CLEANTEAMS DUBBEL EFFECTIEF TEGEN ZWERFAFVAL

Op plaatsen waar veel mensen recreëren of paraderen heeft de inzet van zogeheten ‘cleanteams’ mooie effecten op de bezoekers en de omgeving. Het blijkt een krachtig instrument in de strijd tegen zwerfafval.

TEKST: ADDIE WEENK, RIJKSWATERSTAAT BEELD: WWW.CLEANTEAMS.NL

Campagneteam Schoon Zeeland, Litter guards, Beach busters: allemaal mooie namen voor rondlopende mensen die op drukke plaatsen zwerfafval opruimen: cleanteams. Je ziet ze op festivals, markten, evenementen, stranden en parken. Vaak in opvallende kleding en gewapend met knijper, afvalzak en ook vaak afvaltasjes die ze aanbieden aan bezoekers. We doelen hier op betaalde krachten, vaak ook getraind op de benodigde sociale vaardigheden.

VORMEN

In de meest eenvoudige uitvoering betreft het mensen die lopen op te ruimen. En dat dan het liefst in opvallende kleding met een schoon-boodschap, zoals “Helpt u ook mee om het hier schoon te houden?”. Nog krachtiger wordt het als men bezoekers ook een afvaltasje (uiteraard met een schoon-boodschap) aanbiedt. Door ook nog wat slimme, gedragsbeïnvloedende vragen te stellen - waardoor de bevraagde enkele minuten mentaal bezig is met zwerfafval en oplossingen daarvoor - wordt de impact op het schoon-gedrag verder vergroot

Vanuit de wetenschap zijn al diverse soorten positieve effecten van cleanteams aangetoond. Uiteraard wordt het door het opruimen al schoner. Maar ook blijkt dat mensen alleen al door een cleanteam te zien, ‘schoon’ belangrijker gaan vinden en zichzelf ook meer verantwoordelijk voelen voor een schone omgeving. Ze gooien zelf minder weg en zijn ook meer bereid om iets van een ander op te rapen. Opvallend is ook dat mensen vriendelijker en behulpzamer worden bij het zien van iemand die opruimt. En ook zijn ze meer geneigd zich te conformeren aan de regels. Naast een effect op schoon kan een cleanteam dus ook een effect hebben op de sfeer en de veiligheid(sbeleving). Dr. Kees Keizer, van de Rijksuniversiteit Groningen, weet daar alles van en vertelde erover tijdens de uitreiking van de Schoonste Strandenverkiezing 2021.

PLEK IN INSTRUMENTENPALET

Reinigen, voorlichting en campagnes vormen natuurlijk het klassieke instrumentarium van een gebiedsbeheerder. Landelijke maatregelen als statiegeld, regels voor wegwerpplastics en de uitbreiding van producentenverantwoordelijkheid zijn krachtige middelen bij de bronaanpak. De sterk gegroeide schoonparticipatie (de vrijwillige cleanteams) is ook een belangrijke schoonpijler, temeer omdat er door omstandigheden altijd wel wat zwerfafval zal blijven ontstaan. Tel daar echter het toenemend gebruik van de gedragswetenschap bij op en het zou over een paar jaar wel eens gedaan kunnen zijn met zwerfafval. Cleanteams, met hun combi van reinigen en gedragsbeinvloeding, kunnen een mooie rol vervullen in het gehele palet.

AAN DE SLAG

Gebiedsbeheerders kunnen op diverse manieren aan de slag met cleanteams. Door meer/beter zichtbaar te reinigen en reinigers en materiaal te voorzien van een schoon-boodschap heb je feitelijk al een cleanteam. Je kunt de reinigers ook trainen zodat ze af en toe ook positief ‘schoon-contact‘ hebben met winkelende of recreërende mensen. Een mooi voorbeeld hiervan is het Qbuzz cleanteam in Utrecht. Uiteraard kun je ook cleanteams inhuren, bijvoorbeeld voor drukke dagen in parken of op stranden. En in de vergunningverlening voor festivals en evenementen zou je aan kunnen dringen op de inzet van cleanteams op het terrein. Dat zou ook nog wel eens kunnen helpen bij het schoon-gedrag van huiswaarts kerende bezoekers. De verwachting van deskundigen is dat het gedragseffect van een interacterend cleanteam langer aanhoudt dan we denken.