DIRECTEUR NICOLET DUKKER VAN AVALEX: ‘WE ZULLEN NOG MEER MOETEN SAMENWERKEN’

Samenwerking is voor Avalex-directeur Nicolet Dukker het sleutelwoord voor het vormgeven van de circulaire economie. De uitdagingen zijn complex, dus de vele spelers in de keten moeten elkaar vooral opzoeken. “Laten we er samen voor gaan.”

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND BEELD: AVALEX

GRAM interviewt een reeks reinigingsdirecteuren over hun toekomstbeeld rond de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval en grondstoffen. In 2050 is het rijksdoel om geen (rest)afval meer te hebben. 100% circulair is het adagium. Hoe ziet de gemeentelijke afvalinzameling er dan idealiter uit? En hoe is de rolverdeling met andere actoren in de keten, zoals (verpakkings)producenten, consumenten en verwerkers en maatschappelijke organisaties? In deze editie: Nicolet Dukker van Avalex.

Ruim twee jaar alweer is ze secretaris-directeur van Avalex. Het bevalt haar prima bij het samenwerkingsverband van de gemeenten Delft, LeidschendamVoorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk en Wassenaar. “In september 2019 ben ik overgestapt van de Rijksoverheid. Dat werd daar als een bijzondere stap gezien. Hoe kun je ons nou verlaten? Tegelijkertijd bespeurde ik ook enige jaloezie. Ik mocht fijn in de lokale uitvoering aan de slag met een mooie opdracht. Dat bleek ook. Avalex is een prachtig operationeel bedrijf. We zamelen het afval in en we laten elke dag de straten schoon achter. Tegelijkertijd is de opdracht waar we voor staan heel strategisch en vol uitdagingen. Juist deze combinatie vind ik zo aantrekkelijk in mijn werk”, vertelt Nicolet Dukker.

Avalex wil nadrukkelijk haar steentje bijdragen aan het doel van honderd procent circulaire economie in 2050. “We werken met Avalex aan een afvalvrije regio door hergebruik van grondstoffen. Dat is onze visie, maar dat is best wel wat. Als ik naar 2050 kijk, flitsen er allerlei scenario’s door mijn hoofd. De kern blijft dat grondstoffen schaars en dus kostbaar worden. Dat neemt alleen maar toe. We maken nu al mee dat keukenapparatuur te laat komt, omdat er niet genoeg chips zijn. We moeten alle zeilen bijzetten om zoveel mogelijk gebruikte grondstoffen terug te krijgen. Als publieke inzamelaars kunnen we daarin veel betekenen, juist omdat we zo dicht op de inwoners werken.”

STAPPEN

Zelf heeft Avalex het afgelopen jaar flinke stappen gemaakt. “Uit het klantonderzoek blijkt dat onze dienstverlening wordt gewaardeerd met een 7,4”, zegt Dukker, “een half punt hoger dan in voorgaande jaren. Een mooi resultaat. Het aantal meldingen van dingen die niet goed zijn gegaan, is met 27 procent gedaald. Er zijn minder overvolle containers. Met route-optimalisatie hebben we veel bereikt. Minder gedoe is met name in coronatijd heel fijn. Op uitvoeringsniveau is de druk hierdoor een stuk minder.” Wat ook geldt voor de relatie met de zes in Avalex deelnemende gemeenten. Doordat het bedrijf met dienstverleningsovereenkomsten (DVO’s), een product- en dienstencatalogus (PDC) en een integraal kostprijsmodel is gaan werken, zijn de verhoudingen met de gemeenten fors verbeterd. Ze kunnen keu-

Avalex-directeur Nicolet Dukker.

zes maken wat ze van Avalex nodig hebben voor de uitvoering van hun beleid. Dienstverlening en duurzaamheid gaan daarmee hand in hand. “We hebben duidelijk omschreven wat er bij ons mogelijk is, met een glashelder prijskaartje. We denken mee bij het opstellen van de begroting, en aan welke knoppen een gemeente nog kan draaien. Ook op bestuurlijk niveau is rust gekomen.”

Het kalmere vaarwater biedt Avalex een stabiele en vruchtbare uitgangspositie om verder werk te maken van de circulaire ambities. Ook de aansluiting bij HVC sinds 1 januari van dit jaar draagt bij aan een verdere optimalisatieslag voor de verwerking en recycling van grondstoffen. Het in Noord- en Zuid-Holland, Flevoland en Friesland actieve afval- en energiebedrijf heeft zijn aantal gemeentelijke aandeelhouders hiermee zien groeien naar vijftig. “We weten dat we door samen te werken slimmer kunnen werken. Het vraagstuk van de circulaire economie is dermate groot en complex, dat wij dat als Avalex niet alleen aan kunnen pakken. In de gehele grondstoffenketen zijn wij maar een kleine speler. Wat is er dan mooier dat je je krachten kunt bundelen met partners die dezelfde publieke waarden behartigen en vanuit het collectieve belang opereren. In HVC hebben we een partner in de verwerking, die dezelfde belangen heeft om het beste rendement te halen uit afvalstromen. Een partner met wie we bovendien veel kennis kunnen delen. De meerwaarde van de samenwerking rond grondstofstromen zie we ook terug in de verbinding met onze collega’s van de regionale afvalbedrijven in Midwaste.”

KETEN

Volgens Dukker zijn er meer allianties nodig. “Het is super-noodzakelijk dat de volledige keten goed draait, om de circulaire doelen te kunnen realiseren. We doen dit tenslotte met elkaar. Dat samen doen maakt het echter zo complex. Er is sprake van een enorme keten van spelers die van nature niet allemaal vanzelfsprekend met elkaar samenwerken. Ook bij producenten ligt een taak, niet alleen om beter recyclebare producten te maken maar ook om materialen terug te winnen om weer nieuwe producten te kunnen maken. Publieke partijen zien de noodzaak van samenwerking volop in, maar we kunnen nog sterker met elkaar de krachten bundelen om beter als gesprekspartner voor de circulaire economie aan tafel te komen.”

Wat Dukker eveneens zo aanspreekt bij Avalex is de verbinding met inwoners. “De afgelopen jaren hebben we dankzij de inspanningen van onze inwoners al veel bereikt bij het accepteren van de noodzaak tot afvalscheiding. In 2016 zei 14 procent van onze inwoners een ‘superscheider’ te zijn. Nu zegt 41 procent van de mensen dat, los nog van degenen die al wel goed op weg zijn maar nog niet alles scheiden. Er zit dus volop beweging in. Wel moeten we ervoor zorgen dat inwoners gemotiveerd aan de slag blijven. Er moet meer gebeuren, anders gaan we de VANG-doelen niet halen. We laten nu onderzoeken doen hoe we volgende stappen eruit moeten zien. Zo kijken we bij de inzameling naar het invoeren van financiële prikkels en frequentie-differentiatie.”

Een ander onderzoek richt zich op de doorontwikkeling van onze milieustraten. Avalex wil daar maatschappelijke partijen bij betrekken, zoals kringloopwinkels en stichtingen die zich op upcycling richten. “Wel vind ik dat we ons niet te veel aan de gedachte vast moeten houden van het circulaire ambachtscentrum als fysiek gebouw. Je kunt zoiets prima organiseren bij de ingang van de milieustraat en op locaties die er bij de verschillende partijen al zijn. Een ander kan van wat er binnenkomt weer iets moois maken, en dat zou je bijvoorbeeld middenin de stad kunnen doen.”

Dukker stelt dat we niet de discussie moeten voeren of honderd procent circulair in 2050 wel haalbaar is en allerlei voorbehouden maken. “Zo’n houding werkt belemmerend. Dertig jaar geleden zou je niet hebben kunnen bedenken dat we staan waar we nu staan. Er is zoveel mogelijk, ook technologisch. Ik zou juist zeggen: laten we er vooral voor gaan. En wellicht lachen we dan over dertig jaar heel hard om vroeger: weet je nog dat we als gemeenten afval moesten inzamelen?”

CIRCULAIRE ECONOMIE AANJAGEN

Gemeentelijke afvaldiensten moeten nog veel meer afvalstoffen zien als grondstoffen. Bedrijfsleven moet er voor betalen en onderwijs- en technologie-instellingen zullen met steeds meer innovaties komen. Dan zal er sneller een circulaire economie ontstaan, betoogt Marco Kortland.

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: CYCLUS

De ambities voor een verregaand hergebruik van grondstoffen zijn minstens even groot als de opgave van de energieagenda. In 2030 moet vijftig procent van het primaire grondstoffenverbruik zijn vervangen door secundair materiaal en in 2050 moet alle materiaal volledig circulair zijn. Je zou zeggen dat het gouden tijden zijn voor publieke afvaldiensten en private afvalbedrijven met hun uitdijende inzamelwagenpark en containervoorzieningen, de sorteerinrichtingen en de (na)scheidingsinstallaties. Net als met de energietransitie vlot het echter nog niet echt met de grondstoffentransitie. Volgens goed Hollands gebruik zijn de handtekeningen onder ambitieuze intenties snel gezet, maar komt de uitvoering slechts schoorvoetend op gang. Menig ambtenaar werkt nog aan een grondstoffenbeleidsplan. Zo ook Marco Kortland, beleidsmedewerker van de gemeente Krimpenerwaard. “Er gaan miljarden naar klimaat- en energiemaatregelen, maar als we niet uitkijken zijn de grondstoffen straks zo schaars dat we geen metalen meer hebben voor de zonnepanelen op ons dak en voor de accu’s van onze elektrische auto’s”, waarschuwt Kortland.

HOOGWAARDIG HERGEBRUIK

Duidelijk is dat de afvalbedrijven een cruciale rol spelen in de grondstoffentransitie. De gemeentelijke inzameldiensten halen nu gemiddeld zestig procent van het huishoudelijk afval gescheiden op. Het lijkt een schitterende start voor hoogwaardig hergebruik. “Gemiddeld 75% is goed haalbaar, zoals wij al enige jaren rapporteren. Materialen als staal en glas komen al in aanmerking voor ‘volledig circulair’. Glas kan eindeloos worden gerecycled, zonder kwaliteitsverlies. Gescheiden ingezameld glas komt voor honderd procent terug in nieuwe glazen verpakkingen. We zijn goed op weg naar de honderd procent”, zegt Kortland. Het bierflesje heeft dankzij het statiegeld een verlengde levensduur en dus een hogere milieuscore.

“ALS WE NIET UITKIJKEN ZIJN DE GRONDSTOFFEN STRAKS ZO SCHAARS DAT WE GEEN METALEN MEER HEBBEN VOOR DE ZONNEPANELEN OP ONS DAK EN VOOR DE ACCU’S VAN ONZE ELEKTRISCHE AUTO’S.”

De grote uitdagingen liggen in de kunststoffen. Op zichzelf niet onaardige inzamelpercentages worden nog niet genoeg opgevolgd door een hoogwaardig hergebruik. De problemen zijn evident. Hoewel het credo al meer dan twintig jaar is ‘ontwerpen voor recycling’, worden er nog steeds veel verschillende materialen gemixt in een flaconnetje en in een tray. Nog steeds bestaan er veel voorbeelden van op het eerste gezicht overbodige ‘omverpakkingen’. Wie bijvoorbeeld een aardappelschilmesje bij IKEA koopt, moet zwaar gereedschap uit de kast halen om het mesje uit zijn gesealede plastic cocon en beschermkap te krijgen.

PET IS HET NIEUWE GLAS

Het zal anders worden als bedrijven echt worden verplicht de verpakkingen terug te nemen, gelooft Kortland. “Dat geeft een prikkel om hun verpakkingen te versimpelen.” Kijk naar de fles als verpakking, is de tip van Kortland. “Een PET-fles heeft alle kansen om het goede oude voorbeeld van de glazen fles te volgen. Door statiegeld zijn straks ook veel meer kleine flesjes als schone stroom beschikbaar. Er moeten nog meer uniforme ontwerpen komen. Maar dat niet alleen. De scheidingstechnologie schrijdt ook voort. Dankzij een vinding van de TU Delft is er nu een sorteermethode om plasticsoorten te scheiden met behulp van een drijf-zink methode van plasticsnippers in water, waarbij magneten aan het plastic trekken.” (zie kader)

UNIEKE SORTEERMETHODE OM PLASTICSOORTEN TE SCHEIDEN

Magnetische dichtheid scheiding behelst het scheiden van afval naar soortelijke massa via een drijf-zinkmethode. Hiervoor wordt afval zoals plastic verpakkingen (maar het kan ook met ander afval zoals materialen in elektronica) klein versnipperd en vervolgens in een bad met een ferro-magnetische vloeistof gebracht. Met speciaal ontworpen magneten kan die vloeistof zwaarder of lichter worden gemaakt, zodat de snippers op verschillende hoogtes in het bad gaan drijven, al naar gelang hun dichtheid. De gepatenteerde technologie is tien jaar geleden bedacht en ontwikkeld door de TU Delft. De Urban Mining Corp (UMC) brengt de techniek nu naar de markt. Inmiddels staat in Biddinghuizen een installatie waarmee bijna twintigduizend ton plastic per jaar, maar liefst een zesde van het Nederlandse aanbod, in één processtap verwerkt kan worden (info websites TUDelft, UMC).

DRIE-EENHEID

Hier komt Marco Kortland bij zijn fundamentele uitgangspunt om de circulaire economie aan te jagen: een drie-eenheid van overheid, bedrijfsleven en onderwijs/ technologie-instellingen. “Het bedrijfsleven moet door producentenverantwoordelijkheid verpakkingen terugnemen. De overheid moet dit meer stringent maken. Gemeenten helpen het bedrijfsleven ook om de in het afval verstopte grondstoffen in te zamelen bij de inwoners, zonder er op toe te leggen. Technologie-instellingen zorgen voor steeds meer innovatie, zowel in ontwerp van verpakkingen als in hergebruikstechniek. Dit kan tot nieuwe circulaire verdienmodellen leiden, het is een kwestie van vraag en aanbod. Dit wordt des te belangrijker als grondstoffen schaarser worden en Europa niet meer op grote schaal grondstoffen weet te importeren.” Cruciaal is ook, aldus Kortland dat producenten worden verplicht een registratiesysteem op te tuigen. “Kijk”, wijst hij achter zich op een kast op zijn zolderkamer waar hij zich voor dit zoom-interview heeft terug getrokken, “hier staat een oude HP-computer. Stel dat ze er 100 duizend van dit type hebben verkocht, en ze er zestig duizend hebben terug gekregen onder andere door milieustraten en initiatieven als Wecycle en WEEE Nederland. Maar ze hebben geen enkel idee waar de mankerende veertigduizend PC’s zijn gebleven. Producenten moeten daar een helder en transparant inzicht in krijgen. Natuurlijk een enorme uitdaging en bij voorkeur gedurende de gehele keten van verkoop, afdanken, reparatie, hergebruik van onderdelen en upcycling met materialen. Dat zal een enorme impuls geven aan het

SOCIAAL-PSYCHOLOGISCHE AANJAGERS IN ROTTERDAM

Behalve technologische innovaties ter bevordering van de circulaire economie zijn volgens Marco Kortland ook sociaal-psychologische interventies welkom. Om het bekende slechte inzamelgedrag, lage afvalscheiding, bijplaatsingen en zwerfafvaltoerisme in grote steden te verbeteren, werkte hij mee aan onderzoek en uitvoering naar de groene afvalbak in Rotterdam. Als pilot naar gedragsonderzoek testte de gemeente de invloed van opgefleurde afvalbakken. “Zwerfafval en afval naast de containers plaatsen, zijn het gevolg van gedrag”, aldus de gemeente. “Vaak onbewust gedrag waar we niet over nadenken.” ‘Nudging’ (een duwtje geven in de goede richting), maar ook ‘gamification’ (het toevoegen van spelelementen) zijn manieren om mensen uit dat automatische slordige gedrag te krijgen. Rotterdam experimenteert met verschillende vormen om te kijken wat werkt en wat niet werkt. De resultaten lijken behoorlijk bemoedigend. In de eerste maand van de proef werd 75 procent minder afval aangetroffen rond de opgefleurde containers. Ruim drie maanden later was de hoeveelheid gedumpte afvalzakken en grofvuil bij de containers afgenomen met 85 procent. Volgens de gemeente Rotterdam reageerden de bewoners overwegend positief. Ook andere gemeenten hebben het idee intussen omarmd. In het najaar van 2021 is het idee in meer wijken uitgerold.

Marco Kortland: "Het bedrijfsleven moet door producentenverantwoordelijkheid verpakkingen terugnemen. De overheid moet dit meer stringent maken.”

realiseren van de noodzakelijke circulaire economie. Niet realistisch? Als je ziet wat de ontwikkelingen zijn op het gebied van databeheer en bijvoorbeeld block-chain ga je hier anders tegen aan kijken.”

STATIEGELD

Tot nog toe voeren gemeenten veel werk uit ten dienste van de producentenverantwoordelijkheid. Voor een deel worden ze hiervoor vergoed, bijvoorbeeld via het Afvalfonds Verpakkingen. “Het is echter lang niet kostendekkend. Voor mij is het duidelijk dat het een gemeenschappelijke opdracht is, maar dat de rekening niet bij de gemeenten mag liggen. Het gaat de goede kant op, ook met plastic verpakkingen. Maar we hebben twaalf jaar tijd verloren door het steeds maar uitstellen van statiegeld op kleine flesjes.” Sinds 1 juli 2021 is er statiegeld van 15 cent op een flesje, wat in de eerste maanden al direct tot minder flesjes op straat leidde. “Ik hoop op een soortgelijk effect als begin volgend jaar eenzelfde statiegeldbedrag op blikjes volgt.” Kortland meent ook dat de afvalbedrijven nog veel meer vanuit het perspectief van grondstoffen moeten denken. “Wij zijn met Cyclus – negen gemeenten in MiddenHolland en de Rijnstreek – een overheids NV die het idee van inzamelen van grondstoffen meer gaat omarmen.” In 2023 gaat de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor textiel in. Ook op dit terrein zou je kunnen denken aan een vorm van statiegeld, zegt hij, analoog aan de verwijderingsbijdrage voor auto’s en koelkasten. “Je zou dan bijvoorbeeld geen € 100 voor een nieuwe jeans moeten betalen, maar € 102. Die twee euro krijg je terug als je je oude broek inlevert. Dat zou tot hoogwaardiger recycling kunnen leiden, misschien zelfs tot een hergebruik van de betreffende jeans, die iemand anders nog goed genoeg vindt.”

CV MARCO KORTLAND

Studeerde bedrijfskunde in Rotterdam en Barcelona. Werkte als business developer voor afvalverwerker AVR. Met de start-up Urban Mining richt hij zich op het inzamelen van grondstoffen in de stad om ze geschikt te maken voor recycling en upcycling. Ondernemer, onder meer in Den Haag, om bij inlevering van 1 kilogram herbruikbaar afval mensen te belonen met een aandeel in zijn bedrijf. Sinds 2019 beleidsmedewerker circulaire economie van de gemeente Krimpenerwaard, betrokken bij regionale afvaldienst Cyclus en penningmeester NVRD regio West.

VAN HUISAANSLUITING TOT VAN HUISAANSLUITING TOT EN MET ASSETMANEGEMENT… EN MET ASSETMANAGEMENT...

Geen reinigings- of beheerprobleem is ons te groot. Krapte op de arbeidsmarkt, onderbezetting op de afdeling, te veel zaken die snel een oplossing vergen. Iedere beheerder van natte infrastructuur loopt wel eens tegen deze zaken op. Wij helpen u graag met kwalitatieve en snelle oplossingen. Of het nu gaat om huisaansluitingen, uitwerken van maatregelplannen of het maken van lange termijnplannen, vandervalk+degroot beheerst de hele keten van dienstverlening in het reinigen en onderhouden van natte infrastructuur. Of het nu om reinigen van straatkolken gaat, rioleringen, waterzuiveringsinstallaties of verkeerstunnels, met 11 vestigingen in Nederland zijn wij nooit ver weg.

INTERESSE IN ONZE VOLLEDIGE SERVICE? Maak eens een afspraak met een van onze specialisten om te bespreken hoe we u van dienst kunnen zijn.

ABC-Westland 231, 2685 DC Poeldijk • postbus 62, 2685 ZH Poeldijk • tel. 0174-247474 • www.valkdegroot.nl • info@valkdegroot.nl