23 minute read
Inspiratieboom: Bonte iep
from Boomzorg 1 2020
Bonte iep zorgt met kleurrijke bladeren voor prachtig en lommerrijk aangezicht
Ulmus minor argenteomarginata van ruim 25 m hoog op kerkterrein
Advertisement
De oude naam van Ulmus minor argenteomarginata is Ulmus campestris ‘Variegata’. Deze bonte iep
staat op het terrein van de kerk in Houten (Utrecht) en staat op de lijst van bomen met bijzondere
waarde. De boom is aangeplant in 1916 en is volgens boomambassadeur Henry Blitterswijk,
directievoerder groen bij de gemeente Houten, belangrijk voor het dorp. Hij nomineerde deze
boom voor de titel ‘Inspiratieboom’, die in oktober tijdens de Boom-innovatiedag wordt toegekend.
In de komende nummers van Boomzorg worden de kandidaat-inspiratiebomen belicht.
Auteur: Sjoerd Rispens Monumentale boom Wie Plein 27 in Houten bezoekt, kan genieten van een mooie groene omgeving. Langs de huizen lopen een aantal laantjes met groen, en het plein wordt gekenmerkt door een stuk of tien verspreid staande bomen. Een daarvan springt meteen in het oog: de bonte iep. De kans is groot dat er in heel Houten niemand is die Plein 27 zonder de monumentale boom zal herkennen. De iep wordt omringd door haagbeuken, een linde en esdoorns.
esdoorns dragen bij aan het mooie zicht, maar de bonte iep is volgens Blitterswijk het meest karakteristiek. ‘Als je aan komt lopen, springt de iep er meteen tussenuit’, zegt hij. ‘Het zorgt voor een prachtig mooi lommerrijk plaatje. De voornaamste reden dat ik hem heb ingediend, is de beeldbepalendheid van de iep door de mooie bladkleur. Het is de enige bonte, dus de bladkleur valt op. De bladeren verschillen in kleur; het zijn prachtige groene bladeren met lichtcrème accenten. Dat zorgt voor een mooi gevarieerd geheel.’
Statig Ondanks dat mooie plaatje was de boom volgens Blitterswijk misschien nog wel mooier geweest als hij solitair had gestaan. ‘De boom heeft nu al een vrij statig aanzicht, maar dat was bijvoorbeeld op een grasveld nog veel
INSPIRATIEBOOM
beter tot uitdrukking gekomen. Die mooie kleuren van de iep gaan nu een beetje verloren, als je van een afstand kijkt. Daarnaast was de boom dan misschien nog wat groter en breder geworden. Een ander voordeel van deze boom is dat hij weinig onderhoud nodig heeft. Dat ligt voornamelijk aan de locatie. Hij staat op het
Gezichtsbepalend ‘We hebben in de hele gemeente maar één iep als deze’, vertelt Blitterswijk. ‘Het is ook de enige bonte iep die ouder is dan honderd jaar. Daarvan zijn er sowieso maar heel weinig, zowel hier als in omliggende gemeenten. De boom is in 1916 door het toenmalige kerkbestuur aangeplant. Hij is gezichtsbepalend voor het dorp. Voor zijn leeftijd ziet de iep er nog heel goed uit, zeker omdat iepen over het algemeen niet gigantisch oud worden. De boom staat op de lijst van bomen met bijzondere waarde in Houten; hij is daar ergens begin jaren tachtig op geplaatst. Meer dan terecht, overigens.’
Bladkleur De bonte iep is ruim 25 meter hoog; mensen kunnen eronderdoor lopen en zo de kerk binnengaan. Ook de haagbeuken, linde en
ALLROUND BOOMVERZORGER (ETW)
Buiten de kennis en ervaring die je zelf meebrengt helpen wij je graag verder met je persoonlijke ontwikkeling, opleiding en ervaring. Wij denken graag met je mee, zoals jij dat ook met ons doet. Ons motto is zeggen wat je doet en doen wat je zegt!
Wat vragen we van onze nieuwe collega? ▶ Je bent flexibel en kunt op alle voorkomende werkzaamheden worden ingezet ▶ Je weet van aanpakken en je bent klantgericht ingesteld ▶ Je bent meestal goed gemutst, een echte teamspeler maar kunt ook goed zelfstandig werken en leiding geven ▶ Je bent in het bezit van de benodigde rijbewijzen en certificaten om je werk goed uit te voeren ▶ Je hebt een opleiding European Tree Worker (climbing e/o platform) afgerond ▶ Je hebt minimaal enige jaren ervaring als boomverzorger/groenvoorziener
Is je interesse gewekt dan kun je ons bereiken via info@ablboomverzorging.nl of op 0318-614227.
1/2020 18 Wij zien je reactie graag tegemoet! Leerling-boomverzorger (ETW) Wil je graag boomverzorger worden en heb je nog niet de juiste diploma’s, ook dan kan je bij ons terecht. Als leerlingboomverzorger ben je vier dagen per week aan het werk in ons bedrijf en ga je één dag per week naar school. Tijdens dit BBLtraject staat jouw ontwikkeling centraal.
Als leerlingboomverzorger word je onderdeel van een team dat volledig zelfstandig de werkzaamheden organiseert. Je ondersteunt de boomverzorgers in het uitvoeren van alle voorkomende boomverzorgingswerkzaamheden zoals het snoeien, het (ver)planten en het rooien van bomen. Je leert van je collegaboomverzorgers, studeert voor het diploma boomverzorger én het ETWcertificaat.
ABL Boomverzorging & Transport Wij zijn een dynamisch bedrijf waarin mensen centraal staan en iedere dag een nieuwe uitdaging is. We hechten veel waarde aan vakmanschap en kennis van zaken. Tot de klanten van ABL behoren Gemeentelijke en Provinciale Overheden, Instellingen, Verenigingen, Stichtingen, Landgoederen, Recreatiebedrijven en Particulieren. Wij zijn een goed gemechaniseerd bedrijf, dat veel werkzaamheden veilig, snel en in eigen beheer uitvoert. Ons team bestaat uit 18 vaste medewerkers en onze standplaats is Ede.
ABL Boomverzorging is ISO 9001, VCA** en Groenkeur gecertificeerd voor Boomverzorging en Groenvoorziening. Tevens zijn wij in het bezit van het CO2 bewust certificaat niveau 3.
INSPIRATIEBOOM
Fotocredit: Peter van Wieringen
terrein van de kerk aan het plein, dus er gaat geen zwaar verkeer zoals vrachtwagens onder de kroonprojectie door. Het terrein is verder onaangeroerd gebleven; er is nooit gegraven. Daardoor is de iep helemaal gezond en gaat hij langer mee. Iepen zoals deze zijn heel bestendig en kunnen veel hebben. Ze kunnen tegen droogte, tegen stedelijke omstandigheden. Je kunt ze ook op verschillende locaties planten. Ideaal, dus.’ Sfeerloos ‘Ik kan me het kerkplein eigenlijk niet meer voorstellen zonder de bonte iep’, zo gaat de boombeheerder verder. ‘Over het algemeen geldt: bomen maken het plein! Zonder bomen is alles zo kaal, kil en sfeerloos. Dit plein zou een heel andere dimensie krijgen zonder bomen. Een kroeg ziet er ook veel gezelliger uit als er in de omgeving mooie bomen staan. We krijgen ook positieve reacties op de iep. Mensen merken de schoonheid op en worden daar blij van. Daarom betrekken we de bewoners nu ook bij de bomenaanplant in de gemeente. Bij reconstructies kunnen ze uit een aantal boomsoorten kiezen.’
Kwaliteit De gemeente Houten heeft al op meerdere plekken verschillende soorten iepen aangeplant. ‘We gaan nog meer soorten aankopen; die willen we in het najaar planten, verspreid over een aantal locaties’, zegt Blitterswijk. ‘Er zijn heel veel bomen die ik mooi vind, maar de iep op deze locatie is een speciale blikvanger. Deze iepen vallen net wat meer op dan de rest. Er zijn een paar vuistregels bij het aanplanten van bomen. Dat doen we het liefst gemengd, ook met de iepensoorten. Zo doen we dat al jaren. Diversiteit bij het aanplanten is het allerbelangrijkste. Een breed assortiment bomen draagt bij aan de biodiversiteit en voorkomt ziekten en plagen. Dat zorgt voor mooi, duurzaam boombeheer. Kwantiteit is altijd ondergeschikt aan kwaliteit, zolang er maar variatie in zit. En goed overleg met de aannemers die de bomen planten is heel belangrijk. Bij aanplant zorgen we dat de groeiplaats duurzaam is ingericht voor de beoogde omlooptijd van de boom.’
Be social Scan of ga naar: www.boomzorg.nl/article/32514/bonte-iepzorgt-met-kleurrijke-bladeren-voor-prachtig-enlommerrijk-aangezicht
Essen: de wijkers van de jaren twintig
Net voor de decenniumwisseling werden in
Sint-Michelsgestel nog even driehonderd essen
gerooid. Tienduizenden exemplaren in het hele
land gingen hen voor, de afgelopen jaren. Niet
alleen aan wegen en lanen zorgt de essentak
sterfte (ETS) voor narigheid, zorgen en extra
onderhoudskosten. Een opnameprotocol kan
de taak van boombeheerders hierbij verlichten.
Auteur: Broer de Boer De essentaksterfte, die zowel jonge als oude essen sloopt, start met vlekjes op de bladeren. Tijdens het seizoen sterven deze bladeren deels of volledig af en de ziekte woekert via de takken verder in de bast van de stam. Een verstoorde sapstroom brengt de levensvatbaarheid van de boom in gevaar. Afgestorven takken krijgen een opvallende bruine kleur. Geleidelijk verplaatst de taksterfte zich verder de boom in. Naast een steeds dunner wordende kroon krijgt de boom steeds meer dode takken. Deze vormen een reëel gevaar voor wandelaars en bestuurders van voertuigen. Uiteindelijk tast deze schimmelinfectie ook het wortelgestel aan.
In NOP 50.000 essen gekapt Neem de gemeente Opsterland in de provincie Friesland. Daar werden in 2018 alle essen die in eigendom zijn geïnventariseerd. Het gaat om circa 3.500 essen, waarvan er 2.200 binnen de bebouwde kom staan en 1.300 in het buitengebied, vaak langs wegen. De verwachting in deze gemeente is dat uiteindelijk circa 90 procent van deze essen last heeft of krijgt van de essentaksterfte. Opsterland kapt geen gezonde bomen uit voorzorg, maar gaat over tot kap als een essenkroon voor meer dan 50 procent dood is. Hiermee voorkomt de Friese gemeente kaalslag onder essen. En zo telt Nederland vele gemeenten waar ETS voor narigheid en extra onderhoudskosten zorgt. Het ernstigst is het misschien wel gesteld in de gemeente Noordoostpolder. Daar werden in de bossen in vijf jaar tijd 50.000 (!) volwassen zieke essen gekapt. Opvallend is dat enkele essen in dat bos de ziektedruk volledig lijken te weerstaan. In andere gemeenten zien we juist op kleinere schaal het straatbeeld in de bebouwde kom veranderen door noodzakelijke kap, zoals de driehonderd essen in Sint-Michelsgestel die eind december 2019 het loodje legden.
Selectief rooien De kap in Sint-Michelsgestel staat niet op zichzelf. In 2015 velde de ETS in deze NoordBrabantse gemeente 110 essen. Louise Mak is beheerder openbare ruimte voor de gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel. Zij vertelt: ‘We volgen onze essen al langere tijd, al ruim voordat het essentakziekte-opnameprotocol werd geïntroduceerd (zie kader, red.). Ook in
2015-2016 hebben we al op meerdere locaties zieke essen gerooid en herplant uitgevoerd met verschillende andere boomsoorten. Onze insteek is dat we niet alle essen voor de voet willen rooien. We bepalen per individuele boom of deze kan blijven staan of weg moet. Met het rooien van alle essen zouden we resistente exemplaren kunnen verliezen.’ Ook nu wordt in beide gemeenten (nog) niet met het opnameprotocol gewerkt. De ETT’er inspecteert de aangetaste essen. Hij bepaalt per boom of deze nog veilig (te maken) is en een acceptabel beeld geeft, of dat juist rooien noodzakelijk is. Daardoor heeft er dus geen kaalslag plaatsgevonden; alleen de driehonderd bomen die niet meer te handhaven waren, zijn verwijderd. En er is nadrukkelijk over de kap gecommuniceerd met de bewoners. Mak: ‘We informeren de bewoners altijd vooraf als we bomen rooien in onze gemeente. Verder is er ook via social media en de plaatselijke pers aandacht besteed aan het wie, wat, waar en waarom. Dit heeft nauwelijks vragen opgeleverd. Naast aandacht voor de essentaksterfte richtten we onze communicatie vooral ook op de kansen die het weghalen van zieke essen biedt voor het verbreden van het boomsortiment, en de positieve gevolgen hiervan voor de biodiversiteit en de gezondheid van het boombestand als geheel.’
Bomen zonder kluit Louise Mak vervolgt: ‘We hebben vooral essen gerooid langs tweezijdig met bomen beplante wegen in het buitengebied. Een kleiner aantal bomen staat in wild verband in houtwallen in het buitengebied en in woonstraten en op grasvelden in onze dorpen. Er zijn minder
ACTUEEL
bomen herplant dan er zijn gerooid. Dat heeft ermee te maken dat een deel van de gerooide essen in houtwallen stond; hier bleken voldoende boomvormers aanwezig en hebben we afgezien van het herplanten van laanbomen. Op verschillende locaties stonden de gerooide essen erg dicht bij elkaar of bij particuliere bomen en zijn, rekening houdend met bovenen ondergrondse groeiruimte, minder bomen teruggeplant. We hebben vooral gekozen voor aanplant van bomen zonder kluit in de maat 16-18 (zie assortimentslijst, red.). Bomen zonder kluit zijn gemakkelijker te hanteren en er is minder grondwerk nodig bij aanplant. De ervaring leert dat bomen in deze maat meteen doorgroeien, terwijl grotere maten vaak tijdelijk stilstaan in hun ontwikkeling.’
Diversiteit is toverwoord Hoe ziet Mak de ontwikkeling van de ETS in haar gemeentes? ‘In een jaar of vijf tijd hebben we afscheid genomen van bijna de helft van onze essen. Ik verwacht dat de komende tien jaar ook het grootste deel van de overgebleven essen gaat uitvallen’, zegt ze overtuigd. ‘De snelheid van aantasting is onvoorspelbaar: sommige bomen gaan in de loop van jaren steeds wat verder achteruit, andere zijn in één of twee jaar zo goed als dood. Hopelijk zal blijken dat enkele bomen resistent zijn en een basis kunnen vormen voor nieuwe essensoorten. In het algemeen is het toverwoord in bomenland nu “diversiteit”. We moeten af van de monoculturen! Na de iepziekte, de kastanjebloedingsziekte en nu weer de essentaksterfte wordt dit alleen maar duidelijker. Als we dan ook nog de omgeving niet te strak en netjes aanharken, zorgen we voor meer leven in en rond de bomen en dragen we bij aan biodiversiteit, waardoor weer meer vogels en insecten een plekje zullen vinden.’
Tweehonderd nieuwe plantgaten Boomrooierij Weijtmans uit Udenhout heeft de klus in Sint-Michielsgestel uitgevoerd. Mak zegt hierover: ‘We hebben een meervoudig
Be social Scan of ga naar: www.boomzorg.nl/article/32483/essen-dewijkers-van-de-jaren-twintig
Essentaksterfte-opnameprotocol (2018) Het is de schimmel Hymenoscyphus fraxineus (vals essenvlieskelkje) die ETS veroorzaakt. Deze relatief nieuwe boomziekte treffen we sinds 2010 in toenemende mate aan in ons land. Voor het geven van goed onderbouwde boombeheeradviezen over Fraxinus-soorten in relatie tot ETS werd een wetenschappelijk onderbouwd opnameprotocol opgesteld. Het is landelijk toepasbaar om ETS-aantastingen in de stedelijke en landelijke omgeving vast te leggen. Dat gebeurt op een eenduidige, controleerbare en uitwisselbare manier. Het protocol werd ontwikkeld in opdracht van VHG Platform Boomspecialisten en de Intergemeentelijke Studiegroep Bomen (ISB). Het protocol speelt een belangrijke rol bij het verkrijgen van een volledig beeld van de ernst van ETS in heel Nederland. Het protocol bestaat uit 22 in te vullen gegevens per boom. Het betreft vooral gegevens rond bladverlies, de aftakelingsfase, de bastaantasting en het taken twijgverlies, maar ook de groeiplaats wordt in de opname meegenomen. Zo kunnen de aantastingsgegevens van zowel individuele bomen als van een populatie essen worden gevolgd en vergeleken. Er bestaat namelijk een grote variatie van uitingsvormen van de ziekte. In de praktijk blijkt het nodig dat de waarnemer is getraind in het herkennen van ETS en het werken met dit protocol. Het volledige essentakziekte- opnameprotocol vindt u op de website van Wageningen University & Research, www.wur.nl.
onderhandse aanbesteding gedaan. Een aantal bedrijven waarmee we goede ervaringen hebben, hadden we uitgenodigd om in te schrijven voor dit werk. Weijtmans kwam hierbij als beste uit de bus en heeft het werk naar volle tevredenheid uitgevoerd.’ Kees Weijtmans sluit hierbij aan: ‘De circa driehonderd bomen met een diameter van 40-60 cm die in meerdere of mindere mate aangetast waren, hebben we met een klemzaag verwijderd. De takken en stobben zijn verwerkt tot houtchips voor biomassacentrales. Het stamhout ging deels naar een zagerij en deels naar de papierindustrie. De gefreesde stobben werden verwerkt tot bodemverbeteraar. Een lokale aannemer zorgde voor de nieuwe plantgaten, met een diepte van 80-100 cm. ‘De vrijkomende grond
ACTUEEL
werd verwerkt in de gaten waar de stobben uit kwamen. We hebben pfas-gecertificeerde teelgrond aangevoerd voor aanvulling van de circa tweehonderd nieuwe plantgaten. Daardoor hoefden we geen grond af te voeren, zodat we niet met de pfas-problematiek te maken kregen. Het was een mooi karwei, dat we nog voor het eind van 2019 naar tevredenheid van de gemeente hebben afgerond. Als aannemer vind ik overigens dat weers- en werkomstandigheden de deadline van een klus moeten bepalen. In dit geval was dat de besteding van het gemeentelijke budget, nog voor het eind van het jaar. Het effect hiervan kan zijn dat je soms tegen beter weten in aan de slag moet. Gelukkig zaten de weergoden ditmaal mee.’ De EST levert Weijtmans voorlopig genoeg werk op. Het bedrijf is ook aan de slag voor het Gelders Landschap in grote percelen essen en voor de gemeente Dordrecht. Weijtmans: ‘Ook daarbij is een deadline: voor de aanvang van het broedseizoen op 15 maart moet alles klaar zijn!’
SOORT
ACER FREEMANII 'CELZAM' 18 ACER PLATANOIDES 'AUTUMN BLAZE' 3 ACER PSEUDOPLATANUS 1 ACER PSEUDOPLATANUS 'BRUCHUM' 16 ALNUS GLUTINOSA 'LACINIATA' 3 ALNUS SPAETHII 3 CERCIDIPHYLLUM JAPONICUM 1 FAGUS SYLVATICA 18 FRAXINUS ANGUSTIFOLIA 'RAYWOOD' 2 JUGLANS NIGRA 12 JUGLANS REGIA 'BUCCANEER' 4 PRUNUS AVIUM 3 PTEROCARYA FRAXINIFOLIA 1 TILIA CORDATA 3 TILIA FLAVESCENS 'GLENLEVEN' 41 TILIA PLATYPHYLLOS 12 TILIA X EUROPAEA 'PALLIDA' 4 ULMUS 'LOBEL' 3 ULMUS 'PLANTIJN' 30
TOTAAL RESULTAAT 178
PLANTLIJST ESSENVERVANGING NOVEMBER 2019
LIGGING binnen de kom
buitengebied DORP
Berlicum
Sint-Michielsgestel SOORT
Acer platanoides 'Autumn Blaze' Alnus glutinosa 'Laciniata' Alnus spaethii Fraxinus angustifolia 'Raywood' Prunus avium Pterocarya fraxinifolia Tilia cordata Tilia flavescens 'Glenleven' Ulmus 'Lobel'
Acer platanoides ‘Autumn Blaze’ Cercidiphyllum japonicum Ulmus 'Plantijn'
Berlicum
Den Dungen
Gemonde Acer pseudoplatanus 'Bruchum' Fagus sylvatica Tilia flavescens 'Glenleven' Tilia platyphyllos Ulmus 'Plantijn'
Acer freemanii 'Celzam' Juglans nigra Juglans regia 'Buccaneer' Tilia flavescens 'Glenleven' Tilia platyphyllos Tilia x europaea 'Pallida' Ulmus 'Plantijn'
Acer pseudoplatanus 27 24 2 3 3 2 3 1 3 4 3
3 1 1 1
151 78 16 18 12 10 22
72 18 12 4 25 2 4 7
1 1
Bestek in beeld: 300 essen rooien
In dit magazine starten we een redactionele
artikelenreeks over bestekken. Daarbij gaan
we elke keer in op een zo veelzijdig mogelijk
bestek. De redactie stelt verschillende kanten
van het te behandelen bestek aan de orde: het
bestek zelf, de opdrachtgever en de
groenaannemer aan wie het project
uiteindelijk gegund is.
Auteur: Broer de Boer Vanwege de essentaksterfte liet de gemeente Sint-Michielgestel met spoed driehonderd niet meer te handhaven essen rooien. Gelijktijdig vond de heraanplant van tweehonderd bomen plaats. Deze Noord-Brabantse gemeente laat vaak werkzaamheden uitvoeren door Groenkeur-gecertificeerde partijen, maar ziet dit niet als harde eis. Groenkeur is een gewaardeerd en tot dusverre het enige onafhankelijke keurmerk voor groen in de openbare ruimte. Groenkeur-aannemers ondergaan bijvoorbeeld jaarlijks een toetsing door onafhankelijke auditoren. Daarnaast laat Stichting Groenkeur steekproefsgewijs projecten controleren. Dat gebeurt via onaangekondigde controles.
Het bestek Het betrof hier een eenmalig project voor de gemeente Sint-Michielgestel, dat mede om budgettaire redenen voor de jaarwisseling werd uitgevoerd. Louise Mak is beheerder openbare ruimte voor de gemeenten Boxtel en Sint-Michielsgestel. Ze vertelt over het gebruik van een meervoudig onderhandse aanbesteding: ‘We hebben slechts twee bedrijven uitgenodigd om in te schrijven. Het liefst werken we met een bestek dat op één A4’tje past. Over de uiteindelijke aanneemsom doe ik naar buiten toe geen mededelingen.’ Op basis van inspectie van de aangetaste essen door een ETT’er was al bekend welke essen – met een diameter van 40-60 cm – moesten wijken. De essen stonden zowel in wild verband in boomwallen als langs tweezijdig beplante wegen. Voor de nieuwaanplant voorzag het bestek volgens een assortimentslijst in de aanplant van bomen zonder kluit in de maat 16-18, in plantgaten van 80-100 cm diep. Mak: ‘Het plantgoed voor deze klus betrokken we van één van onze vaste boomleveranciers, boomkwekerij Heidelust in Gemonde. Deze boomkwekerij beschikt onder meer over het certificaat On the way to Planet Proof. Bovendien is deze leverancier eveneens op werk gericht en kan hij goed meekomen met de prijzen en kwaliteit. Daarnaast zit het bedrijf vrij dicht bij de gemeentewerf. Omdat we veel groenwerk zelf uitvoeren, is dit buitengewoon handig qua logistiek. Daarbij proberen we door de keuze van ondernemers de lokale economie te stimuleren.’
De opdrachtgever De opdrachtgever, de gemeente SintMichielgestel, is een plattelandsgemeente met meerdere kernen en in totaal circa 29.000 inwoners. In het gelijknamige dorp wonen ongeveer 12.000 mensen. Het totale oppervlak van de gemeente is bijna 60 vierkante kilome
Alles over Groenbeheer ondersteunt beleidsmakers en groenbeheerders bij het bereiken van een kwalitatief hoogwaardige buitenruimte tegen acceptabele beheerkosten.
Waarmee kunnen wij u van dienst zijn?
Onder andere: bestandsbeheer • ontwerpen inrichtingsadvies • groeiplaatsonderzoek • RAW-bestekken • Bomen Effect Analyses • Planmatig Beheer • directievoering en toezicht • inventarisaties • assetmanagement
(info@)allesovergroenbeheer.nl
of bel ons op 0497 - 534044
De sleutel tussen beleid en beheer
Veldhoven · Ede · Assen
TURFquick OAK Nieuw !
Een ecologisch verantwoorde maatregel die bijdraagt aan de biodiversiteit
De werking is gebaseerd op natuurlijk evenwicht. Door bij eikenbomen een aantrekkelijke leefomgeving te creëren voor o.a. sluipwespen, gaasvlieglarven, roofwantsen, lieveheersbeestjes en kool- en pimpelmezen, wordt de populatie eikenprocessierupsen door deze natuurlijke vijanden beheerst.
1 ▪ De TURFquick OAK zaaideken op de gewenste maat of vorm knippen.
2 ▪ Plaatsen, sproeien en laten groeien!
Geschikt voor bermen, stedelijke gebieden en zelfs op hellingen tot 45 graden. Toepassing: maart t/m oktober
ter. In 2015 werden vanwege aantastingen ook al eens honderd essen gerooid. Volgens Mak is de gemeentelijke insteek niet om alle essen voor de voet weg te gaan rooien: ‘We bepalen hier per individuele boom of hij kan blijven staan of weg moet. De risico’s die afgestorven en vallende essentakken opleveren, zijn een belangrijk criterium. Naast budgettaire redenen vormde ook de verkeerveiligheid een belangrijk argument voor een vrij kort aanbestedingstraject, met als opleveringsdatum 31 december 2019.’ De groenafdeling van de gemeente SintMichielgestel werkt volgens Mak bij voorkeur met lokale bedrijven, die kwaliteit leveren en dit soort klussen, waarvan ze de kwalificaties goed kennen, efficiënt uitvoeren. De keuze voor boomrooierij Weijtmans uit Udenhout als aannemer voor dit project motiveert Mak als volgt: ‘Dat heeft alles te maken met de werkgerichtheid, dat ze oog hebben voor de bewoners, de bereikbaarheid, dat ze meedenken en doen wat gevraagd wordt. Onze insteek is samen met een aannemer zo’n klus te klaren zonder naar elke komma in het bestek te kijken. Boomrooierij Weijtmans kan in een smalle straat hoge bomen verwijderen met een vlotte werktrein en daarbij zo weinig mogelijk overlast voor de bewoners veroorzaken. Als gemeente wilden we de totale verwijdering van de zieke boomopstand, inclusief verwerking van het gefreesde stobbenmateriaal tot bodemverbeteraar. Door bomen zonder kluit in de maat 16-18 te gebruiken, was er minder grondwerk nodig bij aanplant en was het risico op inboet het laagst.’
De opdrachtnemer Boomrooierij Weijtmans uit Udenhout is zo’n Groenkeur-gecertificeerd bedrijf. Het staat bekend als nationaal en internationaal specialist in het rooien, snoeien en onderhouden van bomen. Weijtmans telt 36 vaste medewerkers,
ACTUEEL
onder wie negen gecertificeerde treeworkers en drie treetechnicians. Het bedrijf rooit zowel voor overheden en bedrijven als voor particulieren. Naast individuele gecertificeerde medewerkers beschikt het bedrijf ook over andere certificaten en keurmerken. Zie daarvoor het kader elders op deze pagina. Eigenaar Kees Weijtmans vertelt dat dit essenrooiproject niet het enige is dat ze uitvoeren: ‘We zijn aan de slag voor het Gelders Landschap in grote percelen essen en ook de gemeente Dordrecht laat ons aangetaste essen verwijderen. Ons bedrijf is door de gemeente gekozen omdat ze daar een goed gevoel hebben over onze manier van werken. We denken in oplossingen in plaats van problemen.’ Maar, zegt Weijtmans: ‘Helaas is meestal de prijs het bewijs, gaat het om de vraag hoeveel geld men bereid is te betalen voor een structurele organisatie zoals de onze. Wij moeten vaak opboksen tegen zzp’ers die als gelijkwaardig beoordeeld worden. Wij zeggen wat we doen en we doen wat we zeggen. Per klant hebben we één aanspreekpunt, met één back-up bij afwezigheid.’ Het bedrijf heeft voor deze gemeente dan ook al andere werken uitgevoerd, zoals rooien van moeraseiken, frezen en herstel van grasvelden en bestrating. Kees Weijtmans is om twee dingen blij: dat de weergoden meewerkten bij deze spoedklus en dat de gemeente liet weten dat de werkzaamheden ‘naar volle tevredenheid’ waren uitgevoerd. Toch maakt de ondernemer er een kanttekening bij: ‘Eigenlijk is het wenselijk dat weers- en werkomstandigheden de deadline van een klus bepalen, maar in dit geval was dat de besteding van het gemeentelijke budget, nog voor het eind van het jaar. Soms moeten we tegen beter weten in aan de slag.’
Adviseurs De gemeente Sint-Michielgestel maakte bij dit project geen gebruik van adviseurs, want KWALITATIEF ONDERNEMEN Boomrooierij Weijtmans uit Udenhout beschikt over de volgende keurmerken: • ISO 9001 in combinatie met Groenkeur Boomverzorging (kwaliteitskeurmerk). Dit garandeert de klant dat de organisatie op peil is. Mocht er iemand ziek zijn of een afwijking optreden, dan is er een achterliggende structuur die waarborgt dat het werk uitgevoerd wordt volgens de opdracht. • ISO 14001 (milieukeurmerk) • ERBO (kwaliteitskeurmerk) • PSO-prestatieladder (sociale onderneming) • CO₂-prestatieladder (klimaatbestendig ondernemen) • FSC / PEFC (maatschappelijke betrokkenheid) • VCA safety portal ladder (veiligheidskeurmerk)
er is genoeg knowhow over groenonderhoud aanwezig in de organisatie. Louise Mak is beheerder openbare ruimte en heeft een hbogroenopleiding gevolgd. Ze betrok haar collega-ETT’er bij het opstellen van het bestek. Bij de uitvoering van een klus als deze krijgt een gemeente ook met aan- en afvoer van grond te maken. De aangevoerde teeltgrond voor aanvulling van de circa 80-100 cm diepe plantgaten betrof hier pfas-gecertificeerde grond. De vrijkomende grond uit de plantgaten werd verwerkt in de stobbengaten van de zieke essen. Er hoefde dus geen grond afgevoerd te worden en ook niet op pfas-laboratoriumuitslagen gewacht te worden; extra kosten voor transport of verwerking van de grond werden hierdoor vermeden.
Be social Scan of ga naar: www.boomzorg.nl/article/32520/bestek-inbeeld-300-essen-rooien
Hoe selectief zijn Xentari en nematoden?
Nematoden zijn zeker niet onschuldig, zoals weleens wordt beweerd
Het belangrijkste wapen in de strijd tegen de eikenprocessierups is waarschijnlijk biodiversiteit. Maar voor bestrijding op korte termijn volstaat dat niet
altijd en zul je ook op andere manieren moeten beheren. Het gevaar bestaat dat je door de inzet van deze middelen ook andere insecten bestrijdt en
dus contraproductief bezig bent voor de biodiversiteit. Vakblad Boomzorg vraagt het na bij entomoloog Henk Vlug.
Auteur: Hein van Iersel
ACHTERGROND
Henk Vlug
Xentari is zeker niet selectief en doodt alle rupsen die op het moment van aanbrengen en direct daarna voorkomen op de eik. Nematoden (aaltjes) zijn ook niet selectief. Nematoden doden de eikenprocessierupsen met een zekere vertraging, maar uit de gedode rupsen komen nieuwe nematoden, die op hun beurt weer rupsen kunnen doden die later verschijnen en dan opnieuw de cyclus in gang zetten. Vermoedelijk zal de effectiviteit steeds afnemen, maar dan is er al veel kwaad geschied. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat nematoden niet tegen blootstelling aan uvstraling kunnen.
Wintervlinder Vooral de rupsen van de wintervlinder, die vaak massaal aanwezig zijn, worden gedood en zorgen dus ook voor de vermeerderingscyclus van de aaltjes. Een ander nadeel van nematoden is dat deze methode duur is en lastig toe te passen.
Op eiken komen ongeveer zestig verschillende vlinders voor. Een deel daarvan is aanwezig in het vroege voorjaar, samen met de eikenprocessierupsen. Eiken produceren al vroeg in het seizoen jonge bladeren, en een aantal rupsen is gespecialiseerd in het eten daarvan. Een aantal polyfage soorten, soorten die zich met meerdere planten voeden, is eveneens vroeg in het jaar aanwezig en min of meer gespecialiseerd in het eten van vers jong blad.
Varenrouwmug Steinernema feltiae, de bekendste nematode tegen de eikenprocessierups, wordt ook gebruikt tegen andere insecten uit verschillende groepen, zoals de orde van de vliegen (onder andere de varenrouwmug) en kevers (onder andere de taxuskever). Hieruit blijkt dat deze nematode niet specifiek werkt tegen rupsen alleen. Wat de impact is op de diverse op eiken levende insecten, dus de biodiversiteit van de eik, is niet onderzocht, maar het vermoeden bestaat dat deze niet verwaarloosbaar is, zoals velen beweren.
Be social Scan of ga naar: www.boomzorg.nl/article/32492/hoe-selectiefzijn-xentari-en-nematoden
