van de mensen die positief zijn. En je ziet ook dat het aantal bijplaatsingen minder wordt. Verder zie je ook dat vragen van bewoners gemakkelijker beantwoord worden. De proef duurt een jaar en dat jaar is nog niet om, maar dit is zeker iets waar we mee verder willen.”

Maat merkt ook dat het project een aanstekelijke werking heeft op de omgeving. “Er zit de nodige creativiteit in het project. Er is geen blauwdruk waarin staat hoe het exact moet gebeuren. Je ziet dat daardoor ook burgers opstaan die zelf acties bedenken.

Mensen die zelf met de prikstok de straat op gaan. Ook voor hen is het handig dat er een aanspreekpunt is.”

ENTHOUSIASTE AMBASSADEURS De Schone Buurt Coaches is een aantal enthousiaste ambassadeurs die actief buurtbewoners benadert en uitleg geeft over afval. Esther Hunsche is projectleider Zwerfafval en Schone Buurt Coaches en weet hoe belangrijk juist die persoonlijke benadering is. “We hadden in een deel van de gemeente te kampen met veel bijplaatsingen en dumpingen van afval.” De Schone Buurt Coaches brachten 54 hotspots in kaart en constateerden dat er met name in buurten waar de sociale cohesie laag, de doorstroom van bewoners hoog en de culturele samenstelling divers is, de meeste problemen zichtbaar waren. “De Schone Buurt Coaches benaderen juist daar mensen actief om ze uitleg te geven. En dan merk je dat die benadering werkt. Mensen weten vaak niet wat de regels zijn, en dan helpt het om ze dat in een gesprek uit te leggen.”

PERSOONLIJK CONTACT Communicatie is het kernwoord bij het veranderen van gedrag als het om afval gaat, zo bewijzen de Schone Buurt Coaches. Maat: “Wat ik heb gemerkt is dat als je het afvalbeleid verandert, je heel wat oproept. Mensen zijn er heel direct bij betrokken. Het scheiden van grondstoffen, het verminderen, het komt echt bij mensen achter de voordeur. Je komt bij ze in de keuken. En als je het hebt over het verminderen van afval dan ga je zelfs met ze boodschappen doen, omdat je verwacht dat mensen nadenken over wat ze in huis halen. En dus is afval iets wat altijd gevoelig ligt bij mensen. Ook in de politiek. Als je dat weet, dan kun je je afvragen wat de spil in het afvalbeleid is. En dat is communicatie. Het valt of staat bij een goed gesprek met je inwoners. In de communicatie kun je heel veel doen met filmpjes, brieven enzovoort. Maar heel belangrijk blijft het persoonlijk contact, ook om te horen wat ze vinden en waar ze tegenaan lopen. Voor het toetsen van je beleid heb je de inwoners nodig. En ook om er onhandigheden uit te halen. En daarom vind ik, naast afvaleducatie, onze Schone Buurt Coaches heel belangrijk.”

Maar de coaches lopen niet alleen rond om uitleg te geven. Ze organiseren ook activiteiten om bewustzijn te bewerkstelligen. Zo zijn er verschillende projecten met kinderen. Het project Afvaldetectives is daar een voorbeeld van. Esther Hunsche: “We richten ons daarbij juist op jonge kinderen, omdat het vanwege de taal soms lastig is om ouders te bereiken. Als we de kinderen enthousiast maken over afval en grondstoffen scheiden, dan brengen zij dat weer over op hun ouders. Dat werkt heel goed.” Wethouder

18 | GRAM #02 maart 2019

Ook Hunsche merkt dat de coaches niet alleen een meerwaarde hebben voor de bewoners die wat extra motivatie en informatie kunnen gebruiken, maar ook voor hen die al intrinsiek gemotiveerd zijn en die als voorbeeld voor anderen dienen. “Zo zijn er opschoonvrijwilligers. Die voelden zich in het verleden wellicht wat ondergewaardeerd, maar hebben nu ook een aanspreekpunt.

Die inwoners zijn echte ambassadeurs en zorgen dat andere bewoners ook enthousiast raken. Daar moeten we goed voor zorgen.”

Maar hoe belangrijk communicatie en educatie ook zijn om aan de voorkant bijplaatsingen en zwerfafval te voorkomen, zonder adequate handhaving zet het waarschijnlijk weinig zoden aan

Schone Buurt Coaches Simone Boegheim, Esther Hunsche en Karen van ’t Padje. de dijk. Daarom is er in wil niet zeggen dat alle Alphen aan den Rijn ook “DE SCHONE BUURT COACHES BENADEREN JUIST problemen in een klap zijn een buitengewoon opopgelost. “Je hoeft maar sporingsambtenaar (BOA) op straat te kijken om te DAAR MENSEN ACTIEF OM ZE UITLEG TE GEVEN. vrijgemaakt om voor de zien wat voor rotzooi er almilieuhandhaving te zorlemaal nog ligt. Er is nog MENSEN WETEN VAAK NIET WAT DE REGELS ZIJN, gen en intensief samen te werk genoeg. Er zijn nog te werken met de coaches.

EN DAN HELPT HET OM ZE DAT IN EEN GESPREK UIT veel mensen die hun romErnst Edink is die BOA. En mel op straat gooien en hij merkte al meteen het denken dat de gemeente TE LEGGEN.” effect van de Schone Buurt het wel opruimt. Maar van Coaches, zegt hij. “Het aantal bijplaatsingen is zichtbaar minder die mentaliteit willen we echt af. Dat kun je niet alleen met voorgeworden. Maar tegelijk zie je ook dat mensen meer begrip tonen lichting oplossen, daar kun je ook structurele oplossingen voor als de coaches langs zijn geweest. En dat is voor mijn werk nanemen, bijvoorbeeld statiegeld voor kleine plastic flesjes had van tuurlijk wel fijn.” Ook wethouder Maat benadrukt het belang van mij allang ingevoerd mogen worden. Maar uiteindelijk heb je ook handhaving binnen het hele project. “Het is de andere kant van de- handhaving nodig om het systeem sluitend te krijgen.” zelfde medaille”, zegt hij. “Je vraagt mensen om zich aan de regels te houden, maar je zegt daarnaast ook: als je je er structureel niet Wethouder Leo Maat noemt het project Schone Buurt Coaches inaan wilt houden, dan kun je er ook een boete voor krijgen.” middels een voorwaarde voor goed afvalbeleid en raadt collega’s in de rest van het land de Alphense aanpak van harte aan. Niet per WERK GENOEG se als de oplossing van alle problemen, maar wel als belangrijk De aanpak heeft dus een positieve werking op het straatbeeld en instrument om tot het uiteindelijke doel te komen: een forse rehet gedrag van de inwoners van Alphen aan den Rijn. Maar dat ductie van restafval en bewuste burgers.

GRAM #02 maart 2019 | 19

ZWERFAFVAL: BACK TO BASICS TEKST STEFAN VAN DER WAL EN ADDIE WEENK, RIJKSWATERSTAAT

Groene afvalbakken, containeradoptie en belevingsgestuurd reinigen. Je kunt als gemeente op talloze manieren werken aan schoon. Maar wat is nu ‘extra’ en wat behoort echt tot de schoonbasis op orde? We vroegen het 33 gemeenten, adviesbureaus en andere deelnemers in de

I

workshop ‘De basis op orde’ tijdens het congres Het Rendement van Schoon. n de zoektocht naar een be-

gedragsbeïnvloeding wordt ook door

op orde. Data-gestuurd en belevings-

tere schoonaanpak kijken we

steeds meer gemeenten als gemeen-

gestuurd reinigen zijn over tien jaar

graag naar nieuwe ontwikkelin-

goed gezien. Een goede, motiverende

gemeengoed geworden, denkt men.

gen. Populair zijn bijvoorbeeld

schoon-boodschap op veegwagens is

Door een betere inzet van technologie

de kunstgrasmatjes met bloe-

basis: geen twijfel mogelijk. Stimule-

en digitaliseren zal dit naar verwach-

mentjes op de bodemplaat van onder-

ring van schoon-educatie op scholen,

ting ook een stuk makkelijker worden.

grondse containers om bijplaatsingen

maar ook voorlichting en handhaving

Maar ook in de toekomst blijven goede

en dus zwerfafval te voorkomen. Maar

van de 25-meter regel voor onderne-

communicatie/gedragsbeïnvloeding,

als je er voor zorgt dat je de basis écht

mers zou iedere gemeente in zijn ba-

een logische inrichting van de open-

op orde hebt, dan heb je op maar re-

sispakket moeten hebben. Dit is echter

bare ruimte en een goede bronaanpak

latief weinig plekken een extra inten-

nog zeker niet de praktijk, zo blijkt.

aandacht en inspanning vragen. Ver-

sieve of maatwerkaanpak nodig, zo is

Participatie,

mogelijkheden

wachting is dat de nieuwe EU-kaders

de stelling. Maar wat vinden we dan tot

bieden voor zelfbeheer van een gebied

en regels flink zullen helpen hierbij.

de basis behoren?

of adoptie van ondergrondse contai-

Bijvoorbeeld door een verbod of uit-

ners, vindt men echt een must. Mee-

breiding van producentenverantwoor-

BREDE AANPAK

doen aan landelijke opschoondagen

delijkheid, als het gaat om zwerfaf-

Als basis voor een goede schoonaan-

ook. De praktijk van werving, beloning

valgevoelige producten (van plastic,

pak staat, volgens bijna alle deelne-

en

peuken) en verpakkingen.

mers,

men pittig.

een

goede

beleidsmonitoring

beleidsplan

‘schoon’,

en

behoud

burgers

van

participanten

vindt

eventueel

als onderdeel van een breder afvalbe-

Afvalbakken vond men van groot ba-

leidsplan. Vanuit een goede monitoring

sisbelang, uiteraard op de juiste plek

moeten vervolgens keuzes gemaakt

en tijdig geleegd. Maar er was geen

worden voor schoonmaken (reinigen)

consensus of ze ook gemeentebreed

en

extra op moeten vallen door bijvoor-

ding

schoonhouden en

(gedragsbeïnvloe-

bronaanpak).

Beeldgericht

beeld een felgroene kleur. Wel vond

reinigen behoort hierbij volgens velen

men extra opvallen wenselijk op be-

tot de basis. Bij hotspots is een brede

paalde drukke locaties.

aanpak heel belangrijk.

Bij evenementen zou de gemeente bij

voor de vergunning een goed schoon-

ondergrondse containers te voorko-

plan moeten eisen van de organisator

men moet de container goed werken,

om zwerfafval te voorkomen. Daar zou

schoon zijn en snel geleegd worden als

ook

hij vol is. En uiteraard moet de com-

kunnen worden. Wat minder consensus

municatie rondom de container dui-

was er over het door de gemeente of

delijk zijn, zodat je in een oogopslag

het

kunt zien wat de bedoeling is. En wat

baar stellen van goede evenementen-

niet de bedoeling is en een boete op

bakken. Hardcups en statiegeld ver-

kan leveren. De inzamelaars laten de

plichten ging een groot deel dan weer

containerplek uiteraard schoon achter

te ver en behoort daarmee kennelijk

na lediging.

(nog) niet tot de basis.

SCHOONHOUDEN

DE BASIS OP ORDE OVER 10 JAAR

Het voorkomen van afval door in te

Deelnemers

zetten op voorlichting, participatie en

tingen over de toekomst van de basis

Om

bijvoorbeeld

bijplaatsingen

20 | GRAM #02 maart 2019

afvalscheiding

in

meegenomen

samenwerkingsverband

hebben

hoge

beschik-

verwach-

BESTUURDERSBIJEENKOMST VANG TEKST DICO KUIPER

Op 24 januari kwamen VANG-bestuurders van 35 gemeenten samen in het Buitenhof. Onder de rook van het Haagse Binnenhof presenteerden de gemeenten Zaanstad, Lisse en Hof van Twente hun aanpak. Met succesverhalen en valkuilen over diftar, omgekeerd inzamelen en sorteren van huishoudelijk afval. In het debat is stevig gesproken over de kansen en de onmogelijkheden met het nascheiden van pmd en andere grondstoffen uit restafval.

De ambitie van VANG is bekend: maximaal 100 kilogram restaf-

100% nascheiding blijkt vooralsnog ijdele hoop. Sommige wezen

val per inwoner per jaar in 2020. Dit alles om de VANG-glijbaan

erop dat nascheiding flexibiliteit mist; het vraagt grote investe-

van ruim 250 kilogram in 2012 naar 100 kilogram in 2020 vorm

ringen voor langere tijd en de samenstelling van de huishoude-

te geven.

lijk afvalstroom is niet constant. Deze grote investeringen maken van nascheiding een kwetsbare oplossing. Bovendien is 44%

VOORBEELDEN UIT DE PRAKTIJK

van de verpakkingen is nu nog niet recyclebaar.

Wethouder Scholten van Hof van Twente vertelde over zijn eigen afvalbewustwording door diftar én het resultaat in de gemeente; van 200+ kilogram per inwoner naar 85 kilogram in 2018. Het overtuigen van kritische raadsleden, goede communicatie, de actie 100-100-100 en het hoge service niveau waren de bouwstenen. Diftar werkt in Hof van Twente met als doelstelling 50 kilogram in 2030.

Wethouder Nieuwenhuis van de gemeente Lisse heeft de grote sprong gewaagd; invoering van diftar én omgekeerd inzamelen in één grote stap. En met succes: 87% in 2017 (57 kilogram). De inzameling werd niet goedkoper, maar wel met een hoog service niveau en beter resultaat. “Doe het nu!” zo luidde het advies van Nieuwenhuis. “Lokaler wordt het niet.”

Gemeente Zaanstad informeerde en inspireerde ruim 155.000 inwoners, zo vertelde wethouder Munnikendam van de betreffende gemeente. Vrijwillige bewonersvoorlichters gingen van bewoner tot bewoner om te laten zien wat er met grondstoffen

VIDEOBOODSCHAP STAATSSECRETARIS

gebeurt. Zaanstad startte in vier wijken met een pilot. Nu worden

Staatssecretaris van Veldhoven liet vanuit Davos, waar zij het

de bewonersvoorlichters in de hele gemeente ingezet.

World Economic Forum bezocht, via een videoboodschap weten: “VANG levert echt een positieve bijdrage voor duurzaamheid met

Wethouder Kees Weststrate van de Gemeente Borsele vertelde

meer innovatie, meer scheiding, betere ontwerpen, minder pro-

tot slot over de Wuppie-methode. De Wuppie-methode maakt het

duceren en meer hergebruiken.” De staatssecretaris refereerde

sorteren en aanbieden van afval leuk. Geen rode, gele en groene

ook aan de invoering van diftar bij het Afvalfonds; voor goed

kaarten, maar leuke Wuppies met aanwijzingen voor goed afval-

herbruikbare verpakkingen betalen producenten een lager tarief

gedrag. De actie is sympathiek en blijkt een groot succes in ge-

dan de verpakkingen die nog niet herbruikbaar zijn.

dragsverandering. Heel Borssele was in de ban van het sparen

Bijschakelen is dan ook nodig meent Van Veldhoven. Dit houdt

van de felbegeerde Wuppies.

volgens haar drie zaken in: 1. Diftar werkt in gemeenten om grondstoffen beter te sorteren

NACHEIDING Succesverhalen over nascheiding waren tijdens de bijeenkomst minder te horen. Soms lijkt nascheiding de heilige graal van afvalverwerking. Maar de installaties om alle herbruikbare grond-

2. De verhoging van de verbrandingsbelasting op restafval stimuleert gemeenten 3. De producenten zijn verantwoordelijk voor meubels, matrassen en textiel en verpakkingen.

stoffen uit gemengd restafval te halen, zijn niet in staat om bron-

"Nederland is 18de economie van de wereld. Wij moeten een

scheiding te vervangen, zo luidde de conclusie van aanwezigen.

voorbeeld stellen!" sloot de staatssecretaris af.

GRAM #02 maart 2019 | 21

MONITORING ZWERFAFVAL TEKST: CEES RIKSEN EN BAS PEETERS

In Nederland werken verschillende partijen aan het reduceren van het zwerfafval. Om inzicht te krijgen in een afname van het zwerfafval in Nederland, of wanneer we de effecten van maatregelen inzichtelijk willen maken, is het van belang dat er goed wordt gemeten. We zien dan ook veel initiatieven op dit terrein. In dit artikel zetten we ze op een rij.

LANDELIJKE MONITORING ZWERFAFVAL Om te meten hoe schoon Nederland is voert Rijkswaterstaat sinds 2008 de landelijke monitor zwerfafval uit. Deze monitor is onderverdeeld in een objectieve en een subjectieve meting. In de objectieve meting meet Rijkswaterstaat op ongeveer 1.400 locaties (in 2018 met 375 locaties uitgebreid) verspreid door het land hoe schoon het is en wat de samenstelling van het zwerfafval is. In de fysieke meting worden volgens een standaard monitoringsprotocol drie meetvakken van 100 m2 bepaald, waarbinnen het meeste grof zwerfafval ligt. Vervolgens wordt de schoonscore bepaald en geteld hoeveel zwerfafval er ligt. Dit gebeurt, met ingang van 2018, zes keer per jaar (drie keer voor en drie keer na de zomer), waardoor er jaarlijks (1.400 x 6 x 3) 25.200 metingen uitgevoerd worden. Op basis van het aantal getelde stuks zwerfafval krijgt een meetlocatie een schoonscore en wordt de gemiddelde schoonscore voor Nederland en per gebiedstype bepaald. Alle getelde stuks zwerfafval worden ook gecategoriseerd, waarna er een verdeling gemaakt kan worden van verschillende zwerfafvalstromen.

Elke meting resulteert in zowel een schoonscore voor grof zwerfafval als fijn zwerfafval. Voor 2019 zal het beheerregime van gemeenten ook onderdeel worden van de monitor, zodat veranderingen in beheerregime meegenomen kunnen worden.

De zwerfafvalbeleving (subjectieve meting) wordt twee keer per jaar gemeten met een digitale enquĂŞte onder 1000 wisselende respondenten. De vragen kan men thuis of onderweg invullen.

Gevraagd wordt hoe schoon men Nederland beleeft in algemene zin en specifiek voor zwerfafval, in welke mate men zich stoort aan zwerfafval en hoe men zichzelf gedraagt. Ook worden respondenten gevraagd naar hun mening over specifieke locaties, zoals stations, woonwijken en parkeerterreinen en naar hun mening over soorten zwerfafval, zoals verpakkingen en sigarettenpeuken.

STATIEGELD De landelijke monitor zwerfafval van Rijkswaterstaat wordt ook gebruikt om te bepalen of de doelstellingen op het gebied van kleine flesjes, van 70 tot 90% minder flesjes in het zwerfafval in het najaar van 2020, worden gehaald. In dit kader is de oorspronkelijke meting van Rijkswaterstaat in 2018 uitgebreid met 375 locaties en 3 meetrondes. Resultaten van deze monitor worden elk half jaar gerapporteerd aan de Tweede Kamer. Voor de keuze om al dan niet statiegeld op kleine plastic flesjes in te voeren wordt

22 | GRAM #02 maart 2019

overigens niet alleen gekeken naar de reductie van zwerfafval.

Ook zal 90% van de kunststof kleine flesjes gerecycled moeten worden.

BENCHMARKEN Alle monitors zijn gebaseerd op de door CROW ontwikkelde kwaliteitscatalogus openbare ruimte en de schaalbalken A+ tot D (CROW-beeldsystematiek). Deze kwaliteitscatalogus is in eerste instantie ontwikkeld voor het houden van toezicht op RAW-bestek metingen. Op initiatief van de G4-gemeenten inclusief Arnhem en Eindhoven heeft CROW de afgelopen jaren gewerkt aan het ontwikkelen van landelijke standaarden voor het benchmarken van beheerprestaties op het gebied van schoon en heel. De NVRD was betrokken bij het onderdeel schoon en de ontwikkelde standaarden worden ook toegepast in de benchmark Schoon. De Handleiding Kwaliteit Openbare Ruimte van CROW beschrijft een uniforme methode voor het meten van de beheerkwaliteit van de openbare ruimte en maakt het mogelijk de eigen beheerprestatie te vergelijken en te monitoren in hoeverre de beleidsambities ten aanzien van de beheerkwaliteit van de openbare ruimte zijn behaald.

BELEVING CROW ontwikkelt ook een standaardmeetmethode voor beleving, die gebaseerd is op de meetmethode Keijzer & van Welsem. Deze meetmethode meet de mate waarin een gebruiker van de publieke ruimte tevreden is over een specifiek aspect van het beheer van deze ruimte. Hierbij wordt gekeken naar zowel het feitelijk onderhoud van de openbare ruimte als de mogelijkheden om melding te doen en de afhandeling daarvan, de mate en wijze waarin gebruikers participeren in het beheer en de wijze en frequentie van communicatie over het beheer. Er is een groot aantal vragen beschikbaar die veel inzicht kunnen geven in de beleving van de gebruiker van de buitenruimte. Voor ieder belevingsonderzoek moet een goede afweging worden gemaakt van de vragen die worden gesteld. De standaardmethode Meten Beleving kent een aantal verplichte en een aantal facultatieve vragen.

GEMEENTEPROGRAMMA ZWERFAFVAL NederlandSchoon biedt het Gemeenteprogramma Zwerfafval aan, met vijf pijlers voor de aanpak van zwerfafval. In de pijler Monitoring valt deelname aan de NVRD Benchmark Schoon en aan de Schoonste Winkelgebied Verkiezing. Op beide trajecten kunnen gemeenten eenvoudig aanhaken om meer inzicht te

krijgen in hun beheer en zwerfafval prestaties. Monitoring Basis & Plus en Effectmeting Modules zijn nieuw. De Effectmeting beschrijft per module hoe het effect van een interventie kan worden bepaald. Dat helpt de gemeente om de meest effectieve modules te selecteren voor verdere uitrol. De Monitoring Basis & Plus geeft inzicht in de zwerfafvalsituatie op gemeentelijk niveau. De methodiek sluit aan op de landelijke standaarden en richtlijnen.

Zo kunnen gemeenten die al metingen doen eenvoudig aanhaken en hun data effectiever inzetten. Monitoring Basis gaat uit van globaal inzicht gebaseerd op een set zwerfafval beeldlatten, kwartaalmetingen en een goede afspiegeling van alle relevante gebieden. Data hieruit kan gedeeld worden. Gemeenten krijgen een eigen login en handige rapportages voor betere sturing. Wil een gemeente meer inzicht, dan kan gekozen worden uit de uitbreidingsopties uit Monitoring Plus zoals onderscheid in wijken/ gebiedstypen of beleving onderzoek. Het handboek Monitoring Basis & Plus is te downloaden op www.nederlandschoon.nl/gemeenteprogramma.

VERSTERKEN BELEIDSBASIS, METEN IS WETEN Rijkswaterstaat voert op dit moment het onderzoek ‘Versterken beleidsbasis, meten is weten’ uit. Dit project heeft meerdere doe-

len, namelijk het realiseren van een gedeelde beleidsinformatiebasis, het ontwikkelen van een samenhangende monitor gericht op de potentiele effecten van zwerfafval en het opstellen van beleidsdoelen voor zwerfafval. In de eerste fase, die in 2018 is afgerond, zijn indicatoren ontwikkeld die de effecten van zwerfafval op leefbaarheid, gezondheid van mens en natuur, verlies aan grondstoffen en kosten in kaart brengen. De huidige Landelijke monitor zwerfafval is als basis gekozen. In de volgende fase worden de producteigenschappen van zwerfafval in kaart gebracht en een vertaling gemaakt naar de potentiele effecten. Door deze eigenschappen te combineren met het aantal getelde stuks kunnen de potentiële effecten worden bepaald op leefbaarheid, de gezondheid van mens en natuur, circulaire economie en kosten.

Aanvullend worden kwantitatieve doelstellingen ontwikkeld op landelijk niveau. Als laatste worden aanbevelingen en suggesties gedaan gericht op de implementatie van de beleidsdoelen.

Dit onderzoek wordt eind 2019 afgerond.

Gemeenten kunnen straks ook gebruik maken van de kentallen en de effecten van zwerfafval op leefbaarheid, de gezondheid van mens en natuur, circulaire economie en kosten binnen hun eigen gemeente inzichtelijk maken.

GRAM #02 maart 2019 | 23

NIEUWE WEBSITE VOOR BENCHMARK HUISHOUDELIJK AFVAL

KIJK EN VERGELIJK OP WWW.BENCHMARKAFVAL.NL TEKST FOLKERT STARREVELD

Leren door te vergelijken, dat is een belangrijk doel van de Benchmark Huishoudelijk Afval.

Om dat doel te bevorderen is de website van de benchmark volledig vernieuwd. De site heeft drie gratis tools waarmee een gemeente afvalscheidingsprestaties kan vergelijken met die van andere gemeenten. De tools tonen waar de best practices zich bevinden en welke inzamelsystemen hier worden toegepast.

De benchmark heeft zich ontwikkeld tot een krachtig stuur- en leerinstrument voor het gemeentelijk afvalbeheer; een vaste schare van ongeveer 150 gemeenten en bedrijven maakt gebruik van de benchmark.

MEERWAARDE Over twee jaar moeten de VANG-ambities binnen bereik komen. Veel gemeenten zitten nog ver van de 100 kg restafval vandaan

WAAR STAAT UW GEMEENTE Vul op de homepage van de benchmark uw eigen gemeente in en zie direct hoe deze op restafval, afvalscheiding en kosten presteert ten opzichte van het landelijke gemiddelde.

en hebben dus nog veel werk te verzetten.

Bij het maken van nieuw beleid kan deelname aan de benchmark zeer ondersteunend zijn. Het geeft niet alleen inzicht in de eigen scheidingsprestaties ten opzichte van andere gemeenten (weergegeven in een overzichtelijke rapportage), het biedt ook een netwerk van collega’s en deskundigen waarmee kennis en ervaring kan worden uitgewisseld.

DRIE GRATIS TOOLS Om gemeenten die nog niet eerder hebben meegedaan aan de benchmark op een leuke wijze te laten kennismaken met benchmarking, zijn drie praktische tools ontwikkeld. Alle tools zijn gratis beschikbaar op de volledig vernieuwde website van de benchmark huishoudelijk afval www.benchmarkafval.nl.

VANG-LANDKAART Selecteer op de VANG-landkaart met behulp van een aantal filters kenmerken, waaronder diftar, hoogbouw, etc.

De landkaart maakt zichtbaar welke gemeenten aan deze kenmerken voldoen en hoe deze gemeenten presteren.

VANG-VERGELIJKER Vergelijk met de VANG-vergelijker uw eigen gemeente met een willekeurige andere gemeente en/of het gemiddelde van een groep gemeenten. Gebruik ook hier een aantal filters die helpen bij het selecteren van een vergelijkbare gemeente.

AANMELDEN Echt leren door te vergelijken doet u natuurlijk door deel te nemen aan de benchmark huishoudelijk afval. Begin april gaat de benchmark 2019 van start. Aanmelden kan tot 10 april 2019. Kijk op www.benchmarkafval.nl of neem contact op met Imelda Massop, tel.

088-3770024, of Folkert Starreveld, tel. 010-2600029.

24 | GRAM #02 maart 2019

WAAROM BURGERS SOMS GEEN AFVAL AANBIEDEN TEKST ADDIE WEENK

Zowel in diftar als in niet-diftar gemeenten zijn er burgers die schijnbaar geen afval aanbieden.

Diftar gemeenten met minicontainers en ondergrondse verzamelcontainers voor restafval registreren dat en hebben in het verleden wel eens onderzoek gedaan naar de redenen. Vanuit het programma VANG-Huishoudelijk Afval zijn de resultaten op een rijtje gezet.

Bureau de Jonge Milieuadvies heeft eind 2018 bij 12 ge-

orde van 20-25%. Het is waarschijnlijk dat hier meer goe-

meenten navraag gedaan naar het aantal nul-aanbieders en

de afvalscheiders debet aan zijn. Zij produceren nagenoeg

wat mogelijke redenen kunnen zijn van het nul-aanbod.

geen restafval, en het kleine beetje restafval dat ze wel produceren wordt op onbekende wijze afgezet. De lage range

VERKLARINGEN

kan dus gezien worden als het aandeel aansluitingen dat een

Grofweg zijn er vier mogelijkheden:

uitweg zoekt, om aan een aanslag te ontkomen. Naar schat-

1. het betreffende huishouden is daadwerkelijk een goed

ting is de hoeveelheid restafval in de hele gemeente door

afvalscheider en produceert nagenoeg geen restafval;

nul-aanbieders daardoor 4 tot 10 kg per inwoner per jaar

2. er woont (tijdelijk) niemand op het betreffende adres;

hoger dan men denkt.

3. de nul-aanbieder raakt het huishoudelijk restafval kwijt binnen het waarnemingsveld van het afvalbeheer, via de

VERDWIJNEND AFVAL

buren of andere bekenden (familie, vrienden) of via de

Bij 45 gemeenten met diftar of diftar met omgekeerd inza-

milieustraat (waar dat mogelijk is). Ook kan het zijn dat

melen is ook gekeken naar de verandering in de totale hoe-

het restafval terecht komt als vervuiling in een andere

veelheid restafval voor en na de systeemwijziging. Gemid-

afvalstroom, zoals pmd of gft-afval. Uit landelijk onder-

deld neemt de hoeveelheid restafval met 89 kg per persoon

zoek is bekend dat dit gebeurt en tot afkeur van die stro-

per jaar af, terwijl de totale hoeveelheid afval met gemid-

men kan leiden;

deld 59 kg afneemt. Er ‘verdwijnt’ dus ook afval. De afname

4. de nul-aanbieder raakt het restafval kwijt buiten het waarnemingsveld van het afvalbeheer, bijvoorbeeld door dumping in de openbare afvalbakken of in de natuur, of via bedrijfsafval. Dat kan dan via een eigen container of via een werkgever (al dan niet toegestaan). Het afvoeren

van het totaal afval kan verklaard worden door: - afname van de hoeveelheid illegaal afgevoerd bedrijfsafval via de gemeentelijke inzameling; - meer opslag thuis en afvoer via kringloopwinkels en speciale bouw- en sloop afvalcontainers;

van bedrijfsafval is meestal aan een abonnement gekop-

- meer preventie van afval;

peld. De restafvalcontainer wordt periodiek geleegd en er

- afvoer via bedrijfsafval, openbare afvalbakken, vrienden

zijn geen kosten aan de kilo’s of het volume verbonden.

en familie, dump in buurgemeenten of de natuur.

Als er ruimte in zo’n container over is, dan gaat het restafval dus ‘gratis’ mee.

PRIVACY Onderzoek naar nul-aanbieders ligt omwille van de privacy-

OMVANG

regelgeving gevoelig. Het is veelal geen vastgelegd beleid

De hoeveelheid nul-aanbieders blijkt beperkt. Het percen-

en dus ook niet gecommuniceerd naar de inwoners. Als deze

tage ligt tussen 2-5% van het totaal aantal aansluitingen.

twee voorwaarden wel zijn vervuld, kunnen gemeenten wel

Alleen bij de zeer goed presterende gemeenten met minder

degelijk onderzoek doen naar nul-aanbieders en deze ook

dan 50 kg restafval per inwoner per jaar ligt de range in de

aanspreken. In de volgende GRAM meer daarover.

GRAM #02 maart 2019 | 25

DE LEDEN CENTRAAL “NET ALS HET WEER, GEEN DAG IS HETZELFDE” TEKST HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door leden. Deze keer aan het woord: Hans Kuperus, medewerker afval, reiniging en groen gemeente Ameland.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Alles wat met reiniging te maken heeft. Het maken van beleid, de wetgeving volgen, maar ook de opzichter buitendienst ondersteunen. We zijn een eiland met 3625 inwoners, in de zomer hebben we daarentegen 36.000 gasten. Wij gebruiken de winter vooral om alles te repareren en op orde te brengen, in de zomer zorgen we dat alles blijft draaien.

WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Ik ben bestuurslid van de regio Noord, wij maken echt heel veel gebruik van de kennis die de NVRD heeft. Maar het netwerk dat ik via de NVRD heb opgebouwd, is misschien nog wel belangrijker. Soms zit je met iets waarvan je denkt 'hoe moet dat nou?'. Praat je daarover met collega’s van grotere gemeenten, dan denk je al snel: ‘Natuurlijk, zo moeilijk is het niet.’

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Absoluut. Vooral de bijeenkomsten zijn nuttig. Je leert elkaar kennen in een prettige ambiance, daarna pak je makkelijker de telefoon om eens te vragen hoe zij iets aanpakken.

WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Bron- en nascheiding is voor ons een belangrijke ontwikkeling.

Wij doen als Friese gemeente voornamelijk aan nascheiding, dat is voor ons een welkome ontwikkeling. Omdat we een eiland zijn. Als je aparte containers af moet voeren met plastic, wat relatief niets

weegt, dan is dat erg inefficiënt. Dan zou je enorme transportkosten maken. Een paar fracties zamelen we wel gescheiden in, zoals glas, papier en kleding. Momenteel zijn we bezig met de gft-fractie. We hebben een verwerker van tuinafval op het eiland, dus proberen we de t-fractie gescheiden te houden. Voor het gf kijken we naar de mogelijkheden van vergisting op het eiland. Dat heeft wederom te maken met de dure transportkosten naar het vasteland.

WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Op zo’n eiland als Ameland ben je over de volle breedte met afval bezig. Niet alleen de beleidsmatige kant, maar ook de praktische.

Als je iets bedenkt wat niet uitvoerbaar is, hoor je dat al als je je stoel draait. Iedereen zit dicht bij elkaar, je beleeft het van beide kanten.

Wij zamelen ook nog eens het bedrijfsafval in, daarmee zijn we redelijk uniek in Nederland. Mijn werk is heel divers en afwisselend.

Net als het weer, geen dag is hetzelfde.

WAAR STOOR JE JE AAN? Je probeert toch aan de toekomst te werken, met al je plannen en maatregelen. Dan is het wel eens vervelend om te zien dat toeristen zich op vakantie heel anders gedragen dan thuis. Daar vinden ze het normaal om hun afval te scheiden, zitten ze in een huisje of op de camping dan gooien ze alles in één bak.

Overigens was het wel prachtig om te zien hoe iedereen spontaan meehielp toen de inhoud van de zeecontainers hier massaal aanspoelde. Dat gebeurde in de tweede week van de kerstvakantie, dus er waren nog veel toeristen op het eiland. Ze boden zich massaal aan om de stranden mee schoon te maken, dat was echt geweldig.

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Blijf niet aanmodderen als je vragen hebt, gebruik je netwerk.

Hans Kuperus, gemeente Ameland

26 | GRAM #02 maart 2019

NIEUWS AAN DE SLAG MET TOEKOMSTSCENARIO’S: MEERLANDEN In mei 2018 bracht de NVRD een GRAM-special uit over

inspiratiebron bij het formuleren van de nieuwe bedrijfs-

toekomstscenario’s. Scenario’s waarin de blik op 2050

strategie: “We hebben de scenario’s in een matrix gekruist

wordt gezet en de routes daarnaartoe schetst. Ver-

met onze huidige strategische doelstellingen en verschillende

schillende leden zijn aan de slag gegaan met de vier

stuurmechanismen. Wij willen bijvoorbeeld meer betrokken-

scenario’s. Hoe doen ze dat? In deze rubriek zien we

heid bij de buurt creëren. Hier hebben we de scenario’s naast

hoe NVRD-leden de scenario’s in hun organisatie toe-

gelegd: hoe doen we dat wanneer het ‘Niet Vanzelf’ scenario

passen. In deze GRAM: Meerlanden.

werkelijkheid wordt? Zo zijn we alle doelstellingen en scenario’s afgegaan. Deze werkwijze heeft interessante nieuwe

Diederik Notenboom was al vroeg op de hoogte van de toe-

inzichten opgeleverd en bouwstenen voor het formuleren van

komstscenario’s van de NVRD. “Ik maakte onderdeel uit van

onze nieuwe strategie.” Tips voor NVRD-leden heeft Diederik

de expertgroep die hierbij betrokken was. Ik ben dus mis-

ook: “Haal de waardevolle elementen voor jouw organisatie

schien enigszins bevooroordeeld, maar ik kan de toegevoeg-

eruit. Ga hier dan actief mee aan de slag, en gebruik deze

de waarde van de scenario’s zeker onderschrijven. Bij het

elementen als bouwstenen voor je eigen bedrijfsstrategie. En

gebruik ervan denk je na over extreme invalshoeken en de

deel je ervaringen met concullega bedrijven en gemeenten.

mogelijke effecten daarvan op je eigen organisatie. Dat is

Zo zorgen we samen voor een toekomstbestendige branche.”

niet alleen interessant, maar ook leuk om te doen.” Meer-

Bent u ook aan de slag gegaan met de toekomstscenario’s?

landen heeft ervoor gekozen de scenario’s te gebruiken als

Laat het ons dan weten en mail naar vandepas@nvrd.nl

VANG-SUPPORT, OOK IN 2019!

VANG-support is een ondersteuning van 4 dagen (maximaal 32 uur) bij VANG-gerelateerde onderwerpen. Gemeenten krijgen ondersteuning van 1 van de bij VANGsupport aangesloten adviesbureaus. Deze ondersteuning wordt vergoed vanuit het VANG-programma en kan ook voor uw gemeente interessant zijn.

Het afgelopen jaar is er al een groot aantal VANG-support trajecten door gemeenten aangevraagd. Om een indruk te geven van de mogelijkheden, een kleine greep uit de onderwerpen: second opinion communicatietraject omgekeerd inzamelen; ondersteunen bij ‘diftar-besluitvorming’; gedragsbeïnvloeding hoogbouwlocatie; op-

timalisatie milieustraatstructuur en communicatie bij discussie bron-/nascheiding.

Kunt u hulp gebruiken bij het realiseren en/of uitvoeren van uw grondstoffenbeleid? Neem contact op met Koos van Dael (vandael@nvrd.nl) of kijk op www.vanghha.nl

GRAM #02 maart 2019 | 27

BRANCHE NIEUWS

ONDERZOEK NAAR HET SLUITEN VAN DE KETEN VOOR FOLIEVERPAKKINGEN Maar liefst 30 tot 40 procent van het plastic verpakkingsafval van huishoudens bestaat uit folies. Recycling van plasticfolie is zeer complex. Nieuwe folieverpakkingen worden vrijwel altijd uit virgin plastics gemaakt. De uitdagingen zitten op verschillende plekken in de waardeketen: verkrijgen van een constante aanvoer vanuit de afvalstroom, verwijderen van stoorstoffen, adequaat aanpakken van heterogeniteit in de nieuwe folies, en het economisch rendabel maken van deze recycling. Om voor deze uitdagingen een oplossing te vinden is samenwerking tussen ketenpartners cruciaal.

Attero, TU Eindhoven en een viertal andere partijen hebben als consortium de handen ineen geslagen voor technologisch onderzoek naar een gesloten plasticfolieketen. Het onderzoek kent drie doelstellingen: 1) Ontwikkeling van een granulaatstroom van constante en voldoende hoge kwaliteit Attero zal plasticfolie uit huishoudelijk pmd-afval in haar nieuwe Polymer Recycling Plant (PRP) versnipperen, heet en koud wassen en recycleren tot granulaat. TUSTI is kennispartner op het gebied van de kwaliteit die nodig is om een circulaire folie te kun-

nen produceren en levert de testfaciliteiten op laboratoriumschaal om granulaat te produceren en te testen op relevante eigenschappen. Attero zal aanpassingen doen in haar processen om de juiste kwaliteit te behalen.

2) Ontwikkeling van een competitieve folie van gerecycled kunststof Projectpartner Oerlemans Packaging zal nieuwe folies produceren met daarin Attero’s regranulaat aangevuld met virgin PE van projectpartner Dow. Oerlemans Packaging, Dow en TU Eindhoven zullen specifieke recepten voor zowel de mono- als meerlaagse folies ontwerpen.

3) Ontwikkeling van een circulaire verpakking voor consumentenproducten met een zo hoog mogelijk percentage gerecyclede content Projectpartner Pokon Naturado zal de folies gaan testen op een verpakkingslijn voor meststoffen. De test zal vervolgens ook plaatsvinden op meerlaagse folieverpakkingen voor potgronden waar hogere eisen worden gesteld voor wat betreft rek en sealbaarheid.

Zwerfafval oplossingen & slimme hulpmiddelen!

Wilt u eens sparren over het voorkomen en verwijderen van zwerfafval binnen uw gemeente of organisatie?

Neem dan gerust contact met ons op via info@debries.eu of kijk voor meer informatie op www.debries.eu.

28 | GRAM #02 maart 1_2_li_GRAM_190x130cc.indd 1

2019

2190000155 NVRD 2019 maart

13-02-19 13:56

GLASRECYCLING IN EU STABIEL Van de 16 Mton glazen flessen en potten die in 2016 in de EU zijn ingezameld, is gemiddeld 74 procent gerecycled. Dit percentage is gelijk aan het percentage in 2014.

en Zweden en Slovenië (93 procent) doen het goed op dit gebied.

Roemenië (25 procent), Italië (28 procent) en Malta (29 procent) staan onderaan de lijst van de 28 EU-lidstaten.

In absolute getallen komt dit erop neer dat van de 16.262.181 ton glazen flessen en potten 12.031.622 ton is ingezameld voor recycling in de 28 EU-lidstaten. Dit blijkt uit cijfers die de Europese brancheorganisatie voor glasrecycling Feve heeft gepubliceerd. Dit percentage is gelijk aan het percentage in 2014, het verschil is dat er toen zo’n 11,6 Mton aan glazen verpakkingen werd ingezameld voor recycling.

In Nederland komt 503 kton glazen verpakkingen op de markt, waarvan 421 kton wordt ingezameld voor recycling. Dit komt neer op een recyclingpercentage van 83,7 procent en geldt als een verbetering ten opzichte van de 80 procent in 2014. Dit ligt echter onder de gestelde 90 procent en dat is al jaren zo.

Het best presterende land is België waar nagenoeg alle glazen verpakkingen (312.740 ton) worden ingezameld voor recycling (311.866 ton). Ook Zwitserland (96 procent), Finland (94 procent)

Ingezameld door Sympany Gemaakt door CrossHatch Gedragen door u

Ondanks dat het recyclingpercentage nagenoeg stabiel is gebleven, verwacht Feve de komende jaren een stijging. Dat heeft vooral te maken met het feit dat circulaire economie een voorname plek in de agenda van de Europese politieke agenda heeft gekregen.

Draag bij met circulaire werkkleding Sympany x CrossHatch

Voor informatie over de collectie, kijk op crosshatch.nl/sympany 3318009 SYM advertenties GRAM.indd 1 1_4_li_GRAM_190x62-C.indd 1

21-8000-0889-01 GRAM 2019 mrt

21-01-19 16:01 16:47

GRAM #02 maart 2019 11-02-19 | 29

GOEDE INZAMELING MEDICIJNAFVAL IN 2019 In 2019 moet de inzameling van medicijnafval in alle Nederlandse gemeenten goed geregeld zijn. Daarnaast moeten zorgprofessionals in 2023 weten wat de effecten zijn van medicijnen in water.

Twee van de doelen uit het uitvoeringsprogramma ‘Ketenaanpak medicijnresten uit water’, dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft opgesteld in samenwerking met de departementen VWS, LNV, lagere overheden en een brede vertegenwoordiging van belanghebbenden uit de zorg-, farmaceutische en watersector. Volgens dit rapport zijn steeds meer gemeenten bereid afspraken met apothekers te maken over de afvoer van de ingezamelde medicijnresten en gebruikte naalden. Het aantal gemeenten waar apothekers moeten betalen voor het vrijwillig inzamelen en afvoeren van medicijnafval van burgers is gedaald van 25 procent in 2017 naar 10 procent in 2018.

Volgens het programma is het niet de bedoeling dat een deel van de ongebruikte geneesmiddelen rechtstreeks via de gootsteen in het riool terechtkomt. Daarom zet de ketenaanpak in op het oplossen van alle knelpunten rond de inzameling van medicijnafval in apotheken, om zo dit jaar deze inzameling in alle Nederlandse gemeenten goed te regelen.

MEDICIJNEN IN WATER Daarnaast is de afspraak gemaakt dat alle zorgprofessionals in 2023 kennis hebben over de effecten van en omgang met medicijnen in water. Volgens het rapport weten zij vaak niet dat de rioolwaterzuivering medicijnen lastig afbreekt. Zij kunnen hun steentje bijdragen als zij op de hoogte zijn van de effecten. Als zorgprofessionals meer kennis hierover hebben, dan kunnen zij dit ook aan de patiënt overdragen en zelf medicijnafval goed afvoeren.

Uit het uitvoeringsprogramma blijkt dat in Nederland naar schatting jaarlijks minimaal 140 ton medicijnresten via het riool en de zuivering op het oppervlaktewater wordt geloosd. De belangrijkste route loopt via het menselijk lichaam: naar schatting 95 procent van de geëmitteerde medicijnen. De rest wordt bij de arts of thuis als afval weggespoeld.

AVANS ZAMELT PETFLESSEN APART IN Sinds half februari zamelt Avans Hogeschool petflessen apart in met de PETman: een reuze petfles van 1,80 meter hoog. De PETman is ontwikkeld voor het inzamelen van plastic flesjes. Ook zet de school petflesautomaten in.

Alle twaalf locaties in ’s-Hertogenbosch, Tilburg, Breda en Roosendaal starten met het inzamelen in samenwerking met Coca Cola en cateraar Eurest.

Studenten en medewerkers ontvangen voor iedere ingeleverde petfles 10 eurocent korting op aankopen bij de horecagelegenheden op Avans-locaties.

BETERE AFVALSCHEIDING Avans is gestart met het apart inzamelen van petflessen om de hoeveelheid zwerfaval te verminderen en ook de inzameling van petmateriaal te stimuleren. Het gescheiden inzamelen van pet-

30 | GRAM #02 maart 2019

AGENDA 23 MAART Landelijke Opschoondag Aanmelden: www.supportervanschoon.nl

28 MAART Gemeentelijk Grondstoffencongres, De Fabrique, Utrecht

15 - 17 april NVRD studiereis naar Antwerpen

15 – 16 MEI Algemene Ledenvergadering + NVRD Jaarcongres 'Natuurlijk Betrokken' Ede en Wageningen

5 - 6 JUNI ReinigingsDemoDagen, Nationaal Militair Museum in Soest flessen zorgt voor een betere afvalscheiding. De plastic flessen zijn eenvoudig te verwerken tot nieuwe producten zoals plastic bakjes of nieuwe flessen. Knapzak Benelux zocht naar een manier om afval scheiden leuker te maken. Ze ontwikkelden daarom de ‘man’ serie die bestaat uit de PET-, CAN-, CUP- en TRASHman.

De vier bakken vallen net wat meer op dan een gewone prullenbak waardoor je meer geneigd bent hier je troep in te gooien.

De serie spreekt voor zich. In de reuze petfles PETman gooi je je plastic flesje weg. De CANman is goed voor metalen blikjes, in de CUPman deponeer je je kartonnen of plastic bekers en in de TRASHman hoort restafval.

aangeboden door

Sidcon

CLOSE-UP

GESCHEIDEN INZAMELING PMD EN KEUKENAFVAL BIJ HOOGBOUW Gescheiden inzameling bij hoogbouw is een uitdaging. Sidcon bracht onlangs twee nieuwe producten op de markt, waarmee bewoners van appartementen eenvoudig hun pmd en keukenafval kunnen scheiden. De pilots gaven positieve resultaten.

TEKST HETTY DEKKERS Sidcon is een bekende leverancier van ondergrondse perscontainers voor pmd, rest, papier en karton. Om aan te sluiten bij de toenemende behoefte om ook bij hoogbouw duurzaam in te zamelen, ontwikkelde Sidcon twee containers speciaal voor appartementengebouwen. “Steeds meer grote steden schakelen over op nascheiding”, aldus Sidcon-directeur Reinier Siderius. “Uit onderzoek blijkt dat vooral het keukenafval verstorend is voor het nascheidingsproces. Het is een relatief zware fractie, slecht brandbaar en sterk vervuilend voor de gehele stroom. Mede daarom ontwikkelden wij de Freshstation Organic, speciaal voor de hoogbouw.”

GEEN GEUROVERLAST De Freshstation Organic is een 240 liter container in een behuizing, die bijvoorbeeld opgesteld kan worden in de hal van

een appartementengebouw. Door een speciaal koelmechanisme, en gebruik van ozon, wordt geuroverlast voorkomen.

“We hebben een pilot gedaan in Renkum, daar bleek dat bewoners geen enkele geuroverlast ervoeren”, aldus Siderius.

“Omdat de ombouw er schoon en aantrekkelijk uitziet, is het scheidingsgedrag goed.”

Dat laatste geldt ook voor de Presstation Compact. Dit is een andere noviteit van Sidcon, die ook aansluit bij de behoefte om meer circulair in te zamelen bij hoogbouw. De Compact is eveneens een 240 liter container in een omhulsel, maar dan voor pmd. Het is een perscontainer. Na elke inworp wordt het afval aangedrukt, zodat er tien keer zoveel in kan als in een standaard container.

STANDAARD CONTAINER Siderius: “Voor beide nieuwe producten hebben we bewust voor een 240 liter container gekozen als binnenwerk. Die containers kunnen namelijk geleegd worden door de reguliere afvalinzamelaars, op hun gangbare routes. De inzamelaar kan de container eenvoudig uit zijn bemanteling halen.”

Samen met bewoners of verenigingen van eigenaren kunnen afspraken gemaakt worden om de representatieve containeropstellingen schoon en netjes te houden. “Dat heeft enorm veel invloed”, weet Siderius. “Als de opstelling er aantrekkelijk uit ziet, blijkt er veel beter gescheiden te worden. Vooral het pmd was tijdens de proeven van hoge kwaliteit. Bewoners ervaren de Freshstation en de Presstation als iets van henzelf, niet als een anoniem inzamelmiddel. Dat bevordert positief scheidingsgedrag.”

Beide containers kunnen eventueel ook buiten opgesteld worden, maar intern zal vaak de voorkeur genieten. “Als ze in de natuurlijke loop staan, zoals een entreehal, neem je als bewoner makkelijk je afval mee op weg naar buiten”, aldus Siderius. Bewoners waren zeer tevreden over de pilots. In de gemeente Oldambt zijn inmiddels de eerste Presstation Compact containers voor pmd aangeschaft en in gebruik genomen.

Voor meer info: www.sidcon.nl

GRAM #02 maart 2019 | 31

Alleen duurzame gedragsverandering leidt tot het bereiken van klimaatdoelstellingen.

Bent u het hier mee eens?

En bent u net als ons slimmer in afval? Bel ons voor een vrijblijvende informatieve afspraak: +31 (0)513 434 333 Of bezoek onze stand 15 en 16 mei op het NVRD jaarcongres 2019 in Ede! Joure (Friesland) - Budel (Brabant) - slimmerinafval.nl