GFT-KWALITEIT GEBAAT BIJ EENDUIDIG VERHAAL

OPROEP: GEBRUIK UNIFORME WEL/NIET-LIJST VOOR GFT-AFVAL

Zonder schoon gft-afval, geen zuivere compost. Maar wat is gft? De wel/niet-lijst voor gft-afval geeft hierop een helder en uniform antwoord. Veel gemeenten, afvalbedrijven en adviesbureaus gebruiken de lijst. Maar nog niet allemaal, terwijl het zo belangrijk is dat iedereen in Nederland dezelfde gft-boodschap krijgt. Daarom de oproep: gebruik de landelijke wel/nietlijst, want verwarring doet de gft-kwaliteit geen goed.

TEKST: ADDO VAN DER EIJK BEELD: MATTHIJS WETTERAUW, NATIONALE BEELDBANK

Wel of geen kattenbakkorrels, wel of geen afbreekbare verpakkingen? De wel/niet-lijst voor gft-afval geeft duidelijkheid. Voor gemeenten kwam het overzicht vorig jaar zomer als geroepen. “Binnen onze leden was een grote behoefte aan een eenduidig overzicht”, vertelt Daan Middelkamp, beleidsmedewerker van de NVRD. Hét voordeel: de wel/niet-lijst is inhoudelijk correct en voor iedereen te begrijpen. “De voorganger uit het Landelijk afvalbeheerplan was dermate technisch en beleidsmatig opgesteld, dat gemeenten verschillende versies gebruikten. Met als gevolg: verwarring bij burgers.”

GOED OPGEPAKT

De opstellers van de uniforme wel/nietlijst – Rijkswaterstaat, NVRD, Vereniging Afvalbedrijven en Milieu Centraal – gingen niet over één nacht ijs. Marktonderzoekers, composteerders, gedragsdeskundigen, gemeenten, een burgerpanel: iedereen dacht en werkte mee. De wel/ niet-lijst, die te vinden is op de website van het project VANG-huishoudelijk afval (www.vang-hha.nl/afvalscheiding/welniet-lijst/) en is verwerkt in de Afvalscheidingswijzer (www.afvalscheidingswijzer. nl) van Milieu Centraal, bestaat nu anderhalf jaar. Middelkamp komt het overzicht inmiddels in veel gemeentelijke communicatiematerialen tegen. “Gemeenten die werken aan nieuwe gft-campagnes pakken de lijst op. Veelal in hun eigen gemeentelijke huisstijl, maar dat maakt niet uit. Het gaat erom dat de juiste materialen aan de wel- en de niet-kant staan.”

De gemeente Meppel hanteert de wel/nietlijst. Sabine Nijdam, beleidsadviseur bij de gemeente, is er blij mee. “Ik heb de lijst meteen op onze site gezet. De gebruikte visuals – de foto’s van afval – zijn sterk. We werken als gemeente zoveel mogelijk met afbeeldingen in plaats van tekst. Bij een pilot in de hoogbouw hebben we de wel/ niet-lijst opgenomen in een flyer die we uitdeelden bij een gratis gft-bakje. Onze nieuwe afvalscheidingskaart, ook met visuals, ligt binnenkort bij de huishoudens in de bus.” Meppel zet zich in voor méér gft van goede kwaliteit. “We hebben gelukkig weinig afkeur. De gemeente kiest voor omgekeerd inzamelen, waarbij een gft-mi-

“ DE LANDELIJKE WEL/NIET-LIJST VOOR GFT-AFVAL IS VOOR IEDEREEN TE BEGRIJPEN. ”

nicontainer aan huis staat.” Bijna negentig procent scheidt gft-afval, zo blijkt uit de recente benchmark huishoudelijk afval.

MILJOEN ZOEKOPDRACHTEN

Op de website verwijst de gemeente Meppel naar de afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal, waarin de wel/niet-lijst voor gft-afval is geïntegreerd. “Onze afvalscheidingswijzer verwerkt jaarlijks meer dan een miljoen zoekopdrachten”, vertelt Mariska Joustra van Milieu Centraal. Het hoge aantal geeft aan dat afvalscheiding nog altijd veel vragen oproept. “Binnen het domein gft staat op één frituurvet, goed voor twintigduizend vragen. Maar ook het scheiden van theezakjes, koffiecups, kattenbakkorrels en composteerbare verpakkingen roept vragen op. Deze vragen kunnen we, dankzij de wel/ niet-lijst, nu eenduidig beantwoorden.”

Milieu Centraal ontvangt ook vragen in haar mailbox. Mag keukenpapier bijvoorbeeld bij het gft? Giftige planten? En de composteerbare vuilniszak? “Mensen willen het graag goed doen. Ze voelen zich betrokken bij het thema”, stelt Joustra vast. Een heldere eenduidige boodschap vindt ze van essentieel belang. “Over afval doen veel fabels de ronde. Dat scheiden geen zin heeft bijvoorbeeld en al het afval toch op één hoop terechtkomt. Om fabels te bestrijden, moeten we zélf helder communiceren. Hoe uniformer de boodschap, hoe minder verwarring bij consumenten.”

VERWARRING LEIDT TOT VERONTREINIGING

Toch kan de communicatie eenduidiger. Een surftocht langs enkele gemeentesites leert dat de wel/niet-lijst lang niet overal te vinden is. Sommige gemeenten gebruiken nog altijd andere termen, af en toe staan producten aan de verkeerde kant. Middelkamp van de NVRD erkent dat een aantal gemeenten verkeerde lijsten hanteert. “Dit kan komen door het lopende gft-contract met een verwerker, waarin andere afspraken zijn gemaakt.” Hij treft ook gemeenten die de site nog moeten aanpassen. “Dan blijkt dat burgers vanuit de afvalverwerker een andere boodschap krijgen te horen dan van de gemeente. Dergelijke tegenstrijdige signalen moeten we zien te voorkomen.” Een verplichting is de lijst niet voor gemeenten. “Gemeenten zijn autonoom en mogen zelf hun afvalbeleid bepalen. Wel willen we gemeenten vriendelijk doch dringend verzoeken de juiste wel/niet-lijst voor gft-afval te gebruiken.”

GFT-KWALITEIT NEEMT AF

Schoon gft leidt tot zuivere compost. Een verbetering van de gft-kwaliteit door de wel/niet-lijst constateert Tim Brethouwer, senior marktanalist van Attero en technisch adviseur van de Vereniging Afvalbedrijven, nog niet. “De verontreiniging zit rond de 4,3 procent. We zien al een tijdje een stijgende tendens.” Sinds 2018 voert de afvalsector jaarlijks een tachtigtal sorteeranalyses uit. Stoorstoffen in de aangeleverde gft-stroom zijn: kunststoffen, bouwhout, glas, metalen, luiers, textiel. Een vijfde van de verontreiniging bestaat zelfs uit zakken restafval.

Van kunststof en glas hebben composteerders het meeste last laat Brethouwer weten. “Je hebt maar een paar flessen nodig die versplinteren, en overal in de compost zit glas.” Terwijl de kwaliteit afneemt, wordt de grootste compostafnemer, de akkerbouw, alsmaar kritischer. “Boeren willen geen plastic en glas in hun compost. In Nederland moet onze compost aan de strengste kwaliteitseisen voldoen van heel Europa.”

GFT-KWALITEIT MOET BETER

Composteerders zijn voor de compostkwaliteit afhankelijk van de gft-input. “Voor schonere compost moet de gftkwaliteit omhoog. Contractueel mag gft vijf procent verontreiniging bevatten, naar mijn mening een veel te hoog percentage. Twintig procent van het bij composteerders aangeleverde gft-afval zit boven de vijf procent. Toch accepteren veel composteerders het, mede omdat elke vracht analyseren kostbaar en tijdrovend is.” Verwarring doet de gft-kwaliteit geen goed. Brethouwer roept álle gemeenten op om de wel/niet-lijst te hanteren en over de lijst te communiceren. “Voorkom verwarring. Laten we snel alle afvalwijzers, websites, folders en brochures harmoniseren.” Over de recente gemeentelijke gft-aanbestedingen is Brethouwer positief. Hij komt daarin steeds vaker de wel/niet-lijst tegen. “De aanbestedingen verwijzen naar bijlage 12 van het Landelijk afvalbeheerplan (LAP3). Met de tweede wijziging van de LAP3, die in maart 2021 in werking trad, is in de bijlage onze nieuwe wel/niet-lijst opgenomen.”

BLIJVEND ONDER DE AANDACHT

De NVRD, Rijkswaterstaat en de Vereniging Afvalbedrijven vinden het belangrijk om de wel/niet-lijst blijvend onder de aandacht te brengen. Dat gebeurt via webinars, leernetwerken, het gft-congres, artikelen en nieuwsbrieven. Ook het handboek ‘Regie op Kwaliteit gft-afval’ (www.vang-hha.nl/ kwaliteit/handboeken/regie-kwaliteit-gft/) benadrukt het belang van een uniforme en eenduidige communicatie en reikt de wel/ niet-lijst aan als instrument.

STRAKS NAAR ‘WEL’-KANT: KOFFIEPADS EN THEEZAKJES

Voor koffie- en theebedrijven bracht de wel/niet-lijst voor gft-afval vorig jaar vervelend nieuws: koffiepads en theezakjes stonden aan de ‘niet’kant. Reden voor de branche om over te schakelen naar composteerbare alternatieven. April 2021 sloten meerdere koffie- en theebedrijven, twee brancheverenigingen – Koffie & Thee Nederland en de Vereniging Afvalbedrijven – en de Rijksoverheid de Green Deal ‘koffiepads en theezakjes bij het gft’. Koffie- en theebedrijven zijn op het ogenblik aan de slag. Voldoet de sector aan de afspraak – driekwart in de schappen composteerbaar – dan wordt de wel/niet-lijst aangepast. Overigens mogen ‘gewone’ koffiefilters met koffiedrab wél in de gft-bak en horen koffiecapsules bij het restafval.

CMS: EFFICIËNT, DUURZAAM ÉN VOORDELIGER AFVAL INZAMELEN

TOEGANG OP BASIS VAN QR-CODES

Veel gemeenten en recreatieparken vinden het belangrijk dat afval, efficiënt, duurzaam én zo voordelig mogelijk wordt ingezameld. Containers zijn vaak te vol, afval wordt onvoldoende gescheiden en vuilniswagens rijden vaak onnodige routes. “Dit kan anders”, dacht Jeroen van Helmond van de gemeente Helmond. De Brabantse stad maakt sinds kort gebruik van het Container Management Systeem van Engels, in combinatie met een toegangscontrolesysteem met een QR-code reader.

Containermanagement helpt bij het beheer van de containers in de gemeente. Denk hierbij aan het registreren van de verschillende containers, de koppeling van containers aan gebruikers met het adres en het vervangen, repareren en reinigen van containers. Het Container Management Systeem (CMS) monitort alle ondergrondse en bovengrondse afvalcontainers en geeft een live overzicht van de locatie, vulgraad en status van elke container. Ook geeft het systeem informatie over het gebruik van de RFID toegangskaarten en de onderhoudshistorie en is het eenvoudiger om actie te ondernemen als een container zoek of kapot is. Het toegangscontrolesysteem en/of niveaumeetsysteem van elke container dat gekoppeld is aan het CMS maakt het mogelijk bewoners selectief toegang te verlenen tot een container waarna de kosten, op basis van het aantal stortingen (Diftar), doorberekend kunnen worden. Het systeem is efficiënt en eenvoudig in gebruik.

TOEGANG OP BASIS VAN QR-CODES

Vaak wordt gekozen toegang te verlenen door middel van RFID-pasjes of tags. Maar nieuwe ontwikkelingen maken het nu ook mogelijk toegang te verschaffen op basis van QR-codes. Dit biedt een stuk meer flexibiliteit en maakt toegangspasjes overbodig. Desgewenst kan door middel van een app een nieuwe QR-code aangevraagd worden. Zo kan met een paar klikken toegang verkregen worden tot een container. Ook kunnen bestaande QR-codes ge-update worden met nieuwe tegoeden.