Stad en Groen 6 2019

Jaargang 7 6 - 2019

Stad + Groen

HET VAKBLAD VOOR OPENBAAR GROEN EN HET VERGROENEN VAN DE BUITENRUIMTE

‘DE STAD BIEDT TALLOZE KANSEN’ Landschapsontwerper Ravestein laat natuurinclusieve oplossingen makkelijk aan het begin meeliften Agria 9600 maait hellingen met hellingsgraad van 50 procent

Gevulde wapenkast bij strijd tegen invasieve exoten

CO N N E C T I N G G R E E N P R O F E S S I O N AL S

Groningse zeedijk wordt klimaatproof VOR SPECIAL

Pro󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨󰇨® en T󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶󰇶® ze󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰󰇰 Ope󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳 co󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳 de󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲󰇲 op 󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫󰈫 VAKBEURS OPENBARE

RUIMTE 2-3 OKT 2019

2.1.15

de regie over bomen en groen Waar bomen groeien is leven en waar leven is, is groei. Dat maakt bomen waardevol voor de omgeving. Beeldbepalende groenstructuren in het stadscentrum, monumentale beukenlanen op een historisch landgoed: als beheerder van een gemeente, provincie of een andere overheidsinstantie heeft u inzicht in de waarde van bomen. Tree-o-logic ondersteunt u daarbij als onafhankelijk boomtechnisch onderzoeks- en adviesbureau. We helpen u met het opzetten en uitvoeren van efficiënt beleid en beheer en ondersteunen u bij specifieke vraagstukken.

beheer uw bomen met onze online tools:

Treedash® Dé oplossing voor het beheren, analyseren en presenteren van al uw boomdata.

Treeasset® Assetmanagement in een handomdraai. Inzicht in, grip op en regie over het complete boombeheer.

échte techneuten De vorm van de kroon en de stam, de kleur van het blad, de groeirichting van de takken… het spreekt boekdelen over de gesteldheid van een boom.

Onze experts verzorgen – mede met behulp van moderne meetapparatuur – boomonderzoeken en -analyses in heel Nederland.

Benieuwd?

Meer weten over onze aanpak?

Of behoefte aan een partij die u

visie met beleid Steeds meer gemeenten stellen zich een CO2-doel of willen klimaat-

onafhankelijk en deskundig adviseert?

Knoop een gesprekje aan tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte of stuur een e-mail naar b.flier@treeologic.nl

adaptieve maatregelen toepassen. Zo moeten alle Nederlandse steden in 2050 klimaatneutraal zijn. Ambitieuze doelen, waarbij grondige kennis van bomen en hun baten cruciaal is. Tree-o-logic ondersteunt gemeenten bij duurzame beleidsontwikkeling, met het verrijken,

Ber󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳

ontsluiten en analyseren van boomdata én met objectief advies over effectieve inzet van bomen voor een evenwichtige klimaatbalans.

“We k󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻󰇻 bo󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢󰈢 va󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳󰇳”

T 0318 479 166 @ info@treeologic.nl I www.treeologic.nl

WHAT Groundsmaster® 4000-D. MATTERS Eén machine om grote en

kleine gebieden te maaien.

MOST Loop vooruit op je

planning, en blijf binnen je budget.

Wat het belangrijkste is voor jou, is ook het belangrijkste voor ons.

Cirkelmaaier Groundsmaster® 4000-D. De slimme zero turn-radius, gecombineerd met variabele snijbreedten van 1.5 m, 2.4m en 3.4 m, maken het mogelijk om met één machine zowel grote oppervlakten als kleine, krappe gebieden te maaien. Dag in, dag uit. Behaal maximale efficiëntie, zodat je je kunt richting op andere prioriteiten.

Praat mee!

@ToroGolf ©2017 The Toro Company. All rights reserved.

MEER OVER DE GROUNDSMASTER 400D VIND JE OP TORO.COM

024

Samen met burgers invasieve exoten te lijf Uitputten blijkt één van de effectiefste bestrijdingsmethoden tegen invasieve exoten als reuzenbalsemien en reuzenberenklauw. Het nadeel van de methode is dat het vooral handwerk is. En er zijn véél handen voor nodig. In Nijmegen wordt onderzocht of de inzet van vrijwilligers uitkomst biedt. De eerste resultaten lijken hoopvol, maar het ronselen van vrijwilligers blijkt eveneens handwerk.

www.stad-en-groen.nl

5

INHOUDELIJK

stadgroen stadengroen

030 Salvia: nieuwe mogelijkheden dankzij klimaatverandering Iedereen kent ze, de kleurige en vaak aromatisch geurende vaste plan­ ten met hun veelzijdige gebruiks­ mogelijkheden: Salvia. Niet alleen in de tuin en het openbaar groen, maar ook met mogelijkheden in de keuken.

Het meest gebruikt zijn de cultivars van Salvia nemorosa, een sterke en zeer bloeirijke soort. Maar er is meer en er komt, dankzij klimaatverande­ ring, nog veel meer.

020

040

054

Hekman: ‘De Agria 9600 maait hellingen met hellingsgraad van 50 procent zonder schade aan het maaibeeld’

Wat voel je op een speelplek?

De Agria-taludmaaier bestaat al vijf jaar. Vanaf dit jaar is Gebr. Bonen­ kamp officieel Agria-importeur voor Nederland. Sindsdien verloopt de verkoop van de Agria 9600-talud­ maaier - de grotere broer van de kleinere opvolger Agria 9500-talud­ maaier - voorspoedig.

Voor mij voelt buiten zijn als vrijheid, zeker als ik routes kan nemen die ik nog niet eerder heb gekozen. Lopend kijken waar het steegje uitkomt en terug moeten omdat het doodloopt; nieuwe gebouwen ontdekken, al fietsend door een nieuwbouwbuurt; zonder navigatie of op ‘snelwegen vermijden’ met de auto over smalle wegen in de Pyreneeën.

100

6

6/2019

080 Vragen of opmerkingen?

Groningse zeedijk wordt klimaatproof

Willemijn van Iersel Vakredacteur E: willemijn@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-26994921

Bijna twaalf kilometer Groningse zeedijk is afgelopen jaar fors verhoogd. Op sommige trajecten tot wel twee meter. Dit groot onder­ houd gebeurde vanwege de verwachte zee­ spiegelstijging, het inklinken van de ondergrond en de bodemdaling.

Alberto Palsgraaf Uitgever E: alberto@nwst.nl T: 024-360 2454 M: 06-20436728

Kanshebbers voor de titel De mooiste Rotonde van Nederland In de afgelopen edities van De Hovenier en Stad en Groen lichtten we alvast een aantal inzendingen uit voor De Mooiste Rotonde van Nederland. Dit keer is er aandacht voor de rotondes die nog níet aan de beurt zijn geweest. Het zijn vijf rotondes, verspreid over het hele land, met allemaal hun eigen verhaal en bijpassend ontwerp en beplanting. Alle ro­ tondes worden door onze vakjury beoordeeld en winnende rotonde zal tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte bekend worden gemaakt.

Wouter Moerland, Leidse stadsecoloog

'Zoek synergievoordeel in ecologisch groenbeleid' Leiden beraadt zich op beleidsmaatregelen die de ecologische waar­ de van de stadsnatuur moeten borgen en verbeteren. Stadsnatuur is boeiend, divers en het ligt boordevol kansen. Het is rijker in bio­ diversiteit dan het moderne platteland. In de serie ‘Fietsen met de Wethouder’ spreekt Stad + Groen ditmaal geen wethouder maar de Leidse stadsecoloog Wouter Moerland. De fietstocht die de stadseco­ loog heeft uitgekozen laat niet alleen de Leidse succesverhalen zien.

Moerland wil ook gemiste kansen en problemen laten zien.

40 jaar Snoek Puur Groen Snoek Puur Groen, uit het Friese Grou, bestaat dit jaar veertig jaar. CEO Douwe Snoek (46) werpt samen met zijn vader Germ Snoek (69) een terugblik op hoe het bedrijf is opgericht en hoe het zich door de jaren heen heeft ontwikkeld en uitgebreid.

Lees verder op pagina 14

VERDER 008 020 029 037 044 048 050 058 063 064 066 070 078 086 090 096 104 146

Kort nieuws Kanshebbers voor de titel De mooiste Rotonde van Nederland Column: Wat is duurzaamheid?

Recreatieve paden Duurzame brandstoffen krijgen tweede kans Een kleurrijke en duurzame leefomgeving Wat niet weet, wat niet deert?

Wageningen-Hoog weet Japanse duizendknoop te bedwingen Column: Openbare ruimte, legbatterij van de stad Goed gevulde wapenkast bij strijd tegen invasieve exoten (Leger)groene impuls voor defensieterrein Genomineerden Gouden Gieter 2019 Welke? Wiper natuurlijk!

Dorpsveld kan evenementen en vrachtwagens aan door berijdbaar gazon De stad biedt talloze kansen, maar niemand zit te wachten op achteraf opgespijkerde nestkastjes’ Klaverwaardige producten en machines op GTH SPECIAL: Vakbeurs Openbare Ruimte Hoofdredactioneel

COLOFON Stad + Groen is een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt in een gemiddelde oplage van 4400 exemplaren verspreid onder groenbeheerders, groene aannemers, land­ schapsarchitecten, adviseurs en toeleveranciers in de groene sector. Bij alles staat de praktisch ingestelde vakman centraal. REDACTIE & COMMERCIE NWST NeWSTories bv, Fransestraat 41, 6524 HT Nijmegen, T 024-3602454, F 024-3602464, info@nwst.nl, www.stad-en-groen.nl HOOFDREDACTEUR Hein van Iersel (hein@nwst.nl) OPERATIONEELMANAGER Peter Jansen (peter@nwst.nl) REDACTEURS Willemijn van Iersel (willemijn@nwst.nl) Linde Kruese (linde@nwst.nl) Nino Stuijvenberg (nino@nwst.nl) VORMGEVING StudioBont Nijmegen ADVERTENTIES Alberto Palsgraaf (alberto@nwst.nl) Rik Groenewegen (rik@nwst.nl) SALES SUPPORT Lieke van der Weijde (lieke@nwst.nl) ABONNEMENTEN Controlled circulation: Dit betekent dat alle professionals in de groene sector recht hebben op een gratis abonnement. Niet werk­ zaam in de groene sector €104,- per jaar. De abonnementsperiode loopt van 1 januari tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke wederopzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnements-periode in ons bezit is.

ISSN: 2352-4634 Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Stad+Groen c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveel­voudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.

Stad+Groen wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekst­bijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeld­materiaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatieen/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

www.stad-en-groen.nl

7

#TRENDING

Meest gelezen op stad-en-groen.nl

Levende stokken Japanse duizendknoop gewoon te koop bij bloemist Japanse duizendknoop is een onwelkome gast in de Nederlandse (stads)natuur. De plant wordt met man en macht bestreden, waarvoor vele miljoenen worden gereserveerd. Een onderzoek van vakblad Stad + Groen wijst uit dat levende stokken van deze exoot gewoon te koop zijn bij bloemisten.

Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/30655/levende-stokken-japanse-duizendknoop-gewoon-te-koop-bij-bloemist

De twaalf allerbeste bollen en knollen voor biodiversiteit Bloeiende bloembollen en -knollen, met name de verschillende soorten verwilderingsbol- en -knolgewassen, vroeger wel minachtend 'bijgoed' genoemd, zijn door hun sprankelende kleu足 ren en vaak vroege bloei prachtig en bijzonder bruikbaar in het openbaar groen.

Dit zijn de genomineerden voor Boom van het Jaar 2019 Bloembollen zijn vroeg in het voorjaar al een bron van leven voor insecten. Zo ook voor gaasvliegen en sluipwespen, natuur足 lijke bestrijders in de strijd tegen de eiken足 processierups. Jub Holland heeft daarom een speciaal bloembollenpakket samenge足 steld dat daaraan kan bijdragen.

Lees hier verder: www.stad-en-groen. nl/article/30728/dit-zijn-de-genomineerden-voor-boom-van-het-jaar-2019

8

6/2019

Lees hier verder: www.stad-en-groen.nl/article/30635/de-twaalf-allerbeste-bollenen-knollen-voor-biodiversiteit

NIEUWS DEM en B. van der Meij de Bie nieuwe contractdealers voor Waterkracht DEM Leeuwarden en B. van der Meij de Bie BV uit Hoofddorp zijn vanaf heden nieuwe dealers voor Waterkracht. Lex van der Meij de Bie en Willem Hellinga tekende woensdag tijdens de Groentechniek Holland in Biddinghuizen het contract met Waterkracht voor de distributie van de Weedmaster-productlijn. Om de klant zoveel mogelijk te ontzorgen werkt Waterkracht met

Deventer gaat snoeiafval Japanse duizend­knoop aan varkens voeren De gemeente Deventer gaat een proef uit­ voeren waarbij snoeiresten van de Japanse Duizendknoop aan varkens worden gevoerd.

Het gaat om snoeiresten van de toekom­ stige plek voor het skatepark. Als de plant is gesnoeid, wordt die daarna bestreden met de Rootwave-methode. Een methode die is overgewaaid vanuit Engeland, waarbij de plant onder stroom wordt gezet. Door de warmte die hierbij vrijkomt wordt de plant als het ware van binnenuit gekookt en sterft hij af. De plant moet voor de veiligheid van de medewerkers eerst op kniehoogte worden afgeknipt. De proef is 9 september gestart.

De snoeiresten worden normaliter afgevoerd als restafval om verspreiding van de plant te voorkomen. De gemeenteraad heeft eind 2018 een motie aangenomen om proeven uit te voeren om deze snoeiresten meer circulair te verwerken door het aan varkens te voeren.

Nu wordt bekeken of varkens de Japanse Duizendknoop in grotere hoeveelheden willen eten en hoeveel zij ervan eten.

Via LTO Salland zijn varkensboeren benaderd om mee te doen. Paula en Erik Stegink van Piggy's Palace in Bathmen gaan aan de proef meewerken. Zij hebben varkens die buiten verblijven wat het voeren van de snoeiresten vergemakkelijkt. Als de proef een succes is, wordt verder onderzocht of de verwerking van Japanse duizendknoop door varkens op grotere schaal toegepast kan worden.

distributiepartners, elk met een eigen regio, die dicht bij de klant staan. Mechanisatiebedrijf DEM Leeuwarden neemt de distributie voor het noorden van Nederland voor haar rekening.

B. van der Meij de Bie neemt de distributie in het noordwesten van Nederland voor haar rekening. Van der Meij de Bie en DEM zijn alle­ bei overgestapt van Heatweed Technologies.

Ook Duitsland gaat voor volledig glyfosaat verbod Onze Oosterburen willen uiterlijk eind 2023 een totaal verbod op glyfosaat. Minister van Milieu Svenja Schulze (SPD) maakte dit woensdag 4 sep­ tember bekend. Opvallend want twee jaar gele­ den stemde Duitsland in een Europese stemming nog vóór gebruik van het middel.

NRC meldt dat stem van Duitsland toentertijd de doorslag gaf voor verlenging van de Europese glyfosaat vergunning. Een stem die afkomstig was van de Duitse minister van Landbouw, ingaand tegen de wens van de minister van Milieu.

Het verbod wordt komende vier jaar gefaseerd ingevoerd en is onderdeel van een programma ter bescherming van de insecten. Het Duitse verbod volgt op het besluit van Oostenrijk.

Oostenrijk besloot deze zomer als eerste Europese land om glyfosaat in de ban te doen, afwijkend van de Europese wetgeving.

DAG in DAG uit ZORGEN WIJ VOOR EEN BETERE LEEFOMGEVING

DAGnl.nl 06 11 56 13 37 INFO@GRAS-ADVIES.NL DAGNL.NL CIVIELE TECHNIEK STEDENBOUW LANDMETEN L E A D I N G WAT E R S O LU T I O N S

ARCHEOLOGIE

BODEMONDERZOEK SANERING

OMGEVINGSMANAGEMENT

www.smitsveldhoven.nl

DUURZAAMHEID

ASBEST

FLORA EN FAUNA SPORT EN SPEL

www.stad-en-groen.nl

9

Is het gras van de buurman groener?

Kijk dan eens wat er bij hem in de schuur staat...

De Elzenhof 7G, 4191 PA Geldermalsen 0345 - 788 104 | info@vanderhaeghe.nl www.vanderhaeghe.nl

maaiers - tractoren - frezen

3-DELIGE KLEPELMAAIER Met meer dan 180 jaar ervaring in het ontwerpen, produceren en leveren van maaimachines bent u met Ransomes verzekerd van een superieure maaikwaliteit!

• Maaibreedte tot 3,20 m • 65 pk • Maaihoogte 30 - 70 mm • Cabine met airco leverbaar • Müthing klepeldekken

Importeur voor Nederland:

Pols Groep

www.ransomesjacobsen.com

Zuidland

+31 (0) 181 458845

www.pols.nl

NIEUWS

ONKRUIDKOKEN

Heet water onkruid­ bestrijding sinds 1999

Meij de Bie wordt onderdeel van Royal Reesink Meij de Bie is met ingang van maandag 9 sep­ tember onderdeel geworden van de Turfcaredivisie van Royal Reesink. B. van der Meij de Bie B.V. en Meij de Bie Noord B.V. ('Meij de Bie') zijn al jarenlang succesvolle dealerbedrijven voor de Royal Reesink-dochters Jean Heybroek, Stierman De Leeuw en Meerman Groep.

Meij de Bie heeft vestigingen in Hoofddorp, Alkmaar en Hillegom en is al meer dan vijftig

WWW. O N KRUI DK O K E N . N L

Husqvarna presenteert nieuwe accubosmaaiers Husqvarna introduceert twee krachtige bosmaai­ ers: de 535i RX en de 535i RXT. Beide accuma­ chines leggen de lat voor prestaties zeer hoog.

Volgens Husqvarna zijn ze gelijkwaardig aan de benzinemodellen uit de 35 cc-serie.

De nieuwe bosmaaiers bieden professionals in het groen een hogere productiviteit zonder uit­ stoot en lawaai. Kenmerken zijn onder meer de motor met hoog koppel, een grote snijdiameter en een superieur antitrillingsysteem voor uiterst comfortabel werken. In de praktijk levert dit extra voordeel op: sneller en efficiënter werken. De bat­ terijstatus is permanent af te lezen op de display.

De nieuwe Husqvarna 535i RX- en 535i RXTbosmaaiers zijn spatwaterdicht en uitgerust met een nieuw bedieningspaneel op de handgreep.

Dat is intuïtief te bedienen en je hebt direct zicht op de status van de accu. De BLi300-batterij zorgt voor de beste balans en productiviteit. De nieuwe bosmaaiers zijn ook aan te sluiten op een

De oplossing tegen onkruid voor iedere groenprofessional

jaar een begrip in de tuin- en park branche. Lex van der Meij de Bie, directeur van Meij de Bie: 'Royal Reesink is in staat om ons te ontzorgen op het gebied van marketing en communi­ catie, werving en opleiding van personeel, financiële- en juridische vraagstukken en IT-diensten. Dit stelt ons in de gelegenheid om door te groeien en ons te richten op dat waar we goed in zijn, namelijk zorgen dat de eind­ gebruiker de best mogelijke service krijgt.'

Met de aansluiting bij Reesink Turfcare wordt niet alleen de continuïteit gewaarborgd, maar biedt het Meij de Bie ook meer mogelijkheden op het gebied van grote aanbestedingen, duurzame projecten en lease- en financierings­ mogelijkheden. Roon Hylkema, divisiedirec­ teur Reesink Turfcare: 'Door onze krachten te bundelen creëren we een stevig fundament om verder te bouwen en binnen onze bestaande markten nieuwe uitdagingen aan te gaan.'

'Het is voor de divisie Reesink Turfcare een strategische versterking en het biedt ons de kans om de eindgebruikers nog beter te begrijpen en te ondersteunen. De profes­ sionaliteit en het vakmanschap, en het feit dat Lex van der Meij de Bie nog jarenlang als medeaandeelhouder verantwoordelijk blijft, maakt dat wij vol vertrouwen de samenwer­ king met Meij de Bie aangaan', aldus Gerrit van der Scheer, CEO Royal Reesink.

WWW. ON KRU IDKOKEN . N L Husqvarna-accubackpack, zodat er voldoende vermogen is voor een complete dag comfortabel maaien.

De accubosmaaier 535i RXT heeft een geïnte­ greerde bluetooth-functie, zodat het apparaat compatibel is met Husqvarna Connect en Husqvarna Fleet Services.

Gebruikers kunnen daarmee hun volledige machinepark volgen. De 535i RXT heeft tevens een ErgoFeed-trimmerkop. De nieuwe accubosmaaiers van Husqvarna zijn vanaf februari 2020 verkrijgbaar bij Husqvarna-dealers.

Eenvoudig te onderhouden én te bedienen.

WWW. ON KRU IDKOKEN.NL

www.stad-en-groen.nl

11

Sta nooit buitenspel!

Uw assist voor de perfecte grasmat Bemesten met Myco-Sport incl. ProtoPlus® is als een één-tweetje, 100% organisch en het zorgt voor zichtbaar groener, sterker gras.

Terra Fertiel is dé organische bodemverbeteraar op basis van schimmels, bacteriën en gisten.

• Activeert het microbiële bodemleven direct • Geeft optimale groei, vitaliteit en weerstand • Voorkomt en heft bodemproblemen op

info@ecostyle-professional.nl

www.ecostyle.nl/groensector

T. 0516-760780

ADVERTORIAL

De uitvinders van retentiedaken Retentiedaken zijn booming. De zogenaamde groenblauwe daken hebben een opmars gemaakt bij nieuwbouw en renovatie in stedelijk gebied doordat deze voor een groot deel hemelwateroverlast kunnen voorkomen.

Al in de jaren 90 kwam Optigrün als eerste met een Retentiedak oplossing op de markt. Het systeem zorgt voor een enorme vertraging van hemelwaterafvoer via de dakbegroeiing. Het systeem bestond uit een zogenaamde Drossel.

Deze gepatenteerde Drossel doet niks anders dan het ‘afknijpen’ van de hemelwaterafvoer in de dak-begroeiing. Het vernuftige zit hem in de afstroom-tijd en de liters per seconde die in deze periode mogen afgevoerd worden.

Meer informatie over slim water­ beheer en hoosbui proof bouwen?

Neem contact op met: Optigrün Benelux, www.optigroen.nl, info@optigroen.nl T: 033 – 436 56 81

Een standaard Sedumdak doet niet veel aan water-berging. Met de berging in een stan­ daard dakbe-groeiing kan een waterbeheerder niet zo heel veel omdat het niet duidelijk is of de bergingscapaciteit beschikbaar is op het moment dat het nodig is, bijvoorbeeld voor of tijdens een piekbui.

Daarom heeft Optigrün het Retentiedak verder doorontwikkeld en maken ze nu gebruik van de WRB Retentieboxen. Dit zijn thermisch stabiele boxen van 85 of 150 mm hoog en kunnen het hemelwater echt bergen conform de wateropgave van de waterbeheerder. In combinatie met de Optigrün Drossel kan de berging binnen de gestelde tijd, vaak 24, 48 of 72 uur, weer ter beschikking staan.

Nog slimmer waterbeheer De prijswinnende innovatieve ‘Smart Flow Control’ van Optigrün is een weerdata gestuur­ de klep op het dak die het hemelwater in de WBR Retentieboxen kan bergen of afvoeren op het moment dat er meer neerslag voorspeld wordt dan er aan bergingscapaciteit is. Dit voorkomt nog beter wateroverlast en maakt het gebouw hoosbui-proof.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/19409/de-uitvin­ ders-van-retentiedaken

www.stad-en-groen.nl

13

Wouter Moerland, Leidse stadsecoloog.

‘Zoek synergievoordeel in ecologisch groenbeleid’ Leidse stadsecoloog breekt lans voor meer integraal ecologisch groenbeleid Leiden beraadt zich op beleidsmaatregelen die de ecologische waarde van de stadsnatuur moeten borgen en verbeteren. In de serie ‘Fietsen met de Wethouder’ heeft Stad + Groen er ditmaal voor gekozen om op te pad gaan met de Leidse stadsecoloog Wouter Moerland. De ecoloog is een van de geestelijk vaders van een adviesrapport dat richting wil geven aan het nieuwe Leidse natuurbeleid.

Auteur: Paul van der Sneppen

14

6/2019

‘We hebben geprobeerd zo veel mogelijk beleidsmatig advies te geven. Daarnaast is er ook gebiedsgericht gekeken naar kansen om de natuurwaarde te verbeteren. Maar we hebben de adviezen bewust niet allemaal te specifiek willen maken. Met een meer integrale benadering bereik je namelijk meer.’ Moerland is zich bewust van de ambitie die daaruit spreekt. ‘Een mooie, kruidenrijke berm heb je snel door de besluitvorming heen geloodst.

Integrale beleidsmaatregelen daarentegen heb­ ben op beslissingsniveau meer voeten in de aarde. Zo betracht, is dit rapport dus inderdaad wel ambitieus te noemen.’

Goede hoop Toch heeft de stadsecoloog goede hoop dat

de aanbevelingen hun sporen gaan trekken in het Leidse groenbeleid. Leiden heeft een relatief ‘groen’ college en ecologisch natuur­ beheer heeft volgens Moerland overal in het land de aandacht van gemeentebestuurders.

‘Kijk alleen al naar het aantal stadsecologen dat door gemeenten wordt aangesteld. Dat is een ontwikkeling van de laatste jaren en die geeft goed aan hoe belangrijk gemeentebestuurders het vinden om ecologische waarde te creëren binnen hun gemeentegrenzen.’

Synergie speelt een belangrijke rol in Moerlands pleidooi voor een integraal, ecolo­ gisch, stedelijk natuurbeleid. ‘Als je dan toch met stedelijk groen in de weer gaat, doe het dan vanuit een ecologische benadering. Als je kijkt hoe zaken in elkaar grijpen, zie je vaak

7 min. leestijd

OP DE FIETS

‘Onze stadsnatuur is rijker dan onze niet-stedelijke natuur’ kans om synergievoordeel te behalen. Kijk bijvoorbeeld naar klimaatadaptatie. Die kun je niet los zien van groen en biodiversiteit.

Probeer dus zo veel mogelijk beleidsdoelen te verenigen in een ecologische benadering.’

Weelde Leiden heeft veel natuur om zuinig op te zijn.

De fietstocht die de stadsecoloog met Stad + Groen wil maken, laat echter niet alleen die weelde aan stadsnatuur zien. Moerland wil ook gemiste kansen en problemen laten zien.

Vanaf het Centraal Station voert de rondgang naar het begin van de Haagweg. We stappen af langs het spoor op een locatie die zeker niet oogt als het meest aantrekkelijke stukje stads­ natuur van Leiden. Ooit lag hier een rangeerter­ rein van de Nederlandse Spoorwegen. Daarna heeft het terrein lang braak gelegen. Sinds een aantal jaren is het gebied in ontwikkeling en krijgt het een aantal nieuwe bestemmingen, onder meer voor nieuwbouw van woningen.

Bermen Moerland wil het hier echter over bermen en braakliggende terreinen hebben. Hij wijst op de groenstrook langs de weg. De groenstrook ver­ toont kale plekken en sporen van bouwzand.

‘Toch is dit een rijk stukje natuur. Als je hier op je knieën gaat zitten, kom je bijzondere flora tegen, wilde bijen en dagvlinders.’

Braakliggende terreinen bieden volgens de stadsecoloog grote ecologische waarde. ‘Het zijn de woeste gronden van een stad. Daar zie je wat een stedelijk gebied aan ecologische potentie bij zich draagt. In Rotterdam is een braakliggend terrein nagebootst, bij wijze van experiment. Je ziet dat het een enorm aanzui­ gende werking heeft op insecten. Midden in de stad kom je er heel bijzondere insecten tegen.

Helaas verdwijnen dit soort terreinen in rap tempo, door de aantrekkende economie vooral.

Elk stukje grond wordt ontwikkeld.’

doorkruist door wegen. Elk van die wegen heeft begeleidende groenvakken. Als je die allemaal kruiden- en bloemrijk kunt maken, heb je enorme ecologische meerwaarde gecreëerd voor de stad.’

Ecologisch bermbeheer mag dan wel aan popu­ lariteit winnen, gemeengoed is het zeker nog niet. Daar is kennis en wellicht ook nog beleid voor nodig, denkt Moerland. ‘Wat we nu zien, is dat bij de aanleg van wegen de groenvak­ ken standaard worden voorzien van een laag voedselrijke grond boven op het straatzand dat er dan al ligt. Maar juist dat schrale straatzand is vaak buitengewoon geschikt voor kruiden en bloemrijke gewassen. Een gemiste kans dus.’

Woningbouw Een stuk verderop wijst de stadsecoloog op een andere gemiste kans. We stappen af in de nieuwbouwwijk teVreewijk, ook langs het spoor. Ongeveer tien jaar geleden is de wijk opgetrokken op het voormalige rangeerter­ rein van de NS. ‘Leiden heeft niet alleen met klimaatadaptatie te maken. We hebben ook een enorme woningbouwopgave. In ons rapport hameren we daarom heel erg op het belang van natuurinclusief bouwen. Hier zien we een

voorbeeld van hoe het niet moet. Er is alles aan gedaan om de woningen energiezuinig te maken. Dit soort energiezuinige woningen is hermetisch dicht en biedt geen enkele nest­ ruimte meer voor vogels of vleermuizen. Zelfs de ingangen naar de spouwmuren zijn dicht­ gemaakt met rasters, zodat er niets door naar binnen kan kruipen.’

Verderop langs het spoor stapt onze gids opnieuw af. We bevinden ons op het laatste res­ tant van het braakliggend terrein dat vroeger het rangeerterrein was. ‘Dit is het soort plekken waar mensen van Naturalis naartoe komen om met insectennetten te zwaaien.’ Als we door het halfhoge gras lopen, horen we de insecten ritselen. De stadsecoloog wijst op sint-janskruid en een hazenpootje en weet een sprinkhaan te pakken. ‘Als je hier op je knieën gaat, vind je een veel grotere diversiteit dan je in de bloem­ rijke zadenmengsels van een aannemer vaak aantreft.’

Natuurverschraling De natuur op dit stuk terrein is niet indicatief voor wat Leiden aan natuurwaarde in huis heeft. ‘Dat is juist zo mooi aan stadsnatuur. Dit is een leefgebied op zich en zo zijn er, verspreid over de stad, nog vele. Stuk voor stuk zijn ze uniek. Dat maakt stadsnatuur zo boeiend en divers, veel rijker zelfs dan wat het moderne platteland te bieden heeft. De intensivering van ons platteland heeft een enorme natuurver­ schraling veroorzaakt. Eigenlijk dragen we daar­ om in de stad een grote verantwoordelijkheid

Leidse grachten brengen veel natuurwaarde in de binnenstad.

Meerwaarde Toch liggen er ook voldoende kansen voor de stad om nieuwe ecologische natuurwaarde te creëren. Bermen kunnen daar een sleutelrol in spelen, denkt Moerland. ‘Elke stad wordt

www.stad-en-groen.nl

15

Door ruimte te maken voor de rietorchis krijgt

Mooie, natuurrijke oever langs de Rijn en

Ruimte voor de rietorchis langs de Rijn en

ook de reuzenberenklauw vrij spel.

Schiekade.

Schiekade.

voor het behoud van de biodiversiteit elders.’

De natuurweelde op het terrein waar we ons bevinden, is geen vanzelfsprekendheid.

Moerland ziet sporen van menselijk ingrijpen die de natuur een handje helpen. Even ver­ derop klotst de Japanse duizendknoop aan de spoorzijde als het ware tegen de afrastering van ProRail omhoog. ‘Je ziet dat bewoners aan deze kant van het hekwerk bezig zijn geweest om de duizendknoop uit te trekken, anders had het er hier precies zo uitgezien. Dit plaatje,’ zegt Moerland wijzend op de duizendknoop tegen de afrastering, ‘laat ook zien dat de aanpak van duizendknoop een integrale aanpak vraagt, waar verschillende stakeholders bij betrokken moeten worden.’

de Rijn en Schiekade laat ook de complexiteit van ecologisch groenbeheer zien. ‘Je neemt maatregelen om een bepaalde soort de ruimte te geven en geeft daarmee ongewild ook ongewenste soorten vrij spel om te woekeren.

Ecologisch beheer blijft altijd maatwerk.’

We begeven ons door het Van der Werfpark naar het stadscentrum. Daar wijst Moerland op de bomen. ‘We hebben in het centrum van Leiden veel linden. We zouden meer mogen variëren om grootschalige uitval door ziekten te voorkomen. In nieuwe wijken wordt dat geluk­ kig al gedaan.’

Rietorchis De volgende halte op onze fietstocht is aan de Rijn en Schiekade. Langs de beschoeide kade bevindt zich een van de grootste groeiplaatsen van de rietorchis in de stad. De rietorchis is een inheemse orchidee die vooral voorkomt in vochtige habitats. Moerland is blij te zien dat de maaimachines, zoals overeengekomen, een meter van de kade zijn gebleven. ‘Het is altijd afwachten of dit soort afspraken met aanne­ mers in de communicatie meteen goed doorko­ men.’ De rietorchis is uitgebloeid, maar we zien wel de stelen nog staan.

Helaas gedijt ook de reuzenberenklauw goed bij dit maaibeleid. ‘Dit soort kleine groeiplaatsen is nog goed te bestrijden. Als je in het voorjaar de opkomende plant ondergronds afsteekt, houd je de plant onder controle. Doe je dat niet, dan kan de reuzenberenklauw makkelijk gaan domineren.’

Complexiteit Het probleem met de reuzenberenklauw langs

16

6/2019

Historisch In het stadscentrum bevindt zich ook de his­ torische begraafplaats Groenesteeg. Die wordt ecologisch beheerd. De begraafplaats doet wat rommelig aan, maar dat draagt eerder bij aan de historische charme van de plek dan dat het

Recreëren in het Van der Werfpark in hartje Leiden.

er iets aan afdoet. Tussen de grafzerken zien we sprinkhanen springen. Even verderop zit een stel in de schaduw van een kolossale boom op een bank.

Op de begraafplaats is geen nachtverlichting te bekennen. ‘Licht is een belangrijk thema in ons rapport. Donkere plekken zijn zeldzaam gewor­ den en dat is een probleem. Lichtvervuiling is voor de natuur enorm verstorend. Het wordt in verband gebracht met de achteruitgang van insectenpopulaties, met name van de nachtac­ tieve soorten,’ legt Moerland uit. ‘Ook bij vogels zou het effect hebben op de energiehuishou­ ding en het bioritme, zo wordt vermoed.’

Lichtvervuiling In de aanbevelingen aan de gemeente wordt daarom nadrukkelijk aandacht gevraagd voor het thema lichtvervuiling. ‘Leiden heeft veel water dat van waarde is voor lichtgevoelige

OP DE FIETS den richten de kreeften grote schade aan. Het beestje vreet sloten kaal waardoor planten en ander onderwaterleven verdwijnen. Bovendien veroorzaakt het graven van de kreeft schade aan oevers.

Toch heeft Moerland een heel andere kijk op de exotische kreeft. ‘We zien dat deze nieuwkomer hier langzaamaan een plek krijgt in de voedsel­ keten. De fuut en de blauwe reiger gaan zich ermee voeden. Biodiversiteit creëert een nieuwe balans waarin ook plaats is voor exoten.’

Stokrozen in het historisch centrum van Leiden.

‘Ecologisch beheer blijft altijd maatwerk’ vleermuizen als de water- en meervleermuis.

We vragen om die watergangen zo veel moge­ lijk donker te houden. Dat houdt in dat je heel goed moet nadenken over de verlichting in de omliggende gebieden. Welk lichttype gebruik je en hoe bestraal je een object of terrein? Door daar slim mee om te gaan, kun je lichtvervuiling terugdringen.’

We fietsen door het stadscentrum, over de Oranjegracht, langs sociale woningbouw uit de jaren tachtig. Daar wijst onze gids op wat hij noemt ‘onbedoelde natuurinclusieve nieuw­ bouw’. Dakpannen die over de gevel hangen, bieden nestruimte aan gierzwaluwen en gevels met open stootvoegen bieden ruimte aan vleer­ muizen.

weten deze te vinden.’

Het Leidse stadscentrum heeft volgens Moerland veel aan natuurwaarde te bieden.

Dat heeft de stad onder meer te danken aan haar grachten. Het water is er helder en onder het wateroppervlak is duidelijk een weelde aan vegetatie te zien. ‘Je kunt hier zien dat het loont om te investeren in waterkwaliteit. We zien hier een ideaal leefgebied voor jonge scholen vissen en onder meer waterlibellen.’

Invasieve exoten Onder het wateroppervlak schuilt echter ook een exoot met een bedenkelijke reputatie: de Amerikaanse rivierkreeft. Vooral in veengebie­

Ecologische kwaliteit Ecologische kwaliteit is volgens de stadsecoloog uiteindelijk ook maar een door mensen bedacht stempel. Het geeft aan wat wij waarderen. ‘Wij genieten nu eenmaal meer van een rijke vari­ ëteit aan bloemen dan van een groene massa duizendknoop die bovendien overlast veroor­ zaakt. Maar er zitten hier in het water bijvoor­ beeld ook veel zoetwaterslakken. Dat zijn ook exoten. Hoe ga je om met die vreemde soorten die geen overlast veroorzaken? Ikzelf denk dat het niet realistisch is om een natuurbeeld uit de jaren vijftig te willen handhaven. De natuur verandert nu eenmaal en daar is op zich niets mis mee.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30841/zoeksynergievoordeel-in-ecologisch-groenbeleid

De vele watergangen die Leiden rijk is, brengen veel biodiversiteit in de stad.

Gevelkasten ‘Bij na-isolatie verdwijnt dat allemaal,’ legt Moerland uit. De huidige Wet natuurbescher­ ming verplicht daarom woningbeheerders om de natuurwaarde die bij na-isolatie verloren gaat te herstellen. Even verderop wijst de stad­ secoloog op gevelkasten die door de woning­ bouwcorporatie zijn aangebracht om gierzwalu­ wen nieuw onderdak te bieden. ‘De wetgeving werkt. Die inbouwkasten zijn op dit moment niet aan te slepen en de vogels en vleermuizen

www.stad-en-groen.nl

17

BIJ-vriendelijke snelwegen voor betere biodiversiteit Lubbe Lisse en Honey Highway gaan samenwerking aan Biodiversiteit in Nederland gaat achteruit.

Het gevolg? Honderden bijensoorten die met uitsterven worden bedreigd. En dat terwijl deze insecten juist van belang zijn bij de bestuiving van veel planten, gewassen én het behoud van onze natuur. Ondersteuning door de mens is van groot belang! Daarom is Lubbe Lisse een samenwerking met Honey Highway aangegaan

Langbloeiende mengsels van Lubbe Lisse in trek bij insecten Een aantal jaar geleden is Lubbe Lisse gestart met de combinatie van het planten van bloembollen en het aaneensluitend uitzaaien van natuurzaden. Tijdens de bloei van deze langbloeiende mengsels is het een drukte van belang met voornamelijk het bezoek van nec­ tar- en stuifmeelzoekende insecten. Deze com­ binatie bloemen leverde een (kleuren-) spekta­ kel op; waar zij dan ook lovende berichten van de omgeving over kregen.

om te zorgen voor nog meer ‘BIJ-vriendelijke’ snelwegen en meer aandacht voor biodiversiteit.

Auteur: Peter Jansen

18

6/2019

Samenwerking Lubbe Lisse en Honey Highway voor BIJ-vriendelijke snelwegen Het is belangrijk dat iedereen zich inzet voor een groene toekomst voor zowel mens als dier.

Dit vereist een goede samenwerking tussen verschillende partijen. Dat is de boodschap die Ronald en Michael Lubbe (directie van bloembollenleverancier Lubbe Lisse) over wil­

len brengen door een samenwerking aan te gaan met Deborah Post van de Honey Highway.

De ambitie van Honey Highway is het creëren van zoveel mogelijk ‘BIJ-vriendelijke’ snelwegen zoals langs spoortrajecten en op dijken. Samen met Lubbe Lisse voert zij dit graag verder uit naar steden, om zo nog meer ‘BIJ-vriendelijke’ plekken te realiseren.

Honey Highway creëert een blijvend paradijs voor bijen in bermen en op dijken Door een verslechterde biodiversiteit is er een voedseltekort voor bijen. Er zijn minder bloemen waardoor bijen minder – dan wel lastiger - stuifmeel en nectar tot zich kunnen nemen. Honey Highway zet zich hiervoor in en bezaait bermen, spoortrajecten en dijken met wilde bloemen afgestemd op grondsoorten en omstandigheden. Door na het zaaien de bloemen te onderhouden, wordt het natuur­ lijke evenwicht in het gebied teruggebracht en

ADVERTORIAL

Lubbe Lisse levert de mooiste ‘voedingscombinaties’ voor insecten in de vorm van bloembollenmengsels en zoekt steeds verder naar langere bloeiperiodes ontstaat er een ideale voedselbron voor bijen.

Deze stimulans is belangrijk om bijen aan het begin van de voedselketen te laten staan.

Speciaal samengestelde mengsels voor Honey Highway Hoe stimuleren we meer biodiversiteit? Lubbe Lisse stelt in samenwerking met Honey Highway drie verschillende mengsels samen. Hierbij is het voornamelijk bij het natuurzaad van belang dat er onderscheid wordt gemaakt voor zand-, leemen kleigrond. Daarnaast wordt er bij de samen­ stelling gelet op de ‘favorieten’ bloemensoorten van de bij. Uit deze favorieten maakt Lubbe Lisse een selectie op basis van soorten die elkaar qua bloei opvolgen en daardoor goed samenkomen in het mengsel.

Samen op naar meer bijen en een betere biodiversiteit!

Het uiteindelijke doel van Honey Highway is het behouden en terugbrengen van Inheemse wilde bijen en de Nederlandse honingbijen.

Met de mengsels van Lubbe Lisse wordt er een voedselrijke omgeving voor de bij gecreëerd én verbeteren we samen de biodiversiteit in Nederland.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30878/bij-vrien­ delijke-snelwegen-voor-betere-biodiversiteit

www.honeyhighway.nl

www.lubbelisse.nl Standnr. 4.1.13

www.stadengroen.nl

19

Kanshebbers voor de titel De mooiste Rotonde van Nederland In de afgelopen edities van De Hovenier en Stad en Groen lichtten we alvast een aantal inzendingen uit voor De Mooiste Rotonde van Nederland. Dit keer is er aandacht voor de rotondes die nog níet aan de beurt zijn geweest. Het zijn vijf rotondes, verspreid over het hele land, met allemaal hun eigen verhaal en bijpassend ontwerp en beplanting. Alle rotondes worden door onze vakjury beoordeeld en winnende rotonde zal tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte bekend worden gemaakt.

Auteur: Linde Kruese

20

6/2019

Jurgen Broos van Broos Groenvoorziening heeft de rotonde aan de Julianastraat/ Bovendonksestraat in Hoeven ‘geadopteerd’.

Met de gemeente Halderberge is overeenge­ komen dat Broos in de rotonde investeert en deze onderhoudt in ruil voor reclamevoering.

De rotonde is onderverdeeld in vlakken, omdat deze niet exact in het midden licht van de vier rijrichtingen. Broos: ‘Hierdoor is hij vanuit elke rijrichting voldoende zichtbaar. We hebben gebruik gemaakt van beplanting die jaarrond groen blijft: haagjes en blokken van Prunus lusitanica en Carex ‘Irish Green’.’ Er is ook geko­ zen voor enkele beplanting die uitbundig bloeit. Zo heeft de rotonde in het voorjaar een rijke paarse kleur door de Nepeta. Deze snoeit Broos Groenvoorziening in juni terug zodat hij nabloeit tot in oktober. De vlinderstruikjes en de pluinhortensia’s zorgen voor de zomerbloei.

Het najaarskarakter komt van de amberboom in dakvorm en de uitbloei van de pluimhor­ tensia. Het vedergras zorgt jaarrond voor een mooie invulling. Broos: ‘In de drie bloembakken planten we seizoensgebonden planten met een directe sierwaarde: Helleboris, Artemesia

en Erysimum. De materialen die we gebruikt hebben voor de randen en bloembakken zijn cortenstaal en rond de bakken is Ardenner split gebruikt.’ Broos Groenvoorziening heeft voor de aanleg ruim 9.500 euro geïnvesteerd en het jaarlijkse onderhoud gaat naar verwachting 2.500 euro excl. btw kosten.

Spannende doorkijk In de gemeente Barneveld heeft Hovenierscentrum De Briellaerd een rotonde geadopteerd. De Briellaerd Rotonde creëert spanning door de doorkijk as over de rotonde.

In de winter steekt de wintergroene Ilex meserveae 'Blue Prince’ prachtig af tegen de verschillende vormen en hoogtes van Fagus sylatica. ’s Zomers is het een frisgroen geheel dat aandacht trekt door de speelse hoogtes en vormen. Rondom is een cirkel van Geranium maccrorhizum geplant die in het voorjaar roze bloemen krijgt.

Het wonder van Woerden Begin dit jaar heeft De Aar Hoveniers een rotonde aangelegd in Woerden. Ontwerpstudio

MOOISTE

MOOISTE

van NL - 2019

van NL - 2019

ROTONDE

3 min. leestijd

ROTONDE

De Briellaerd rotonde in Barneveld

Angela’s Tuinen heeft ‘Het wonder van Woerden’ ontworpen en na goedkeuring van de gemeen­ te is De Aar Hoveniers aan de slag gegaan met de aanleg. In het concept is uitgegaan van een rotonde waar de identiteit en historie van de stad Woerden tot uitdrukking komen. Dwars over de rotonde is met blauw-grijze Rijntjes iets verdiept ten opzichte van de rest van de rotonde de rivier weergegeven, waarboven een aantal vissen zwemmen in de richting van de stad. De Rijntjes zijn zowel een verwijzing naar de rivier de Oude Rijn als naar de baksteen- en dakpanindustrie van Woerden. De cortenstalen vissen op standaard verwijzen natuurlijk naar het Wonder van Woerden, waarbij tijdens de belegering door de Spanjaarden een hongers­ nood werd afgewend door de komst van een grote hoeveelheid vissen die via de Oude Rijn de stad binnenzwommen, zodat de inwoners weer te eten hadden. Op de rotonde is een levendige beplanting aanwezig die het grootste deel van het jaar kleur, structuur en beleving

De rotonde van De Aar Hoveniers

De rotonde van Broos Groenvoorziening

Een schets van ‘Het wonder van Woerden’

www.stad-en-groen.nl

21

Denk jij ook dat er in de Groenvoorziening/Beheer Openbare Ruimte fantastische kansen liggen voor digitalisering?

Dan zijn wij naar jou op zoek!

Sales & Marketing Specialist met focus op BOR/Groenvoorziening sector Bij Jewel maken we SaaS-oplossingen voor uitvoerende organisaties. We willen je graag de kans bieden om onze klanten nog succesvoller te laten zijn met onze software.

Dat doe je door direct hulp en advies te bieden tijdens het gebruik ervan.

Jewel is een snelgroeiende organisatie die SAAS-applicaties ontwikkelt en op de markt brengt voor hele praktische bedrijfstakken: Inzameling Afval & Grondstoffen Gladheidbestrijding Beheer Openbare Ruimte (BOR) Met ons team van 20 medewerkers hebben we een goede reputatie opgebouwd in de Nederlandse markt van afval & reinigingsbedrijven, gemeenten en aannemers.

Wij kennen onze klanten vaak persoonlijk, en vinden het belangrijk dat we gebruikers actief helpen om succesvol te zijn met onze software.

Dienstverband 32-40 uur. Standplaats Wageningen Interesse?

Mail jouw CV en een korte motivatiebrief naar Onno Cijffers (Directeur) per mail : ocijffers@jewel.eu

Kijk voor meer informatie over deze functie en over Jewel op: www.jewel.eu\werkenbij

Jewel Binnenhaven 1 6709 PD Wageningen www.jewel.eu

Zit ‘buiten’ bij jou van binnen?

Ben jij net zo bedreven met snoeischaren en zagen als met mes en vork? Zijn schoffels, maaiers en gravers jouw speelgoed en is de openbare ruimte je speeltuin?

deeijkgroep.nl/vacatures

MOOISTE

MOOISTE

van NL - 2019

van NL - 2019

ROTONDE

ROTONDE

De rotonde van Rob Blom Tuinen in Nieuw-Vennep

biedt. Hiervoor wordt een kleurrijke mixborder voorgesteld met heesters, vaste planten en sier­ grassen met als hoofdkleur geel, als verwijzing naar vlag en wapen van Woerden. Zo zal steeds een zonnige indruk worden gewekt en zal de rotonde een aantrekkelijke en markante plek zijn in Woerden.

Welkom in het centrum De bedrijfsrotonde van Rob Blom Tuinen is gelegen aan de Spoorlaan/Venneperweg in Nieuw-Vennep. Daarnaast is hij dichtgelegen aan NS-Station Nieuw-Vennep. Het ontwerp is gemaakt door Maarten de Groote van Maarten de Groote Tuin Ontwerp- en Adviesbureau en in het najaar van 2012 aangelegd door ons bedrijf. De rotonde is constructief vormgege­ ven door gebruik te maken van oude spoorrails en bielzen die refereren aan de spoor waar de trein op rijdt, dwars door de bossage van laurier (Prunus laurocerasus ‘Rotundifolia’). De rotonde heeft sierwaarde door de diverse beplanting zoals kattekruid, gelderse roos, zegge, ezelsoor

Op de rotonde is een levendige beplanting aanwezig die het grootste deel van het jaar kleur, structuur en beleving biedt en schildpadbloem. De rotonde is gelegen op een plek waar na passeren het centrum van het dorp ingereden wordt en je warm welkom wordt geheten.

Kleurrijk Kampen Gelegen in het mooie Kampen aan de Europaallee is de rotonde van Tuincreatief Schouten & Landsman. Vanaf deze doorgaande weg kijk je mooi door de berkenbogen heen. Deze staan symbool voor de bruggen over de IJssel.

Het kattekruid dat eronderdoor loopt, staat symbool voor het water van de IJssel. Vanaf de andere kant bekeken staat er een strook Stachys

byzantina, dit staat symbool voor de verbinte­ nis van de wegen die over de brug heen lopen.

De hoeken van de rotonde zijn aangeplant met prairie beplanting. Dit staat symbool voor het kleurrijke Kampen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30874/kansheb­ bers-voor-de-titel-de-mooiste-rotonde-vannederland

De rotonde van Tuincreatief Schouten & Landsman in Kampen

www.stad-en-groen.nl

23

Veel vrijwilligers komen uit kringen van natuurorganisatie IVN. ©Peter Venema

Samen met burgers invasieve exoten te lijf Nijmeegs burgerparticipatieproject onderzoekt inzet van burgers bij exotenbestrijding Uitputten blijkt één van de effectiefste bestrijdingsmethoden tegen invasieve exoten als reuzenbalsemien en reuzenberenklauw.

Het nadeel van de methode is dat het vooral handwerk is. En er zijn véél handen voor nodig.

In Nijmegen wordt onderzocht of de inzet van vrijwilligers uitkomst biedt. De eerste resultaten lijken hoopvol, maar het ronselen van vrijwilligers blijkt eveneens handwerk.

Auteur: Paul van der Sneppen

Annerie Rutenfrans van adviesbureau Beleef & Weet heeft net weer een ‘Wiedewiedenwegvierdaagse’ achter de rug als Stad en Groen haar spreekt. Met een vijftigtal vrijwilligers ging ze deze zomer op verschillende locaties in Nijmegen reuzenberenklauw te lijf. Het burger­ participatieproject in de strijd tegen invasieve exoten is wegens succes geprolongeerd. Vorig jaar werd met een soortgelijke campagne reu­ zenbalsemien aangepakt.

Nijmegen Nijmegen leent zich volgens de organisatoren goed om ervaring op te doen met de bestrij­ ding van reuzenbalsemien met vrijwilligers. Er zijn namelijk veel afgebakende terreinen en

Annerie Rutenfrans: ‘Vrijwilligers laten zich het makkelijkst motiveren via persoonlijke sociale netwerken.’

24

6/2019

5 min. leestijd

ACTUEEL

‘De aanpak van reuzenbalsemien blijkt erg succesvol’

Vrijwilligers werven voor exotenbestrijding begint met gedegen kennisoverdracht. ©Peter Venema

parken, waar niet snel nieuwe besmetting kan plaatsvinden. De gebieden zijn bovendien goed toegankelijk voor burgers en hebben weinig kwetsbare begroeiing waarmee bij de bestrij­ ding rekening gehouden moet worden.

Eén van de doelen van het meerjarig project is om meer te weten te komen over het werken met vrijwilligers bij de bestrijding van exoten.

De initiatiefnemers willen onder meer aan de hand van praktijkervaringen een instrumenta­ rium samenstellen voor burgerparticipatiepro­ jecten in exotenbestrijding.

Instrumentarium Een doorwrocht instrumentarium voor het werven van en werken met vrijwilligers is nog niet echt op korte termijn te verwachten, als we Rutenfrans goed beluisteren. Heel veel burgers zijn er tot op heden namelijk niet geronseld voor het burgerparticipatieproject. Er zijn de afgelopen twee groeiseizoenen minder dan honderd vrijwilligers geworven. Dat lijkt op zich nog geen slecht resultaat, ware het niet dat daar twee kanttekeningen bij geplaatst moeten worden. Ongeveer de helft van de deelnemers die deze zomer hun tijd en arbeid doneerden aan de exotenbestrijding, was er ook de eerste keer al bij. Bovendien heeft Rutenfrans dit jaar ook professionele vrijwilligers geworven bij

groenopleiding Helicon in Nijmegen. De vraag is of we daarvan iets kunnen leren over burger­ participatie.

‘Dat klopt’, zegt Rutenfrans daarover. ‘Maar we hebben ook nog een aantal andere subdoelen op het oog met dit project. Bewustwording is daar één van. Mensen informeren over exoten en de noodzaak van bestrijding is een cruciale stap in deze manier van exotenbestrijding.

Zonder bewustwording krijg je mensen niet in beweging. De studenten van Helicon zijn de groenprofessionals van morgen. Zij staan straks in het veld en komen als eersten in aanraking met invasieve exoten. Door met hen kennis daarover te delen, maken we straks een grote sprong voorwaarts bij het lokaliseren en het bestrijden van exoten.’

Natuurliefhebbers Het merendeel van de vrijwilligers komt echter uit kringen rondom natuurorganisatie IVN. Het burgerparticipatieproject heeft vooral het laaghangend fruit weten te oogsten, zo lijkt het. De vrijwilligersbrigades bestaan voorna­ melijk uit hartstochtelijke natuurliefhebbers en een aantal groenprofessionals. Rutenfrans: ‘De vrijwilligers met wie wij hebben gewerkt, gaan vooral voor het hogere doel. Ze zijn intrinsiek gemotiveerd om de natuur te helpen en bio­

diversiteit te bevorderen. Buurtbewoners zijn minder makkelijk te motiveren. Daarvoor moet je echt meer keukentafelgesprekken voeren, denk ik. Goed informeren is cruciaal, maar ook eigenbelang. Als van een plant bekend is dat die grote schade kan aanrichten aan woningen en tuinen, dan komt de motivatie meer aan de oppervlakte, weet ik.’ Die informatie put Rutenfrans onder meer uit een burgerparticipa­ tieproject in Renkum, waar vrijwilligers Japanse duizendknoop bestrijden.

Het Wiedewiedenweg-project wordt uitge­ voerd door Adviesbureau Beleef & Weet, in samenwerking met Floron, Radboud Uni­ versiteit, Stichting Bargerveen en IVN Rijk van Nijmegen. De financiering komt van de provincie Gelderland en de gemeente Nijmegen, met bijdragen in natura van het waterschap Rivierenland en de Radboud Universiteit.

Naast het opdoen van ervaring met vrijwil­ ligers bij exotenbestrijding bestaat het doel uit het verzamelen van kennis over reuzenberenklauw en reuzenbalsemien, het inventariseren van de verspreiding in Nijmegen en het experimenteren met de introductie van concurrerende soorten, om rekolonisatie van reuzenbalsemien te voorkomen.

www.stad-en-groen.nl

25

KOM NU GRATIS PROEFRIJDEN!

DE GROENE WERKPAARDEN DE TOEKOMST IS ELEKTRISCH

- Trendsetter in 100% elektrisch aangedreven werk- en voertuigen - Subsidiemogelijkheden en géén wegenbelasting, BPM en bijtelling - Standaard geleverd op kenteken, maar ook verkrijgbaar op landbouwkenteken - Optioneel met 4x4 aandrijving - Snelheid ca. 60 km/u en een actieradius van ca. 80 kilometer

www.frisianmotors.com

22-05-19 14:02

F

ESSIO

JA

NA

PAN

TE

G

R A DE

C

GY

L

PRO

Basis advertentie Leffert A5 liggend zonder dealer.indd 1

H N O LO

PB-8010 RUGGEDRAGEN BLADBLAZER DÉ KRACHTIGSTE RUGGEDRAGEN BLADBLAZER OP DE MARKT

79,9 cc - 4,2 kW - 11,3 kg Luchtvolume: 1.818 m³/u Luchtsnelheid: 94,5 m/s Blaaskracht: 44 N Vind een dealer bij jou in de buurt en ontdek ons volledig assortiment bladblazers op:

facebook.com/echobenelux instagram.com/echodependonit

Nederland B.V.

De specialist voor alle tuin, park- en bosbouwmachines.

Hogelandseweg 51 | 6545 AB Nijmegen | Tel.: +31 (0)24 373 19 90 info@eurogarden.nl | www.eurogarden.nl

ACTUEEL

‘Burgerparticipatie begint met goede informatie’

Met vrijwilligers is het mogelijk om in één keer een groot perceel effectief te ontdoen van exoten. ©Peter Venema

Lessen Toch kunnen we volgens Rutenfrans al een aantal belangrijke lessen trekken uit de eerste twee ervaringen met het Nijmeegse burger­ participatieproject. ‘We zien bijvoorbeeld dat via persoonlijke, sociale netwerken makkelijk vrijwilligers te oogsten zijn. Mensen maken elkaar enthousiast. Het gros van de vrijwilligers is door vrienden en bekenden bij het project betrokken geraakt. Dat is inderdaad het laag­ hangend fruit.’ Het blijkt bovendien ook zinvol om die groep het eerst aan te spreken. Het zijn namelijk de mensen die terugkomen voor een volgende sessie. ‘Ze vinden het niet alleen nut­ tig, maar ook leuk. Dat merk je doordat veel van die vrijwilligers zich nu al hebben aangemeld voor de nacontroles in augustus.’

Sociale netwerken van natuurliefhebbers en groenprofessionals zijn dus effectief in te zet­ ten voor het ronselen van vrijwilligers, zo blijkt.

Andere werving blijkt minder succesvol. Het Wiedewiedenweg-project had vooral vorig jaar niet te klagen over media-aandacht, vindt Rutenfrans. Dagblad De Gelderlander publi­ ceerde erover, net als Het Hart van Nijmegen, een veelgelezen huis-aan-huisblad in de regio waar het Wiedewiedenweg-project werd uit­ gerold. Daarnaast kon het project meeliften op de publiciteit rondom Nijmegen Green Capital 2018, een concours waarbij de stad door de Europese Commissie is verkozen tot duurzame stad. ‘Al die media-aandacht is fijn en nuttig voor de bewustwording en het draagvlak.

Maar het valt wel op dat we door die publica­ ties eigenlijk maar weinig vrijwilligers hebben

geworven.’ Hetzelfde geldt voor de inzet van sociale media: ‘Die hebben we vooral ingezet in de Week van de Invasieve Exoten. We dachten online wel mee te kunnen liften op de aan­ dacht voor invasieve exoten die week, maar dat viel tegen, moet ik zeggen.’

Succesvol Het werven van vrijwilligers mag dan geen sinecure zijn, het resultaat van de exotenbestrij­ ding met vrijwilligers is tot nog toe wel erg suc­ cesvol gebleken. De bestrijding van reuzenbal­ semien vorig jaar heeft zichtbaar effect gehad, weet Rutenfrans. ‘Bij de nacontroles in de nazo­ mer troffen we bijna geen nieuwe planten meer aan. Misschien zijn we wel wat geholpen door de extreme droogte, maar het resultaat ziet er goed uit, want ook bij de nacontrole dit jaar troffen we weinig reuzenbalsemien meer aan.’

En dat resultaat kan volgens Rutenfrans zeker toegeschreven worden aan het werken met vrijwilligers: ‘Het is heel effectief om met een grote groep vrijwilligers te bestrijden. Je kunt in één keer een flink perceel goed aanpakken.’

Uitgraven In de strijd tegen reuzenbalsemien is bewezen dat burgerparticipatie een succes was. Dat bij de bestrijding van reuzenberenklauw in Nijmegen ook dergelijke successen worden geboekt, is volgens Rutenfrans niet vanzelf­ sprekend. ‘Die is meer verspreid over de stad.

Je mist dus het voordeel dat je met een groep vrijwilligers meteen een grote slag kunt slaan.

Bovendien is de bestrijding lastiger. Ten eerste

moet reuzenberenklauw worden uitgegraven.

En dan zijn er nog de risico’s voor de gezond­ heid van medewerkers. Vrijwilligers kunnen namelijk in aanraking komen met de stof furocumarine. Als die in aanraking komt met zonlicht, kan dat brandblaren op de huid ver­ oorzaken.’

Dan is er nog een derde invasieve exoot die terreinbeheerders en gemeentebestuurders in het hele land slapeloze nachten bezorgt: Japanse duizendknoop. Rutenfrans heeft nog geen proef met duizendknoop op de rol staan.

‘We hebben onze handen nog vol aan reuzen­ berenklauw. Bij de bestrijding van Japanse dui­ zendknoop met vrijwilligers komt bovendien een aantal complicerende factoren kijken. Veel van het werk is machinaal. Er moet immers tot veertig centimeter afgegraven worden. En dan moet je het allemaal nog verantwoord afvoe­ ren. Daarbij kun je je geen fouten permitteren, want dan is het middel erger dan de kwaal.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30847/samenmet-burgers-invasieve-exoten-te-lijf

www.stad-en-groen.nl

27

, T T E I E I N N T N A A K ESTA B

ver ste o ken e eer den n e z e et d D, on ffenh h / die 5 AW e one ERS I , d A l 3 A ere er® 5 stevig TM w O B er p ow -RO E er t utom elfs o i L a E ION tma r de A r die z S o S b e o FE ie te r nu is tmaa reikt. /PRO s r L e o n e e rd. E ) rob aat be SIONA d j e i o t n w erand de (Pr iresul ROFES e d r P v a li cee heeft tra so ig ma TUIN/ u d x t o ht Nintr ifican een e prac ON-E 5 AZ en 99 ign er; In 1 ien s maai 0% e /NL/G 7 t a ma robo n tot A.COM e D N 4W elling QVAR h S en .HU WW

28

6/2019

W

COLUMN

Een plant kan biologisch gekweekt zijn, maar het kan nog steeds om een oleander uit Italië gaan Lodewijk Hoekstra

NL Greenlabel

Wat is duurzaamheid?

Dat is de vraag die Nico Wissing en ik ons tien jaar geleden stelden. We weten allemaal dat het hout van een boom uit het bos om de hoek duurzamer is dan dat van een vergelijkbare boom afkomstig van de andere kant van de wereld. Maar hoe kun je dat dan zien als je een plank koopt voor een project? En hoe duur­ zaam is het dan als de lokale plank uit het bos om de hoek alsnog is geïmpregneerd met che­ mische middelen? We kwamen tot de conclusie dat je dit pas echt kunt beoordelen als je de gehele keten in beschouwing neemt, met name het einde van de keten. Zo werk het ook met planten. Een plant kan biologisch gekweekt zijn, maar het kan nog steeds om een oleander uit Italië gaan. Fijn dat er bij het opkweken van deze planten geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest worden gebruikt, maar wat is de meerwaarde dan nog als we het transport ook meenemen in de calculatie? Wat ook telt, is de meerwaarde voor mens en natuur nádat deze plant de grond in is gegaan.

Als je niet integraal kunt definiëren wat duur­ zaamheid is, dan creëer je vaak een nieuw probleem terwijl je een ander probleem oplost.

Zo kun je hier een stad vergroenen, maar aan de andere kant van de wereld een onge­ wenste impact hebben op biodiversiteit en CO2-uitstoot door bijvoorbeeld het ontginnen van veen in kwetsbare natuurgebieden voor potgrond. Ook kan het leiden tot een wijk die

wel is vergroend met lokaal gekweekte planten maar die vervolgens slecht wordt beheerd of aangeplant als een monocultuur, waar slechts sowieso maar een paar insecten van profiteren, nog los van het beheer.

Dus alles staat of valt bij het helder definiëren van duurzame ambities. Je moet dan niet alleen kijken naar de toe te passen producten en planten, maar naar het gehele plaatje. Dat eind­ resultaat is het gebied waarvan de beoogde kwaliteit dan ook gedefinieerd dient te worden.

Als dit niet gebeurt, is de kans zeer groot dat je te maken krijgt met ‘de wet van de afnemende ambitie’: aan het einde van de rit blijft er dan weinig over van de mooie visies en plannen. Dit is de reden waarom we als NL Greenlabel inzet­ ten op het integraal meetbaar maken van duur­ zaamheid met het NL Gebiedslabel. Pas als je iets kunt kwantificeren, kun je samen afspreken hoe je die ambities wilt bereiken en borgen. We merken bij veel projecten dat de ambities en de wil groot zijn, maar dat de invulling op zich laat wachten, omdat het hapert bij de concrete invulling van deze doelstellingen. Hier is ook kennis en ervaring gevraagd.

Het bouwen van de benodigde miljoen wonin­ gen extra in de komende dertig jaar is wat ons betreft geen probleem, zelfs niet als je bijvoorbeeld kijkt naar de PAS-problematiek.

Voorwaarde is dan wel dat zaken als landschap,

ecologie en kwaliteit centraal komen te staan en duurzaamheid kwantificeerbaar en dus ook meetbaar is, van visie tot en met realisatie én beheer.

Het einddoel dient wat mij betreft altijd te zijn dat we in en rondom steden duurzame, gezon­ de en kwalitatief hoogwaardige leefomgevin­ gen creëren, waarbij we waarde toevoegen op diverse vlakken. Ook resulteren deze projecten dan niet in ongewenste milieuschade en grote footprints aan de andere kant van de wereld, maar voegen juist wat toe. Zo worden bossen in stand gehouden, biodiversiteit bevorderd, gezonde steden ontwikkeld, leefgebieden behouden en ambachten gewaardeerd. Zo draai je in feite het proces van verspilling en vervuiling om tot iets moois en blijvends voor onze toekomst en die van de kinderen. Daar komt nog bij dat dit een prachtig innovatief proces is dat veel energie oplevert voor ieder­ een die is betrokken. De aarde heeft genoeg voor iedereen, maar dan moet je de natuur en haar bronnen wel respecteren.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30875/wat-isduurzaamheid

www.stad-en-groen.nl

29

Salvia ‘Amber’

Salvia: nieuwe mogelijkheden dankzij klimaatverandering Een enorme variatie aan soorten en cultivars, ook geschikt voor toepassing in Nederland Iedereen kent ze, de kleurige en vaak aromatisch geurende vaste planten met hun veelzijdige gebruiksmogelijkheden: Salvia. Niet alleen in de tuin en het openbaar groen, maar ook met mogelijkheden in de keuken. Het meest gebruikt zijn de cultivars van Salvia nemorosa, een sterke en zeer bloeirijke soort. Maar er is meer en er komt, dankzij klimaatverandering, nog veel meer.

Auteur: Ronald Houtman

30

6/2019

8 min. leestijd

SORTIMENT

Salvia ‘Christine Yeo’

Een grote familie De bloemen van Salvia verraden direct dat we te maken hebben met leden van de lipbloemigenfamilie, Lamiaceae. Tot deze grote plantenfamilie behoren veel bekende en veel toegepaste vaste planten. Een kleine greep: Agastache, Lamium, Lavandula, Monarda, Nepeta, Prunella en Stachys. Daarnaast zijn er ook veel kruiden (eigenlijk ook vaste planten) die de Lamiaceae vertegenwoordigen: Mentha, Origanum, Rosmarinus en Thymus. En, om het plaatje compleet te maken, behoren ook verschillende heesters tot deze familie: Callicarpa, Caryopteris, Perovskia, Phlomis en Vitex. Kortom, de Lamiaceae is een grote en belangrijke familie. In totaal telt deze familie bijna 7.000 soorten, verdeeld over ruim 200 geslachten. En dan gaat het nog niet eens over de vele cultivars van de diverse planten.

Maar het geslacht Salvia is ook geen kleine jongen. Met circa 900 soorten is het één van de grootste geslachten binnen de Lamiaceae.

Uitgezonderd Antarctica komen op alle continenten Salvia voor, hoewel Australië het met slechts één soort moet doen.

Iedere Salvia heeft vierkantige stengels en bladeren die steeds tegenover elkaar staan.

Het is niet altijd heel sterk, maar bij wrijven zijn de bladeren en stengels van Salvia altijd aro-

Salvia officinalis ‘Icterina’

matisch geurend. De bloemen zijn tweezijdig symmetrisch en bestaan gewoonlijk uit twee kroonbladen. Eentje aan de bovenkant, die meestal als een soort helmpje over de meeldraden en stijl zit, en een grotere, bredere aan de onderkant. Deze vormt de kenmerkende lip die alle Salvia (en de meeste andere familieleden) gemeen hebben.

rosmarinus. Deze wijziging is nog niet officieel maar zal dat in de nabije toekomst waarschijnlijk wel worden.

Maar het geslacht Salvia is trouwens ook geen kleine jongen

Veelzijdig Het geslacht Salvia is dus, met ongeveer 900 soorten en honderden cultivars, enorm. Maar voor nu is slechts een gedeelte van belang.

Zo zal er in dit artikel geen aandacht worden geschonken aan de soorten en cultivars die niet of onvoldoende winterhard zijn. Hieronder vallen ook de soorten en cultivars die we als ‘eenjarige’ of tweejarige Salvia beschouwen, zoals S. splendens en S. sclarea. Ook de twijfelachtig winterharde soorten die populair zijn als kuipplant (o.a. S. involucrata, S. rutilans) worden hier niet behandeld.

Rozemarijn Van oudsher kennen we rozemarijn als Rosmarinus officinalis. Er was al eerder sprake van, maar wetenschappelijk onderzoek heeft onlangs uitgewezen dat er geen verschillen zijn tussen Rosmarinus en Salvia. Om deze reden zullen we Rosmarinus in de toekomst dus Salvia moeten gaan noemen. En dat is nog niet alles.

Er is namelijk al een Salvia officinalis, wat dus inhoudt dat rozemarijn geen Salvia officinalis kan gaan heten. Daarom is er een even simpele als praktische oplossing gevonden: Salvia

Maar er blijft nog genoeg over. Het is natuurlijk logisch dat een groot geslacht ook veelzijdig is in toepassing. Zo zijn er Salvia die geschikt zijn als potplant, in borders of plantvakken in particuliere tuinen en in grote vakken in de openbare ruimte (plantsoenen en parken). En niet te vergeten ook nog een toepassing als keukenkruid. Om met deze laatste te beginnen: het bekendste voorbeeld van salie als keukenkruid is natuurlijk S. officinalis. Het is misschien niet de meest spectaculaire bloeier, maar het mooie blad en de toepassingen in de keuken maken

www.stad-en-groen.nl

31

Salvia verticillata ‘Alba’

Salvia nemorosa ‘Blauhügel’

een hoop goed. De plant gedraagt zich in ons klimaat als een halfheester waarbij de onderste delen van de stengels verhouten en ’s winters bovengronds overblijven. Naast de groenbladige soort zijn er verschillende cultivars: ‘Icterina’ met crèmekleurige bladranden, ‘Purpurascens’ met purperen jonge bladeren en ‘Tricolor’ met witte bladranden en purperen jonge bladeren.

Salie kan worden gebruikt in soepen, visgerechten, worst en pasteivullingen.

Inheems De hierboven beschreven salie is inheems in het Middellandse Zeegebied. Maar ook in ons land hebben we enkele inheemse soorten: S. pratensis en S. verticillata. Beide zijn vrij los groeiende vaste planten die een hoogte van 60 tot 80 cm kunnen bereiken. De relatief grote bladeren van S. verticillata zijn middengroen en steken goed af tegen de donkerlila- tot licht paarsblauwe bloemen. Er is ook een witbloei-

32

6/2019

ende vorm, ‘Alba’. S. pratensis groeit iets meer gedrongen en is vaak ook iets rijker bloeiend.

Van deze twee is het de mooiste soort. Van nature bloeit S. pratensis violetblauw, maar witbloeiende vormen komen ook voor. Een fraaie, iets lichter blauw bloeiende cultivar is ‘Lapis Lazuli’. Beide soorten komen niet algemeen voor in ons land.

Salvia nemorosa De soort die het geslacht tegenwoordig zo populair maakt bij het grote publiek is S. nemorosa. En niet voor niets. Het is een sterke vaste plant die gezond is en rijk en langdurig bloeit.

De bloemkleuren variëren van wit en roze tot diep violetblauw. Met name de hardere kleuren zijn intens en bijzonder opvallend. Ook is er de nodige variatie in hoogte. De hogere cultivars, zoals ‘Amethyst’ (helder lilaroze), ‘Caradonna’ (diep violetblauw) en ‘Tänzerin’ (blauw) worden circa 80 cm hoog. Daaronder

zit een grote groep middelhoge cultivars, zoals ‘Blauhügel’ (de meest blauwbloeiende cultivar), ‘Mainacht’ (donker violetblauw), ‘Ostfriesland’ (donker paarsblauw) en ‘Schneehügel’ (wit), die circa 50 cm tot 60 cm hoog worden. En dan is er nog een groep laagblijvende cultivars. De bekendste hiervan is Marcus (‘Haeumanarc’), een paarsblauw bloeiende cultivar die circa 40 cm hoog wordt. Dezelfde hoogte, of zelfs iets lager, bereiken ook ’Blue Marvel’ (donkerblauw), Sensation Deep Blue (‘Flor Sal Dblue’) (donkerblauw), Sensation Deep Rose (‘Flor Sal Roz’) (donkerroze), Sensation Sky Blue (‘Flor Sal Sky’) (helderblauw) en Sensation White (‘Flor Sal White’) (wit). Deze lager blijvende cultivars zijn zeer geschikt om in kleine borders en als potplant toe te passen. De middelhoge en hoger groeiende cultivars zijn uitstekende borderplanten die ook prima in grote plantvakken in de openbare ruimte toegepast kunnen worden. De planten stellen niet veel bodemeisen.

Ze groeien op iedere goed doorlatende, voedzame tot iets arme grond. Ze verdragen vrij veel droogte maar houden niet van langdurig natte bodem. Zeker niet in de winter.

De hybride van S. nemorosa met S. pratensis is S. ×sylvestris. Uiterlijk lijkt deze plant sterk op S. nemorosa, maar is hij wat grover in blad en bloei. Er zijn verschillende cultivars waarvan ‘Dear Anja’ wellicht de bekendste is. Deze bloeit

SORTIMENT Salvia nemorosa ‘Serenade’

Wat betreft Salvia is de klimaatverandering in ons voordeel met licht violette bloemen met dof paarse kelkjes. De Duitse cultivar ‘Rügen’ bloeit met donkerder bloemen.

Variatie Naast de soorten die hier apart worden genoemd is er een enorme variatie aan soorten en cultivars die ook geschikt zijn voor toepassing in ons land. Deze groep is erg divers, wat ze gemeen hebben is dat ze vrijwel allemaal ongeschikt zijn voor toepassing in de openbare ruimte. Het zijn dus planten voor toepassing in particuliere tuinen. Ook zijn er verschillende liefhebbersplanten bij, die toch wat kritischer zijn wat betreft standplaats. Vanwege dit gebrek aan eenheid in deze “groep” worden ze hier als een opsomming weergegeven.

• Salvia forreri: bodembedekkende soort die met dichte pollen uiteindelijk een gesloten mat zal

vormen. De bladeren zijn iets glanzend donkergroen en vormen een mooie achtergrond voor de helderblauwe bloemen die steeds een wit vlekje op de onderlip hebben. Bloeit vanaf juli tot ver in het najaar en wordt circa 30 cm hoog.

Winterharde soort die best wat meer aandacht mag hebben.

• Salvia glutinosa: inheems van Midden- en Zuid-Europa tot ver in Rusland. Deze soort kan, afhankelijk van de standplaats, 45-90 cm hoog worden. Vanuit korte wortelstokken groeien kleverige (glutinosa betekent kleverig) stelen met relatief grote, kleverige bladeren. De bloemen zijn geel met een brede onderlip die een lichtbruine tot roodbruine tekening heeft. Ook de bloemen zijn kleverig. Het is een echte bosplant en verdraagt ook droge schaduw. Kan in strenge winters wat lijden. De hybridecultivar ‘Amber’ ontstond uit een kruising tussen S. glutinosa en S. bulleyana. Deze plant heeft dezelfde grove bladeren als S. glutinosa, maar omdat de bladeren wat lager bij de grond zitten, lijkt de plant minder grof. De bloemstelen komen dus goed boven het blad uit en dragen licht geelbruine (amberkleurige) bloemen met een bruine onderlip. Kan circa 80 cm hoog worden.

• Salvia jurisicii: vrij lage, ietwat spreidend groeiende soort met fijn ingesneden blad. De gehele plant is zacht behaard, wat de fijne textuur van de plant versterkt. De bloemen staan in opstaande aartjes, waarbij het opvallend is dat

de kenmerkende lip naar boven gericht is. De bloemen staan dus op z’n kop! De wilde soort bloeit lavendelblauw, maar er zijn ook cultivars op de markt die wit (‘Alba’) of roze (‘Rosea’) bloeien. Deze van oorsprong Zuid-Europese soort staat bij voorkeur op een zonnige, warme plaats. De plant wordt circa 30 cm hoog.

• Salvia nana: ondanks het feit dat deze soort van oorsprong uit Mexico komt, is deze toch voldoende winterhard gebleken. Groeit tot circa 40 cm hoog met donkergroene ovale blaadjes.

De jonge scheuten zijn iets purper getint. Bloeit helder violetblauw gedurende een lange periode in de zomer. Staat bij voorkeur op een vrij droge, beschutte plaats. Een goede cultivar van S. nana is ‘Curling Waves’. Deze heeft iets langere bloemstelen en bloeit rijker dan de soort.

• Salvia napifolia: lijkt enigszins op de nauw verwante S. verticillata, waarvan S. napifolia vooral verschilt doordat deze minder bloemen per stengel geeft. Toch is het een leuke soort met sierlijke, iets gebogen stelen en dofpaarse kelkjes waartegen de lichtlila bloemen goed afsteken. Gemakkelijke soort die op veel verschillende grondsoorten, zowel in de volle zon als lichte schaduw, groeit. Kan tot 90 cm hoog worden.

• Salvia nutans: zeer mooie soort die van nature voorkomt vanaf de Balkan tot ver in Rusland.

Vanuit bladrozetten van grote bladeren groeien tot ruim 1,20 m hoge, vertakte bloemstelen. De

www.stad-en-groen.nl

33

Een nieuw gezicht, vertrouwde kwaliteit‌ Wij zijn trots op ons nieuwe logo en komen er graag mee naar buiten. Net als met onze nieuwe website en nieuwe pay-off: Laat maar komen! Want wat uw uitdaging ook is, als het gaat om inrichting, beheer en onderhoud van de leefomgeving, dan zijn wij er voor u.

0318 - 65 41 24 | greenengineers.nl

Bezoek ons 2 & 3 oktober op Vakbeurs Openbare Ruimte: Stand 2.2.28

Salvia ‘Madeline’

SORTIMENT

bloemaartjes met diep violetblauwe bloemetjes zelf hangen sierlijk naar beneden, wat een schitterend gezicht is. Verlangt een vrij voedzame, niet te droge standplaats. Zorg wel voor goede drainage om de planten ’s winters niet in te natte grond te laten staan.

• Salvia transsylvanica: Vrij forse plant tot circa 90 cm met stevige vertakte bloemstelen. Deze Roemeense soort is nauw verwant aan S. pratensis maar groeit bossiger en heeft groter blad.

De bladeren zijn opvallend wit(grijs) behaard aan de onderzijde. Bloeit van juni tot eind augustus met diep paarsblauwe bloemen. Kan op veel verschillende grondsoorten worden geplant, maar moet wel in de volle zon.

• Salvia uliginosa: Bijzonder mooie soort uit Argentinië. De plant groeit van nature op vochtige, vaak natte grond. Maar als de plant bij ons ook in (te) natte grond staat is deze vorstgevoelig. Plant S. uliginosa daarom op een wat drogere standplaats. De plant blijft dan meer gedrongen en is beter winterhard.

Toch is het zeker geen plant voor grootschalige toepassing, daarvoor is hij te zwak. De tot ruim 1,2 m hoge bloemstelen dragen schitterende azuurblauwe bloemen vanaf midzomer tot de eerste vorst.

Salvia greggii, S. microphylla en S. ×jamensis Zoals al aangegeven is wat betreft Salvia de klimaatverandering in ons voordeel. De bekendste voorbeelden hiervan zijn de mogelijkheden die de schitterende S. greggii, S. microphylla en de hybride hiertussen, S. ×jamensis, bieden. S. greggii en S. microphylla komen beide voor in Mexico en verschillen in detail van elkaar. Zo groeit S. greggii iets meer gedrongen, en zijn de bladeren steeds gaafrandig terwijl ze bij S. microphylla gezaagd of gegolfd-gezaagd zijn.

Ook zitten er bij S. microphylla twee kleine uitsteekseltjes tussen de boven- en onderlip. Deze heeft S. greggii niet. Tenslotte is S. greggii iets minder winterhard dan S. microphylla. Er zijn dus verschillen, maar de moeilijkheid begint als de twee soorten gaan kruisen. In de natuur gebeurt dit waar de verspreidingsgebieden van beide soorten elkaar overlappen. De hybride, S. ×jamensis genoemd naar het plaatsje Jame, Coahuila, in noordoost-Mexico heeft eigenschappen van beide ouders. In sommige planten is de invloed van S. greggii sterker, in andere die van S. microphylla. Naast natuurlijke hybriden zijn er ook veel kruisingen ontstaan in tuinen en kwekerijen. Hierbij kan er weer teruggekruist zijn met één van de soorten of

zijn er kruisingen gemaakt tussen S. ×jamensis cultivars. Om kort te gaan: het is dus erg moeilijk om van de huidige cultivars in dit complex van soorten en hybride met 100% zekerheid te zeggen waartoe ze behoren. Het zou veilig zijn om ze allemaal S. ×jamensis te noemen, maar van sommige, oudere cultivars, is bekend dat ze tot S. greggii of S. microphylla behoren. En dan zijn er nog de planten die zonder soort- of hybridenaam in de naamlijst staan, waarmee zoveel wordt aangegeven als ‘wij weten ook niet waartoe deze cultivar behoort’.

Los van bovenstaande, wellicht wat saaie en vermoeiende taxonomische uiteenzetting zijn het zeer bruikbare planten. Dankzij klimaatverandering kunnen ze inmiddels goed in ons klimaat worden toegepast, wat niet wegneemt dat ze tijdens strenge vorst of langere vorstperiodes wel degelijk (deels) zullen bevriezen. Ze groeien bossig en hebben fris- tot donkergroen blad. Ze bloeien lang en rijk, vrijwel zonder uitzondering vanaf mei tot de eerste vorst.

Het kleurenpalet is eindeloos, van zuiverwit tot dieppurper. Een aantal cultivars heeft zich in de afgelopen jaren in ons klimaat bewezen.

Zonder te beweren een compleet te zijn, zijn dit aanbevelenswaardige cultivars voor ons klimaat: ‘Christine Yeo’ (donkerpaars), ‘Gletsjer’ (zuiverwit), ‘Golden Girl’ (lichtgeel), ‘Lilac Dream’ (lichtpaars), ‘Nachtvlinder’ (dieppurper), ‘Pink Blush’ (hardroze), ‘Royal Bumble’ (dieprood) en ‘Salmon Dance’ (zalmroze). Maar deze lijst is eigenlijk nog veel langer…

Een zeer opvallende cultivar is ‘Hot Lips’. Het is een zeer opvallende plant met tweekleurige bloemen. De bloembuis en bovenlip zijn wit terwijl de onderlip helderrood is. Onder invloed van licht en temperatuur kunnen de bloemen echter ook geheel rood of geheel wit zijn, al komt dit niet erg vaak voor. Het spectaculaire uiterlijk en de toepasselijke naam hebben ‘Hot Lips’ tot de bekendste cultivar in deze groep gemaakt. En terecht! Inmiddels zijn er ook twee kleurvarianten op de markt verschenen: bij Pink Lips (‘Jeremy’) is de onderlip hardroze en bij Amethyst Lips (‘Dyspurp’) is de onderlip donkerpaars.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30862/salvianieuwe-mogelijkheden-dankzij-klimaatverandering

www.stad-en-groen.nl

35

GREENTOCOLOUR hét openbaar groen vasteplanten concept

A L L E E N G R E E N TOCO L O U R ® B I E DT : • 15 jaar en 3500+ projecten passie en ervaring • Controle bodemvoorbereiding door eigen specialisten • Alles met 1,4 liter potkluit, levering zonder pot • 100% levering uit eigen duurzame kwekerij • Eigen ontwerpers Het GreentoColour®-concept is ontwikkeld voor de openbare ruimte, maar overal toe te passen. Zoals hier op een parkeerterrein met een ‘tuincentrumassortiment’ als buitenetalage.

GreentoColour ® is een geregistreerd handelsmerk voor het originele vasteplantenconcept dat uitsluitend door Griffioen Wassenaar BV en haar gecertificeerde partners (greentocolour.com/contact/partners) aangeboden mag worden.

Recreatieve paden Er zijn schitterende locaties in Nederland die veel cultuur­historische waarde bevatten.

Duizenden mensen willen deze parels graag op comfortabele en veilige wijze bezoeken. Een goed onderhouden padenstructuur is dan ook essentieel, zeker voor minder mobiele mensen.

Auteur: Sanne van den Hardenberg

Om deze reden kwam van de gemeente Wijk bij Duurstede het verzoek om de recreatieve paden in de prachtige kasteeltuin in Wijk bij Duurstede een facelift te geven. Van de Bijl en Heierman bv heeft de werkzaamheden dit voorjaar met veel genoegen uitgevoerd.

de grond kan wegzakken, dat het grondwater wordt aangevuld, het riool wordt ontlast en er een verkoelende werking van uitgaat.

Omdat halfverharding dus bijdraagt aan een betere leefomgeving, heeft de expertise rondom deze materialen zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een belangrijke discipline bij Van de Bijl en Heierman.

Beheer halfverharding Wij beheren halfverharding voor diverse gemeentes en natuur- en beheerorganisaties.

Omdat we het belangrijk vinden dat de halfverharding comfortabel te gebruiken is en jaarrond een representatieve uitstraling heeft, hebben we een concept bedacht.

1) Inzet VEGAWAY® •Duurzaam: geen gebruik van (chemische) bestrijdingsmiddelen • Grondig: onkruid wordt met wortel en al verwijderd • Snel: gemiddeld 500 meter per uur met een werkbreedte van 120 cm • Prachtig: paden liggen er strak bij, alsof de kanten afgestoken zijn • Beter: door vernieuwing van de toplaag verbetert de afwatering • Effectief: eindresultaat is een solide basis voor een eventuele nieuwe toplaag

Project: Kasteeltuin Wijk bij Duurstede Wat: Renoveren recreatieve paden Wanneer: april 2019 Waarom halfverharding?

Halfverharding draagt bij aan een natuurlijke uitstraling van de omgeving. Het is een financieel aantrekkelijk alternatief voor asfalt en bestrating en heeft een klimaatadaptieve functie. Dat laatste betekent dat regenwater in

www.stad-en-groen.nl

37

De waarde van

puur groen!

EĂŠn met de natuur, in alles wat we doen.

Genieten van geweldig groen is de missie waar onze

buurtbewoners. En dit komt de gezondheid van

vakmensen dagelijks mee bezig zijn. Niet alleen vanwege

elke persoon alleen maar ten goede. Of het nu

de decoratieve functie, maar des te meer voor de postieve

gaat om de aanleg van een nieuwe wijk, een fijn

effecten op gezondheid en het sociale aspect. Wist je

park, gemeentelijk groen of een buurtinitiatief, wij

bijvoorbeeld dat groen zorgt voor stressvermindering

realiseren het! Wij werken het allerliefst circulair,

en meer sociale interactie? Een groene omgeving is

dus zonder afval en met zoveel mogelijk hergebruik.

aantrekkelijk en nodigt uit om naar buiten te gaan en

Waar geen hergebruik mogelijk is, passen we uiteraard

actief bezig te zijn. Daarnaast gedragen mensen zich

duurzaam materiaal toe. Op deze manier dragen

socialer in een groene omgeving. Hierdoor versterkt

we ons steentje bij aan de Global Goals. Samen

de verbondenheid die men voelt met bijvoorbeeld

werken we aan een optimale toekomst voor iedereen!

snoekpuurgroen.nl

2 min. leestijd

ADVERTORIAL

2) Inzet thermische onkruidbestrijding • Afhankelijk van weersomstandigheden en het vastgestelde kwaliteitsniveau kan besloten worden om thermische onkruidbestrijding toe te passen 3) Jaarrond monitoring van de halfverharding • Volledige ontzorging en ingrijpmomenten op basis van een door u bepaald kwaliteitsniveau • Monitoren en terugkoppeling middels schouwrapporten met beeldmateriaal • Advies over mogelijkheden voor een verbeter slag wat betreft de constructieopbouw Renovatie halfverharding Halfverharding is een beheergroep in de openbare ruimte en andere beheergebieden. Hierbij moet regulier beheer uitgevoerd worden (bv. onkruidbeheersing). Er moet echter ook regelmatig een nieuwe toplaag van halfverharding aangebracht worden. Hierdoor behoudt de halfverharding een frisse en representatieve uitstraling, blijft hij op hoogte en ontstaat er geen ‘waterkuip’.

Aanleg halfverharding De woningbouw neemt explosief toe in Nederland. We leven in jachtige tijden, maar Nederlanders hebben ook behoefte aan recre-

Halfverharding draagt bij aan een natuurlijke uitstraling van de omgeving. Het is een financieel aantrekkelijk alternatief voor asfalt en bestrating en heeft een klimaatadaptieve functie

atie en ontspanning. Door het aanleggen van recreatieve paden van halfverharding kan in deze behoefte voorzien worden. Wij hebben een vast specialistisch team dat jaarrond halfverharding aanlegt, renoveert en beheert.

Daarbij kan het team gebruikmaken van materieel dat specifiek ontwikkeld is voor deze maatschappelijke dienstverlening.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30840/recreatieve-paden

www.stadengroen.nl

39

Agria 9600-taludmaaier in actie.

Hekman: ‘De Agria 9600 maait hellingen met hellingsgraad van 50 procent zonder schade aan het maaibeeld’ Op afstand bestuurbare taludmaaier neemt Agterberg-team een hoop werk uit handen De Agria-taludmaaier bestaat al vijf jaar. Vanaf dit jaar is Gebr. Bonenkamp officieel Agria-importeur voor Nederland. Sindsdien verloopt de verkoop van de Agria 9600-taludmaaier — de grotere broer van de kleinere opvolger Agria 9500-taludmaaier — voorspoedig. Er zijn er in totaal al acht verkocht. Jochem Oskam, werkzaam bij de firma Agterberg, is een contente gebruiker: ‘Wij maaiden voorheen met de hand of met de Flymo aan een touw. De Agria 9600 bespaart ons veel tijd en heel veel moeite.’

Auteur: Karlijn Santi Raats

40

6/2019

Jochem Oskam van Agterberg had de Agriataludmaaier enkele jaren geleden al op het oog: ‘Hij heeft een mooie uitstraling, een beetje een Formule 1-uitstraling, en een geweldig maaivermogen tegen steile hellingen. De taludmaaier is wendbaar en brengt weinig schade toe aan de graszode doordat hij voor- en achteruit kan maaien.’

Zwoegen Oskam was heel blij dat de firma Agterberg de

4 min. leestijd

TECHNIEK

Bij minder ervaring kun je het beste werken in de eerste stand, want de taludmaaier is heel precies maaier ook in bij zeer steile hellingen van 40 tot 50 procent of bij extreem moeilijk bereikbare oppervlaktes. Hij maait geweldig: op het hoofdmes zitten ook nog eens twee mulchmessen die het gras verkleinen. Op minder steile stukken zetten we de Toro-maaiers met zijdekken in.’

Agria 9600 dit jaar aanschafte. Agterberg maait namelijk regelmatig steile hellingen of moeilijk te betreden gazons, taluds langs wegen en in wijken, veldjes in binnensteden waar zware machines het gras niet mogen betreden, langs waterkanten en rond forten, zoals het oude fort Voordorp of het ‘fort’ in Culemborg. Op deze lastige plekken trokken de Agterbergmedewerkers voorheen de duwmaaier ofwel Flymo aan een touw langs de steile hellingen omhoog. Sommige gedeelten konden niet anders dan met de hand worden gemaaid. In elk geval was het bij al deze maaiklussen zwoegen geblazen.

Hellingen van 50 procent Volgens Oskam werkt het Agterberg-team met de Agria 9600 een stuk sneller: ‘De taludmaaier pakt 99 procent van alle hellingen aan. Het dek staat altijd aan. Alleen met heel erg nat weer zetten we hem niet in, maar dan is maaien sowieso geen goed idee. We zetten de talud-

Normaal gesproken moet je daarvoor toestemming vragen voor wegafzetting en een wegafzetting regelen. Nu laat je de taludmaaier erheen rijden, terwijl je als bestuurder op een afstandje staat.’

Volgens Anne Hekman van Gebr. Bonenkamp kan de Agria 9600 als enige taludmaaier hellingen van 50 procent aan. ‘Concurrerende taludmaaiers halen hellingen van maximaal 40 tot 45 procent. Bovendien is de schade aan het maaibeeld nihil wanneer de Agria 9600 een helling van 50 procent maait, terwijl andere taludmaaiers bij minder steile hellingen van 40-45 procent sporen nalaten.’

De maaihoogte en -snelheid zijn elektrisch en traploos instelbaar met de afstandsbediening.

Ook kun je in de afstandsbediening het aantal maai- en rij-uren zien. Oskam lacht: ‘De medewerkers kunnen allemaal gamen, dus ze zijn goed in het hanteren van een joystick en aflezen van informatie op de afstandsbediening.’

De bestuurder moet wel goed bij de les blijven.

‘Als je de maaier op de hoogste rijsnelheid zet, wordt hij “zenuwachtig”; dan reageert hij meteen.’

Op afstand De Agria-taludmaaier is makkelijk te bedienen met de afstandsbediening. Tot 300 meter is hij nauwkeurig aan te sturen. Anne Hekman: ‘Daardoor kun je als bestuurder op een veilige positie gaan staan. Je kunt de Agria 9600 ook inzetten op plekken waar je met de bosmaaier niet kunt komen, zoals achter de vangrails.

Hekman legt uit: ‘De Agria 9600 heeft drie rijsnelheden: van 0 tot 2 km/uur, van 0 tot 4 km/ uur en van 0 tot 10 km/uur. De eerste twee betreffen werkstanden. Als je minder ervaring hebt als bestuurder, kun je het beste werken in de eerste stand. In de eerste twee standen kun je tot op de millimeter nauwkeurig sturen met de joystick. De stand met de hoogste rijsnel-

Anne Hekman

Gebr. Bonenkamp

www.stad-en-groen.nl

41

onkruid 1-2-3 weg!

HETE LUCHT INFRAROOD STOOM veilig systeem

De WeedSteam is de snelle en efficiënte oplossing voor effectief

milieuvriendelijk

en duurzaam onkruidbeheer. De 1-2-3 combinatie van zeer hete

duurzaam resultaat lage exploitatiekosten

lucht, infrarode straling en stoom pakt ongewenste vegetatie grondig aan. Na enkele dagen is het behandelde onkruid

minimaal onderhoud

verdord! Bel nu Jean Heybroek en overtuig u van de

maximale prestaties

unieke kwaliteiten van de WeedSteam!

onkruid duurzaam en 3x efficiënter bestrijden met de WeedSteam®

www.jeanheybroek.com

kijk op voor een overzicht van ons leveringsprogramma Jean Heybroek BV, tel. 030 - 639 46 11

TECHNIEK

De taludmaaier kan vooren achteruit maaien; dit voorkomt schade

heid, stand 3, is bedoeld voor transport van de taludmaaier naar een ander werkgebied.’

Lichtgewicht, en voor-/achteruit: weinig schade De Agria 9600 heeft een traploze aandrijving en kan zowel voor- als achteruit maaien. Dat is een groot voordeel, want rupsvoertuigen veroorzaken doorgaans veel schade bij draaibewegingen. ‘De chauffeur kan de Agria 9600 zodanig schuin wegsteken dat er geen schadebeeld ontstaat,’ legt Oskam uit.

De Agria-taludmaaier is relatief licht, maar zwaar genoeg om in positie te blijven: de smalle uitvoering van 80 cm maaibreedte (één mes) weegt 440 kilo, de Agria 9600 met een maaibreedte van 112 cm (twee messen) weegt 480 kilo. Hekman: ‘Een verbrandingsmotor drijft een

generator aan, die stroom opwekt. De smalle uitvoering heeft een 17 pk Kawasaki-2 cilinder-4 taktbenzinemotor. De brede uitvoering Agria 9600 heeft een 24 pk Briggs & Stratton-2 cilinder-4 taktbenzinemotor. Twee elektromotoren drijven de rupsen aan om te rijden. Je kunt met de Agria 9600 heel nauwkeurig werken zonder dat je een hydrauliek-unit nodig hebt, waardoor een taludmaaier zomaar 300 tot 500 kilo zwaarder zou wegen.’ De 112 cm brede uitvoering is niet heel veel zwaarder dan de 80 cm brede uitvoering. ‘Alleen het maaidek is bij de 112 cm brede uitvoering iets breder en de motor is iets zwaarder,’ aldus Hekman. Op kleine veldjes in de binnenstad waar geen zware machines op de gazons mogen, zet Agterberg de Agria 9600 in naast de Ferris-walk-behind-maaier.

Onderhoud Hekman, tot slot: ‘Omdat de Agria 9600 hybride aangedreven is, behoeft de rupsmachine weinig onderhoud. Bij het tanken van brandstof zijn de twee brandstofvaten eenvoudig te wisselen.

Hierdoor kun je ze snel en makkelijk losmaken, zonder knoeien.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30851/hekmande-agria-9600-maait-hellingen-met-hellingsgraad-van-50-procent-zonder-schade-aan-hetmaaibeeld

www.stad-en-groen.nl

43

Duurzame brandstoffen krijgen tweede kans Hoe duurzame brandstoffen kunnen bijdragen aan het winnen van een tender

Gemeenten houden bij het aanbesteden van opdrachten steeds meer rekening met de duurzaamheidsaspecten van de werkzaamheden in groenvoorzieningen. Steeds vaker wordt daarom het gebruik van hernieuwbare energie gevraagd of geëist. Mede om die reden worden kleinere machines als heggenscharen, motorzagen en bosmaaiers steeds vaker elektrisch aangedreven of draaien ze op alkylaatbenzine.

Voor zwaarder materieel geldt in veel gevallen dat gezocht wordt naar alternatieven voor fossiele dieselbrandstoffen, maar de keuze voor de juiste diesel is geen sinecure.

Auteur: Paul van der Sneppen

44

6/2019

Het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de overheid kent een hoofdstuk over duurzaamheidscriteria. Hierin staat dat aan opdrachtnemers wordt gevraagd om mee te werken aan CO2-reductie. Aanbestedende overheden gebruiken vooral de CO2-prestatieladder als richtsnoer. Bedrijven die een CO2-certificaat kunnen overleggen, krijgen in dat geval een fictieve korting op de inschrijfsom. De korting is afhankelijk van de trede op de CO2prestatieladder. Ook bij de keuze voor een brandstof gaat het er dus vooral om hoog te scoren op de ladder.

Prijsverschillen Eenvoudigweg kiezen voor de ecodiesel met de laagste CO2-emissie is echter niet voor elke inschrijver de juiste oplossing. De prijsverschillen tussen de verschillende varianten zijn namelijk fors. Reductie van CO2-emissie wordt aan de pomp duur betaald. Door de bank genomen kan gesteld worden dat dieselbrandstoffen duurder worden naarmate ze efficiënter bijdragen aan CO2-reductie. Dat heeft vooral

te maken met de complexiteit van het productieproces.

Heel transparant is die prijssegmentatie echter niet, omdat leveranciers prijsafspraken maken met zakelijke afnemers, maar ook omdat de mate van bijmenging van hernieuwbare grondstoffen varieert. Maar de trend is wel duidelijk.

Die is als volgt: gewone diesel aan de pomp heeft al een wettelijk verplichte bijmenging van circa tien procent (2020) hernieuwbare brandstoffen. Die ‘gewone diesel’ is verreweg het goedkoopst. Dan volgen de GTL-brandstoffen, zoals Shell GTL Fuel. Die zijn iets duurder. In de top van de prijsschaal vinden we de HVO/ BTL-brandstoffen, zoals Aspen D (90 procent hernieuwbare grondstoffen) en Agealube Ecodiesel Green en de blauwe diesel 100 van de Finse producent Neste (beide 100 procent hernieuwbare grondstoffen).

Reputatie De eerste generatie biobrandstoffen kan nu wel in de annalen van de geschiedenis worden bijgeschreven. Dat is goed nieuws. Deze

6 min. leestijd

ACTUEEL brandstoffen, veelal gemaakt uit suikerbieten, hebben namelijk de reputatie motoren geen goed te doen. Ze veroorzaakten onder meer verkleving en roetafzetting op de kleppen van motoren en startproblemen.

De tweede generatie brandstoffen uit hernieuwbare grondstoffen komt voort uit geavanceerde synthetische productieprocessen.

Compatibiliteitsproblemen met motoren zijn daarmee verleden tijd, zo lijkt het. Sterker nog: de nieuwe generaties duurzame brandstoffen zijn volgens de opgave van producenten doorgaans beter voor de motoren die ze aandrijven dan hun fossiele evenknie.

Ervaringscijfers Het lijkt erop dat de HVO/BTL-brandstoffen goed zijn voor het machinepark, al zijn de leveranciers op dit punt nog te voorzichtig om daar al te ronkende uitspraken over te doen.

HVO/BTL-brandstoffen zijn namelijk nog relatief nieuw op de markt en er zijn weinig ervaringscijfers voorhanden om claims op te baseren.

Wel is het volgens ten minste één van de leveranciers van alternatieve diesels raadzaam om bij de overstap van gewone diesel naar een andere brandstof te letten op brandstoflekkage. Dat probleem zou zich vooral voordoen bij oudere afdichtingen en dus oudere motoren. De lekkage kan ontstaan door het krimpen van pakkingen. Bij conventionele diesel worden stoffen gebruikt die zorgen voor het zwellen van afdichtingen, oftewel seals. Die stoffen komen bij alternatieve brandstoffen doorgaans niet voor. Het is daarom goed, vooral in het begin, om de rubberafdichtingen op de motor en de bunkertank te controleren op lekkage.

diesel kan al na vier weken bacterievorming ontstaan in de tanks. Er vormen zich dan dikke slierten in de diesel, die naar de bodem van de tank zakken en daar een dikke laag bezinksel of biosludge vormen. Die brij kan uiteindelijk brandstofleidingen en filters verstoppen. De kans op motorschade is vrij groot. Niet zelden is er groot onderhoud of zelfs een revisie van de motor nodig om de machine weer aan de praat te krijgen.

De moderne ecodiesels lossen dat probleem geheel of gedeeltelijk op. De meest duurzame varianten, zoals Aspen D, Agealube Ecodiesel Green en blauwe diesel 100, kunnen wel drie tot vijf jaar probleemloos opgeslagen worden.

De mate waarin bacterievorming voorkomt, is afhankelijk van grofweg drie factoren. De eerste is het aandeel reguliere diesel in de ecodiesel.

De tweede is de mate waarin vocht de kans krijgt om in de tank binnen te dringen. En dan is er nog de temperatuur. Bij hogere temperaturen worden de bacteriën actiever. Er zijn overigens biociden op de markt die het probleem van bacterievorming in diesels kunnen voorkomen of worden gebruikt om vervuilde motor- en opslagsystemen te reinigen.

Schoner Bij de zogenaamde ‘schone brandstoffen’ komen we onder meer de GTL Fuel van Shell tegen. GTL (gas to liquid) is een vloeibare brandstof, gemaakt van aardgas. Het verbrandt schoner dan conventionele diesel uit aardolie

en produceert daardoor minder lokale uitstoot en zwarte rook. GTL Fuel is toe te passen in alle machines, vrachtwagens en schepen met dieselmotoren.

GTL Fuel draagt echter niet bij aan de reductie van CO2 in de atmosfeer. Het is immers een brandstof op basis van een fossiele grondstof, aardgas. Het gebruik van pure GTL-brandstof kan daarom niet bijdragen aan een score op de CO2-prestatieladder. Als de keuze voor een bepaalde brandstof dus moet helpen om overheidsaanbestedingen te winnen, raken GTL-brandstoffen al snel buiten beeld. Wel zijn er GTL-brandstoffen op de markt waaraan hernieuwbare componenten zijn toegevoegd.

Die dragen wél bij aan het terugdringen van de CO2-uitstoot.

CO2-prestatieladder Maar om optimaal te scoren op de CO2prestatieladder moet vooral gekeken worden naar de groep HVO- (hydrotreated vegetable oil) en BTL-brandstoffen (biomass to liquid). Dit zijn synthetische brandstoffen die wordt gemaakt uit plantaardige oliën (HVO) of biomassa (BTL).

Om BTL-brandstof te verkrijgen uit biomassa, wordt de biomassa eerst vergast middels een proces dat ook wel bekendstaat als pyrolyse. Er ontstaat een synthetisch gas. De volgende stap in het proces is het syntheseproces. Het gas wordt omgezet naar vloeistof die te gebruiken is in dieselmotoren.

De keuze voor de juiste brandstof lijkt vooral een kwestie van doorwrocht rekenwerk.

Bacterievorming Dan is er nog de opslag van diesel. Veel groenprofessionals kampen in het voorjaar met startproblemen bij machines. Bij gewone

De CO2-prestatieladder dient meestal als richtsnoer in aanbestedingen Duurzame brandstoffen zijn vaak niet aan de pomp verkrijgbaar. Steeds meer leveranciers proberen daarom eigen oplossingen te ontwikkelen voor opslag en tanken op eigen terrein of op de werklocatie.

www.stad-en-groen.nl

45

NIEUW XYLOCHIP 150E

13 kW vermogen 5 uur gebruikstijd op volle accu Laden via 220V of auto-laadpaal

100% ELEKTRISCH 0% CO2 UITSTOOT

BEZOEK ONS OP: STAND 5.13 - VELD B

Oplossingen voor probleemloos landschapsonderhoud

ACTUEEL Onder de streep draait alles om de prijs die een aannemer betaalt voor zijn CO2-reductie.

Salesmanager Dirk Eppink van GVG Oliehandel in Nijmegen bevestigt dat: ‘Eigenlijk winnen we met onze meest duurzame producten elke vergelijking op kwaliteit. Ik kan geen reden bedenken waarom een aannemer niet zou overstappen op onze ecodiesels, anders dan de prijs.

Maar elke aannemer moet voor zichzelf becijferen of de investering in ecodiesel loont.’

Prijsvorming Zoals gezegd is de prijsvorming rond ecodiesels niet heel transparant, omdat handelaren daarover individuele afspraken maken met hun zakelijke klanten. Toch heeft Stad+Groen voor de beeldvorming een globale prijssegmentatie samengesteld. Die pretendeert zeker niet een compleet beeld te geven, maar ziet er ongeveer als volgt uit: • Ecodiesels met 90 tot 100 procent hernieuwbare grondstoffen: 200 procent van de pompprijs (van reguliere diesel) • Ecodiesels met circa 20 circa procent hernieuwbare grondstoffen: 180 procent van de pompprijs • GTL-brandstoffen (géén hernieuwbare grond stoffen): 120 procent van de pompprijs GTL-brandstoffen leveren weliswaar geen CO2reductie op, tenzij ze zijn vermengd met hernieuwbare grondstoffen. Toch worden ze in dit overzicht genoemd, omdat aanbestedende partijen vaak ook andere eisen stellen dan alleen CO2-reductie.

Fijnstofreductie In veel steden staat bijvoorbeeld fijnstofreductie hoog op de agenda. GTL-brandstoffen ver-

branden schoner dan conventionele diesel uit aardolie. Daardoor produceert de diesel minder lokale uitstoot, waaronder stikstofoxiden, NOx, zwaveloxiden en SOx, en ook minder fijnstof.

Dat CO2-reductie niet overal per definitie de hoogste prioriteit krijgt, bleek onder meer in Amsterdam. Daar verkoos de gemeente in 2017 nadrukkelijk GTL-brandstof voor het wagenpark van 366 gemeentevoertuigen boven dieselsoorten die een forse CO2-reductie kunnen bewerkstelligen. De gemeente liet de eis van CO2-reductie vallen, omdat ze prioriteit geeft aan het terugdringen van uitlaatgassen die luchtverontreiniging veroorzaken. Het zou gaan om een CO2-reductie van ongeveer 11.000 ton per jaar waarvan de gemeente wilde afzien.

Discussie Die beslissing werd het gemeentebestuur van de hoofdstad behoorlijk kwalijk genomen.

Wat volgde was een felle discussie over prioriteiten, maar ook over de aanname van het gemeentebestuur dat HVO/BTL-brandstoffen meer luchtverontreiniging opleveren dan GTL. Dat politieke pleit is uiteindelijk beslecht in het voordeel van de pleitbezorgers van de tweede generatie ecobrandstoffen. Na verschillende raadsvragen trok de gemeente de aanbesteding in en kregen de nieuwe alternatieve brandstoffen alsnog een kans.

Toch staat het incident niet op zichzelf. Ook van andere gemeenten is bekend dat ze niet op voorhand kiezen voor ecobrandstoffen. Ook is bekend dat de reductie van fijnstof soms zwaarder weegt dan CO2-reductie. Met name in steden als Amsterdam, Utrecht en Rotterdam wordt fors ingezet op verbetering van de luchtkwaliteit.

Blauwe diesel is één van de nieuwste ecodiesels van de tweede generatie.

Luchtkwaliteit Uit het debat in Amsterdam bleek dat gemeenten niet hoeven te kiezen tussen CO2-reductie en het terugdringen van fijnstof. Ze kunnen het beste van twee werelden hebben, zo lijkt het. Vrijwel alle producenten van ecodiesels claimen dat hun producten minder uitstoot van schadelijke stoffen veroorzaken dan gewone diesel. Ze kunnen dat met onderzoekscijfers goed onderbouwen. Maar de vraag is natuurlijk welk prijskaartje daaraan hangt en hoe belangrijk de aanbestedende gemeente CO2-reductie werkelijk vindt. Het lijkt daarom vooralsnog wat voorbarig om het gebruik van GTL-brandstoffen op voorhand helemaal uit te sluiten.

Al met al kunnen we wel vaststellen dat de nieuwste generatie ecodiesels begonnen is aan een hoopvolle opmars. De problemen van de eerste generatie lijken uit de weg geruimd. De belangrijkste hindernis is nu de prijsvorming rond deze producten. Helaas moeten we voorzichtig constateren dat ook hier geldt dat grote partijen door de schaalgrootte van hun brandstofinkoop de meeste kans maken om met schone ecodiesels tenders te winnen.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30661/duurzame-brandstoffen-krijgen-tweede-kans

Blauwe diesel is in Nederland ook op verschillende plaatsen aan de pomp te krijgen.

www.stad-en-groen.nl

47

Een kleurrijke en duurzame leefomgeving Vasteplanten volgens het GreentoColourÂŽ-concept

Locatie: Papendrecht, Zuid-Holland Bijzonderheden: Op een pragmatische wijze is een (winkel-)plein om te toveren tot een aangename plek om te vertoeven. Op de Markt in Papendrecht zijn een aantal verhoogde plantvakken gemaakt en aangeplant met vasteplanten volgens het GreentoColourÂŽ-concept. De vasteplanten zorgen voor een kleurrijke aanblik, trekken bijen en vlinders aan en zorgen mede voor een verbetering van het leefklimaat.

Sortimentskeuze: onder meer Agastache, Echinacea, Geranium, Helenium, Hemerocallis, Nepeta, Persicaria, Phlomis, Sedum en diverse bolgewassen.

48

6/2019

www.stad-en-groen.nl

49

WWS in aktie

Wat niet weet, wat niet deert?

Meer of minder onderzoek naar de veiligheid van bomen?

Het klimaat verandert. Nederland staat blijkbaar meer hittegolven en meer grote stormen te wachten. Met aanplant en behoud van bomen hoopt men nu wereldwijd dit kwade tij te keren. Bomen leveren namelijk een positieve bijdrage aan CO2-reductie. Bomen kunnen bovendien (onder bepaalde omstandigheden) de vorming van ‘hitte-eilanden’ in steden tegengaan. We moeten dus zuinig zijn op onze bomen. Veel bomen in steden staan echter in de soms krappe openbare ruimte.

Auteur: mr. Kitty Goudzwaard

50

6/2019

Dat vraagt bij het ouder worden van bomen en de verslechtering van omstandigheden om meer aandacht van het gemeentelijk beheer.

Stormen kunnen immers risico’s geven. En juist de opwarming en verdroging geven verslechtering van de optimale omstandigheden voor bomen. Zo valt mij tijdens mijn bezoek in ZuidEngeland aan Exbury Gardens en Kew Gardens op dat bomen er soms niet in optimale conditie zijn. De parkbeheerders hebben hun zorgen.

Door de oprukkende verdroging vertonen sommige bomen voor hun eindtijd al ernstige ‘decline’. Men heeft zelfs problemen om deze bomen mechanisch van water te voorzien. Dit verhaal wordt tijdens mijn reis in bijna ieder park verteld.

Groene zuinigheid Veel gemeenten in Nederland zijn nu al zeer zuinig op hun groene parels. Die zuinigheid moet echter niet ten koste gaan van de veiligheid van het publiek of schade geven aan goederen. De nachtmerrie van de gemeentelijke boombeheerder: de gekoesterde boom kiept

om en veroorzaakt ernstig letsel of dood. De vraag is vaak: is de boomeigenaar (gemeente) aansprakelijk voor de schade? En wat als de gemeente geen weet had van het risico dat de boom in zich heeft? Een stap verder: wat niet weet, wat niet deert?

Aansprakelijkheid In Nederland moet een ieder zijn eigen schade dragen. Dit uitgangspunt geldt echter niet altijd. Soms is (onder andere) zo duidelijk sprake van onrechtmatig handelen van de schadeveroorzaker, dat deze de schade moet vergoeden. In dat geval is bij schade door takval, stambreuk of omvallen van een boom de boomeigenaar aansprakelijk. Mits de wederpartij (onder andere) kan bewijzen dat de eigenaar niet voldoende zorg aan de boom heeft besteed. Maar hoever dient die zorgplicht te gaan?

Voldoende onderhoud en controle Het uitgangspunt is dat indien een boomeigenaar regelmatig zijn boom controleert en

5 min. leestijd

JURIDISCH Sensoren Cobra Groeninzicht Tim Jak Bij Cobra Groeninzicht zijn wij dagelijks bezig met aspecten als zorgplicht en boomveiligheid. Zo voeren mijn collega’s van het expertteam ‘groene leefomgeving’ regelmatig boomveiligheidscontroles uit. Bij bomen met gebreken, zoals wortelschade of scheefstand, wordt een boomveiligheidsmaatregel geadviseerd.

Denk aan snoei of ‘nader onderzoek’ zoals een stabiliteitsonderzoek. Ikzelf zit bij het expertteam ‘Groene Data’ en houd me op een meer digitale manier bezig met boomveiligheid. Afhankelijk van de situatie zetten wij namelijk sensoren in om de stabiliteit van bomen te meten. Het voordeel van sensoren is dat deze voor langere tijd onafgebroken kunnen meten én de meetgegevens direct naar onze database versturen.

De rechter is soms terughoudend met de aansprakelijkheid voor schade door bomen

Op afstand meten van boomveiligheid Om de stabiliteit van bomen te meten, hebben wij de GonioGP-sensor ontwikkeld.

‘Gonio’ staat voor de hoeken die de sensor meet en ‘GP’ voor de accurate positie van de boom. De sensor meet de hellingshoek van de wortelkluit op een duizendste graad nauwkeurig. Afhankelijk van de locatie van de boom, actuele de weersomstandigheden of de weersvoorspellingen, wordt het aantal metingen automatisch opgeschaald.

Bijvoorbeeld ieder uur, iedere minuut of meerdere metingen per seconde in geval van storm. Op deze manier heeft een boombeheerder dus altijd inzicht in de stabiliteit - en dus veiligheid - van de boom.

Slimme sensoren Onze slimme sensoren signaleren dus al in een vroeg stadium afwijkingen in de stabiliteit van een boom, daarvoor hoeft geen storm afgewacht te worden. En het ‘near realtime’ kunnen meten van de stabiliteit van een boom maakt deze sensor uniek. We hebben de sensor ontwikkeld specifiek voor bomen, maar hij kan ook op andere objecten geplaatst worden. Ik denk dan aan lichtmasten of kademuren of eigenlijk alle objecten waarbij de kanteling iets zegt over veiligheid.

noodzakelijk onderhoud uitvoert, hij niet aansprakelijk is voor dergelijke schade. Gebruikelijk is hiervoor een boomveiligheidscontrole uit te voeren. In de meeste gevallen gaan overheden daarbij uit van één controle in drie of vijf jaar.

Vaker controleren is nodig bij een verhoogd risico op schade. Een drukke weg, plaats met veel publiek of een onoverzichtelijke situatie zullen meer boomveiligheidscontrole vereisen dan een locatie waar stambreuk geen schade kan geven. Soms is een jaarlijkse of zelfs halfjaarlijkse controle nodig. Waar nodig volgt aansluitend onderhoud. Het kan zijn dat een boomveiligheidsmaatregel wordt voorgeschreven; denk aan snoei of ‘nader onderzoek’. Nader onderzoek naar bijvoorbeeld de stabiliteit van de boom.

Bijzondere omstandigheden Een heikel punt: wanneer moet om aansprakelijkheid te voorkomen ‘nader onderzoek’ worden uitgevoerd? In de rechtspraak is dit bij ‘bijzondere omstandigheden’. Vaak is er dan al kennis van de slechte conditie of slecht

Klimaatmetingen In het ontwerp hebben we nog meer sensoren opgenomen. Zo gaan we straks met dezelfde sensor de lichtintensiteit, temperatuur en luchtvochtigheid meten. We kunnen het sensorpakket verder uitbreiden met sensoren die ook broeikasgassen monitoren, passanten tellen of bodemvocht meten.

Samen met mijn collega’s van het expertteam ‘Remote Sensing’ combineren we satellietbeelden met sensordata. Zo kunnen we onze hittestresskaarten valideren en kaarten maken die de invloed van bomen op onze leefomgeving in beeld brengen.

Speeltuin Bij ons nieuwe kantoor, een prachtig tot kantoor omgebouwde kerk, heb ik alle sensoren geplaatst die we toepassen. In deze ‘speeltuin’ zijn we continu bezig om ons sensorprogramma verder te ontwikkelen en te verbeteren.

Ik zou zeggen, kom gerust eens langs om te kijken!

wortelgestel van de boom. Dit kan blijken uit de gegevens van de boomveiligheidscontrole.

Maar soms kan de boomeigenaar dit uit andere omstandigheden weten. Zo oordeelde de rechter dat de aanleg van een parkeerplaats pal rond een rode beuk een ‘nadere onderzoek’plicht gaf. De eigenaar kon namelijk weten dat het wegnemen van de wortels instabiliteit van de boom gaf. Moet een boomeigenaar echter zelf ook op zoek gaan naar ‘bijzondere omstandigheden’ waar hij op het eerste gezicht geen weet van heeft?

Minder of meer weten?

De rechter is soms terughoudend met de aansprakelijkheid voor schade door bomen. Ook dat is belangrijk. Te ‘snelle’ aansprakelijkheid zou meer voortijdige en overbodige bomenkap geven. In Nederland willen wij juist het evenwicht tussen groen én veilige leefomgeving zorgvuldig bewaren. Innovaties volgen elkaar echter op. Wordt het betrekkelijk eenvoudig om de veiligere leefomgeving door monitoring of ander ‘nader onderzoek’ te garanderen, dan zal

www.stad-en-groen.nl

51

Groen: C:75 M:0 Y:100 K:0 Blauw: C:100 M:45 Y:0 K:30

Hako Citymaster 600: Professioneel, multifunctioneel inzetbaar en compact

Hako B.V. • Industrieweg 7 • 6673 DE Andelst • +31 (0) 488-473333 info@hako.nl • www.hako.nl

JURIDISCH de rechter dat kunnen meewegen. Was er bij voorbaat een reëel hoger risico op zeer ernstig letsel, dan zal ‘wat men niet (zeker) weet, wat niet deert’ niet op hoeven gaan.

Bovendien: wanneer heeft een boombeheerder of eigenaar geen enkel vermoeden van ‘bijzondere omstandigheden’? Denk aan meermaals voorkomende calamiteiten in onze krappe binnensteden. Bijvoorbeeld: zijn er bij bepaalde boomsoorten rond een (drukbezochte) locatie al eerder calamiteiten geweest? Zoals bomen die staan in een rij en in krappe beperkende boomspiegels? Moet de boomeigenaar in dat geval niet actief op zoek gaan naar de toestand van de naastgelegen bomen? Zelfs als deze op het eerste gezicht geen gebreken vertonen.

Bodemvochtsensor

Mr. A.V.K. Goudzwaard is als boomjurist/juridisch adviseur groen, natuur en landschap werkzaam bij Cobra Groeninzicht. Cobra Groeninzicht adviseert over alle aspecten met betrekking tot stedelijke natuur.

GonioGP Tim Jak, GIS en Remote Sensing specialist, o.a. verantwoordelijk voor sensoren bij Cobra Groeninzicht

Om de stabiliteit van bomen te meten, hebben wij de GonioGP-sensor ontwikkeld

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30871/wat-nietweet-wat-niet-deert

www.stad-en-groen.nl

53

Wat voel je op een speelplek?

Spelen is voelen!

Voor mij voelt buiten zijn als vrijheid, zeker als ik routes kan nemen die ik nog niet eerder heb gekozen. Lopend kijken waar het steegje uitkomt en terug moeten omdat het doodloopt; nieuwe gebouwen ontdekken, al fietsend door een nieuwbouwbuurt; zonder navigatie of ‘snelwegen vermijden’ met de auto over smalle wegen in de Pyreneeën. Eigenlijk is dit vergelijkbaar met wat heel jonge kinderen vrijwel dagelijks beleven en voelen: de verrassing en verbazing van nieuwe dingen. Want bijna alles wat op hen afkomt zien of beleven ze voor de allereerste keer.

Auteur: Johan Oost (OBB Speelruimtespecialisten)

54

6/2019

Daarom trekt het mij ook om buiten de paden te wandelen in gebieden als Schotland. Daar kan je zelf je route kiezen, kom je erachter dat je iets niet aankunt, of juist wel. En dat die enorm steile helling waar je voor staat toch in twee uurtjes te bedwingen is. Ik kan je zeggen dat dat een vreugdegevoel kan geven waarop je wel even kan teren.

En daar dan op de top een praatje maken met zo’n typische Schotsman die schijnbaar moeiteloos de nog indrukwekkendere kant naar boven is gekomen. En dat hij dan - uit liefde voor ‘zijn’ land en hobby - die Hollander een middag mee op sleeptouw neemt. Hij besteedde tijd en aandacht, zodat ik erachter kwam dat ik in de loop der jaren wel onnodig voorzichtig was geworden met hoogtes. Het gevoel van trots, maar ook om weer eens te leren dat je altijd nog kan ontwikkelen.

Naast ontmoetingen onderweg met vreemden is er een grote parallel tussen Wandelmaatje versus Speelmaatje. Samen spelen, of dat nu in de speeltuin in de Hooglanden is of in de speeltuin in de stad, vormt mensen en vriendschappen die dieper kunnen zijn dan de kloof waar je samen overheen zal moeten. Maar ook samen genieten van natuur, zonsopkomsten en -ondergangen meemaken, samenkomen, het delen van ontmoetingen en belevenissen, elkaar door moeilijk terrein of situaties helpen: dát vormt de basis van vriendschappen voor het leven.

Maar Schotland is ook wind, regen en soms kou.

Je kleedt je erop, je bereidt je voor, neemt reserve mee, en soms heb je geen droge draad wol meer aan je lijf. Regelmatig met een aanloopje over een beekje springen; meestal gaat het goed, soms loop je een halve dag met een natte voet. Misschien hoeft spelen niet zo extreem te zijn, maar wanneer haalt een kind nu een nat

3 min. leestijd

ACHTERGROND

pak omdat de sloot toch te breed was. En dan te bedenken dat slootje springen puur natuurkundeles is: snelheid, hefboom en moment.

Wanneer mag spelen op een speelplekje in Nederland nog kriebels in je buik geven omdat het eigenlijk wel hoog is? Er zijn maar weinig speeltoestellen die je dit beginnetje van angst geven zoals je ervaart als je op een enorme rots staat of langs een smal pad in de helling loopt.

Voor die kriebel in je buik ontwikkelde OBB de ‘Durf~al’ en de ‘Klimstam durf’, maar het lef om te plaatsen is er nog niet echt.

Angst heeft ook te maken met de situatie beheersen en spanning van het onbekende, het onverwachte. Ooit wel eens - gewoon hier in Nederland - in een tentje in het bos geslapen?

Geluiden gehoord van dieren die je niet kunt zien? Wakker worden omdat het enorm stil is geworden? Ik kan je van harte aanraden om die

gevoelens eens op te zoeken. En met een beetje pech beleef je dan ook nog het verdriet dat je 140 euro moet afrekenen bij de boswachter. Van buiten de (al dan niet door jezelf) gebaande paden treden leer je. Soms kom je erachter dat gevormde gewoontes niet handig zijn, of juist wel.

Het spelen van kinderen en jeugdigen zou ook meer gevoelens kunnen oproepen. Laten we bij het inrichten van speelplekken eens nadenken welke gevoelens het kan opleveren. Ouders moeten misschien ook de waarde geleerd worden van (het stimuleren) dat hun kind steeds verder de buurt in zal gaan, steeds nieuwe uitdagingen aangaat en vooral ook anderen ontmoet.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30870/wat-voelje-op-een-speelplek

www.stad-en-groen.nl

55

MOEITELOOS OPRUIMEN MET DE STIHL BR 800 C-E Æ’

EXTREEM KRACHTIGE BLADBLAZER Bij het onderhoud van grote percelen of openbare parken zijn de professionele ruggedragen STIHL bladblazers onmisbaar. De BR 800 C-E steekt er met zijn hoge blaaskracht van 41 N met kop en schouders bovenuit. Door het ergonomisch draagsysteem en STIHL antivibratiesysteem is het aangenaam werken.

Praktische details zoals de start aan de zijkant, een regelbaar vermogen en een blaaspijp met snelsluiting laten het werk vooruitgaan. Het compacte handvat en ophangoog zorgen tenslotte voor zorgeloos transport en opberging.

ONTDEK DEZE MACHINE BIJ UW STIHL DEALER, OF KIJK VOOR MEER INFO OP STIHL.NL

56

6/2019

Brandweer-speeltuin wakkert renovatievuur Zuidplas aan

Droomt jouw kind ervan om avonturen als brandweerman Sam te beleven? Bij de Wolga in Nieuwerkerk aan den IJssel is deze droom werkelijkheid. De nieuwe speelplaats is daar ingericht rondom het thema ‘brandweer’ door Verheij Integrale groenzorg. Deze unieke speeltuin vormt het startschot voor een reeks andere renovaties van speeltuinen in de gemeente Zuidplas.

Auteur: Willemijn van Iersel

Kleurrijke ondergrond ‘De ondergrond van de speelplaats is geheel opgebouwd uit kunstgras in diverse kleuren die gras, wegen en vlammen verbeelden. Het ziet er flitsend uit’, vindt Paul Wervenbos, projectleider bij Verheij. ‘Er zijn ook verschillende brandweerelementen geplaatst. Kinderen kunnen springen in een valnet, meerijden met de brandweerwagen en glijden als een brandweerman. Het is een van de leukste speelprojecten die ik in Zuidplas heb mogen doen.’

Slingers, ijsjes en drinken De speeltuin valt ook in de buurt in de smaak.

‘Namens een heleboel kids uit de buurt wil ik

jullie laten weten hoe blij iedereen is met de nieuwe speeltuin!’ Liet een bewoner weten. ‘We hebben de opening van de speeltuin zelfs een klein beetje gevierd met slingers en voor iedereen een ijsje en drinken.’ Ook een andere bewoner is vol lof: ‘Het thema spreekt enorm aan en de speeltoestellen zijn mooi om te zien, erg leuk om te ontdekken en goed voor de motoriek. De ondergrond met het vuur en de weg maken het af. Ik hoop dat er meer van dit soort leuke speeltuintjes komen!’

SPEELRUIMTEPLAN Afgelopen najaar werden op verschillende plaatsen in de gemeente Zuidplas oude speeltoestellen verwijderd. ‘Dit was vanwege de veiligheid’, vertelt Guus Moret, beleidsmedewerker bij de gemeente. ‘In de tussentijd zijn er op basis van het speelruimteplan van de gemeente Zuidplas en de wensen van de omgeving plannen gemaakt. Als eerste project stond de speeltuin bij de Wolga op de planning.

Inmiddels is Verheij al met andere reconstructies bezig en zullen er dit jaar nog vele volgen. We zijn blij met het resultaat dat Verheij tot nu toe heeft geleverd en kijken uit naar de rest van de reconstructies.’

Samenwerking Het ontwerp voor de speelplaats is gemaakt door Van Vliet bedrijven uit Waddinxveen, na een idee van Verheij-projectleider Wervenbos.

Van Vliet bracht ook het kunstgras aan en plaatste de speeltoestellen, die geleverd werden door Eibe. Hoornaar Hekwerken plaatste hekwerken. Verheij coördineerde het gehele project en voerde grond- en straatwerk uit.

www.verheijbv.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30582/ brandweer-speeltuin-wakkert-renovatievuurzuidplas-aan

www.stad-en-groen.nl

57

Wageningen-Hoog weet Japanse duizendknoop te bedwingen Vrijwilligers ontwikkelen effectieve bestrijdingsmethode tegen duizendknoop Injecteren met glyfosaat, verstikken onder zeil, doodkoken met stoominjecties; kosten noch moeite worden gespaard om het ultieme wapen tegen de Japanse duizendknoop te ontwikkelen. Ondertussen heeft in Wageningen-Hoog een handvol vrijwilligers het aantal groeiplaatsen van de invasieve woekerplant terug weten

‘Iedereen is op zoek naar methoden om de plant langs de kortste weg de genadeklap toe te dienen. Dat pad hebben wij verlaten,’ vertelt Derk Hille Ris Lambers. In 2013 is hij op eigen initiatief de Japanse duizendknoop in zijn eigen woonomgeving te lijf gegaan. Rond diezelfde tijd gingen ook nog twee andere inwoners van Wageningen-Hoog, Laurens Beerepoot en Robert van der Bilt, eigenhandig duizendknoop bestrijden.

te brengen van ruim zestig tot vijf locaties. Stad + Groen vraagt Derk Hille Ris Lambers naar de sleutel van het succes van dit burgerinitiatief.

Auteur: Paul van der Sneppen

58

6/2019

Klepelmaaiers Hille Ris Lambers kan er niet zo goed zijn vinger op leggen waarom de verspreiding binnen de gemeente in die tijd zo’n vlucht heeft genomen, dat buurtbewoners het nodig vonden om zelf maatregelen te nemen. ‘De plant is al in

de 19e eeuw in Nederland geïntroduceerd. We weten dat ze voor de oorlog al in WageningenHoog is waargenomen. Daar is documentatie van. Ik kan alleen maar gissen naar de oorzaak van de snelle verspreiding in 2013. Mogelijk dat de planten door klepelmaaiers van de gemeente in verhoogd tempo zijn verspreid. Maar we hebben ook waargenomen dat particulieren de plant uit hun eigen tuin haalden en vervolgens ergens dumpten. Dat werkt verspreiding natuurlijk ook in de hand.’

Hille Ris Lambers, Beerepoot en Van der Bilt slaan de handen ineen in de aanpak van de woekerplant. ‘Op een gegeven moment kwamen we elkaar tegen omdat we dicht bij huis klaar waren.’ Het lokale huis-aan-huisblad krijgt in 2017 lucht van het initiatief en besteedt er

4 min. leestijd

ACTUEEL Daarnaast spelen sociale contacten ook een rol, vertelt Hille Ris Lambers. ‘Het is prettig om met een groep bewoners samen te werken. We hebben in onze wijk grote tuinen en daardoor relatief weinig onderling contact. Toch is er kennelijk behoefte om zich met de buurt te verbinden. Een van onze teamleden kan bijvoorbeeld niet zelf meehelpen bij het spit- en graafwerk, maar heeft toch een manier gevonden om bij te dragen. Zij schenkt elke week koffie.’

Gemeente De gemeente Wageningen juicht het initiatief van Hille Ris Lambers en zijn medestanders toe.

Ze ondersteunt de duizendknoopbrigade onder meer door plantresten snel en veilig af te voeren. ‘Als we bellen dat we ergens plantenresten hebben neergelegd, is de gemeente er heel snel bij om die op een verantwoorde manier af te voeren.’ Ook heeft de gemeente het maaibeleid aangepast, onder meer om verspreiding van plantresten van de duizendknoop door klepelmaaiers te voorkomen.

‘Veel meer dan dat kun je van een gemeente eigenlijk ook niet verwachten,’ vindt Hille Ris Lambers. ‘Gemeenten zijn simpelweg niet geëquipeerd om onze methode in te zetten tegen duizendknoop. Het is behoorlijk arbeidsintensief, met name vanwege de lange nazorg na de eerste bestrijding.’

aandacht aan. Daarop sluiten andere buurtbewoners zich aan bij de duizendknoopbrigade.

Nu is de vaste kern zeven man sterk.

Urgentie Een goed lopend burgerinitiatief opzetten is geen sinecure. Menig gemeente die burgers probeert te betrekken bij lokale groenbeheerprojecten, ziet het animo na enige tijd verslappen. Een burgerinitiatief ruim zes jaar, met onverminderde inzet, overeind houden, is bijzonder. Volgens Hille Ris Lambers is dat succes onder meer te danken aan de urgentie van het probleem. ‘En een zekere mate van eigenbelang natuurlijk. We worden in belangrijke mate gedreven door de wetenschap dat de duizendknoop als het ware aan onze achterdeur rammelt. De plant kan flinke schade veroorzaken aan tuinen, gebouwen en infrastructuur. Daar wil natuurlijk geen enkele woningbezitter mee opgescheept raken.’

Uitputtingsslag Het geheim van de smid is volgens Hille Ris Lambers het consequent blijven verwijderen van de plant. ‘We voeren een ware uitputtings-

Een artikel uit de Leydse Courant 14 januari 1850, verwijzend naar Polygonum cuspidatum, een ‘Javaansche plant’ (moet zijn ‘Japanse plant’. Red.) eigendom van jonkheer Von Siebold.

Professor de Vriese heeft dit jaarboek verrijkt met eene naauwkeurige beschrijving der Javaansche plant Polygonum cuspidatum S. et __*. (spitsbladigc duizend-knoop), met eene daarbij gevoegde fraaije gekleurde afbeelding naar het levend gewas in de kweekerij van von Siebold en Comp., te Leyden, volgens toestemming van jonkh. von Siebold, honorair voorzitter der Maatschappij, die de eenige bezitter van deze plantsoort in Europa is. slag. In de regel duurt het ongeveer drie jaar voor een groeilocatie helemaal schoon is. In die drie jaar blijven we steeds terugkomen.’

De methode is even simpel als ze doeltreffend is gebleken. Bij de eerste interventie worden alle planten met wortel uitgetrokken en veilig afgevoerd. De duizendknoop mag niet in de groene afvalstroom terechtkomen, want zelfs de kleinste plantresten kunnen weer uitschieten.

Spitgreep Vervolgens komt de duizendknoopbrigade een week later op dezelfde locatie terug om de nieuwe scheuten lost te trekken en de wortels uit te graven. De spitgreep is daarvoor het meest effectieve gereedschap gebleken. Toch moet de duizendknoopbrigade ook door de

De duizendknoopbrigade aan het werk in Wageningen-Hoog (©Gem. Wageningen)

www.stad-en-groen.nl

59

Vakmanschap & Innovatie

• • • • • • • •

Bomen / beplantingen rooien Bomen snoeien Verhuur verreiker met zaagkop Stobben frezen Klepelen takhout / begroeiing Transport groenafval Groenrecycling In- en verkoop stamhout Heideweg 3, 5472 LC Loosbroek Telefoon +31(0)413 - 22 41 00 • info@vanweertrondhout.nl www.vanweertrondhout.nl

ACTUEEL knieën en de handen vuil maken. ‘Elk stekje volgen we voorzichtig. Daarbij gaan we te werk als een archeoloog die een breekbaar botje opgraaft. Door de grond eromheen te verwijderen, leggen we de wortels bloot. Zo halen we zo veel mogelijk wortels uit de grond.’

Deze bestrijding wordt over langere tijd herhaald. Naar verloop van tijd wordt de intervalperiode tussen de interventies langer.

‘De duizendknoop is een plant met een slim overlevingsmechanisme. De wortels beschikken over het vermogen tot kiemrust. Dat wil zeggen dat ze rusten en wachten met kiemen tot de omstandigheden voor groei weer gunstiger zijn. Dat maakt dat we zo lang moeten blijven monitoren en uitputten.’

Duizendknooplocaties in 2013.

Prioritering Voor wie zich geïnspireerd voelt om de methode zelf in te zetten, heeft Hille Ris Lambers als ervaringsdeskundige een aantal aanbevelingen: ‘Allereerst, maak een plan en beperk je tot een gebied. Doe dus aan strikte prioritering.

Probeer niet overal de duizendknoop aan te pakken. Bepaal vooraf hoeveel tijd je erin gaat steken en bepaal zo je werkschema. Stel dus geen onrealistische doelen. Ten slotte: geef nooit op. Het gaat om de lange adem. Reken erop dat je per groeilocatie zeker drie jaar nodig hebt om ‘m helemaal schoon te krijgen.’

Ook belangrijk vindt hij het om vooral niet te wachten. ‘Begin gewoon. Ik sprak onlangs een boswachter die het voornnemen had om een bosperceel vrij te maken van duizendknoop.

Ik was natuurlijk benieuwd en vroeg wanneer ze daarmee willen starten. Hij zei dat ze eerst willen wachten op de uitkomst van proeven met bestrijding door stoombehandeling. Dat vind ik jammer. Begin gewoon. Ga vooral niet zitten wachten op door anderen te ontwikkelen magische methodes. Begin en maak af waar je aan begint.’

Duizendknooplocaties, na vijf jaar bestrijding, in 2018.

'Een goed lopend burgerinitiatief opzetten is geen sinecure'

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30845/wageningen-hoog-weet-japanse-duizendknoop-tebedwingen

www.stad-en-groen.nl

61

MEESTERS

I N

D E

T U I N

Meesters in de Tuin event 17 oktober 2019, Inspyrium, Cuijk Meesters in de Tuin is een event van Meesters voor Meesters‌ in de tuin.

Hoveniers, tuinontwerpers, tuinarchitecten, zwembadbouwers en hun toeleveranciers ontmoeten elkaar zowel in formele sfeer gericht op innovatie en inspiratie als in informele sfeer onder het genot van een hapje, drankje en muziek. Een dagvullend programma met inspiratie, kennissessies en netwerken. www.meestersindetuin.nl 62

6/2019

COLUMN

Door de waarde van bomen in beeld te brengen, is het beheerbudget opeens relatief laag te noemen Dick Oosthoek

Openbare ruimte, legbatterij van de stad Een aannemer verzuchtte onlangs dat de openbare ruimte de legbatterij van de stad is geworden. Hij staat hierin echter niet alleen, want ook groenbeheerders van de gemeenten spreken hun zorgen uit.

Het groen is een ondergeschoven kindje in de budgettering bij overheden. Het is daarop makkelijk geld besparen. Er is in die crisisjaren veel beknibbeld op het budget voor het onderhoud en de aanleg van groen. Om die schade te repareren is een inhaalslag nodig. Er is wel extra budget, maar daarmee loop je de schade nog niet in. Groenbeheerders klagen verder over hun eigen inkoopafdelingen. Alles is zo strak ingeregeld en gereguleerd, dat er geen ruimte is voor ontwikkeling en innovatie. Dat is jammer, want daardoor krijg je alleen standaardoplossingen tegen de laagste prijs. Ruimte voor innovatie is eruit geperst. Met een eenvormige, kaalgeslagen openbare ruimte als resultaat.

Hoe creëer je extra leefruimte?

De scharrelkip We beseffen langzaam dat groen positieve effecten heeft op mens en dier. Het verhoogt

het welzijn, verhoogt de economische waarde, draagt bij aan klimaatadaptatie en verlaagt de kosten van de gezondheidszorg. Groen brengt veel waarde met zich mee. Dit is slecht te kwantificeren. Met i-Tree is een begin gemaakt met het in beeld brengen van de ecosysteemdiensten van bomen. Zo wordt ook duidelijk dat het kappen van een boom een hoge investering vraagt om vergelijkbare diensten terug te brengen. Door de waarde van bomen in beeld te brengen, is het beheerbudget opeens relatief laag te noemen. Hier ligt een kans.

Het vrije-uitloopei Hoe realiseer je nog meer ruimte? Het werken met marktconsultaties en bouwteams zijn goede praktijkoplossingen gebleken. Op die manier ontstaat een gesprek over de mogelijkheden van problemen waar je als groenbeheerder tegenaan loopt. Om die ruimte te creëren, is moed en durf nodig. Ga het gesprek met elkaar aan. Ja, het is waar: ondernemers willen geld verdienen, maar ze willen ook mooie projecten maken waar de medewerkers en gebruikers trots op zijn. Dat is alleen mogelijk als je dit samen vormt kunt geven. De tools zijn er, nu bent u aan zet. Weten hoe het kan? Bezoek binnenkort de Vakbeurs Openbare Ruimte.

Ervaar de nieuwe mogelijkheden en ga met de bedrijven vrijblijvend in gesprek. Wij van Groenkeur faciliteren u met de Groenspiratie Tour: in één uur wordt u bijgepraat over actuele zaken in het beheer van uw groene openbare ruimte. We inspireren u graag op 2 en 3 oktober en zoeken met u het gesprek om de openbare ruimte de ruimte te geven.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30893/openbareruimte-legbatterij-van-de-stad

www.stad-en-groen.nl

63

Goed gevulde wapenkast bij strijd tegen invasieve exoten Heet water, elektrocutie, afgraven, afdekken, chemie, begrazing door schapen of varkens, frezen en nog veel meer Over de bestrijding van invasieve exoten hebben we binnen dit vakblad al meerdere pennen leeg geschreven. Dit zal deels te maken hebben met het feit dat bestrijding niet altijd effectief verloopt en daardoor een jaarlijks terug­kerende én groeiende kostenpost vormt.

Stad + Groen doet de wapenkast open en bekijkt de heetwater-bestrijdingsmethode.

Auteur: Willemijn van Iersel

64

6/2019

Aan de schadelijkheid van invasieve exoten aan economie, ecologie en zelfs de menselijke gezondheid hoeven we ook niet veel woorden vuil te maken; ook daaraan is voldoende inkt besteed binnen dit vakblad. De wapenkast voor invasieve-exotenbestrijding is goed gevuld met, wat fijn is, voor iedere exoot en iedere situatie en locatie een andere methode. Maar het geeft ook veel ruis. Je zou kunnen zeggen dat je door de exoten het bos niet meer ziet.

Tijd om een methode uit te lichten en nader te bekijken.

Japanse duizendknoop injecteren Een relatief nieuwe bestrijdingsmethode is het injecteren van heet water. Empas bestrijdt al sinds 1999 onkruid door het ontwikkelen van heetwater-onkruidbestrijdingsmachines. Waar het begon met machines voor ‘huis-tuin-enkeukenonkruid’ maken zij sinds kort ook stappen binnen de invasieve onkruidsoorten. In nauwe samenwerking met verschillende groenorganisaties hebben zij diverse priklansen ontwikkeld voor de bestrijding van invasieve plantsoorten. Met het type lans dat voor de Japanse

duizendknoop ontwikkeld is, is het mogelijk om de wortels te injecteren met kokend water.

Daarnaast is het belangrijk om ook de bodem daaromheen voldoende te injecteren met heet water en de bodemtemperatuur vervolgens te meten. Zo wordt het onkruid drastisch teruggedrongen waardoor de plant verder geen schade meer aanricht. Een arbeidsintensief werk, maar de resultaten lonen. Duizendknoop wordt tot wel 90% teruggedrongen; nabehandeling blijft hiervoor wel nodig.

Berenklauw bovengronds en ondergronds bestrijden met kokend water Berenklauw heeft een heel ander wortelstelsel dan de duizendknoop. Waar de duizendknoop bestaat uit meer horizontaal georiënteerde wortels, bestaat de berenklauw uit een meer verticaal wortelstelsel. Om de berenklauw effectief te bestrijden, is een combinatie nodig van ondergrondse en bovengrondse bestrijding. Te beginnen met het injecteren van de bodem met het kokende water. Wanneer de bodem voldoende geïnjecteerd is, kan de plant ook bovengronds aangepakt worden door op

3 min. leestijd

ACTUEEL de gebruikelijke manier het kokende water over de berenklauw te gieten. Volgens Empas heeft deze aanpak bij de berenklauw gegarandeerd succes.

Ervaringen en referenties Empas heeft inmiddels een aantal lansen verkocht, onder andere aan een Duitse gemeente en Arie Willemsen van de firma CleanFixx uit Ederveen, en twee seizoenen ervaring met de methode. Willemsen is in 2014 begonnen met Empas-materieel in de milieuvriendelijke onkruidbestrijding. Willemsen: ‘Iedereen verklaarde me voor gek, maar inmiddels heb ik drie Empas-machines en vijf jongens rondlopen. Het gaat meer dan goed bij ons.’ Het bedrijf krijgt aanvragen uit het hele land van gemeenten, waterschappen en bedrijven of hij ze kan verlossen van de Japanse duizendknoop.

‘Laatst belde de gemeente Antwerpen nog dat ze 17.000 vierkante meter Japanse duizendknoop hebben staan en of wij ze daarmee konden helpen. Ik heb ze helaas nee moeten verkopen, want we kunnen niet alle klussen aannemen.

Secuur en saai werkje Volgens Willemsen is het een secuur en arbeidsintensief werk. ‘Mijn jongens vinden dit zeker niet het allerleukste werk. Je staat meestal niet op de mooiste plekjes, maar ergens bij een slootkant of een talud en daar sta je dan de hele dag. Op dezelfde 25 vierkante meter. Het is echt een precisiewerkje waarvoor je een flinke portie geduld moet hebben. Het is heel secuur werk en ik kan niet zomaar iedereen op pad sturen om dit te doen.’

Werkwijze De werkwijze is volgens Willemsen als volgt.

Hij spuit ongeveer 200 liter water per vierkante meter om de Japanse duizendknoop heen.

Volgens Willemsen is resultaat al binnen twee dagen te zien. Om het gegarandeerd weg te krijgen moet je om de drie maanden de handeling herhalen en in totaal zo’n vijf keer. Dan is écht alles weg. Met de prikker wordt er ook deels heet water ín de plant geïnjecteerd. Op deze wijze wordt bovengronds en ondergronds bestreden. Willemsen: ‘De prikker bestaat uit vier punten. Deze prik je om de wortels en om de stam heen. Je zorgt ervoor dat het water minimaal een temperatuur van zeventig graden bereikt. Ik heb zelf een thermometer bij me om af en toe te checken of ik die temperaturen haal. Maar inmiddels heb ik zoveel ervaring dat ik vaak precies weet hoeveel water ik nodig heb om die temperatuur te halen.’ Willemsen vervolgt: ‘Niemand had gedacht dat je dé invasieve exoot, Japanse duizendknoop, zou kunnen bestrijden met alleen kokend water, maar het kan echt.’

Kokend water Kokend water in de grond; hoe zit het dan met het bodemleven? Volgens Willemsen valt de agressiviteit mee en komt herstel relatief snel: ‘Daar waar de Japanse duizendknoop staat, leeft sowieso vrij weinig, want de plant overwoekert alles. De grond is ook heel poreus door het uitgebreide wortelstelsel van de plant.

Mede daarom werkt deze methode zo goed.

Het hete water dringt diep door in de grond doordat die zo poreus is. Ik denk dat deze methode nog altijd veel minder agressief is dan

het gebruik van Roundup, want dan maak je echt alles dood. Op de behandelde plekken zie ik altijd redelijk snel gras terug groeien.

Wetenschap Dr. Hein van Kleef is als senior ecoloog werkzaam bij de Stichting Bargerveen en actief als deskundige binnen het Nederlands Expertise Centrum Exoten. Wat is zijn wetenschappelijke mening over de heetwatermethode in de bestrijding van invasieve exoten? Van Kleef: ‘Er is weinig wetenschappelijke literatuur over alle verschillende methoden bij de bestrijding van invasieve exoten. Ik ben zelf aanwezig geweest bij de Praktijkdag bestrijding Aziatische duizendknoop van Natuur & Ruimte en Stichting Probos. Daar gaat men semiwetenschappelijk, goed onderbouwd te werk. Zij lieten zien dat door het injecteren van de Japanse duizendknoop met heet water je beheersmatig een heel forse reductie verkrijgt. Het is een agressieve methode, want niet alleen de Japanse duizendknoop sterft, maar ook al het bodemleven. Voordeel is dat je met de lans wel gericht te werk kunt gaan. Ik heb meer vertrouwen in deze methode dan in de nieuwste methode elektrocutie.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30844/goedgevulde-wapenkast-bij-strijd-tegen-invasieveexoten

Arie Willemsen

www.stad-en-groen.nl

65

(Leger)groene impuls voor defensieterrein Landgoed Bronbeek krijgt kleur door vaste planten concept In 2016 besloot het Rijksvastgoedbedrijf samen met Sight Landscaping dat de terreinen die Sight in onderhoud heeft, een impuls nodig hadden. Daarop is door Sight een planten-conceptenplan ontwikkeld voor renovatie op de terreinen van Defensie. Doel is om meer variatie aan te brengen in beplanting ter bevordering van de biodiversiteit. Landgoed Bronbeek in Arnhem is een van de defensieterreinen die een metamorfose gehad heeft. Op deze locatie is door Sight Landscaping het concept Fleur Dansante geplant van Lageschaar Vaste Planten.

Auteur: Nino Stuivenberg

66

6/2019

Biodiversiteit is een thema dat landelijk steeds meer aandacht krijgt. Ook de overheid wil hier, gezien die landelijke tendens, een steentje aan bijdragen. De schiet-, oefen- en legerings­ terreinenvan Defensie zijn daar erg geschikte locaties voor. De uitgestrekte landschappen bieden veel ruimte voor aanplant van bloemen en planten. Tel daarbij op dat Defensie ruim 30.000 hectare grond bezit in Nederland en het is duidelijk dat de vergroeningsslag een serieus verschil kan maken voor de biodiversiteit. Sight Landscaping, een groenvoorzieningsbedrijf uit Harderwijk, heeft landelijk 28 Defensieterreinen in onderhoud. Op acht daarvan wordt ook

3 min. leestijd

ACHTERGROND

‘De planten veranderen mee met de seizoenen’ uit: ‘De samenstelling van Fleur Dansante is precies wat we zochten, en bovendien kleuren de planten heel erg mee met de seizoenen.

Ze groeien ook snel dicht. Er is veel variatie in soorten, nog meer dan bij Fleur Robuste. Voor ons was de keuze dan ook helder.’

Standaard zijn er acht plantencombinaties van Fleur Dansante, te zien in het kader bij dit artikel. Voor landgoed Bronbeek is een speciale combinatie op maat gemaakt, ontworpen door Sipke Terpstra en Laurens Lageschaar. Laurens Lageschaar van Lageschaar Vaste Planten vertelt: ‘De combinatie is helemaal afgestemd PLANTENCOMBINATIES VAN FLEUR DANSANTE • Bolero (Aquilegia, Geranium, Penstemon, Achillea en een aantal siergrassen) • Flamenco (Hemerocallis, Crocosmia, Actaea, Solidago, Aster en diverse hoge siergrassen) daadwerkelijk vast gewoond, gewerkt en geleefd, waaronder op landgoed Bronbeek in Arnhem. Op deze locatie wonen veteranen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en zit tevens een museum. Sight is er verantwoordelijk voor het groenonderhoud en renovaties.

Meer beleving Op landgoed Bronbeek kreeg Sight dan ook de taak om het terrein te vergroenen volgens de door hen voorgestelde concepten. Voor het vergroeningsproject werd Robin Hannink, al 22 jaar werkzaam bij Sight, aangewezen als projectleider. Zijn collega Kees Torn Broers fungeerde als schakel tussen het Rijksvastgoedbedrijf, Sight en Lageschaar Vaste Planten. Hannink vertelt: ‘Onze taak op Bronbeek was om het groen op te waarderen. De beplanting was in de oude situatie erg monotoon met weinig

verschillende soorten. Wij wilden meer variatie aan brengen in soorten, kleur en ook in bloei, zodat de beplanting het hele jaar door een fraai aanzicht geeft. Kortom, we wilden meer beleving geven aan het (leger)groen. De bewoners profiteren daarvan, net als de bezoekers aan het museum. En het levert natuurlijk meer bijen en vlinders op.’

Oorspronkelijke natuur De vraag is dan welk type beplanting daar het meest geschikt voor is. Het doel op landgoed Bronbeek was om beplanting aan te brengen die een link heeft met Nederlands-Indië, dus natuur die daar van oorsprong voorkwam.

Een natuurrijke en kleurrijke beplanting met een duidelijke structuur. Het concept Fleur Dansante van Lageschaar voldoet aan al deze eisen. Sight heeft Lageschaar dan ook opdracht gegeven voor het tuinontwerp. Hannink legt

• Jive (Nepeta, Geranium, Hemerocallis, Liriope, Eupatorium en enkele siergrassen) • Lambada (Helleborus, Pulmonaria, Hemerocallis, Geranium, Aster, Liriope en een paar siergrassen) • Rock & Roll (Veronica, Salvia, Nepeta, Echinacea, Aster, Sedum en enkele hoog opgaande siergrassen) • Salsa (Aquilegia, Phlomis russeliana, Achillea, Hemerocallis, Coreopsis en diverse siergrassen) • Waltz (Sesleria, Sporobolus heterolepsis, Molinia, Pennisetum en Hakonechloa) • Zumba (Helianthemum, Echinacea, Origanum, Achillea, Gaura en lagere siergrassen)

www.stad-en-groen.nl

67

Alles over Groenbeheer ondersteunt beleidsmakers en groenbeheerders bij het bereiken van een kwalitatief hoogwaardige buitenruimte tegen acceptabele beheerkosten.

De sleutel tussen beleid en beheer

Waarmee kunnen wij u van dienst zijn?

Onder andere: bestandsbeheer • ontwerpen inrichtingsadvies • groeiplaatsonderzoek • RAW-bestekken • Bomen Effect Analyses • Planmatig Beheer • directievoering en toezicht • inventarisaties • assetmanagement

(info@)allesovergroenbeheer.nl of bel ons op 0497 - 534044 Veldhoven · Ede · Assen

NI

EU

W

DCM Technische Adviezen Voor een geslaagde aanleg en onderhoud in het openbaar groen

Jeffrey Jansen

d Nederland 06-220 12 023 ail: jja@dcm-info.nl

DCM Technische Adviezen voor de aanleg en het onderhoud in het openbaar groen

voor de aanleg en het onderhoud in het openbaar groen

4

DCM Technische Adviezen

 Het groene handboek met een advies per type beplanting  Een hoger slagingspercentage van uw aanplant, minder inboet en tevreden klanten  Ideaal om in bestekteksten te verwerken  Voor beleidsbepalers, adviseurs, landschapsarchitecten en iedereen actief in de uitvoering  De juiste dosering van het juiste product voor iedere aanplant

Geert van Kerkvoorde • Noord Nederland

Gerrit Klop • Midden Nederland

Jeffrey Jansen • Zuid Nederland

Aldert Engelsman • West Nederland

06-126 71 236 • gvk@dcm-info.nl

06-516 01 208 • gkl@dcm-info.nl

06-220 12 023 • jja@dcm-info.nl

06-236 89 287 • aen@dcm-info.nl

DCM Nederland B.V. • Valkenburgseweg 62 A • 2223 KE Katwijk • Nederland • tel: +31(0)71 401 88 44 • info@dcm-info.nl Stad&Groen_advertentie.indd 1

4/09/19 16:36

ACHTERGROND Fleur Robuste. Het concept is enorm doordacht en dat zie je ook hier terug. Het doel is bereikt: de beplanting en het gebouw zijn één geheel geworden. En omdat onze planten onderhoudsarm zijn, is ook nog eens weinig beheer nodig.’

op de wens van de klant. Een belangrijke voorwaarde voor Bronbeek was dat de planten goed passen bij het gebouw. Ook moest de beplanting een fraai winterbeeld hebben en door het jaar heen kleurrijk blijven. Dit was best een bijzonder project, Bronbeek is toch een locatie van statuur. De borders moesten van hoog niveau worden, daar hebben we met onze kennis mooi aan kunnen bijdragen.’

Een geheel Fleur Dansante komt op Bronbeek goed tot zijn recht, vindt Lageschaar. ‘Elke border heeft meerdere bloemen die elk op een eigen moment in bloei staan. Vergeleken met Fleur Robuste zijn de groepen kleiner en zijn er wat meer soorten. De bloei zorgt in combinatie met siergrassen voor een natuurlijke sfeer. Fleur Dansante kun je zien als de luxere variant van

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30890/legergroene-impuls-voor-defensieterrein

Fleur Dansante zorgt voor kleur op landgoed Bronbeek in Arnhem.

www.stad-en-groen.nl

69

Vakbladen Stad+Groen en De Hovenier gingen op zoek naar vakmensen en producenten die praktische, creatieve oplossingen hebben bedacht voor alledaagse problemen die veroorzaakt worden door klimaatverandering.

Genomineerden Gouden Gieter 2019 ACO - Spongetop De effecten van klimaatverandering zijn merkbaar. Er valt meer regen in korte tijd waardoor riolen de extreme waterhoeveelheden niet aankunnen. Bovendien zorgen de warmere zomers voor de stedelijke opwarming ( urban heat island effect ). De ACO Spongetop is de klimaatrobuuste oplossing die wateroverlast voorkomt en verkoeling biedt op warme dagen.

De Spongetop heeft een capillaire werking en vormt de basis voor een groendak. Doordat de Spongetop het hemelwater opneemt en vasthoudt, komt er slechts een klein deel in vloeibare vorm van het dak af, waardoor de riolering wordt ontlast en wateroverlast wordt voorkomen. De sedum op de Spongetop zorgt voor de verdamping van het regenwater; hierdoor wordt stedelijke opwarming voorkomen.

Bovendien is deze groene dakbedekking een belangrijke voedselvoorziening voor insecten die zorgt voor meer biodiversiteit in de stad.

ACO - SpongeTop 70

6/2019

Kortom, dankzij de Spongetop wordt de riolering ontlast, voorkom je wateroverlast, zorg je voor meer biodiversiteit en verkoeling op warme dagen.

Amfibia Solutions Water Wall Het Water Wall-concept laat op een creatieve en eenvoudige manier zien hoe maatregelen rondom waterbeheer, klimaat en ecologie in de stad aan elkaar gekoppeld kunnen worden.

Het draagt bij aan zichtbaarheid en kennis over klimaatadaptatie en geeft meerwaarde aan het regenwater, zowel bij particuliere tuinen als in de openbare ruimte. Bij de woning op de foto is de regenpijp afgekoppeld en wordt het waardevolle regenwater gebufferd in het buizensysteem. Door gebruik te maken van hoge blinde muren is er altijd voldoende druk om het regenwater slim te gebruiken en daarmee leidingwater te besparen. Er zijn diverse kraantjes gemonteerd op verschillende hoog-

Een vakjury zal alle inzendingen beoordelen en tijdens de Boom Innovatiedag op donderdag 24 oktober wordt de winnaar bekend gemaakt.

Wij presenteren u enkele genomineerden: Auteur: LInde Kruese

ten, waardoor veel toepassingen mogelijk zijn.

Dankzij de extra beplanting en een wadi in de voortuin is de infiltratiecapaciteit toegenomen.

De klimplanten kunnen via de muur groeien zodat de Water Wall een aantrekkelijke, levende muur wordt.

9 min. leestijd

Agro de Arend - Lite-NET

Connectedgreen

Lite-NET is het product waardoor u op een verantwoorde manier efficiënter en duurzamer de nazorg kunt uitvoeren. Lite-NET is een bio-afbreekbaar net dat om de kluit van bomen of heesters wordt geplaatst. Vanwege zijn hoge vochtopname neemt het net bij watergeven water op en geeft dit af wanneer de boom of heester water nodig heeft. Lite-NET bestaat uit polymelkzuur (PLA) dat pas na vijf seizoenen afbreekt. Daarnaast is Lite-NET ook te verkrijgen op rol en strips. De rollen zijn uitermate geschikt voor taluds, dijken, gazons, groendaken en sportvelden. De strips kunnen door de bodem worden gemengd en in plantenbakken worden toegepast; dit gaat tegelijkertijd verdichting tegen.

Connectedgreen helpt groenvoor­zieners en opdrachtgevers om te besparen op watergift, projectbezoeken en inboet.

Daarnaast zorgt het voor een transparantere samenwerking tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Het systeem werkt met draadloze sensoren die op strategische plekken onzichtbaar in groenprojecten worden weggewerkt.

Deze sensoren zijn verkrijgbaar in verschillende lengten, zodat het bodemvocht altijd wordt gemeten op worteldiepte.

Binnen Connectedgreen worden projecten aangemaakt (bijvoorbeeld per groenproject, straat/plein of wijk) die worden verdeeld in verschillende indicatiebomen, -bakken of -vakken met een sensor. De sensoren worden ingesteld op basis van de combinatie van grondsoort en boom-/ plantsoort. Zowel medewerkers van de opdrachtgever als medewerkers van de groenvoorziener kunnen meekijken met de gegevens of alerts ontvangen. Dit geldt zowel voor te droge als te natte situaties.

Waarom Lite-NET ?

• 100% biologisch afbreekbaar • Houdt meer water vast na regen • Minder water geven in een tijd waarin we dat zo veel mogelijk moeten beperken • Minder arbeidsuren • Lagere kosten door minder inzet machines/ vervoer • Lagere CO2-uitstoot • Minder uitval en dus ook minder kosten • Duurzaam product • Door Lite-NET te gebruiken gaan we verantwoordelijker om met de natuur en met meer oog voor de toekomst

Covergreen - 30 x 30 plantenmat Groen in je tuin is een mooie en eenvoudige manier om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Maar daarbij komt ook onderhoud en soms een stuk kale grond kijken. Covergreen komt daarom met de perfecte oplossing: de plantenmat van 30 x 30 cm. Wel groen, geen onderhoud en met een ruime keuze aan beplanting. Én, de stoeptegel wordt perfect vervangen. Onze plantenmatten vangen fijnstof en CO2 op en leveren er zuurstof voor terug. Een groene bodem kan water opvangen, waar het bij tegels en beton moet worden afgevoerd. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat voldoende groen de omgevingstemperatuur naar beneden kan brengen, juist in stedelijke gebieden. Én, groene hoekjes zijn belangrijk voor bijen, vlinders en vogels, die steeds minder leefruimte hebben in de stedelijke omgeving. Groen is ook goed voor jezelf. Mensen in een groene werk- en leefomgeving zijn minder snel ziek, zijn positiever en voelen zich fijner.

Connectedgreen biedt naast de optimalisatie van watergift ook inzichten die helpen bij het verbeteren van groeiplaatsen. Tijdens de laatste zomers heeft het systeem zich in meer dan tweehonderd projecten bewezen.

www.stad-en-groen.nl

71

Optigrün - Retentiedak Smart Flow Control

Lapinus Rockwool - Rockflow Rockflow is een innovatief watermanagementsysteem dat de neerslag van extreem zware regenbuien snel en effectief buffert om die daarna gedoseerd te infiltreren in de bodem of af te voeren naar het rioolsysteem.

Dit is hoe Rockflow werkt: • Modulaire Rockflow-elementen worden aangebracht onder het maaiveld.

• Een buizensysteem brengt het hemelwater snel in het Rockflow-pakket.

• De holle ruimte tussen de steenwolvezels wordt vervolgens geheel gevuld met water.

• De Rockflow-elementen kunnen tot 95% van hun volume aan water opnemen.

• Terwijl de Rockflow-elementen van onderaf gevuld worden met water, wordt de lucht bovenin via het ontluchtingskanaal verdreven. Zo kan de buffer zich altijd snel genoeg vullen.

• Het systeem kan zo worden ingericht, dat het volume binnen 24 uur weer volledig beschikbaar is.

• Dat kan via infiltratie, vrije uitloop of een combinatie van beide.

• Zo zorgt Rockflow voor een natuurlijke vertraging van het regenwater.

Binnen veel omgevingsvergunningen is de regel ‘waterhuishouding en klimaatverandering’ opgenomen: ‘De waterhuishoudkundige situatie dient de gevolgen van klimaatverandering te kunnen opvangen.’ Dat betekent dat door de nieuwbouw geen wateroverlast mag ontstaan. Door een retentielaag WBR toe te passen kan al het regenwater geborgen worden het dak. Daarnaast sturen we deze waterberging slim aan. Met behulp van een Smart Flow Control kunnen we water afvoeren indien nodig. In principe staat er altijd een x aantal mm water in de retentieboxen. Zodra weerdata de verwachting afgeven dat meer neerslag zal vallen dan dat opgenomen kan worden in de retentieboxen, zal de Smart Flow Control het overtollige

Rain(a)way - Flood Bold Vergroenen en hemelwater infiltreren in het stedelijk gebied, dat is de uitdaging. Met de Rain(a)way Flood Bold-tegel bieden we een oplossing. Deze esthetische tegel geïnspireerd door Japan heeft een unieke vorm, kan regenwater infiltreren en vergroenen. De Flood Bold maakt het mogelijk om te vergroenen op een nieuwe wijze: in de open ruimten kan namelijk gras of mos groeien.

De Flood Bold is berijdbaar en is perfect voor parkeerplaatsen, infiltratiestroken of goten.

Deze tegel geeft elk project een unieke uitstraling. Regenwater kan infiltreren door de holle ruimten in de tegel, die gevuld kunnen worden met verschillende drainerende vullingen.

Metropolder - Polderdak Het Polderdak verandert een plat dak in een slimme waterberging. Het dak vangt de regen op in een krattensysteem op het dak. Slimme dakstuwen gebruiken weerdata en weersvoorspellingen om te bepalen of ze het water vasthouden of rustig afvoeren. Planten op het dak gebruiken het opgeslagen regenwater om te groeien en het dak te koelen. Het Polderdak vermindert hiermee wateroverlast, beperkt hittevorming en bespaart op drinkwatergebruik.

En een gieter voor de planten heb je dus eigenlijk ook niet meer nodig. Het Polderdak kan toegepast worden in combinatie met een groendak, daktuin of zonnepanelen.

72

6/2019

Voordelen: • draagt bij aan de oplossing voor overstromingen in het stedelijk gebied; • bergt en infiltreert regenwater; • veelzijdig toepassingsgebied door mogelijkheden voor verschillende vullingen; • draagt bij aan de oplossing voor hittestress; • makkelijk toepasbaar door de standaard tegelmaat.

deel 24 uur vooraf vertraagd laten afvoeren.

Dit vooraf ‘ledigen’ zal gebeuren naar een opslagtank in de kelder/technische ruimte, zodat dit water tijdens droogte weer teruggepompt kan worden naar de retentieboxen voor bevloeiing van de daktuin. Zo is er een gesloten waterkringloop.

Rootbarrier Watertapes De Rootbarrier Watertape is een 100% biologisch afbreekbaar tape op basis van jute, voorzien van een eenzijdige 100% biologisch afbreekbare coating met een gewicht van 240 g/m². Deze coating bestaat uit een superabsorber en een bindmiddel. Door invloed van water lost de superabsorber langzaam op van de tape en migreren de geldeeltjes in de omliggende grond. Het migreren van de geldeeltjes in de aarde zorgt ervoor dat de omringende bodem vochtig blijft, doordat de geldeeltjes langer water vasthouden dan de grond zelf.

Tilesystems X X1-terrastegel Met de X1-terrastegels van Tilesystems kiest men bewust voor een slimme, praktische en innovatieve oplossing voor uw duurzaam buitenterras of openbare ruimte. De combinatie van de beste keramische buitentegels, een drainerend systeem en unieke verbinding is revolutionair en nog nergens ter wereld vertoond.

Het systeem is op een slimme wijze met elkaar verbonden. Hierdoor kunnen we stellen dat uw terras of openbare ruimte uiteindelijk één

geheel zal gaan vormen. Omdat alle delen op een eenvoudige wijze in elkaar geschoven worden, is de plaatsing gemakkelijk, snel en tegen relatief lage kosten te realiseren. Naast de aanlegvoordelen heeft het systeem de revolutionaire mogelijkheid om al het hemelwater zelf af te voeren tot zelfs 65 l/m2 per minuut. De X1 is voor elke tuin de enige klimaatadaptieve oplossing in de vorm van terrastegels die zelf 100% het water afvoeren. De terrastegel is door zijn dikke keramische toplaag krasvast, kleurvast en in diverse designs verkrijgbaar.

Door het installeren van de Rootbarrier Watertapes kan een optimale en langdurige bevochtiging van de bodem worden bereikt. Bomen, struiken en/of hagen hoeven hierdoor minder vaak te worden voorzien van water. Alle onderdelen zijn 100% biologisch afbreekbaar: na ca. drie jaar zal het proces in gang worden gezet waarna, afhankelijk van de bodemgesteldheid en het klimaat, na ca. vijf jaar het product grotendeels door de grond is opgenomen.

RootBarrier - Watertapes www.stad-en-groen.nl

73

Tielbürger Sales Office France-Benelux D.B. van der Horst B.V.

..

Tielburger Veegmachines Onkruidborstelmachines Hooggrasmaaiers Versnipperaars Verticuteermachines Motormaaiers Aanbouwwerktuigen voor - zitmaaiers - quads & atv’s - tweewielige trekkers

WWW.DONATVANDERHORST.NL T. +31 (0) 316 26 16 73

info@donatvanderhorst.nl

Alle producten van Tielbürger voldoen aan de CE-normen

MADE IN GERMANY Levering uitsluitend door geselecteerde en geschoolde vak handelaren.

3 NIEUWE RADIOGRAFISCHE WERKTUIGDRAGERS

COMING SOON

+31 (0)345 585050 www.wimvanbreda.nl

mechanisatie in weg-, berm- en slootonderhoud

Oudenhof 14 4191NW Geldermalsen

Greenmax - Aquabag

Field Factors - Bluebloqs rainwater harvesting solution Met Bluebloqs willen we mensen bewust maken van de waarde van water. Zoetwater is de belangrijkste grondstof op aarde. Als het regent wil je dat niet afvoeren via het riool, maar hergebruiken op de plek waar het is gevallen. In het buitengebied regelt de natuur dat; in de stedelijke omgeving moeten we dat hergebruik van water organiseren.

Bluebloqs is daarvoor een technologie, geïnspireerd op de natuur. Bluebloqs is een rainwater harvesting solution voor de bebouwde omgeving. Het waardevolle water blijft zo in de wijk. Bluebloqs is ruimtelijk inpasbaar waardoor plantenvakken een driedubbele functie krijgen: 1) het maakt de stad groen; 2) het water blijft beschikbaar en 3) met zitranden om de Bluebloqs-biofilter wordt er een aangename verblijfsplek gecreëerd.

Bij jonge aanplant is het ontzettend belangrijk dat die snel en goed aanslaat. Voorkom verdroging of overbewatering van nieuwe aanplant met de Aquabag. De Aquabag is een soort druppelzak met een inhoud van 75 liter.

In zes tot tien uur zal deze rustig leegdruppelen rondom de stam van de boom of bij struiken. Dit voorkomt dat water wegloopt. De boom of struik heeft hierdoor rustig de tijd om het water op te nemen. De zak is eenvoudig rondom de boom te bevestigen door deze vast te ritsen. Het is ook mogelijk om meerdere Aquabags aan elkaar te ritsen. Vul de Aquabag een à twee keer per week met schoon water (zodat de gaatjes niet verstopt raken). Indien angst bestaat voor schimmels of zuurstoftekort bij de stam/stamhals, kan de zak ook om de boompaal worden aangebracht. Op deze manier druppelt het water alsnog bij de kluit, maar blijft de stam vrij.

G.J. De Blois - Intelligente Peilgestuurde Drainage Het waterbeheer in land- en tuinbouw is traditioneel gericht op het afvoeren van water. Door klimaatveranderingen krijgen we steeds vaker te maken met droge perioden waarin de toevoer naast de afvoer van water belangrijk is.

In het kader van klimaatadaptatie hebben we een innovatief IoT-device ontwikkeld voor het op peil houden van de vochtvoorziening in de bodem. Deze slimme stuwconstructie wordt geplaatst in de centrale afvoerput van de drainage en regelt het vasthouden of afvoeren van water. Voor het toevoeren van water is een pompsysteem op zonne-energie geïmplementeerd waarmee een systeem schaalbaar is tot ca. 10 ha. Deze pomp kan worden begrensd tot de vergunningsvrije 10m3/uur bij gebruik van een grondwaterbron.

Stem in de strijd tegen de gevolgen van klimaatveranderingen, zoals droogte, wateroverlast en natuurbranden, op de Intelligente Peilgestuurde Drainage.

Daarmee wordt ook de noodzaak van arbeidsintensieve beregening, uitstoot van CO2 en optrekking van zoute kwel tot een minimum beperkt.

www.stad-en-groen.nl

75

Boomrooierij Weijtmans

Onze unieke telescoopkranen

Onze nieuwe Doosan met geĂŻntegreerde zaag

Bomen rooien

Boomrooierij Weijtmans is specialist in

Wij kopen stamhout en houtsnippers

Bomen snoeien

het rooien, snoeien en onderhouden van

graag in en verzorgen een verantwoorde

Stobben frezen / rooien

bomen. Vandaag de dag telt ons bedrijf

afvoer van snoei-afval. Boomrooierij

Afvoer van snoeihout, blad en schoffelvuil

ruim 35 vaste medewerkers, goed opge-

Weijtmans ontzorgt opdrachtgevers door

leide boomrooiers, ervaren chauffeurs

overname van compleet beheer van

en machinisten, 11 gecertificeerde tree

gebieden, zie www.tilburgsbos.nl en

workers en 3 tree technicians.

www.abg.nl

In- en verkoop van hout In-/verkoop van houtsnippers

Werkzaamheden aan de A20 bij Nieuwerkerk aan den IJssel

Uniek zijn onze telescoop-

Na ruim 50 jaar op onze vorige locatie,

kranen met 42 meter mast:

waren we toe aan een nieuwe uitdaging.

hiermee kunnen we elk

Vanuit ons nieuwe CO2 neutrale pand

karwei veilig uitvoeren

zijn wij klaar voor de toekomst. Er is extra

zonder schade aan te

kantoorruimte, eigen instructieruimte en

richten.

een eigen weegbrug.

Ons professionele team is u graag van dienst!

Onder grote belangstelling is ons nieuwe pand onlangs officieel geopend

LET OP! WIJ ZIJN VERHUISD!

Handelsweg 18

Tel. 013-51114 83

algemeen@weijtmans.nl

5071 NT Udenhout

Fax 013-511 43 73

www.boomrooierijweijtmans.nl

Hemel(s)water Regen wordt nu door de waterschappen zo snel mogelijk naar zee afgevoerd in verband met droge voeten. Dit beleid staat onder druk nu zoetwater schaars wordt, maar ook door klimaatveranderingen. Lange droogte geeft zoutwaterintrusie door de zeespiegelstijging en hevige regenval leidt tot overlast doordat de huidige rioolsystemen hier niet op ontworpen zijn. Hemel(s)water is een antwoord op deze uitdagingen. Door opvang van water van eigen dak en het water direct duurzaam te zuiveren met membranen, worden alle watergebruiksmogelijkheden rond en in gebouwen haalbaar, van drinken proces- tot gietwater. Het proces werkt op zwaartekracht en gebruikt geen chemicaliĂŤn. De regenval op het oppervlak van Nederlandse gebouwen is ongeveer gelijk aan de totale drinkwaterproductie van 1 miljard m3. Volledige toepassing van Hemel(s)water levert een significante bijdrage aan klimaatproof, naast meer groene gebieden en het onttegelen van tuinen.

Joosten Ecodak Joosten Ecodak combineert blauwe en groene daken met groenconcepten op straatniveau. De afvoer van hemelwater wordt afgekoppeld van de riolering; regenwater wordt gebufferd op het dak en geĂŻnfiltreerd in groeiplaatsen voor bomen voor de deur, welke functie een dak ook krijgt, bijvoorbeeld ruimte voor de natuur, verstandig omgaan met hemelwater, opwekken van energie, tegengaan van opwarming van de aarde of extra vierkante meters. De duurzaamheid wordt niet alleen bepaald door de plantjes, maar juist door de gebruikte kunststoffen, een doordachte constructie en het waterbeheersysteem. Onze roots liggen in de kunststoffen en het watermanagement. Bovendien doen we al jaren onderzoek naar de technische, ecologische en economische voordelen van

ecodaken, onder meer in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e).

Het liefst schuiven we al aan in de ontwerpfase van het ecodak, om samen met de opdrachtgever, gebruiker, architect, landschapsarchitect, aannemer en/of groenspecialist te komen tot een duurzaam, circulair en budgetverantwoord ontwerp.

De technologie is ontwikkeld en gecertifieerd door Albert Jansen (WIC). Megens Installaties doet de constructie en installatie.

Lageschaar Prairie Garden Het Prairie Garden-beplantingssysteem van Lageschaar Vaste Planten is duurzaam en past goed binnen deze veranderende vereisten van de natuur. Prairie Garden is een stabiel systeem dat weinig tot geen onkruid toelaat. De bovenste 8 cm wordt afgedekt met een speciaal samengesteld mengsel van lavagesteente. Dit lavagranulaat houdt kiemend onkruid grotendeels tegen en zorgt voor een goede waterhuishouding voor de planten. Het heeft een waterbergend vermogen, waardoor een Prairie Garden goed bestand is tegen extreme hoosbuien

en overvloedig water, en voorkomt uitdroging van de grond in droge periodes. Prairie Garden van Lageschaar is zeer geschikt voor gebruik in een klimaatbestendige tuin, heeft een natuurlijke uitstraling en een positief effect op de biodiversiteit. Met ruim dertig kant-en-klare vasteplantencombinaties en keuze uit kleur, hoogte en bloeiperiode is Prairie Garden flexibel in te zetten en daarmee toepasbaar in elke ruimte en voor elke oppervlakte.

Be social Scan of ga naar: www.vakbladdehovenier.nl/article/30782/ genomineerde-gouden-gieter-2019 www.stad-en-groen.nl

77

Dankzij de afzonderlijk draaiende delen volgt de K24S ook oneffen terrein.

Welke? Wiper natuurlijk!

‘We gaan met de dealer mee de tuin in’ Blauwer dan dit krijg je ze niet. Maar de maairobots van Wiper onderscheiden zich niet alleen in uitstraling en kleur. De Italiaanse machines hebben meer in hun mars. Jeroen Knopert, mede-eigenaar van H.O. Knopert, vertelt over de machines en over hoe Knopert invulling geeft aan zijn rol als importeur.

Auteur: Heidi Peters

De nieuwste telgen van Wiper, de K-lijn, zijn nog maar net op de markt. ‘Ze zijn nieuw, maar ook uniek op de markt,’ zegt Jeroen enthousiast. ‘Het chassis bestaat uit twee delen: het aandrijfdeel en het maaideel die dankzij een koppeling onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Hierdoor bewegen ze mee met de vorm van het terrein. Een oneffen terrein krijgt zo toch een optimaal resultaat.’ De K24 en K16 zijn daarnaast uitgerust met rubberen flexwielen. Deze wielen zijn zacht, waardoor er minder spoorvorming is, meer grip en de maairobot op bestrating geluidsarm is. Ook opvallend en onderscheidend: op de Wiper K-lijn krijgt de eigenaar zes jaar fabrieksgarantie.

Flexibel qua batterijen, stevig qua mes Wiper-maairobots werken op lithium-ionbatterijen. Omdat het mogelijk is op de maaiers verschillende batterijen en meerdere combinaties van batterijen toe te voegen, kiest de gebruiker zelf voor een werkduur tussen de 45 minuten en 6 uur. ‘Met de grootste batterij kun je zelfs elf uur onafgebroken maaien,’ aldus Jeroen.

78

6/2019

‘Wat naar onze mening ook een voordeel is, zijn de vaste messen waarmee alle robots zijn uitgerust. Er zijn maairobots met een schijf die is uitgerust met losse mesjes, en maairobots met een vast mes. Met een vast mes is een maairobot minder gevoelig voor takjes op het gras en dat maakt de robot ook minder onderhoudsgevoelig.’

Van 500 tot 30.000 vierkante meter Jeroen: ‘Prettig aan de Wiper is dat we voor iedere oppervlakte, qua grootte, een oplossing hebben. Het assortiment van Wiper is meer dan compleet. Er zijn Wiper-maairobots voor tuinen tot 500 m2 en voor terreinen tot 30.000 m2. Deze laatste worden vooral gebruikt voor sportvelden.’

De maairobots worden dankzij een module op de robot ondersteund door gps. Via de app op de telefoon kun je naar Google Maps om te kijken waar in de tuin de robot is of je stuurt de Wiper naar het laadstation. In de app kan de gebruiker drie maaiprogramma’s programmeren.

2 min. leestijd

ADVERTORIAL Sinds 2012 is het Overijsselse H.O. Knopert importeur van Wiper-maairobots. Wiper is een merk van het Italiaanse Zucchetti Centro Sistemi, waar ook Ambrogio en Tech Line ontwikkeld worden. Knopert is circa veertig jaar geleden opgericht door de ouders van de huidige eigenaren, de broers Emiel en Jeroen Knopert. H.O. Knopert is ook importeur van Limparmachines.

'We hebben jaarlijks een dealerdag waar wij ons nieuws delen.

Of eigenlijk nieuws uitwisselen'

De Wiper-maairobots hebben allemaal vaste messen. Dit is model Yard.

Dealerondersteuning ‘Het installeren van een maairobot luistert nauw.

Daarom ondersteunen we onze dealers daar waar mogelijk en gaan ook mee de tuin in van de klant,’ legt Jeroen uit. ‘Ook hebben we jaarlijks een dealerdag waar wij ons nieuws delen. Of eigenlijk nieuws uitwisselen. Want ook de dealers hebben tips en ervaringen waar een ander iets aan heeft. Ook organiseren we weleens een cursus sleutelen, om onze kennis te vergroten.

Het is eigenlijk heel simpel: wij vinden het net zo belangrijk als onze klant dat de robot waarin ze hebben geïnvesteerd, het goed doet.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30872/welkewiper-natuurlijk

Dankzij de brede en zachte wielen meer grip en minder spoorvorming.

www.stadengroen.nl

79

Links Germ Snoek, rechts Douwe Snoek.

40 jaar Snoek Puur Groen Een weg vol groei, verbreding en ontwikkeling

Snoek Puur Groen, uit het Friese Grou, bestaat dit jaar veertig jaar. CEO Douwe Snoek (46) werpt samen met zijn vader Germ Snoek (69) een terugblik op hoe het bedrijf is opgericht en hoe het zich door de jaren heen heeft ontwikkeld en uitgebreid.

Auteur: Karlijn Santi Raats

Vader Germ Snoek groeide op in een boerenbedrijf en werd beroepschauffeur. Maar hij trouwde en er werden twee zoons geboren. ‘Toen bleef ik liever dicht bij huis,’ vertelt de Fries, die net zoals zijn zoon Douwe boomlang en breedgeschouderd is. Hij vervolgt: ‘Ik nam een baan bij Gemeentewerk Grou, in de plantsoendienst.

Vanuit hier deed ik een opleiding in het groen.

Maar ik merkte al snel dat dit niets was voor mij; ik heb een hekel aan precieze kantoortijden en ook aan lopen volgens de lijntjes die anderen hadden uitgestippeld.’

Douwe Snoek beschrijft het karakter van zijn vader: ‘”Kan niet” komt niet voor in zijn woordenboek. Wat vandaag zo is, kan morgen wel eens helemaal anders zijn.’ Vader Snoek knikt.

‘Ik neem niks als vanzelfsprekend aan. Zo vroeg ik mij in loondienst ook af of veel zaken niet beter en efficiënter konden. Daardoor ben ik voor mezelf begonnen in 1979: Germ Snoek Hoveniersbedrijf.’ Op een foto van de allereerste vrachtwagen prijkt een prachtig handgeschilderd logo op het portier.

80

6/2019

Jaren tachtig Dat was niet het meest ideale moment om risico’s te nemen: Nederland zat volop in een economische crisis, met een torenhoge werkloosheid. Maar Germ Snoek werkte zich een slag in de rondte en paste altijd zijn adagium ‘”kan niet” bestaat niet’ toe. Vanaf het begin werkte hij met een medewerker, omdat hij die nodig had om bielzen of andere grote of zware materialen te versjouwen. ‘Ik adverteerde hier en daar en ging naar buiten om folders rond te brengen in de wintertijd. Zeker vroeger hadden hoveniers het in de winter altijd rustig. Maar ik kon vooral mezelf goed verkopen door met mensen te praten. Ik pakte alles aan.’

Na een paar jaar had Germ Snoek circa vijf medewerkers in dienst. Het probleem in die tijd was echter dat er in de winter haast geen werk was. Het personeel ging dan ‘in onderbreking’, zoals dat heette. Zij kregen dan steun vanuit de overheid. Branchevereniging VHG stimuleerde bedrijven om te streven naar jaarrond werk om deze omstandigheden te verbeteren. Germ

8 min. leestijd

ACTUEEL Snoek stond overigens aan de wieg van de VHG-oprichting. Hij was voorzitter van de KTL (Kring Tuin- en Landschapsvoorziening). Samen met de voorzitter van NHG (Nederlandse Hoveniers en Groenvoorzienersvereniging) heeft hij ervoor gezorgd dat de VHG werd opgericht (samenvoeging van KTL en NHG).

Later werd hij voorzitter van de VHG-afdeling Noord-Nederland. Dit was hij tot 2002. In 2005 nam zoon Douwe Snoek die voorzittersrol op zich en heeft die rol nog steeds. Germ Snoek over de omschakeling naar vaste contracten: ‘Het was kostentechnisch interessanter om mensen vast in dienst te hebben: de ondernemersbijdrage voor het werkonderbrekingsfonds was achttien procent van de omzet. Maar voor enkel het werkloosheidsfonds bedroeg dat percentage vijf procent. Daarnaast vond ik het mijn verantwoordelijkheid om goed voor mijn personeel te zorgen. Als zij een vast contract kregen, hadden ze meer zekerheid en konden ze een huis kopen. Waardoor ze gelukkiger werden. Ik ging er altijd vanuit: als je medewerkers tevreden zijn, dan blijven ze en leveren ze het beste werk af. Ik ging dus direct bedenken wat wij in de winter konden doen,’ verklaart Germ Snoek. ‘We onderhielden de tuinen van fabrieken. Ik stelde aan al deze klanten voor om in de winter te helpen met gladheidbestrijding op en rond het terrein, en om sneeuw te ruimen.

Daaruit kwamen twee belangrijke winteractiviteiten voort die we nu nog steeds doen.’

In 1983 sloeg ook het noodlot toe: tijdens het werken aan walbeschoeiing verbrijzelde Germ Snoek zijn hand. Het gevolg was dat hij nooit meer het hovenierswerk kon doen zoals hij dat altijd gedaan had. Na negenmaal te zijn geopereerd was het pas duidelijk dat hij zijn gehele hand kon behouden. ‘Ik kon na het ongeluk niet meer fysiek aan de slag als hovenier. Ik ging me toeleggen op organisatie en verkoop.

Particulieren en bedrijven bleven de bakermat.

Dat pakte goed uit: ik was erg goed in organisatie en verkoop. Daardoor groeiden we plotseling bijzonder hard. Zodanig, dat we bijna over de kop gingen. Binnen enkele jaren hadden we dertig man personeel. In 1988 openden we ook

‘Ik heb gezegd: “Sorry, volgens mij ben ik soms best een eikel geweest”’ een tuincentrum. Een poos lieten we ons extern begeleiden om de groei te reguleren. We hadden 35 medewerkers, in het seizoen soms 50. Ik had alle details van alle werken in mijn hoofd zitten, kun je je voorstellen?’ Nee, dat is in deze digitale tijd, met alle beheerprogramma’s, niet meer voor te stellen. Douwe Snoek wijst erop dat zijn vader altijd goed kon tekenen. ‘Hij maakte situaties of een gevoel beeldend met tekeningen. Zo wisten zowel klanten als medewerkers altijd snel wat hij bedoelde. Daardoor kon hij goed en efficiënt aansturen.’ Op een gegeven moment groeide het bedrijf dan toch echt te veel; het werd tijd voor Germ Snoek om mensen voor op kantoor aan te nemen.

Halverwege de jaren tachtig begon Douwe Snoek af en toe mee te helpen in het bedrijf.

‘Voor mij was het als kind altijd duidelijk dat ik het bedrijf wilde voortzetten,’ verklaart hij.

Douwe Snoeks focus heeft hij ook zijn hele leven gehad. Hij toont enkele middelbareschoolrapporten uit de jaren tachtig. Aan de cijferlijst is precies af te lezen welke vakken hem interesseerden en welke niet. De vakken die hem interesseerden, waren de vakken waarvan hij dacht dat ze hem later wel van pas konden komen.

Jaren negentig Douwe Snoek leerde in de jaren negentig het hoveniersvak bij twee andere hoveniersbedrijven. Germ Snoek nam een bedrijf bij Emmen over en maakte er onder de naam Snoek Hoveniers Emmen een aparte bv van. Vandaag de dag is Michel Kreuze de vestigingsmanager in Emmen.

‘Vroeger waren we op vakantie alleen maar aan het bellen of rekenen’

De allereerste bedrijfswagen met handbeschilderd logo.

Germ Snoek.

In de jaren negentig groeide ‘recreatie’, naast ‘particulieren’ en ‘bedrijven’, uit tot een sterke tak van het bedrijf. Germ Snoek: ‘We onderhielden het groen in een recreatiepark in Borger, waar een camping bij lag. Ook werden er driehonderd chalets gebouwd en vijftig extra woningen. Dat waren vakantiehuisjes van de vakbond. Wij namen de complete aanleg aan, naast het groenonderhoud dat we deden. Die hulp werd gewaardeerd. Al gauw deden we daar eigenlijk alles: grondverzet, aanleg van de woningen, aanleg van de infrastructuur, aanleg van kabels en leidingen. Ideaal, want dit was winterwerk van november tot en met april, waarna de camping weer openging en het werk af moest zijn. Via dit werk zijn we met het bedrijf van het ene in het andere werk gerold.’

Douwe Snoek aan het roer In 1999 trad Douwe Snoek langzaam maar zeker toe tot het bedrijf. Eerst kocht hij zijn

www.stad-en-groen.nl

81

moeder uit, die meehielp op kantoor; later ook zijn vader. ‘Ik had altijd vooraf gezegd dat ik best het bedrijf wilde overnemen, maar dat ik geloof in één kapitein op het schip,’ aldus Douwe Snoek. Hij is sinds die tijd CEO en algemeen directeur van allebei de Snoek Puur Groen-vestigingen. Het bedrijf is sterk gegroeid en telt vandaag de dag maar liefst 125 medewerkers. Er zijn veel mensen op kantoor bijgekomen. In 2018 veranderde de bedrijfsnaam van Snoek Hoveniers in Snoek Puur Groen, omdat de activiteiten rond hovenierswerk behoorlijk gedifferentieerd zijn. Germ Snoek springt af en toe nog bij in de recreatie.

Hij is het leidinggeven zeker niet verleerd.

‘Bijvoorbeeld wanneer medewerkers een beetje “projectblind”, zoals we dat noemen, dreigen te raken. Dan loop ik een paar dagen met een project mee en zet iedereen weer met beide benen op de grond.’

Pragmatisch zakeninstinct Germ en Douwe zijn geen groenfreaks, maar hoveniers die alles kunnen, ook de werkzaamheden die om het groene vak heen gedaan moeten worden. Douwe Snoek wijst op de pragmatische werkwijze van zowel hemzelf als zijn vader: ‘De klant komt vaak met een vraag bij ons, maar heeft deze vraag vaak ook al omgezet in een oplossing. Wij gaan eigenlijk nooit aan de slag met deze oplossing. We willen weten waarom de klant een vraag heeft en waar zijn behoefte vandaan komt. Daarin schuilt veel meer informatie, zeker als we daarbij optellen wat nu eigenlijk de wens is van de klánt van de opdrachtgever. Dan hebben wij

82

6/2019

‘Ik neem de tijd voor echte gesprekken, ik wil dat personeel tevreden is’ voldoende informatie om te komen tot een passende oplossing. Een oplossing is vaak verrassend voor de klant, eentje waar hij jarenlang plezier van heeft en die een bijdrage levert aan zijn doelstellingen.’

Germ Snoek vult aan over pragmatisch werken en denken in hoofdlijnen: ‘Een gesprek moet over koetjes en kalfjes kunnen gaan. Het is beter om langetermijnrelaties op te bouwen.

Daarna moet het budget duidelijk zijn. Details zijn pas later van belang; door het werken met een gepassioneerd team komt er een fantastisch eindresultaat.’

Ups en downs tussen vader en zoon Het leiden van een familiebedrijf is volgens Douwe Snoek niet altijd rozengeur en maneschijn. Ook volgens Germ Snoek zijn er een paar weken geweest dat er ‘wel beeld, maar geen geluid’ was tussen vader en zoon. De onenigheid ging dan over de te varen bedrijfskoers. Een voorbeeld: Douwe Snoek wilde na zijn aantreden het bedrijf professionaliseren, om te beginnen met een nieuwe bedrijfsnaam en bijbehorend logo. De oude naam van het bedrijf was Germ Snoek Hoveniers. De nieuwe naam werd Snoek Hoveniers, om het bedrijf minder te identificeren met één persoon: de oorspronkelijke oprichter. Germ Snoek had hier

grote moeite mee. Douwe Snoek snapt dat allemaal wel, ook al hield hij destijds, als ook op andere momenten, zijn poot stijf: ‘Het bedrijf is altijd zijn kindje geweest.’ Beiden zijn open over de ups en downs die hun relatie heeft gekend. Douwe Snoek: ‘Net zoals op social media mensen altijd alleen maar happy faces posten, zo praat men in familiebedrijven ook niet vaak met de buitenwereld over zaken die intern niet lekker lopen. Maar dat betekent niet dat er nooit mindere tijden zijn. Die zijn er wel, en ze horen erbij. Door af en toe de strijd met elkaar aan te gaan, ontstaat er ook cement. Dat cement zorgt ervoor dat je elkaar steeds beter kent, dat je weet wat je aan elkaar hebt, dat je weet wat wel en wat niet kan. Confrontaties aangaan is dan een vorm van grenzen verleggen.’

Het bewust verminderen van de identificatie van het bedrijf met Germ of Douwe, en het vertrouwen van beiden op professionele rechterhanden binnen de organisatie, heeft rust gecreëerd binnen de familie Snoek. ‘Als wij samen eten, gaat het niet meer per se altijd over het werk. Dat hoeft niet. Tegenwoordig kan ik drie weken met vakantie gaan, of een week lang bezig zijn met seminars, onderwijsof VHG-events. Alles draait dan gewoon door in het bedrijf. Ik word hoogstens een keer of drie

ACTUEEL

Vader en zoon Snoek: ‘Samen in een familie­ bedrijf zitten is niet altijd rozen­ geur en mane­ schijn. Maar door af en toe de strijd met elkaar aan te gaan, ontstaat er ook cement’ gebeld. Dat was vroeger wel anders. Toen was alles “bedrijf”, van de morgen tot de avond. Op vakanties waren we alleen maar aan het bellen of aan het rekenen.’

Ontwikkeling Germ Snoek vond ontwikkeling en actualiteit belangrijk toen hij nog met de scepter zwaaide.

Soms vond hij het jammer wanneer het onderwijs geen gelijke tred hield met de ontwikkelingen in de praktijk. Zoon Douwe heeft de ontwikkelingsdrive van zijn vader geërfd. Hij wilde van meet af aan duidelijk vooroplopen.

Tot pakweg 2015 was Douwe Snoek bezig om het bedrijf slimmer te laten werken, om faalkosten te verminderen en de bedrijfsvoering tot in de puntjes te beheren. Hij begon samen te werken met partijen, zoals een schoonmaakbedrijf en een afvalverwerker, en met Husqvarna voor wat betreft de Husqvarna Fleet Services. Ook nam Douwe Snoek het Smart Mobility System in gebruik om de gehele bedrijfslogistiek beter te managen.

Persoonlijke ontwikkeling ‘Ik heb een donkere periode in mijn leven meegemaakt. Ik ben gescheiden,’ vertelt Douwe

Snoek. ‘Na mijn scheiding kwam ik op persoonlijk vlak tot bezinning. Op een rustmoment tijdens een wandeling, zittend onder een eik, wist ik dat ik de menselijke maat uit het oog was verloren. Voor mezelf, maar ook voor het personeel. Ik stond in de stand “voor wat hoort wat”, precies zoals ik het van huis uit had geleerd.

Hierdoor vroeg ik te veel van mezelf en mijn omgeving. Vooral snelheid en productie waren voor mij belangrijk. Anderen deden er voor mij niet zo toe en ik vond dat mensen snel zeurden.

Ik zag in één klap in dat ik niet op de goede weg was.’

Eenmaal thuisgekomen, gooide Douwe Snoek het roer direct om. ‘Ik heb mijn medewerkers gezegd: “Sorry, volgens mij ben ik de afgelopen jaren soms een eikel geweest. Ik zal me verbeteren.”’ Nu besteed ik veel tijd aan persoonlijke ontwikkeling, onder meer via cursussen. Ik neem de tijd voor medewerkers, voor echte gesprekken. Ik wil weten wie ze zijn en vind het nu het allerbelangrijkst dat ze goed in hun vel zitten wanneer ze werken. Als er een probleem is, ga ik de medewerker niet meer meteen zeggen hoe het moet worden opgelost. Ik stel nu vragen over wat er is gebeurd en vraag vervol-

gens hoe hij denkt het op te lossen, of wat hij nodig heeft om het op te lossen. Ook besteed ik meer tijd aan mezelf, en aan erachter komen wat ik graag doe en wie ik wil zijn.’

Toekomst Het doel van Douwe Snoek is om het bedrijf te laten groeien door de persoonlijke ontwikkeling van zijn medewerkers. Hij stimuleert ze zo veel hij kan op dat vlak en faciliteert waar hij kan, met cursussen, maar ook laagdrempelig op de werkvloer. ‘Natuurlijk zullen de activiteiten of het aantal medewerkers best blijven groeien.

Maar de grootste groei wil ik behalen door het personeel te geven wat ze nodig hebben, zodat zij alles eruit kunnen halen wat erin zit. En we blijven natuurlijk wel een bedrijf: ik zal niet overvragen, maar wel verlangen dat iedereen doet wat hij of zij kan.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30848/40-jaarsnoek-puur-groen

www.stad-en-groen.nl

83

Verplanten

Bomen laten leven Bomen zorgen voor een prettig leefklimaat en dragen bij aan de gezonde stad.

Bij Nationale Bomenbank weten we dat we niet altijd nieuwe bomen hoeven te planten. Grote bomen die op hun huidige plaats niet meer kunnen blijven staan, kunnen wij met zorg verplanten. Zo zorgen we dat de waarden van die volgroeide boom niet verloren gaan.

Boomspecialisten Amsterdam | Bleskensgraaf | Mill

Aquaco B.V. one stop shop in watertechniek

• Ontwerp • Engineering • Realisatie • Service en onderhoud

www.aquaco.nl

VIER JAARGETIJDEN, EEN HOLDER 365 dagen vegen, maaien, opzuigen en schuiven. De voertuigen van Holder zijn veelzijdig en kunnen op verschillende manieren gecombineerd worden. Meer weten over maximale efficiëntie?

We make water work

Kijk op www.mechancultuurtechniek.nl of bel +31 (0)342 45 95 41

Fotografie: Paulien Varkevisser, Nijmegen

Vanuit de overtuiging dat een groene en duurzame leefomgeving mensen gelukkiger maakt, werken de bedrijven van De Eijk Groep aan het ontwikkelen van de buitenruimte.

Ook dit jaar is De Eijk Groep, ontstaan uit de fusie tussen Eijkelboom uit Apeldoorn en Boogaart uit Almere, vertegenwoordigd op de Vakbeurs Openbare Ruimte.

Een goede gelegenheid om klanten, relaties en leveranciers te ontmoeten en hen te laten zien wat De Eijk Groep te bieden heeft. Voor De Eijk Groep zijn thema’s als duurzaamheid, circulariteit en maatschappelijke betrokkenheid belangrijk en vormen de basis in veel van haar projecten.

Enkele voorbeelden zijn: • Het inrichten van plekken met natuurlijk spelen en stadsmoestuinen voor zowel de gemeente Almere als de gemeente Utrecht.

• Het ontwerpen en aanleggen van ‘Tiny Forrest’projecten samen met vrijwilligers van het IVN, scholen en buurtbewoners in Almere en Apeldoorn. Met als resultaat een mooie dynamiek in de wijk.

• Een bijzondere vraag van NS-Stations: transformeer oude afvalbakken uit treincoupés om tot plantenbakken en hang deze zo aan de gevel van Utrecht CS zodat het woord ‘Utrecht’ wordt gevormd. Meer circulair dan dit, is niet snel te vinden.

Daarnaast is er op de beurs aandacht voor Buro de Eijk en De Eijk Duurzaam Werk.

Buro de Eijk is een onafhankelijk adviesbureau die organisaties - verantwoordelijk voor (een deel van) de buitenruimte - met behulp van Assetmanagement, in staat stelt hun doelen efficiënt te verwezenlijken. Bij De Eijk Duurzaam Werk worden medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt ingezet en is PSO30+ gecertificeerd.

De Eijk Groep BV www.deeijkgroep.nl

Eijkelboom bv Apeldoorn | Eijkelboom bv Utrecht | Boogaart Almere bv | De Eijk Boomtechniek bv | Buro de Eijk bv | De Eijk Duurzaam Werk bv

www.stad-en-groen.nl

85

Dorpsveld kan evenementen en vrachtwagens aan door berijdbaar gazon Van den Broek (gemeente Meierijstad): ‘Je hoeft bij belasting niet meteen te denken aan bestrating’ Zware belasting of intensieve betreding van gazons leidt tot schade. De grond gaat ervan op slot, er blijven plassen staan en het gras is ver te zoeken. En onderhoud? Daar is geen beginnen aan. Fabrikant van plantsubstraten TerraViva zorgt er met zijn distributeur Van Berkel Biomassa & Bodemproducten voor dat de ondergrond van belaste gazons niet verdicht, maar tegelijkertijd water buffert en langzaam doorlaat naar de ondergrond. Het gras krijgt zo de kans om groen en sterk te blijven ofwel snel te herstellen.

Auteur: Karlijn Santi Raats

De gemeente Meierijstad wilde in haar kerkdorp Boerdonk in Brabant het dorpsgazon van 1100 m2, dat wordt onderhouden door vrijwilligers, flink verbeteren. Het was al jarenlang van slechte kwaliteit. Op het gazon staat elk jaar de kermis en op Koningsdag is het druk bevolkt.

Ook rijden elk jaar vrachtwagens en auto’s af en aan voor de jaarlijkse buffelrun. Aannemer Paul Kanters, directeur van Jos Kanters Groenvoorziening, heeft het werk gedaan. Niet geheel toevallig komt hij zelf uit het dorp: ‘De buffelrun wordt steeds groter. Enkele jaren geleden werden er een dag van tevoren enkele toestellen neergezet op het grasveld, maar tegenwoordig is men er dagen van tevoren al mee bezig. Er komen steeds meer toestellen, kramen en noem maar op bij. De logistiek eromheen is geëxplodeerd. Tijdens de buffelrun staat het hele dorp op zijn kop. Na zo’n evenement ziet het gras er niet meer uit.’

Joop van den Broek van de gemeente Meierijstad, waar Boerdonk deel van uitmaakt: ‘Alle zomers was het gras van slechte kwaliteit

86

6/2019

omdat het gazon feitelijk wordt gebruikt als evenemententerrein. Er was permanent sprake van veel mos en onkruid. We zochten een beter draagvlak voor vrachtauto’s en voor belasting als gevolg van circa drie events per jaar. Maar we wilden geen bestrating, het beeld moest groen blijven. We hebben eerst met inkoop

Aanleg

4 min. leestijd

ACHTERGROND de inkoopstrategie bepaald. Van Berkel levert ons geregeld substraten en materialen. Via hen hoorden wij over TerraViva als mogelijke oplossing voor ons probleem. Het leek ons wel wat om te proberen. Omdat Van Berkel zelf niet aanlegt, hebben we daarop contact opgenomen met het plaatselijke groenvoorzienersbedrijf Jos Kanters Groenvoorziening. De firma Vos Capelle gaf ons advies voor het graszaad.’

Aanleg Jos Kanters Groenvoorziening heeft in mei 2019 een AP04-grondonderzoek gedaan, de beplanting gerooid, het cunet uitgegraven in de hooggelegen zandgrond en de grond afgevoerd.

Daarna heeft de aannemer een fundering aangebracht van 20 cm die bestaat uit lavasubstraat met grove steenfractie dat genoeg draagkracht heeft om zwaar verkeer aan te kunnen, en dat ook water kan bufferen en vertraagd naar de ondergrond afvoeren. Daarbovenop heeft TerraViva een legbedsubstraat gelegd van 5 cm dat bestaat uit een homogeen mengsel van berijdbaar korrelachtig gesteente met daarin voedingsgrond en organische, langzaam vrijkomende voedingsstoffen voor een half jaar.

Het grindgazon is voorgemengd met voorgekiemd graszaad RPR van Barenbrug. Het is de bedoeling dat het gazon zich snel ontwikkelt tot een stevige mat met diep wortelend gras.

Het gesteente in dit toplaagsubstraat is erop

De vrijwilligers onderhouden de locatie en legden zelf de beregening aan

berekend om sporadisch zware belasting over te dragen aan de ondergrond zonder dat het verdicht.

Van den Broek: ‘Het oude gazon lag overdreven bol; het water moest er vroeger aflopen. Mede daardoor werd het veld eigenlijk erg droog.

Tegenwoordig is het andersom: we willen het water in de grond infiltreren. Daarom ligt het nieuwe gazon een heel klein beetje hol, met een diepte van tien tot vijftien centimeter in het midden.’

Paul Kanters: ‘Om verdichtingen te voorkomen, hebben we “een weg terug gewerkt” tijdens het uitgraven. Daarna hebben we zo veel mogelijk gewerkt vanaf de weg en het fietspad. Binnen vijf dagen keek het groen en na tien dagen was het gazon al frisgroen. Het resultaat na aanleg is een gazon zonder kuiltjes, mooi vlak.

Normaal gesproken zie je na het aanbrengen van losse grond nog wel eens verzakkingen.

TerraViva-grindgazon is een goede oplossing voor velden die af en toe bereden worden. Elk dorp houdt zijn activiteiten, festivals en proeverijen op centraal gelegen grasvelden. Als je daar zorgt voor een goede ondergrond, oogt het grasveld de rest van het jaar ook nog goed. Het is een goed alternatief voor bestrating.’

Samenwerking en overleg TerraViva-adviseur Rutger Hornix: ‘Het is op zich geen hogere wiskunde om TerraViva te verwerken, maar het moet wel goed gebeuren.

De opbouw moet je op de juiste manier leggen: walsen met een asfaltfinisher, en op het juiste moment, namelijk meteen. Als je het toplaagsubstraat te lang laat Iiggen, zeker in de zon, zal het voorgekiemde graszaad uitdrogen. Na de aanleg moet je het grindgazon goed bere-

www.stad-en-groen.nl

87

Van Dyck Marcel Belgium NV | Provinciebaan 71 | BE-2235 Houtvenne T +32 16 69 91 56 | F +32 16 69 62 53 | info@vandyck.be | www.vandyck.be

ACHTERGROND Paul Kanters

Rutger Hornix

Joop van den Broek

genen. Als je het goed doet, staat het gras er na enkele dagen op. Jos Kanters Groenvoorziening is een partij die precies weet wat er moet gebeuren. Tijdens het werk kon er snel worden geschakeld met de opdrachtgever, want de aannemer zit in Erp; dat is naast Boerdonk.’

Van den Broek knikt: ‘De vrijwilligers doen het klein onderhoud op die locatie: ze knippen hagen, harken de boel aan, schoffelen en maaien het gras. Ze hebben zelf een gazonmaaier gekocht. Voor het klein onderhoud krijgen ze hetzelfde bedrag als wat de gemeente er voorheen aan kwijt was, toen ze het zelf deed.’

Vroeger lagen velden bol, tegenwoordig eerder hol

Beregening De dorpsraad wilde beregeningsleidingen onder het nieuwe gazon aanleggen. Dat moest de dorpsraad zelf bekostigen en afstemmen met de aannemer. Paul Kanters: ‘Wij lieten precies weten wanneer we met bepaalde werkzaamheden begonnen. Dus we hebben ook met de vrijwilligers overlegd over de aanleg van de beregeningsleidingen. We hebben de sleuven gegraven op zestig centimeter vorstvrije diepte, en de vrijwilligers hebben de beregeningsleidingen er vervolgens zelf in gelegd. Daarna hebben we het grindgazon aangelegd.’

Herstel na evenement Medio augustus, drie maanden na de aanleg, werd de buffelrun gehouden. Inmiddels zitten we begin september. Hoe heeft het gazon het evenement doorstaan? Zowel Van Berkel als Van den Broek kwam een paar dagen na de

buffelrun kijken hoe het veld eruitzag. Van den Broek: ‘Ik hield mijn hart vast, want ze waren weer een week lang aan het bouwen met auto’s en vrachtauto’s. Maar het gazon herstelt zich goed; het gras begint weer groen te worden, ook dankzij de beregening door de vrijwilligers.

De bodemstructuur is open gebleven; het water van de afgelopen regenbuien loopt goed weg.

De dorpsraadsleden zullen de komende jaren organisch moeten blijven bemesten. De tijd zal leren of het grindgazon daadwerkelijk aanslaat voor op de lange termijn. Als het aanslaat, willen we het aanleggen op meer velden waarop activiteiten worden gehouden, of op gazons die echt als evenemententerrein worden bestempeld.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30849/dorpsveldkan-evenementen-en-vrachtwagens-aan-doorberijdbaar-gazon

www.stad-en-groen.nl

89

INTERVIEW

8 min. leestijd

‘De stad biedt talloze kansen, maar niemand zit te wachten op achteraf opgespijkerde nestkastjes’ Landschapsontwerper Ravestein laat natuurinclusieve oplossingen makkelijk aan het begin meeliften Landschapsontwerper Nina Ravestein specialiseert zich met haar bureau P.A.D. Landscape (Plant Art Design) in natuurinclusief ontwerpen.

Hoe doet zij dat? Ravestein: ‘Natuurinclusief ontwerpen en inrichten is makkelijk te combineren met de ontwerpstappen die we sowieso al nemen. Het hoeft daardoor geen extra kostenpost te worden. En door de integrale aanpak verhogen we ook nog eens de esthetische waarde van een plek. Goed voor de mens én goed voor de natuur.’

Auteur: Karlijn Santi Raats

Nina Ravestein ontwerpt natuurinclusief. Dat is een manier van ontwerpen waarbij ze zoekt naar een symbiose tussen mens en natuur. ‘Ik vind het belangrijk dat mensen weten wat ze aan biodiversiteit hebben, of wat de natuur eraan heeft als wij in de natuur een gebruikersplek creëren.

Het stedelijk gebied is bij uitstek een omgeving die geschikt is voor natuurinclusief ontwerpen.

Ik zie nu veel kansen die in het stedelijk gebied verloren gaan en daar wil ik aandacht voor genereren.’

Rotterdam P.A.D. Landscape (Plant Art Design)

90

6/2019

Wandeling door een stukje natuur in de stad Ravestein toont de beplanting op de Westerkade in Rotterdam. Het beplantingsontwerp is van de hand van de internationaal vermaarde Piet Oudolf. Het groen is in 2010 aangelegd, vlak voor de start van de Tour de France op de

Westerkade. Het ontwerp is een inspiratie voor Ravestein, die in de Maasstad is geboren en getogen. ‘Hier heeft groen zijn plek opgeëist. Het laat zien dat “natuur” en “hoogstedelijk” makkelijk samen te brengen zijn. Het groen heeft het oude havengebied omgetoverd tot een kleurrijke gebruikersplek. Mens en natuur profiteren van elkaar.’

Voordelen voor de natuur in de stad Je zou denken dat de natuur er nooit bij gebaat is als de mens als soort in de buurt te bespeuren is. Ravestein reageert: ‘Nee, daar vergis je je in.’

Een van de verhalen die Ravestein op bewonersen kopersavonden vertelt, is dat het stedelijk gebied biodiverser is dan het buitengebied.

‘Je zou denken: het buitengebied bevat meer biodiversiteit omdat het agrarisch is en bosrijk.

Maar dat betreft veelal monoculturen. Ook worden de gewassen in agrarische gebieden beschermd met chemische bestrijdingsmiddelen. Bestuivers en rupsen zijn daardoor beter af in stedelijk gebied. Juist steden bieden onmetelijk veel kansen om de biodiversiteit te vergroten. De stedelijke omgeving is veel diverser: nat, droog, hoog, laag, zonrijk, schaduwrijk, zand, steen. Hierdoor bestaan in steden veel verschillende biotopen. Sommige vogelsoorten trekken naar de stad; denk aan de merel, van oorsprong een heel schuwe bosvogel. Niet alleen de merel, maar ook koolmezen zie je in elke stadstuin zitten. Koolmezen zie je ook in de winter gebruikmaken van nestkastjes. Die zijn lekker warm als onderdeel van de huizen. Ik zie meer mogelijkheden om symbiose te creëren en aan de voorkant na te denken over wat wij aan elkaars nabijheid hebben. Je moet geen kansen

‘Ik ben dol op exoten die vlinders en bestuivers aantrekken’

www.stad-en-groen.nl

91

‘Vleermuizen hebben rechtlijnige lanen of straten nodig om er in vrijheid op en neer te kunnen vliegen’

De Westerkade in Rotterdam. Op de achtergrond de Erasmusbrug en De Rotterdam. Iets verderop staat ook Hotel New York.

MENSEN WORDEN GERAAKT DOOR VERHALEN EN EMOTIE Nina Ravestein is geïnspireerd door verhalen. Niet alleen door mensen, plekken, bomen of planten om haar heen. Sterke, rebelse vrouwen uit de geschiedenis van de landschapsarchitectuur zijn haar voorbeelden. Zoals bijvoorbeeld Gertrude Jekyll (1843-1932) die De Engelse cottagestijl introduceerde als tegenbeweging op het aangeharkte Victoriaanse. Op Nederlandse bodem is Mien Ruys een belangrijke invloed; zij experimenteerde met harde lijnen en vormen in contrast met de zachtheid van vaste planten.

Ravestein schrijft blogs over wat ze ziet, denkt en ontwerpt. Ze is half Engels, half echte Rotterdamse, waardoor ze automatisch alles in een breder perspectief ziet.

Ze is dol op de Engelse landschapsstijl gecombineerd met het strakke, robuuste van het hoogstedelijke. Haar ervaringen en gemoedstoestanden ziet ze terug in planten en bomen om zich heen. Zo schrijft ze in een van haar blogs over het verlies van haar oudste vriendin en de verwerking daarvan. Na het overlijden ziet Ravestein zowel de treurige donkerte als het maagdelijk lichte uit de bipolariteit van deze vriendin terug in de verschijningsvormen van de natuur. Tegelijkertijd put ze kracht en troost uit de natuur. ‘Ook een landschap vertelt een verhaal. Het eerste wat ik doe bij een opdracht is luisteren naar dit verhaal. Wat is de historie van de plek, wat betekent deze voor de mensen, welke functie heeft de plek, welke flora en fauna komen er van oorsprong voor, welke grondslag is er, welke boven- en ondergrondse mogelijkheden bestaan er?

92

6/2019

verloren laten gaan door achteraf te denken: had ik er maar kastjes in verwerkt. Niemand zit te wachten op achteraf opgespijkerde nestkastjes.

Als je oplossingen aan het begin meeneemt, is het eindresultaat esthetischer. Stenen vogel- en vleermuizenkastjes kun je verwerken tussen de voegen van gebouwen. Voor vlinders en insecten worden meestal speciale muren gemaakt met daarin gaatjes.’

Je kunt neststenen niet alleen integreren in een gevel, je kunt nestkastjes ook in beplanting plaatsen. Vleermuizen broeden bijvoorbeeld ook in bepaalde bomen op minstens 4 meter hoog.

Toch gaat Ravesteins voorkeur uit naar de verwerking van neststenen in een gevel. Je kunt er een patroon mee maken of er een rijtje mee vormen. ‘Vogels en vleermuizen maken veel gebruik van de warmte die al in gebouwen is opgeslagen.’ Om de biodiversiteit te stimuleren, kun je ook bloembollen in veldjes planten. De eerste

bijen, die net uit hun winterslaap ontwaken, zijn heel blij met krokussen. Wanneer het voorjaar aanbreekt en de temperatuur stijgt, verdwijnen de krokussen weer en kunnen recreanten op het gazon zitten. We moeten een win-winsituatie zoeken voor zowel de natuur als de mens.’

Voordelen van natuur voor de mens Dat de natuur geweldig veel voordelen biedt voor de gezondheid en het welzijn van de mens, is wetenschappelijk ruimschoots bewezen. Dat gaat over CO2-opslag, zuurstofproductie, fijnstofbuffering en stressreductie. Ravestein vindt dat stedelijk groen ook als belangrijk voordeel voor de mens heeft dat het de beleving kan verhogen. Openbaar groen moet pure emotie oproepen.’

Ravestein neemt plaats op het randje van een van de Westerkade-borders. De iepen langs de

De beroemde landschapsarchitect Oudolf werkt met robuuste, stoere planten en grassoorten zoals Molinia.

INTERVIEW

Ravestein: ‘Een landschap vertelt een verhaal. Het eerste wat ik doe bij een opdracht is luisteren naar dit verhaal. Wat is de historie van de plek, wat betekent deze voor de mensen, welke functie heeft de plek, welke flora en fauna komen er van oorsprong voor, welke grondslag is er, welke boven- en ondergrondse mogelijkheden bestaan er?’

tot aan Kralingen, zodat ook hardlopers, rolstoelgebruikers en rolschaatsers makkelijk van de kade gebruik kunnen maken. De uitval van de oude iepen, inmiddels zo’n veertig jaar oud, is beperkt. Maar zichtbaar is wel dat vervanging gebeurt met tolerante klonen.

Zo staat aan het begin, bij de parkhaven, een Amerikaanse ‘New Horizon’. Vijftig meter verderop staat een zojuist aangeplante Gleditsia triacanthos ‘Elegantissima’. Waarschijnlijk is het een vervanging van een soortgenoot, want elders op de promenade staan iets oudere, prachtig licht doorlatende Gleditsiaexemplaren. Langs de gehele lengte van de iepenlaan liggen halfhoge borders met brede betonnen zitranden. Stadsbeheerder Aad van Leeuwen laat weten over het beheer: ‘Achter deze borders staan enkele populieren van kort na de oorlog die niet lang meer zullen staan. Om het kwaliteitsbeeld te bewaren, organiseren wij met regelmaat een schouw samen met Piet Oudolf.’

borders en de meerstammige papieresdoorns en toverhazelaars in de borders staan op ruime plantafstanden, zodat de vaste planten veel zonlicht vangen. Even verderop zet een jonge vrouw met hoofddoek haar Puchje op zijn standaard en gaat zitten om van het zonnetje te genieten.

Aan de andere kant staan twee sporters te bootcampen. Over de Westerkade lopen mensen af en aan. De hoge Molinia en roze-paarse pampasgrassen wuiven op en neer door de wind en maken een ruisend, ritselend geluid. Tussen de grassen in staan vaste planten die minstens zo gedurfd zijn als de stoere, rechtopstaande grassen. Roze en paarse anemoon knalt eruit.

Kwetsbaar en maagdelijk ogende witte Japanse anemoon en Amerikaanse kornoelje staan gewoon tussen allerlei hoge grove stengels in. ‘Ik vind dit robuuste en natuurlijke ontwerp mooi.

Het is de bedoeling dat openbaar groen je ráákt.

Als je zorgt dat openbaar groen genoeg afwisseling heeft, inspireer je zo veel mogelijk mensen.

We gaan ook pas iets beschermen als we het kennen en herkennen,’ is Ravestein van mening.

‘Burgers hebben niet alle achtergrond­ informatie nodig, maar je moet wel je ontwerp kunnen uitleggen’

‘We moeten niet alleen meer ontwerpen met kleur, maar ook met details en input van andere culturen. In Amerika bestaat de Indian summer; daar knallen de kleuren je tegemoet aan het einde van het seizoen. In Nederland is het openbare groen vaak alléén maar groen. Maar waar zijn de heftige elementen, de emoties? Die doen wat met mensen; de beleving ervan vormt een directe meerwaarde. Ik zie liever interessante bomen en planten met bijvoorbeeld besjes dan dat alles alleen maar groen is. Oudolf heeft dat hier goed voor elkaar gekregen.’

De Westerkade ligt in het scheepvaartkwartier en vormt een lint langs de oever van de Nieuwe Maas van de Parkhaven tot aan de Veerhaven. Hij biedt aan de linker overkant onder andere zicht op de Erasmusbrug, De Rotterdam van Rem Koolhaas en Hotel New York. Voorheen had de kade een nautische functie. Daarna een parkeerfunctie. Het parkeergebied was een onguur gebied waar niemand graag kwam zodra het donker werd.

In 2008 besloot de gemeente Rotterdam dat het gebied aantrekkelijk moest worden voor publiek en voor ondernemers. Piet Oudolf ontwierp een promenade waarbij de bestaande beeldbepalende Hollandse, voornamelijk ‘Groeneveld’-iepen bewaard konden blijven, maar een grotere boomspiegel een groeiplaatsverbetering kregen. De klinkers en ruwe kinderkoppen van de voormalige parkeerplaatsen werden vervangen door een natuurstenen laan. Een lagergelegen asfaltpad aan het water werd aangelegd helemaal

www.stad-en-groen.nl

93

RECREATOP het beste graszaad voor parken & plantsoenen Robuust gras dat tegen een stootje kan Geeft zowel zomer als winter een mooie kleur Bevat traaggroeiende grassen

GRASZADEN VOOR PROFESSIONEEL GEBRUIK

Verkrijgbaar bij:

94

6/2019

INTERVIEW dat natuurinclusief een modeterm is, maar dat opdrachtgevers tegelijkertijd dolgraag echte resultaten willen zien. Ze willen na verloop van tijd weten met welk percentage de huismussen of vleermuizen zijn toegenomen.'

Het groen heeft het oude havengebied omgetoverd tot een kleurrijke gebruikersplek.

Werkwijze Ravestein is een soort spin in het web als natuurinclusief ontwerper tussen de opdrachtgever, zoals gemeente, ontwikkelaar, ecoloog of aannemer, en omwonenden. 'Ik begin met onderzoek naar welke dier- en plantensoorten er voorkomen in de omgeving. Daarna breng ik in kaart wat deze dieren en planten nodig hebben.

Vleermuizen hebben bijvoorbeeld rechtlijnige structuren zoals lanen of straten nodig om er in vrijheid op en neer te kunnen vliegen. Ook is het belangrijk om de juiste bomen en planten op de juiste plek te hebben staan die bovendien goed onderhouden kunnen worden. Ik pas inheemse soorten toe, af en toe exoten als het kan. Ik ben bijvoorbeeld dol op de vlinderstruik en andere exoten die vlinders en bestuivers aantrekken.

Zowel flora als fauna moeten goed kunnen gedijen. Maar bij kwetsbare natuurgebieden moeten we zeker oppassen voor verstoring van het ecosysteem. Alle ideeën binnen mijn natuurinclusief ontwerp overleg ik op tijd, zodat de rest van het ontwerpteam er rekening mee kan houden bij de verdere inrichting van de planlocatie. Ook goed getimede voorlichting en communicatie naar bewoners en gebruikers over biodiversiteit en ecologie zijn van belang.'

Ravestein: ‘Hier heeft groen zijn plek opgeëist. Het laat zien dat “natuur” en “hoogstedelijk” makkelijk samen te brengen zijn. Mens en natuur profiteren van elkaar.’

Jaarrond beleving Op deze plek is altijd wat te beleven; er is het jaarrond kleur en vormcontrast te zien. Magnolia, Angelica gigas , Hydrangea en Viburnum in de borders zijn uitgebloeid. Uitgebloeide bloemen en oud blad liggen op de bodem als natuurlijke bodembedekker. ‘In de winterperiode kunnen uitgebloeide bloemen, grasstengels of gevallen blad heel decoratief zijn,’ is Oudolfs filosofie.

Helemaal mee eens! ‘De kracht van een ontwerp komt grotendeels door heftige contrasten. Je moet in Nederland echt zoeken naar bijzondere groenplekjes, en ik wil dat ze standaard worden.’

Niet per se duurder Ravestein wordt meestal ingehuurd om specifiek natuurinclusief te ontwerpen. Daarbij krijgt ze alle vrijheid van de opdrachtgever om haar ideeën vorm te geven. Nu zit de broekriem sinds een paar jaar natuurlijk wat losser bij overheden, omdat het economisch goed gaat. Maar volgens Ravestein kunnen opdrachtgevers ook in minder gunstige tijden natuurinclusief ontwikkelen. ‘Natuurinclusief ontwerpen hoeft niet per se meer te kosten, niet als je de maatregelen standaard meeneemt in alle stappen die je op een planlocatie toch al neemt. Bovendien zie ik

Is alle achtergrondinformatie over een natuurinclusief ontwerp belangrijk voor de burger? Die is daar toch niet mee bezig? Ravestein: 'Ik denk niet dat burgers alle achtergrondinformatie nodig hebben. Maar je moet wel kunnen uitleggen waarom je ontwerpkeuzes maakt op deze vlakken. Dat die omgevallen boom daar bijvoorbeeld ligt omdat de ijsvogel er zijn nest bouwt. Verder is het vooral belangrijk dat burgers kunnen genieten van de ingepaste natuurlijke biodiversiteit in het stedelijk gebied. Ik wil dat mensen op straat zich kunnen verwonderen over wat de natuur allemaal biedt aan geur, kleur en variëteit.'

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30843/de-stadbiedt-talloze-kansen-maar-niemand-zit-tewachten-op-achteraf-opgespijkerde-nestkastjes

www.stad-en-groen.nl

95

Zero Emissie Paviljoen GroenTechniek Holland 2019

Klaverwaardige producten en machines op Groentechniek Holland De innovatieprijs Gouden Klavertje Vier van Groentechniek Holland ontving dit jaar een recordaantal inschrijvingen. Het is duidelijk dat het goed gaat met de sector, er wordt volop ontwikkeld en geïnnoveerd. Vakblad Stad + Groen neemt u mee langs een aantal producten en machines die niet zijn genomineerd óf opgegeven voor het klavertje, maar wel noemenswaardig zijn.

Auteur: Willemijn van Iersel

Elektrificatie Een van de meest gebruikte woorden tijdens de beurs in Biddinghuizen was ongetwijfeld accu. De elektrificatie van de groensector is een ontwikkeling die niet meer te stoppen is. Dit was duidelijk te zien bij veel beursaanbieders én uiteraard in het zero-emissie paviljoen. Daar hebben wij ook het nieuwste elektrische voerLeffert 40 tuig van Frisian Motors gespot. De Leffert-40 is een voertuig dat zich officieel nog in de testfase bevindt. De eerste gebruikers mogen het gebruik monitoren, en het voertuig zo genezen van eventuele kinderziektes. De Leffert-40 is, zoals alle voertuigen van Frisian, geschikt voor de openbare weg. De topsnelheid is 45 km per uur en het bereik van de accu is 50 tot 60 kilometer. De Leffert FM-40 moet het gat gaan opvullen tussen de normale golfkar en de Leffert FM-50.

Mobiele stroomvoorziening In het zero-emissie paviljoen was nog een product dat opviel: een Zeliox high-end-power supply mobiele stroomvoorziening. Voor iedereen die nu nog niets wijzer is: het product is vergelijkbaar met een powerbank. Een populair gadget dat een aantal weken geleden in Biddinghuizen tijdens Lowlands Zeliox mobiele stroomvoorziening in veel festivaltentjes te vinden was. Biddinghuizen kreeg nu te maken met de hovenierseditie. Waar een powerbank voornamelijk smartphones en telefoonverslaafden redt, redt de Zeliox hardwerkende hoveniers van lege accu’s in hun accugereedschap. Uiteraard kunnen niet alleen hoveniers hiermee uit de voeten. Zo had de barista in de GTH Stihl-stand haar koffiezetapparaat erop aangesloten en heeft ze er met gemak honderden koffies mee gezet. De Zeliox is leverbaar in drie formaten.

96

6/2019

Ruggedragen accustation van Makita 3 min. leestijd

GROENTECHNIEK HOLLAND Ruggedragen accustation Dit brengt ons direct op het derde product, gloednieuw gearriveerd uit Oostenrijk: het ruggedragen accustation van Makita. In dit accustation gaan vier losse Makita-accu’s, zoals je ze kunt vinden in ieder Makitaaccugereedschap. Volgens Moniek van de Coevering van Makita heeft dit als grote voordeel dat wanneer er een accucel kapot is je slechts één accu á 95 euro hoeft te vervangen. Je hoeft hierdoor niet langer de hele ruggedragen accu te vervangen. Daarnaast kost het nieuwe ruggedragen accustation 860 euro inclusief vier accu’s, exclusief btw. Dit maakt hem significant goedkoper dan de ruggedragen accu’s van andere merken waarbij je al gauw uitkomt op zo’n 1200 á 1300 euro. Kortom een fijne ontwikkeling voor hoveniers die op de kleintjes letten.

Elektrische dumper Een gloednieuwe elektrische mini dumper op de stand van Altrad trok ook onze aandacht. De e-dumper is smal genoeg voor brandgangen, wat vele achtertuinen bereikbaar maakt. Als je het hebt over toepasbaarheid in de openbare ruimte zou hij niet misstaan op een begraafplaats. De machine kan tussen de graven door manoeuvreren en doordat hij elektrisch is zonder de rust te verstoren. De e-dumper kan ook de hoogte in, dit maakt dat je kan werken met een gesloten container. Er zijn verschillende modellen beschikbaar met een belasting van 500 tot 800 kilo.

Robotik Kress

Nieuwe robotmaaier Bij de stand van Stierman de Leeuw waren maar liefst vijf nieuwe Duitse robotmaaiers te bewonderen met Italiaans design: Robotik Kress. Ter achtergrondinformatie: Kress is een oude Duitse merknaam van kwaliteitsgereedschappen voor de echte vakman. Deze naam is enkele jaren geleden uit het faillissement opgekocht door een wereldwijde tuin- en parkmachine fabrikant, Positec. Terug naar het heden, Stierman de Leeuw maakte op de GTH bekend dat zij de nieuwe importeur zijn van de Kressrobotmaaiers. Volgens Jurgen Albers, directeur bij Stierman de Leeuw is het grote voordeel van de Kress-maaiers dat de messen niet in het midden zitten. Dit maakt dat de Kress Robotik strakker langs randen op kan maaien. Daarnaast maait de robot volgens Albers efficiënter dan andere robotmaaiers omdat hij niet kriskras maait, maar in patronen met een efficiëntere manier van draaien.

www.stad-en-groen.nl

97

Kwaliteit ontstaat zelden door toeval

www.smitsrinsma.nl

De ingenieurs van de buitenruimte

Uw partner in duurzame mobiliteit

maatwerkoplossingen voor duurzaam transport

www.eco-mobiliteit.nl - info@eco-mobiliteit.nl - 0182-372 513 Al deze voertuigen zijn te zien op Groen Techniek Holland 2019

GTH

Swingcosem compact graszaaier

Ripagreen rugzak Dit brengt ons op het volgende nieuwe product in rugzakvorm, de ergonomische rugzak voor een Ripagreen onkruidbrander.

Deze nieuwe rugzak was te bewonderen op de stand bij Hoaf. Met de rugzak en een volle gasfles kan je zonder belemmeringen en in volle vrijheid twee volle uren onkruidbranden. Over het volle gewicht van de rugzak durft Menno Looman op de beurs geen uitspraken te doen, zó nieuw is de rugzak. Normaal gesproken staat de gasfles van de Ripagreen op een gasfleswagentje waarbij je de lans met twee handen bedient. Wat extra fijn is aan de ruggedragen variant is dat de lans nu met één hand bedienbaar is. Dit komt doordat de lans met een elastiek vastzit aan de rugzak.

Looman: ‘In wezen tilt je rug nu ook een deel van het gewicht van de lans. Een volle gasfles weegt zo’n vijf kilo dus het totale gewicht dat je op je rug draagt valt mee.’

Swingcosem compact graszaaier De laatste nieuwe machine die wij toelichten in dit artikel is een professionele graszaaimachine van Coenders Lotumm. Ruud Theelen vertelt me vol enthousiasme over de gloednieuwe pneumatische grasmaaier, de Swingcosem compact graszaaier. De Swingcosem is leverbaar in drie verschillende breedtes: 120, 150 en 180 centimeter. Theelen is naar eigen zeggen overdonderd door de grootschalige interesse in de graszaaimachine op GTH. De machine is al zoveel verkocht in de twee weken dat hij bestaat, dat het moeilijk wordt om dit jaar alles geleverd te krijgen. Aan demo’s doet Theelen niet: ‘Wij gebruiken een speciale techniek in deze machine die zichzelf bewijst. Als de machine je niet bevalt, dan nemen wij hem terug!’

Ripagreen rugzak

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30908/klaverwaardige-producten-en-machines-op-groentechniek-holland Ook op de stand van Aspen was het een drukte van jewelste door de powerchallenge www.stad-en-groen.nl

99

Van links naar rechts: Rob van der Werf, Hans Brouwers, Tako van den Hul en Steven Wiersema.

Groningse zeedijk wordt klimaatproof De nieuwe Ommelanderdiek kleurt langzaam groen Bijna twaalf kilometer Groningse zeedijk is afgelopen jaar fors verhoogd. Op sommige trajecten tot wel twee meter. Dit groot onderhoud gebeurde vanwege de verwachte zeespiegelstijging, het inklinken van de ondergrond en de bodemdaling. Bij dit megaproject werden de nieuwe taluds ingezaaid met het D1-(dijken) graszaadmengsel van DSV.

Auteur: Broer de Boer

100

6/2019

De betreffende zeedijk ligt tussen Eemshaven en Delfzijl. Onder de naam Ommelanderdiek voeren de hoofdaannemers Boskalis Nederland en KWS Infra het werk uit. De opdrachtgever is Waterschap Noorderzijlvest. Als onderaannemers bij frezen, inzaaien en de agronomische aspecten zijn betrokken: Groenvoorziening A.J. van der Werf en Vitagro/DSV-zaden Nederland.

De huidige zeedijk voldeed niet meer aan de waterveiligheidsnormen. Maar ook de gaswinning, die bodemdaling veroorzaakt en de daarmee gepaard gaande aardbevingen in dit gedeelte van Groningen, speelde een rol om de dijk een forse upgrade te geven. Een deel van de zeewering, bestaande uit Noorse keien en beton, is gehandhaafd. Op de projectsite Ommelanderdiek wordt dat toegelicht: ‘Op de dijk liggen verschillende soorten steen om de dijk sterker te maken. De stenen houden golven tegen en moeten ervoor zorgen dat de dijk niet kapotgaat aan de buitenkant. Een aantal van deze stenen moeten we vervangen of opnieuw ingieten met beton.’ Tijdens het interview met de genoemde onderaannemers blijkt dat er ook gedeelten van het asfalt vernieuwd zijn. Op de kruin van de dijk loopt nu een fietspad. Aan de

landzijde ligt een compleet nieuwe onderhoudsweg. Dat zijn ook de plekken waar voertuigen rijden en werken.

Vijftien meter breder Rob van der Werf, mede-eigenaar van het genoemde groenvoorzieningsbedrijf, vertelt: ‘Dat de kruin van de dijk tot twee meter verhoogd is, betekent dat de voet van de dijk op enkele plekken nu vijftien meter breder is. Hoger en breder maakt een dijk sterker.’ Tijdens hoogwater en storm staat het zeewater heel hoog en dan drukt het tegen de dijk, waardoor er juist aan de landzijde een stuk van de dijk kan afbreken.

Welk werk is er allemaal door hen uitgevoerd?

Rob van der Werf en zijn collega Hans Brouwers vertellen: ‘De oude zode van de bestaande dijk hebben we doorgefreesd. De zoden en de losgemaakte klei zijn afgevoerd en in een depot opgeslagen. Die grond is later elders te gebruiken. Aan de teen van de bestaande dijk aan de landzijde is niets bijzonders gebeurd.

Nou ja, de kwelsloot achter de dijk is verlegd. Bij ons werk kwamen we wel een aantal kwelputten tegen, in de vorm van vochtige plekken. In totaal is per as vanuit de haven van Delfzijl circa

6 min. leestijd

ACTUEEL 900.000 kubieke meter zand aangevoerd. Dat zijn ongeveer 45.000 vrachtwagens van twintig kuub. Het dijklichaam werd opgebouwd met dit zand. Het geheel werd afgedekt met een kleilaag van vijftig centimeter. Klei als deklaag is weinig erosiegevoelig. Bovendien vormt het een goede bodem voor een grasmat; mede door de capillaire werking droogt de kleigrond niet snel uit.’

Zaaiklaar maken Met het totale project is circa 140 miljoen euro gemoeid. De aannemerscombinatie voert de opdracht uit binnen een Design & Constructcontract. Daarin zijn onder meer eisen opgenomen ten aanzien van de dichtheid van het dijklichaam en de klei-deklaag. Zelfs over de fijnheid van kluiten in de deklaag waren afspraken vastgelegd. Taak voor de hoofdaannemers was de taluds en de vlakke gedeelten, circa zeventig hectare in totaal, zaaiklaar op te leveren. Van die zeventig hectare bestaat ongeveer veertig hectare uit meer of minder steile taluds. De kranen mochten daarbij niet over de aan te leggen dijk rijden. Dat zou immers tot ongewenste verdichtingen leiden. Rob van der Werf: ‘Voor de vlakkere dijkgedeelten hebben wij de gangbare technieken uit de landbouw ingezet, zoals een rotorkopeg-zaaicombinatie. De tractoren stonden op banden met een normaal landbouwprofiel. Wel hebben we de wielen op een breder spoor gezet voor extra stabiliteit. Op de steilere gedeelten gebruikten we een radiografisch bestuurbaar rupsvoertuig, de Irus Deltrak. Deze heeft een gewicht van achthonderd kilo.’ Ook werd hiervoor een zogenoemde Aebi ingezet.

Dat is een Oostenrijkse speciale tractor met een zeer laag zwaartepunt, speciaal ontworpen voor werken op hellingen. De bestuurderstoel blijft hierin altijd waterpas. Ook dit voertuig heeft een lage bodemdruk en er kunnen verschillende aanbouwwerktuigen aan gekoppeld worden, zoals frees-, maai- en zaaiapparatuur.

Hans Brouwers verduidelijkt: ‘De dijkhoekhelling is 28 á 30 graden en het is geen pretje om dat met een conventionele tractor te rijden. Maar er zijn plekken, zoals in de binnenbochten aan de landzijde van de dijk, waar de hellingshoek nog groter is. Daar kun je met conventionele apparatuur niet veilig en plezierig werken. Ons specialistische materiaal is natuurlijk ook heel prettig om mee te werken bij obstakels.’

kranen draaien met een groot bereik en horizontaal kantelbare bakken voor een nauwkeurige afwerking. Zoals gezegd is rijden op de ‘verse’ dijk taboe; een homogeen zaaibed is van groot belang voor een goede en uniforme grasgroei op de dijk. Voor het werk-/transportverkeer is een weg van staalplaten aangelegd, met uitwijkplekken. Daar kunnen de voertuigen elkaar gemakkelijk passeren. Rob van der Werf: ‘Een ander bijzonder aspect aan de uitvoering van dit project zijn de weersinvloeden op het werk.

Het weer aan zee is natuurlijk alle dagen anders.

Je moet rekening houden met forse regenbuien en met uitspoeling en soms moet je kiezen voor andere dan de geplande werkzaamheden. Door het relatief gunstige weer sinds de bouwvakvakantie in 2018 hebben we daar gelukkig weinig hinder van gehad. Dat betekende ook dat wij al in week 28 van 2019 konden starten met het inzaaien van de dijk.’

Dichtheid grasmat ‘De start van de inzaai was eerder dan gepland,’ weet Tako van den Hul. Hij is productspecialist bij Vitagro uit Elst: ‘Eind augustus was de helft van de zeventig hectare al ingezaaid. De afspraak is dat het laatste graszaad in week 37 de grond in gaat. Groenaannemer Van der Werf, die met regelmaat opdrachten uitvoert voor waterschappen en provinciale overheden, werkt nu in het kielzog van de dijkaanleggers. Zoals het nu loopt, zal het graszaad binnen de gestelde tijd gezaaid zijn. Waterschap Noorderzijlvest wil namelijk de hele dijk voor de winter groen hebben. Binnen het Design & Construct-contract op basis van turn-key oplevering is ook voor de

D1-(dijken)mengsel Voor het inzaaien werd gekozen voor een graszaadmengsel dat zo veel mogelijk uitspoeling en erosie voorkomt. Het Eurograss/D1-mengsel van DSV kent de volgende samenstelling: 40 procent Engels raaigras voedertype, 25 procent veldbeemdgras, 15 procent roodzwenkgras met fijne uitlopers, 10 procent roodzwenkgras met forse uitlopers. Daarnaast zit er 10 procent witte cultuurklaver in. Geheel volgens advies vanuit DSV-zaden en de Grasgids is er 125 kg per hectare gezaaid.

Bedoeling is dat schapen de dijken gaan begrazen. Vandaar ook de keuze voor D1 in plaats van D2 dat weer meer geschikt is voor extensief beheer van dijken. Ook is bij de keuze aan duurzaamheid gedacht.

De witte cultuurklaver levert immers een belangrijke bijdrage aan de stikstofvoorziening van de grasplanten. Bij het inzaaien van de oppervlakte, totaal circa 70 hectare werd gebruikgemaakt van verschillende technieken.

Samenstelling mengsel

Voor het werk-/transportverkeer is een weg van staalplaten aangelegd.

Gunstig weer Ter plekke zie je pas de bijzonderheid van dit project: het is kolossaal. Grote dumpers rijden nog steeds af en aan met grond, terwijl er veel

www.stad-en-groen.nl

101

ACTUEEL

dichtheid van de grasmat een criterium afgesproken, vastgelegd in het aantal spruiten per vierkante meter. Dus alle partijen hebben belang bij een correcte uitvoering van de onderdelen van alle werkzaamheden.’ We schrijven 22 augustus, een hete dag in een droge zomer, als we de nieuwe dijk beklimmen. Zowel op de taluds als op de vlakke gedeelten komt het graszaadmengsel mooi op. Tako van den Hul en Hans Brouwers maken zich over droogte niet zoveel zorgen: ‘De klei van de deklaag heeft een capillaire werking en levert voor het kiemen van graszaad voldoende vocht. Bij extreme droogte zou beregenen, zoals dat op sportvelden en plantsoenen na inzaai wel gebeurt, waarschijnlijk onuitvoerbaar zijn. Dan moet je echt aan watergeven met giertanks denken.’ Het blijkt ook dat er nog echt handwerk aan te pas komt bij zo’n groots project.

Op een enkele plek, bij obstakels, staan de mannen van Van der Werf het graszaadmengsel met de hark in te werken.

DSV en Vitagro Welke rol spelen de twee andere partijen bij de Ommelanderdiek? Tako van den Hul: ‘Het gaat bij ons vooral om agronomische advie-

102

6/2019

zen. Vitagro uit Elst (Gelderland) staat voor deskundig advies en producten die bijdragen aan duurzaam groenbeheer en de levering van eerlijke, duurzame producten. Dat gaat om onderhoud, aanleg of renovatie, voor maatwerk in bodemverbetering, grasmengsels en bemesting.’ Qua openbaar groenmengsel (bermen en dijken) heeft Vitagro momenteel vier DSVgraszaadmengsel in haar catalogus staan, waarvan het D1-graszaadmengsel gebruikt is voor de Groningse dijken. De graszaadzak vermeldt ook Eurograss. Hoe zit dat eigenlijk? Hierover zegt Steven Wiersema, sales- en productmanager recreatiegrassen bij DSV zaden Nederland: ‘Sinds 1948 zijn wij al bezig met de veredeling van graszaden. Toen onder de naam Zelder. Velen zullen het wel weten, maar Eurograss ontstond in 2003.

Toen hebben de Deutsche Saatveredelung (DSV) en Hunsballe Fro zich onder de naam Eurograss volledig op de veredeling en zaadteelt van recreatie- en voedergrassen gestort. In 2012 heeft DSV alles overgenomen en is Eurograss als merknaam blijven bestaan voor alle recreatiegrassen. DSVproducten worden dus onder de merknaam Eurograss op de markt gezet. De Nederlandse Grasgids van 2019 heeft 21 sport- en recreatie-

De Dubbele Dijk Waterschap Noorderzijlvest voert gelijktijdig met de dijkverbetering nog meer projecten uit. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de provincie Groningen, de gemeente Delfzijl, Rijkswaterstaat, het Groninger Landschap en andere organisaties. Aandachttrekkende projecten zijn bijvoorbeeld een fraaie parkeerplaats voor campers dicht bij het Eemshotel. Hiervoor werd een low maintenance graszaadmengsel ingezaaid in combinatie met grasstenen. Maar ook de Dubbele Dijk is een interessant project. Bij het Bierummer strandje is een extra dijk gebouwd met klei. De iets lagere, meer inlandse dijk zorgt voor veiligheid, maar biedt ook natuur en (zilte) landbouwkansen. Tussen de twee dijken komen kleine polders met Waddenzeeslib.

De eerste polder van ongeveer 25 hectare wordt een natuurgebied met eb en vloed.

Hieruit kan slib gehaald worden voor de landbouw of verbetering van veengrond.

Vogels zullen er graag rusten. Deze polder filtert het zeewater en levert helder voedselrijk water aan het tweede gedeelte van 33 hectare. Daarin is plaats gereserveerd voor vernieuwende, zilte landbouw, met onder meer de ‘verbouw’ van schaal- en schelpdieren en planten, zoals zeekraal en lamsoor. Daarnaast is door verlegging van de zeedijk ook het stadsstrand van Delfzijl vergroot.

Camperbezitters kunnen al gebruikmaken van een fraaie parkeerplaats.

grassen van ons opgenomen. Daarnaast staan onze productiegrassen zeer hoog aangeschreven op de Rassenlijst. Het Nederlandse veredelingsbedrijf van DSV staat in het Limburgse VenZelderheide.’

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30873/groningsezeedijk-wordt-klimaatproof

Alles over een groene en duurzame samenleving op Vakbeurs Openbare Ruimte Op woensdag 2 en donderdag 3 oktober 2019 staat Jaarbeurs Utrecht weer volledig in het teken van de openbare ruimte. Vakbeurs Openbare Ruimte is het grootste evenement in Nederland voor ontwerp, inrichting, onderhoud en beheer van onze openbare leefomgeving.

Op de beursvloer zijn meerdere belevingen en initiatieven te vinden. Hieronder lees je alles over drie uitgelichte beursbelevingen: De Groene Stad, de Groenspiratietour en de Klimaattuin.

Auteur: Willemijn van Iersel

Ruim 600 exposanten tonen deze twee dagen hun nieuwste producten en diensten aan de naar verwachting 6.500 beursbezoekers. De vakbeurs staat in het teken van netwerken, kennisdeling en beleving.

De Groene Stad Hal 2 van de Utrechtse Jaarbeurs bestaat voor een groot gedeelte uit De Groene Stad; een samenwerking tussen NL Greenlabel, Stichting De Groene Stad en RVO/Duurzaam Door. Een duidelijk herkenbaar stukje beursvloer waar zij de sfeer van een stadspark nabootsen. De Groene Stad is ingericht met stands van partners van NL Greenlabel. Er is een groen aangekleed Kennisplein, een Collegezaal met inspirerende sprekers en een expositieruimte waar duurzaam gelabelde producten en materialen voor de buitenruimte te zien zijn. Je krijgt echt het gevoel dat je een groene wereld instapt zodra je in De Groene Stad belandt. Er zijn vele planten en andere duurzame producten te vinden. Kortom: een must see als je de beurs bezoekt.

Groenspiratietour Sichting Groenkeur organiseert dit jaar weer de Groenspiratietour op de beurs. Deze tour neemt je mee langs diverse exposanten uit de

104

6/2019

groensector. In een pitch, die goed verstaanbaar is door een koptelefoon, praten zij over de voortgangen uit hun werkgebied. Zo ontdek je letterlijk stap voor stap de laatste groenontwikkelingen. De Groenspiratietour start bij de smoothiebar van Groenkeur, waar je meteen een gezonde smoothie mee kunt pakken voor onderweg.

Klimaattuin Op zoek naar een ontmoetingsplek waar je met vakgenoten klimaatonderwerpen kunt aansnijden? Dan ben je op je plek in de Klimaattuin!

Hier exposeren bedrijven die klimaat centraal hebben staan in hun missie en visie. Een herkenbaar stukje beurs waar interactie en het delen van kennis en ervaringen over klimaatthema’s de boventoon voeren. In het midden van de Klimaattuin staat een grote houten tafel. Per beursdag vinden hier in de ochtend twee Klimaatgesprekken en in de middag twee Woongesprekken plaats. Tijdens de Klimaatgesprekken wordt het klimaatbestendig maken van de samenleving behandeld en kom je in contact met klimaatadviseurs. Gemeenten stellen strategische doelstellingen om klimaatneutraal te worden en van het aardgas af te gaan. In de Woongesprekken gaan gemeenten,

4 min. leestijd

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

“De Groene Stad is een echt groene beleving.

Iets waar mensen over napraten” Lodewijk Hoekstra

UITGELICHTE LEZINGEN KLIMAATADAPTATIE: HET LEVENDE GEBOUW Woensdag 2 oktober | Future Green City Theater | 14.00 - 14.45 uur Spreker: Kim van der Leest We zijn druk bezig met het maken van klimaatbestendige, circulaire energieneutrale steden. Het is goed om daarbij niet uitsluitend te kijken naar technische oplossingen. Groen biedt integrale oplossingen. Niet alleen voor een beter klimaat, maar ook voor een prettige, gezonde en veilige omgeving.

Voor meer sociale samenhang en meer biodiversiteit. Groen is hierbij de verbindende factor. Conceptontwikkelaar en samensteller Kim van der Leest legt uit waarom de VHG handleiding Het Levende Gebouw er is gekomen, voor wie het is bedoeld en wat gebruikers er mee kunnen. Hoe passen we groen integraal en haalbaar toe voor betere leefomgevingen?

GELUKKIGE EN GEZONDE BUURTBEWONERS IN STEEDS GROENERE NATUUR-INCLUSIEVE STAD Woensdag 2 oktober | Collegezaal NL Greenlabel | 14.30 – 15.00 uur Spreker: Jelle de Jong Tienduizenden jaren heeft de mens moeten overleven in de natuur. De afgelopen paar honderd jaar zijn we heer en meester geworden over de natuur. Met als gevolg het verdwijnen van een groot deel van de oorspronkelijke biodiversiteit. Inmiddels wonen de mensen voor het grootste deel in steden, verwijderd van de natuur. Nu is het tijd om het anders te doen en de natuur weer in de levens van mensen te brengen. Door wijken om te toveren in groene oases met ruimte voor plant, dier en gezonde en gelukkige buurtbewoners. Deze revolutie is al volop aan de gang. Sommige gemeenten en projectontwikkelaars nemen het voortouw door gebouwen ‘groen’ te ontwikkelen. Wat is er nodig voor de echte doorbraak?

VAN SAAI GAZON NAAR WARE BLOEMENOASE MET INHEEMSE KRUIDEN EN BOLLEN Donderdag 3 oktober | Symposium | 11.00 – 11.45 uur Spreker: Gert-Jan Koopman Gemeentes willen steeds meer de biodiversiteit terugbrengen in hun gemeentes, dit doen zij door minder te maaien. Burgers ervaren dit regelmatig als onverzorgd. Samen met Heem en Natuurpro heeft JUB Holland een nieuw concept ontwikkeld dat zij tijdens de vakbeurs introduceren, genaamd: ‘De Bonte Berm’. In dit concept passen zij bloembollen met kruiden toe, zodat er een sierwaarde van acht maanden aan de bermen wordt gegeven.

Naast een aantal inheemse bolgewassen, kent onze flora een groep niet-inheemse soorten: de zogenaamde stinsen die goed toepasbaar zijn in combinatie met andere kruidachtige.

We hebben binnen deze groep stinsen, maar ook binnen de zogenaamde groep verwilderingen bollen gezocht, naar goede toepasbare soorten die we kunnen combineren met onze inheemse flora. Met het toepassen van bollen verlengen we het bloeiseizoen. Naast een esthetisch voordeel profiteert ook de biodiversiteit ervan. Door het gebruik van een specifieke samenstelling zijn we zelfs in staat meer natuurlijke vijanden aan te trekken van de eikenprocessierups.

www.stad-en-groen.nl

105

Stapt u ook in op 2 of 3 oktober?

Hoog op de openbare agenda stonden afgelopen jaar tal van vraagstukken rondom klimaatverandering. Aanhoudende droogte en hitte. Wateroverlast aan de andere kant. De processierups die onze leefomgeving teistert. Tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte neemt Boomkwekerij Ebben u graag mee naar de urban jungle om de natuurlijke balans te herstellen.

We zien u graag tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte in Utrecht! U vindt ons in de Safari-bus bij Terras Oost en in stand 3.3.5.3. daar tegenover.

Boomkwekerij Ebben | Beerseweg 45 | 5431 LB Cuijk T +31 485 312021 | info@ebben.nl | www.ebben.nl | www.treeebb.nl

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

het Energieloket en bewoners in co-creatie aan de slag met dit onderwerp. Want hoe kunnen we bewoners stimuleren om maatregelen te nemen?

Kennisdeling Met zo’n 80 kwalitatieve lezingen en diverse lezingruimtes biedt de beurs een ruim inhoudelijk programma aan. Zo is er de lezingruimte ‘het Symposium’, waar je alles leert over de toepasbaarheid van de beste productinnovaties, de Advies & Beheerzaal, waar (zoals de naam al doet vermoeden) advies- en beheerbureaus de lezingen verzorgen en de Huiskamersessies, waar interactie het sleutelbegrip is.

Van groen en klimaat tot aan recreatie en smart data: verrijk op Vakbeurs Openbare Ruimte je kennis op alle aspecten van de openbare ruimte.

Nieuwe lezingruimte: de Huiskamersessies De Huiskamersessies zijn een nieuw concept op de beursvloer. In de knusse ruimte zit de bezoeker op een poef of bank om de spreker heen. Er is geen presentatiescherm. Het kan zo maar zijn dat je een microfoon in handen krijgt om ergens op te reageren. De onderwerpen van de lezingen in deze ruimte zijn uiteenlopend, maar staan alle in het teken van het gesprek op gang brengen en zijn dus interactief. Leren vanuit een vertrouwde omgeving.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30894/alles-overeen-groene-en-duurzame-samenleving-opvakbeurs-openbare-ruimte

HET POSITIEVE EFFECT VAN GROEN. DISCLAIMER The content of this this promotion campaign represents the views of the author only and is his/her sole responsibility. The European Commission and the Consumers, Health, Agriculture and Food Executive Agency (CHAFEA) do not accept any responsibility for any use that may be made of the information it contains.

VERKOELING DOOR GROENE GEVELS EN GROENE DAKEN

Groen is een heel effectieve maatregel tegen het terugdringen van het hitte-effect. Het is de eenvoudigste manier om verkoeling in de stad te brengen en om neerslagpieken op te vangen. Het effect van daken en gevelgroen op de leefbaarheid en vooral het stedelijk klimaat, is daarom groot. Als het gaat om stedelijke hitte, zijn gevels belangrijker dan daken.

Voor het bestrijden van wateroverlast als gevolg van piekbuien, bieden groene daken een grotere bijdrage! Meer informatie, actuele projecten en wetenschappelijk onderzoek is te vinden op nl.thegreencity.eu

Elektrisch en 1000 kilo extra laadruimte VANDERKLUGT Groentechniek lanceert nieuwste Mini-Kipper van Schmitz

De Mini-Kipper van Schmitz — u kent ‘m wel — heeft er een broertje bij. En dat is dan meteen de sterkste van de Mini-Kippers tot nu toe. Wilt u deze stille, elektrische krachtpatser zien, dan moet u naar de Vakbeurs Openbare Ruimte in Utrecht. Want daar wordt de Mini-Kipper 1800E voor het eerst op Nederlandse bodem getoond.

‘Rechtstreeks vanaf de fabriek in Duitsland wordt de 1800E naar Utrecht gebracht,’ vertelt Niels Van der Klugt.

Auteur: Heidi Peters

108

6/2019

De Mini-Kipper van Schmitz — u kent ‘m wel — heeft er een broertje bij. En dat is dan meteen de sterkste van de Mini-Kippers tot nu toe. Wilt u deze stille, elektrische krachtpatser zien, dan moet u naar de Vakbeurs Openbare Ruimte in Utrecht. Want daar wordt de Mini-Kipper 1800E voor het eerst op Nederlandse bodem getoond.

‘Rechtstreeks vanaf de fabriek in Duitsland wordt de 1800E naar Utrecht gebracht,’ vertelt Niels Van der Klugt.

‘We presenteerden de Schmitz 1800E, die volledig TÜV is goedgekeurd, al wel in Duitsland tijdens Demopark in Eisenach,’ aldus Niels. ‘Er is veel belangstelling voor. Het nieuwe type is niet alleen elektrisch, maar kan ook aanzienlijk meer gewicht vervoeren.’ De Schmitz Mini-Kipper 1800E is volledig elektrisch en wordt aangedreven op lithium-ionbatterijen. Van boven tot onder is de Mini-Kipper volledig opnieuw ontworpen en dankzij een zwaardere achteras heeft de 1800E een nettolaadvermogen van 2400 kilo, 1000 kilo meer dan zijn voorganger: de 1700E. Met volgeladen accu’s heeft de transporter een werkduur van acht uur.

Smal en stil, optimaal voor begraafplaatsen ‘Met een breedte van 115 cm, dus smal en nu als elektrische variant ook heel stil, wordt de Mini-Kipper vooral ingezet op begraafplaatsen.

Zoals alle Schmitz Mini-Kippers heeft ook de 1800E een geveerde vooras, lage instap, zwaar ladderchassis en een zware achteras met een Limited Slip-differentieel en energieterugwinning. En natuurlijk de unieke draaibare kiepbak waar Schmitz bekend om staat, speciaal ontwikkeld voor het terugkiepen van de grond in een graf,’ rondt Niels zijn opsomming af.

Egholm by VANDERKLUGT Sinds mei van dit jaar is VANDERKLUGT Groentechniek Nederlands importeur van het Deense Egholm. VANDERKLUGT toont tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte de Egholm Park Ranger 2150 en de Egholm City Ranger 2260.

Egholm levert naast de werktuigdrager 2150 veertien passende werktuigen van eigen merk en makelij. Hiermee kan de werktuigdrager met chauffeur jaarrond worden ingezet. ‘Je kunt maaien, borstelen of een heg knippen met

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE Met ervaring van jaren in de groen- en aanverwante techniek, richtte Wouter van der Klugt in 2005 VANDERKLUGT Groentechniek op. Gewapend met zijn ervaring en kennis zoekt het bedrijf de samenwerking met kwaliteitsmerken die zich in enig opzicht onderscheiden en daardoor een goed verhaal hebben. De nieuwste loot aan de boom van VANDERKLUGT is het merk Egholm.

VANDERKLUGT verkoopt machines voor groentechniek, begraafplaatstechniek, transporttechniek en reinigingstechniek. Er werken zes mensen in het bedrijf en door het land staan er nog elf monteurs paraat.

en reinigen (vegen of zuigen) in het voor- en najaar. In de zomer maai je er het gras mee.

Niels: ‘We zijn er trots op dat we kunnen vertellen dat een grote aannemer er meer dan zestig in bedrijf heeft. Deze worden gebruikt voor het branden van onkruid met hete lucht.’ De 2260 stoot dankzij de benzinemotor 96% minder NO2 uit. Tot slot is de kleine draaicirkel van 600 mm opvallend te noemen. ‘Heel handig voor kleinere en smalle plekken,’ beaamt Niels.

‘Dankzij de hydraulische knikbesturing kan Egholm zo’n kleine draaicirkel realiseren.

Gewoon komen kijken op 2 of 3 oktober.’

dezelfde werktuigdraaier,’ legt Niels uit. ‘Binnen vier minuten verwissel je het aanbouwwerktuig.

Hiervoor heeft Egholm een Quick-Shift-systeem ontwikkeld dat echt heel eenvoudig werkt. Ook opvallend aan de Egholm 2150 is de breedte.

Met 1 meter is het echt een kleintje. Dat zie je niet veel. Tegelijkertijd is het wel een dieselaangedreven machine met heel veel capaciteit.

De 2150 is volledig hydraulisch, waardoor het bedieningsgemak groot is. Dat is vooral fijn voor sociale werkvoorzieningen en dat merken we ook. Verder wordt deze werktuigdrager veel gebruikt door hoveniers op campings, recreatieparken en ook begraafplaatsen.’

Vakbeurs Openbare Ruimte wordt op 2 en 3 oktober 2019 gehouden in Jaarbeurs Utrecht. Je vindt de exposanten in hallen 2, 3 en 4. Op beide dagen is de beurs geopend van 9.00 tot 17.00 uur. Boomzorg en Stad+Groen zijn mediapartner van Vakbeurs Openbare Ruimte.

Egholm City Ranger 2260 met een draaicirkel van 600mm

Werktuig wisselen < 1 minuut Het kan nog sneller bij Egholm. De Egholm City Ranger 2260, de opvolger van de 2250, heeft een bevestiging waarmee je binnen een minuut een ander werktuig aan de drager hebt gekoppeld. Met deze werktuigdrager kun je zout strooien of sneeuw vegen in de winter

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30867/elektrischen-1000-kilo-extra-laadruimte

2400 kilo kan de Schmitz-Mini-Kipper 1800E aan

www.stad-en-groen.nl

109

2019 10 jaar na aanleg project de Zomertuinen

Undercover-daken gebruiken de stadse m2 optimaal Gebruiksdaken herken je in eerste instantie meestal niet direct. Want als je erop loopt, fietst of rijdt zul je waarschijnlijk niet beseffen dat je je op een dak bevindt. In je beleving is het gewoon een plein of een park. En daar ligt nu juist de kracht van het gebruiksdak. Het bestaande omgevingsbeeld rond een gebouw kan worden doorgetrokken op het dak van de (ondergrondse) constructie. Zo zijn gebruiksdaken letterlijk undercover.

Auteur: Peter Jansen

Een gebruiksdak is anders dan het typische sedumdak. Daken van het laatstgenoemde type zien er mooi uit en hebben een positieve invloed op het stedelijk leefklimaat. Je kunt er echter geen gebruik van maken. Ze creĂŤren wel een groene ruimte, maar geen nieuwe leefruimte. Dat doen gebruiksdaken daarentegen wel.

Het dak gaat naadloos over in de omgeving en er ontstaan nieuwe gebruiksmogelijkheden van het dak, waardoor de beschikbare ruimte optimaal wordt benut.

110

6/2019

Bij het ontwerp van een gebruiksdak zijn de onderliggende dakconstructie, de aan te brengen dakbedekkingsconstructie en de bescherming daarvan van groot belang voor het succes van een project. Daar ligt de specialiteit van Nophadrain. Naast het leveren en produceren van hoogwaardige groen- en gebruiksdaksystemen, geven onze specialisten bouwkundig advies dat rekening houdt met alle facetten van het bouwproces. Van informatie over richtlijnen en normeringen tot advies over de juiste vegetatie of verharding. Zo slaan wij met onze expertise een brug tussen iedereen die bij de aanleg van een groendak of gebruiksdak betrokken is: ontwikkelaars, architecten, constructeurs, dakdekkers, hoveniers, groenvoorzieners en landschapsarchitecten.

Nophadrains krachtpatsers zorgen voor duurzame gebruiksdaken Water is van levensbelang voor vegetatie, maar te veel water verzuipt de planten. Een duurzame en goede drainage is daarom van groot belang. Maar ook bij daken waar (alleen) verharding wordt toegepast, is een duurzame en goede drainage noodzakelijk. Wanneer de funderingslaag of de straatlaag verzadigd raakt met water, kan de bestrating verzakken. In de winter kan het opgestuwde water opvriezen, waardoor de verharding zelfs kan breken. Het mooie strakke plaatje dat de ontwerper en opdrachtgever ooit een keer voor ogen hadden, komt zo ten einde.

Daarnaast liggen lekkages aan het dak op de loer. Opstuwing van water zorgt voor hydrostatische druk, wat het dakbedekkingssysteem op den duur niet ten goede zal komen.

Dat een goede en duurzame drainage bij daken met bestrating belangrijk is, moge daarmee duidelijk zijn. Maar hoe bereik je een goede drainage? Nophadrain biedt voor daken met een berijdbare toepassing (en dus met verharding) de ND 600-serie Drainagesystemen aan (bijvoorbeeld het ND 620hd Drainagesysteem).

Deze serie drainagesystemen kenmerkt zich door een noppenfolie met extreem hoge druksterkte (900 en 1.200 kPa, afhankelijk van het product) en een speciaal monofilamentfilterweefsel. Het zijn de krachtpatsers onder de drainagesystemen. Het drainagesysteem zorgt voor vrije ruimte onder de berijdbare opbouw om zo het water drukloos af te voeren.

Al tien jaar duurzame drainage bij de Zomertuinen In 2009 werd het dak van de ondergrondse parkeergarage van het woonzorgcomplex Zomertuinen als berijdbare en groene openbare ruimte ingericht. Hierbij werd het ND 620hd Drainagesysteem toegepast. Het drainagesysteem transporteert het water horizontaal van het dak af. In combinatie met de ND TSF100 Glij- en beschermfolie zorgt de glijfolie van het ND 620 Drainagesysteem ervoor dat de dynamische belastingen die veroorzaakt worden door het rijden en remmen van autoâ&#x20AC;&#x2122;s en vrachtverkeer, de onderliggende dakbedekking

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

2009 net na aanleg project de Zomertuinen

voor de vegetatie wordt vastgehouden in het substraat en de minerale steenwolplaten. Via capillaire werking wordt het opgeslagen water aan de vegetatie afgegeven wanneer deze het nodig heeft. Zo blijft niet alleen de verharding in goede staat, maar ook de vegetatie.

Onze filosofie: ‘Gebruik de ruimte’. Steden verstenen steeds meer en de groene leefruimte wordt steeds geringer. Met haar groen- en gebruiksdaksystemen brengt Nophadrain de esthetische waarde van groen terug naar de stad en geeft de ruimte die is ingenomen door gebouwen weer terug aan de inwoners.

Bezoek ons op stand 3.5.32.

niet beschadigen. En met succes. Na tien jaar ligt de verharding er nog steeds strak bij.

2019 10 jaar na aanleg project de Zomertuinen

In de meeste gevallen worden berijdbare daken gecombineerd met vegetatie. Zo ook bij dit project. Op diverse plekken zijn plantvakken gecreëerd. Aan de ene kant is het belangrijk dat overtollig water hier ook wegstroomt, maar aan de andere kant heeft de vegetatie ook water nodig. Om in drogere tijden de begroeiing in de plantvakken tegen uitdroging te beschermen zijn de ND WSM-50 Waterreservoirplaten van Nophadrain toegepast. Deze minerale steenwolplaten zijn bij de plantvakken boven op het drainagesysteem geïnstalleerd.

Overtollig water wordt afgevoerd door het drainagesysteem, en het noodzakelijke water

www.nophadrain.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30868/undercover-daken-gebruiken-de-stadse-m2-optimaal

www.stad-en-groen.nl

111

OUD MAAKT PLAATS VOOR NIEUWER, STEVIGER, LICHTER EN KRACHTIGERâ&#x20AC;¦ IP56

WATERBESTENDIG

56V

1568Wh

VALT ES T EN DOORS TAAN (1,5 M)

VENT ILAT IE OM DE AC C U KOEL T E HOU DEN TOT

1000 C YC LI

De tijden zijn veranderd, zo ook het hedendaagse gereedschap. Ons nieuwe aanbod voor de professionele markt is al het bewijs dat u nodig hebt. Uitgerust met de meest technologisch geavanceerde lithium-ion-accu die er bestaat en met evenveel vermogen als een benzinemotor. Een accu die is gemaakt om lang mee te gaan en die geschikt is voor de zwaarste taken, de hele dag door. En met een IP56-weerbestendigheidsclassificatie houdt zelfs de zwaarste regenbui u niet tegen om de klus te klaren.

Blijf niet bij het bekende. Stap over op de kracht van EGO.

HET PROFESSIONELE ASSORTIMENT VAN EGO. OVERTREFT ALLES! #powerreimagined

Ga naar egopowerplus.nl of bel met 0575 59 9999 voor meer informatie.

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Maak kennis met de nieuwe producten van KING RootBarrier: RootBarrier Watertapes – De oplossing tegen de droogte en de RootBarrier Arbretio - eenvoudig en effectief verankeren ®

®

®

Samen met de RootBarrier® Gietrand vormen deze producten een totaalpakket voor het plantseizoen. RootBarrier® Watertapes is een 100% biologisch afbreekbare tape op basis van jute, die zorgt voor optimale en langdurige bevochtiging van de bodem. Bomen, struiken en/of hagen hoeven dankzij de Watertapes minder vaak voorzien te worden van water, omdat de tape ca. 40 liter per m2 water vasthoudt. Met behulp van de RootBarrier® Gietrand blijft het water in het gebied van de stamvoet en wordt zo gedoseerd aan de kluit afgegeven voor optimale waterafgifte. Om het totaalplaatje compleet te maken, kan ook

gebruik worden gemaakt van de RootBarrier® Arbretio®: een 100% biologisch afbreekbaar houten boomplantwig, die de aanslag van de bomen en de stabiliteit aanmerkelijk bevordert.

De Arbretio® kan snel en makkelijk in de kluit worden aangebracht en is daarom tijd- en kostenbesparend.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30856/maakkennis-met-de-nieuwe-producten-van-kingrootbarrier

www.kingrootbarrier.com

www.stad-en-groen.nl

113

EGO Power+ heeft volledig assortiment accugereedschap voor consument en professional Bewust omgaan met ons milieu blijft vandaag de dag een actueel agendapunt. Niet alleen de Europese Unie maar ook de Nederlandse overheid benadrukt het belang van milieubewust ondernemen. In een toekomst met minder CO2 uitstoot zal het duidelijk zijn dat het gebruik van fossiele brandstoffen uiteindelijk geen bestaansrecht meer zal hebben. In dit kader zullen lokale en nationale overheidsorganen zelf het goede voorbeeld geven en kan een merk als EGO Power+ accutuingereedschap simpelweg niet ontbreken op de Vakbeurs Openbare Ruimte.

Auteur: Heidi Peters

114

6/2019

Stierman De Leeuw is importeur van EGO Power+ in de Benelux en staat al een aantal jaar met dit merk op deze Vakbeurs. Jurgen Albers, directeur bij Stierman De Leeuw: “Bezoekers van deze beurs, zijn voor ons een belangrijke doelgroep om mee in contact te komen. Zeker met de huidige veranderende klantwensen waarin de transitie van brandstof naar accu een cruciaal punt is.”

EGO Power+ beschikt over een volledig assortiment accugereedschap, voor consument en professional en is dus zeer geschikt voor het onderhoud en beheer van de openbare ruimte. De twijfels die er vroeger waren over accugereedschap aangaande kracht, looptijd en levensduur, zijn al lang niet meer actueel.

De ontwikkelingen op dit vlak gaan zo snel, kijk alleen al naar de automotive branche. Op het gebied van accutuinmachines behoort EGO Power+ tot de absolute top. Hun technieken zijn zo vergevorderd dat de kracht van EGO Power+ accutuinmachines niet onder doet voor brandstof aangedreven machines. De range van hun accu’s is breed en inwisselbaar en biedt de

mogelijkheid hier een hele dag mee te werken tot zelfs 1.000 laadcylci. Kortom genoeg reden om de stand van Stierman De Leeuw te bezoeken.

www.stiermandeleeuw.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30855/egopower-heeft-volledig-assortiment-accugereedschap-voor-consument-en-professional

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

'Ons specialisme is op het gebied van halfverhardingen'

Beleef ’t Buiten bij ons binnen Op 2 & 3 oktober staat Van de Bijl & Heierman samen met VDBH West op de Vakbeurs Openbare Ruimte. Hier zullen wij de bezoekers meenemen in de beleving van veilige en beheersbare recreatieve paden. In onze stand wordt meer informatie gegeven over de verschillende disciplines die Van de Bijl & Heierman kent. Daarnaast krijgt u naast ons specialisme op het gebied van halfverhardingen een goed beeld van ons als breed inzetbare partner die wat betreft innovaties voorop loopt. Met onze VEGAWAY® maken wij halfverhardingen onkruidvrij. Iets waar veel opdrachtgevers mee worstelen sinds chemi-

sche onkruidbestrijding niet meer is toegestaan. Onze missie is dan ook het aanleggen van comfortabele halfverhardingen met een jaarrond representatieve uitstraling. Met behulp van ons materieel en gemotiveerd personeel is het mogelijk te zorgen voor een optimale beleving in de buitenruimte! Ontvangt u graag meer informatie over de verschillende disciplines die Van de Bijl & Heierman kent? Kom dan langs op 2 of 3 oktober voor een brochure en een gesprek met een van onze adviseurs.

Kortom, beleef ’t op de beursdagen bij wstand 2.4.45!

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30854/beleef-tbuiten-bij-ons-binnen

www.stad-en-groen.nl

115

Baanbrekende methode gaat Japanse duizendknoop te lijf door middel van bodemverbetering Wolterinck BV heeft een compleet nieuwe aanpak ontwikkeld ter bestrijding van de Japanse duizendknoop. Een duurzame aanpak gericht op het beheersen en op korte termijn elimineren van de Japanse duizendknoop met een doorloop van minimaal een jaar tot maximaal twee jaar.

Auteur: Ivo de Groot, Wolterinck

Japanse duizendknoop is een exoot die de bestaande vegetatie snel en volledig kan overheersen. De planten worden groot en staan dicht op elkaar. Daardoor brengen ze ernstige schade toe aan de natuurlijke inheemse biodiversiteit. Veelal groeien deze planten in bermen langs wegen. Veiligheid komt dan in gevaar en

116

6/2019

de stabiliteit van de bodem wordt verminderd.

De dominantie van deze exoot groeit doordat bodems meer en meer uit balans raken. De planten groeien sneller daar waar de stikstofdepositie hoog is en er geen robuuste natuurlijke vegetatie is. De natuurlijke competitie ontbreekt daar volkomen.

del bestaat uit een mengsel van natuurlijke producten die de groei van Japanse duizendknoop sterk remmen. Zowel uit laboratoriumtesten als uit veldproeven komt naar voren dat dit middel effectief blijkt. De Japanse duizendknoop komt nauwelijks tot niet meer terug na behandeling met dit biologisch middel.

100% chemievrije aanpak Wij werken uitsluitend chemievrij volgens het door onszelf ontwikkelde vierstappenplan voor het behoud van een natuurlijke en duurzame omgeving. De methode waar wij mee werken is gebaseerd op warmteoverdracht door middel van heetwatertechniek en de toevoeging van biologische stoffen waarmee wij de Japanse duizendknoop te lijf gaan. Deze methode dient gedurende in een tot drie behandelrondes te worden toegepast, afhankelijk van de plantdruk en het groeistadium op locatie. Het bodemleven waarop Japanse duizendknoop leeft, wordt geĂŤlimineerd.

Succesvolle samenwerking Biomygreen en Wolterinck werken al enkele jaren succesvol samen. De samenwerking is erop gericht om verstoorde bodems op natuurlijke wijze te herstellen. Wij schakelen Biomygreen in om eerst onderzoek te doen naar de bestaande situatie. Biomygreen doet onderzoek naar de bestaande situatie van de bodem: chemisch, fysisch en biologisch.

Zij hebben daarvoor een analyse ontwikkeld die Biomygreen in haar eigen laboratorium uitvoert. Op basis van de resultaten van de analyse stelt Biomygreen een praktisch advies op met maatregelen om de bodemcondities te verbeteren.

Binnen dit specialisme werken wij samen met Biomygreen. Zij hebben in onze opdracht een nieuw biologisch middel ontwikkeld. Dit mid-

Op basis van deze unieke analyse volgt een voorstel voor wat nodig is om de bodem te

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Op basis van deze unieke analyse volgt een voorstel voor wat nodig is om de bodem te verbeteren, de biodiversiteit te verhogen en de gewasgroei van de doelvegetatie te bevorderen

overheid en semioverheid. Wij beschikken over ruime kennis, het juiste materieel en de meest effectieve methode voor beheersing dan wel bestrijding van invasieve soorten, ook wel uitheemse soorten genaamd. Wij werken 100% chemievrij. Dit doen wij al jaren.

www.wolterinck.nl

verbeteren, de biodiversiteit te verhogen en de gewasgroei van de doelvegetatie te bevorderen. De analyses worden voorafgaand aan de behandeling uitgevoerd, om zo effectief mogelijk te kunnen werken. Indien de bodem fysisch, chemisch en biologisch wordt hersteld volgens de duurzame aanpak van Biomygreen, dan kan de gewenste doelvegetatie zich ontwikkelen.

Als specialist werken wij voor gemeenten,

Vakbeurs Openbare Ruimte Bent u geĂŻnteresseerd? Onze deskundigen vertellen u graag meer op de Vakbeurs Openbare Ruimte.

Bezoek de stand van Biomygreen, standnummer 2.4.28 in hal 2.

www.stad-en-groen.nl

117

MAAIEN IS PASSÉ!

Laag-blijvend gras.

• Minder afvoer van

maaisel.

• Snel een dichte zode.

• Minder onkruid.

Recreatiegrassen voor alle omstandigheden Als DSV zaden veredelen we al decennialang én met succes alle belangrijke grassoorten. Die jarenlange ervaring en kennis hebben we gebundeld in onze EUROGRASS mengsels. Voor de inzet van het juiste grasmengsel op de juiste plaats staan we graag met onze voeten in de aarde om in de praktijk mee te

Erkend door:

denken en te adviseren.

Alles op alles voor dat sterke sportveld, die volle graszoden en dat prachtige, gezonde gazon!

Ideaal voor

robotmaaiers! k met onze de afspraa n ve lij jb ri v S en Maak nu e EUROGRAS ontdek hoe n e n e st li e a n il kun n grasspeci n het versch e d za V S D n mengsels va ! uw situatie r o maken vo

www.barenbrug.nl/mowsaver www.dsv-zaden.nl

INFOPUNT 118

6/2019

Standnummer 2.4.30

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Agro de Arend is een toonaangevende leverancier en kennispartner voor de openbare ruimte. Met ons uitgebreide assortiment voor terrein en groeiplaatsinrichting kunnen wij u geheel ontzorgen. Bij Agro de Arend staan u en de kwaliteit centraal.

Agro de Arend, de partner waarmee u verder kunt groeien!

Nieuwe ontwikkelingen in onze stand HAL: 4 4.4.56 Op de Vakbeurs Openbare Ruimte presenteren wij u een aantal nieuwe producten; Lite-NET en Lite-STRIPS, Florja en Straightcurve.

Lite-NET is het product waardoor u op een verantwoorde manier efficiënter en duurzamer de nazorg kunt uitvoeren. Lite-NET is een bioafbreekbaar net, wat om de kluit van bomen of heesters wordt geplaatst. Vanwege zijn hoge vochtopname neemt het net bij watergeven water op en geeft dit af wanneer de boom of heester water nodig heeft. Lite-NET bestaat uit polymelkzuur (PLA) dat pas na 5 seizoenen

afbreekt. Daarnaast is Lite- NET ook te verkrijgen op rol en strips. De rollen zijn uitermate geschikt voor taluds, dijken, gazons, groendaken en sportvelden. De strips kunnen door de bodem gemengd worden en in plantenbakken worden toegepast, dit gaat tegelijkertijd verdichting tegen.

Florja maakt nazorg inzichtelijk, makkelijk en zorgt voor betere resultaten van uw aangeplante bomen.

Lite-NET is het product waardoor u op een verantwoorde manier efficiënter en duurzamer de nazorg kunt uitvoeren.

Straichtcurve is de perfecte verbinding in gegalvaniseerd en cortenstalen opsluitingen.

Duurzaam en sterk • Voor elk project de juiste toepassing • De perfecte verbindingen • Eenvoudig te plaatsen • Prachtig eindbeeld Bezoek onze stand en maak kennis met onze producten voor uw gemak!

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30903/agro-dearend-de-partner-waarmee-u-verder-kuntgroeien

www.stad-en-groen.nl

119

| Multi-Twister D E BA N D H OOIER V A N DE 21 E EEU W

✔ Veiliger werken ✔ Hogere verwerkingssnelheid ✔ Zowel links als rechts afvoerend ✔ Uniek opname systeem t.b.v transport van gewas ✔ Beschadigt de ondergrond niet ✔ Toepasbaar op talud en vlakke ondergronden info@vdkgroentechniek.nl

T. 0031-(0)187490533

www.vdkgroentechniek.nl

+ INTEGRAAL BUITENRUIMTEBEHEER + SPECIALIST HALFVERHARDINGEN + GROENVOORZIENINGEN EN BOOMVERZORGING + SPEEL- EN BELEEFTUINEN + BUURTPARTICIPATIE-PROJECTEN

We ontmoeten u graag in stand 2.4.45 op de

BELEEF ’T BUITEN.

Vakbeurs Openbare Ruimte.

VDBH.nl

VDBHwest.nl

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Mow Saver: nieuwe stap in duurzaam onderhoud van gras Wij als Barenbrug zijn ons bewust van de duurzaamheidsslagen die eigenaars van openbaar groen en terreinbeheerders moeten maken.

Daarom blijven we werken aan innovatieve oplossingen, zoals ons nieuwe grasmengsel Mow Saver.

Mow Saver is laag-blijvend gras met een snelle vestiging. Dit betekent automatisch minder biomassa (maaisel) waardoor het tot maar liefst 35 procent minder vaak gemaaid hoeft te worden. Minder maaien heeft zowel economische als ecologische voordelen. Het bespaart manuren, brandstof en kosten voor de afvoer van maaisel. Metingen op de proefvelden van Barenbrug laten zien dat het gras van Mow Saver veertien dagen na het maaien 30 procent korter is dan de standaard mengsels. Daarnaast hoeft Mow Saver gedurende het seizoen maar dertien keer gemaaid te worden terwijl een standaard grasmengsel ruim twintig keer gemaaid wordt.

Op de vakbeurs Openbare Ruimte hopen wij veel in gesprek te komen met gemeentes en hoveniers. We kunnen met recente data aantonen dat duurzaam onderhoud de toekomst heeft. Samen met NL-Greenlabel hopen we op deze beurs duurzaam onderhoud van gras een boost te geven. Er zijn voldoende én overtuigende praktijkvoorbeelden voorhanden die bewijzen dat Mow Saver echt bijdraagt aan de duurzaamheidsdoelen die de sector en de over-

heid ons opleggen. Omdat bezoekers in onze stand daadwerkelijk Mow Saver kunnen zien en voelen, zullen we ze zeker aan het denken zetten om stappen te maken naar duurzaam onderhoud. Met het sample dat ze meekrijgen na hun bezoek, kunnen ze zelf de proef op de som nemen.

Barenbrug Holland BV Standnummer 2.4.30

www.barenbrug.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30902/mowsaver-nieuwe-stap-in-duurzaam-onderhoudvan-gras

www.stad-en-groen.nl

121

De Enk groen & golf... de Vernieuwers

O P E N B A A R G R O E N | 2.O De stad slim en gezond

Supertrees_ zijn het bomen? lampen?_ geluidsinstallaties? dat allemaal en meer_ nieuwe ontwik keling_ groeninnovatie_ maak de stad gezonder_ slimmer_ toekomst muziek?_ in Singapore al werkelijk heid_ inspiratie voor meer leefbaarheid_ zien we overal_ we kijken ver en verder_ vernieuwen_ de Enk is er klaar voor_ wij staan in de startblokken_ zetten stappen_ maken toepasbaar_ zorgeloos groen_ een leefbaardere stad_ de Enk zegt ja.

Samen maken we de stad slimmer, gezonder en leefbaarder.

De vernieuwers van De Enk groen & golf Meer weten over de Vernieuwers?

T: 0317-72 70 00 (Gerard van der Werf) www.deenkgroenengolf.nl info@deenkgroenengolf.nl

DE ENK-adv-148x102-multiplus.indd 1

06-06-18 10:52

RootBlock

®

HDPE 1 en 2 mm Wortelweringswand

Hoogste kwaliteit weringswand van HDPE

¡ Bescherming van kabels, leidingen, riolering en fundering ¡ Economisch en duurzaam ¡ 100% recyclebaar

¡ Ondoordringbaar voor boom- en bamboewortels ¡ Waterdicht ¡ Flexibel Ook in Bio Based leverbaar

GreenMax | Tel: 0031 413 29 44 47 | www.greenmax.eu

De Enk Groen & Golf brengt versterking mee Voor de derde keer op rij is De Enk Groen & Golf vertegenwoordigd op Het Plein, een realistisch nagebootste openbare ruimte met verharding, zitelementen, een fontein en natuurlijk veel groen. Het is een ontmoetingsplek met hoogwaardige innovaties waar we samen met 12 andere exposanten laten we zien wat de trends zijn voor de openbare ruimte.

Kiezen voor kwaliteit Net als de andere deelnemers op het plein kiezen we als uitvoerende partij voor kwaliteit, vakmanschap en duurzaamheid. Dat doen we vanuit de overtuiging dat kwalitatief goed groen en hoogwaardige oplossingen voor de openbare ruimte een investering zijn in de toekomst. Een investering die langer meegaat, minder onderhoud nodig heeft en dus op termijn minder kosten met zich meebrengt. Op de Vakbeurs Openbare Ruimte leggen we graag uit waarom dat voor onze opdrachtgevers op de lange termijn het meest gunstig is.

Versterking De Enk brengt dit jaar versterking mee in de vorm van de vakspecialisten van Binder. Binder Groenprojecten en Daktuinen is sinds april onderdeel van De Enk Groen & Golf. De twee bedrijven delen hetzelfde DNA: net als de Enk is Binder gespecialiseerd in de uitvoering van hoogwaardige groenprojecten en innovatie en vakmanschap gaan er hand in hand. Het bedrijf

is vooral actief in het westen van ons land, met name in de regio Rotterdam en is daarmee een welkome aanvulling op het bestrijkingsgebied van De Enk.

www.deenkgroenengolf.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30899/de-enkgroen--golf-brengt-versterking-mee

www.stad-en-groen.nl

123

Donkergroen gaat verder als Donker Groep Drie divisies. Één groep. Donkergroen gaat verder als Donker Groep. Met haar divisies Donker Groen, Donker Design en Donker Interieur slaan we deze nieuwe weg in. Daarbij hoort een frisse nieuwe huisstijl en een sprankelende nieuwe website.

Met deze herkenbare profilering voor klanten en medewerkers zet Donker Groep met nog meer focus een nieuwe stap in de groene toekomst. Nationaal aanwezig en lokaal bezig en tot op het bot gemotiveerd om een omgeving te creëren waarin je gezond en gelukkig wordt.

Dat is waar we, stap voor stap, samen naartoe bewegen.

de aanleg en het onderhoud van gemeentelijk groen; van het ontwerp van een duurzame buitenruimte tot innovatieve oplossingen voor een gezondere werkomgeving. In ál deze dingen zijn wij graag de groene gids. Maar we wijzen niet alleen de weg, we maken het samen realiteit. Een echte integrale aanpak dus, waarbij we van begin tot eind onze verantwoordelijkheid nemen.

Wij beloven dat wij, los van wie de vraag ook stelt, de beste Want groen maakt gelukkig. oplossing bieden: van een plan voor een circulaire tuin tot

E. info@donkergroep.com

donkergroep.com

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

ConnectedGreen zoekt doelgroep op

1 Waarom sta je op de vakbeurs?

“Dit is voor ons een belangrijke gelegenheid om in contact te komen met onze doelgroep, mensen die zich bezighouden met alle aspecten van de openbare ruimte. We willen laten zien dat onze oplossing die gericht is op groenbeheer ook heel goed past in het concept van een Slimme Wijk.”

ConnectedGreen staat dit jaar voor de tweede keer op de Vakbeurs Openbare Ruimte, dit keer in de Slimme Wijk in Hal 4. René Voogt van ConnectedGreen legt uit waarom ConnectedGreen dit jaar weer van de partij is:

2 Wat verwacht je van deze dagen?

“We hopen veel gesprekken te voeren die leiden tot samenwerkingen om groen in de openbare ruimte slimmer, duurzamer en transparanter te gaan beheren. Ook zoeken we gemeenten en bedrijven die met ons aan de slag willen op het gebied van Smart City.”

3 Wat gaan de bezoekers op deze vakbeurs zien?

“Er zijn veel actuele ontwikkelingen waarop door leveranciers wordt ingespeeld met innovaties. In de openbare ruimte alles komt alles samen, dus er zijn steeds meer dwarsverbanden.”

4 Waarom mogen de bezoekers je stand beslist niet voorbijlopen?

“ConnectedGreen heeft zich in de praktijk bewezen en levert concrete besparingen op.

Alle gemeenten en groenvoorzieners zijn bezig met waterbesparing, kostenbesparing, CO2 besparing en nieuwe/transparante samenwerkingsvormen. ConnectedGreen biedt dat allemaal.”

5 Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen in de Openbare Ruimte de komende tijd?

“Dat zijn er 3: 1. Groen wordt steeds belangrijker 2. Alles wordt ‘slim’ 3. Opdrachtgevers en opdrachtnemers gaan creatiever samenwerken”

CONNECTED

GREEN www.connectedgreen.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30901/connectedgreen-staat-dit-jaar-voor-de-tweede-keerop-de-vakbeurs-openbare-ruimte

www.stad-en-groen.nl

125

Krinkels b.v. is een landelijke organisatie met 10 vestigingen in Nederland. Circa 300 Krinkels medewerkers werken dag in dag uit, door heel Nederland, aan de (water)wegen, het groen, het spoor, de sportvelden, het straatbeeld en de riolering. Meer informatie? www.krinkels.nl

Beheer, onderhoud en realisatie

van de openbare ruimte

Krinkels b.v. | 0165-201031 | www.krinkels.nl | info@krinkels.nl Advertentie Krinkels Sport 08-2019.indd 1

ŠSterkenburg Media 16-8-2019 14:12:08

Lage uitstoot, geluidsarm en een high-end Li-ion accupakket De WeedMaster eM brengt milieuvriendelijk onkruid bestrijden naar een hoger level Tijdens de beurs Groentechniek Holland (10-12 september) lanceert Waterkracht (stand 5.14) haar eerste model met accuaandrijving.

De WeedMaster eM die vanaf voorjaar 2020 verkrijgbaar is, kan een volle dag elektrisch en milieuvriendelijk onkruid bestrijden. De machine is geluidsarm waardoor goed inzetbaar op locaties waar geluidshinder niet wenselijk is bijvoorbeeld: kerkhoven, binnensteden, parken, schoolpleinen etc.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30853/lageuitstoot-geluidsarm-en-een-high-end-li-ionaccupakket

In tijden van fijnstofdiscussies en glyfosaat verboden moeten fabrikanten van apparatuur voor onkruidbestrijding voorop lopen in de ontwikkeling van milieuvriendelijke technologieĂŤn. Het gaat niet langer alleen om het chemicaliĂŤnvrij verwijderen van onkruid op een milieuvriendelijke manier, maar dit moet ook steeds vaker emissievrij en geluidsarm gebeuren. De WeedMaster eM is als enige in zijn soort standaard voorzien van een high-end Li-ion accupakket waardoor de eM gebruikt kan worden voor ca. 6 uur onkruidbestrijding of ca. 3 uur hogedrukreiniging. Deze elektrisch aangedreven machine bouwt voort op de kokend heetwater techniek en heeft een zeer lage uitstoot.

De WeedMaster eM kan op elk merk voertuig worden opgebouwd en wordt op de beurs gecombineerd met de Alke ATX 340ED, een elektrisch voertuig uitgerust met een vierpersoonscabine en een indrukwekkende actieradius van 150 km. De Alke ATX 340ED is een langzaam verkeer voertuig met een trekvermogen van 3.000 kg en biedt het comfort van een personenauto. De Alke ATX 340 ED is voor-

zien van een automatische versnelling en een laadvermogen van 1.600 kilo. Hierdoor blijft er naast de WeedMaster eM en een watertank van 500 liter nog voldoende laadvermogen over om bijvoorbeeld tuingereedschap mee te nemen.

Waterkracht (Varsseveld, 60 medewerkers, opgericht 1972) is vooraanstaand producent van kokend heetwater onkruidbestrijdingsmachines in Europa. Het productassortiment bestaat uit WeedMaster S, M, L, TM de semiautomatische TC en de volautomatische TC Vision.

In 2018 ontving Waterkracht subsidie van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling voor de activiteit: Onkruidbeheersing met cloud connected embedded vision & neurale netwerken.

Meer informatie over WeedMaster productlijn is te vinden op: ww.waterkracht.nl/onkruidbestrijding/

www.waterkracht.nl

www.stad-en-groen.nl

127

steden

parken

sportvelden

Het duurzaamste bomengranulaat van Nederland!

Bomengranulaat ECO ✓ ✓ ✓ ✓

Ideaal voor bomen in stedelijk gebied.

Bestand tegen zware verkeersbelasting.

Bestaat volledig uit duurzame grondstoffen.

Voedingsdeel: unieke combinatie van klei, organische stof, meststoffen en broadleaf.

Heicom is producent van bodemverbeterende producten. Het is onze missie om steden, parken en sportvelden echt groen te houden, door de kwaliteit van de bodem te verbeteren en de natuur in haar kracht te zetten. www.heicom.nl

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Nu nog milieuvriendelijker; BioMant onkruidbestrijding op Electro voertuig Bij gemeenten betekent milieuvriendelijke onkruidbestrijding lang niet altijd meer uitsluitend het vermijden van chemische middelen. Ook andere milieu factoren gaan een steeds belangrijkere rol spelen bijv. de uitstoot van schadelijke stoffen zoals roet en CO2. Emissies hiervan dienen op een zo laag mogelijk niveau te blijven. Een interessant krachtenspel, want de gehanteerde methode moet

Met meer dan 40 jaar ervaring in onkruidbestrijding, biedt Mantis ULV inmiddels een groot assortiment machines aan. Kom langs bij Mantis op de Vakbeurs Openbare Ruimte op 2 en 3 oktober in Utrecht.

ook economisch haalbaar zijn.

Zo zijn er steeds meer steden die in hun bestekken voorschrijven dat geen voertuigen met dieselmotoren gebruikt mogen worden en mede daarom wordt steeds vaker gekozen voor de BioMant-ONE met LPG-brander, zo worden zo min mogelijk schadelijke stoffen in het milieu gebracht.

En de BioMant-machines zijn nu ook aangepast voor opbouw op de Spijkstaal 1000, een elektro-voertuig dat mede interessant is vanwege het hoge draagvermogen en de RDW-

toelating. Tevens sluiten de Lithium accu’s van de Spijkstaal perfect aan op de BioMant-ONE, waardoor maar één accupakket nodig is om zowel voertuig als de BioMant aan te drijven.

Deze mooie combinatie is nu ook te huur via onze nieuwe Partner Tuytel Weed Control.

Essentieel voor een hoge werkcapaciteit is tevens het gebruik van de voorop gemonteerde spuitbalk. Deze spuitbalk kan vanuit de cabine worden bediend. De aanbouwspuitbalk kan eveneens worden ingezet in combinatie met de kleiner BioMant-Compact machines.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30880/nu-nogmilieuvriendelijker-biomant-onkruidbestrijdingop-electro-voertuig

www.stad-en-groen.nl

129

BOR-Vision

BOR-Vision, eenvoudig meer controle

BOR-Vision geïntegreerd in uw ICT-landschap

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte.

Groene software geïntegreerd in uw ICT-landschap.

Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Afval inzameling

Beheersoftware

Grafisch taakgestuurd werken

Digitale kaart / GIS

Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44

www.bor-vision.nl info@infogroen.com

www.weedfreeservice.nl

Uw partner voor milieuvriendeliijk onkruidbeheer en exotenbestrijding Voor al uw exotenbestrijding zoals: Berenklauw Japanse duizendknoop Watercrassula Water navel

Vakbeurs Openbare Ruimte Standnr 4.6.57

Actief in heel Nederland

Riddersmaweg 1, 9291 NC Kollum • 085 - 303 8276 • info@weedfreeservice.nl

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE De introductie van de door meclean® ontwikkelde SteamPLUS® hogedruk-stoomtechniek dateert alweer van zo’n 10 jaar terug. Op die lastige balans van grondig reinigen en het niet beschadigen van de ondergrond door de hoge waterdruk of het gebruik van chemie bracht SteamPLUS® de uitkomst.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30879/waardevolle-upgrade-van-revolutionaire-steamplus?hogedruk-stoomtechniek

Waardevolle upgrade van revolutionaire SteamPLUS® hogedruk-stoomtechniek Dankzij deze techniek kon het verschil gemaakt worden tussen het wel of niet aannemen van dergelijke opdrachten. Bij traditionele hogedrukreiniging wordt water onder erg hoge druk losgelaten op de vervuiling : door deze “impact­ energie” wordt de vervuiling aangepakt. Hoe hoger de druk, hoe groter de kans dat de vervuiling verwijderd wordt, maar hiermee neemt uiteraard ook de beschadiging van de ondergrond toe. SteamPLUS® maakt gebruik van een geheel andere manier van energietransport.

Deze techniek pakt de vervuiling grondig aan zonder beschadiging van de ondergrond.

Dankzij SteamPLUS® kon ineens op een geheel andere manier de strijd aangegaan worden met bijvoorbeeld graffiti en atmosferische vervuiling van gevels.

De extra “plussen” van SteamPLUS® 2.0 Door het Research & Development team van meclean® is de afgelopen jaren achter de schermen goed gekeken om deze techniek nog een extra boost te geven : hoe mooi zou het zijn om nog eens wat extra “plusjes” achter deze SteamPLUS® techniek te kunnen zetten? Met de wensen van de gebruikers in het achterhoofd is nagedacht over een upgrade die echt iets toevoegt : de uitkomst is SteamPLUS® 2.0

geworden. Alle unieke voordelen van SteamPLUS® zijn uiteraard behouden gebleven én het is gelukt om het stoomvolume en de stoomdruk met nog eens 25% extra te verhogen. Zo kan er kort samengevat dus in dezelfde werktijd 25% meer resultaat geboekt worden!

Breed inzetbaar met respect voor de ondergrond De ondergrond van de vervuiling wordt niet beschadigd omdat er geen gebruik gemaakt wordt van impactenergie maar van energie die is te omschrijven als warmte-energie. Door van water stoom te maken ontstaat een heleboel warmte-energie. Door deze onder hoge druk los te laten op de vervuiling zorgt deze energie voor een thermoshock waardoor de vervuiling uitzet. Deze breekt los van de ondergrond zonder hier schade aan te richten. Dus bijvoorbeeld graffiti of atmosferische vervuiling verwijderen van monumentale gevels of kunstwerken geeft een prachtig resultaat zonder de vaak toch erg kwetsbare ondergrond te beschadigen.

Daarnaast is het waterverlies vergeleken met traditionele hogedrukreiniging ook minimaal: een besparing tot maar liefst 60%. Het water wordt puur als “transportmiddel” voor de vervuiling gebruikt.

Maar ook kauwgom verwijderen (tot maar liefst 1.800 stuks per uur), reinigen van houten objecten, verwijderen van wegbelijning, desinfectie van en geurbestrijding bij machines, speeltoestellen, sanitaire ruimten, parkeer­ garages etc. zijn dankzij deze techniek met verbluffende resultaten op te pakken.

De SteamPLUS® 2.0 techniek kan optioneel worden geleverd op de Hogedruktrailer- en Trailerjetserie van meclean®, maar ook op de Trailerpackserie die als basis gebruikt wordt voor bijvoorbeeld inbouw in bedrijfsbussen.

De SteamPLUS® 2.0 techniek zal nog steeds volgens de meclean® filosofie gebouwd worden : bewezen mechanische techniek zonder overbodige electronica en moeilijke bediening. Want tenslotte zijn de machines bedoeld om reinigingsprofessionals dag-indag-uit probleemloos hun werk te kunnen laten doen. In de laatste maanden van dit jaar zal SteamPLUS 2.0 in de markt gezet worden.

www.meclean.eu/steamplus-2-0

www.stad-en-groen.nl

131

Laat u inspireren !

® INSPIRATION Schellevis Beton B.V. Loswal 11, 4271 BA Dussen Nederland Tel: 0416-391147 | www.schellevis.nl

132

6/2019

Natuurlijk evenwicht als aanpak eikenprocessierups De eikenprocessierups zorgde de afgelopen jaren voor bijzonder veel overlast in Nederland.

Zaaizaadbedrijf Advanta introduceert daarom een nieuwe biologische bestrijdingsmethode op basis van natuurlijk evenwicht: de Staygreen 2 EPR-aanpak.

Auteur: Linde Kruese

In 2019 is de overlast door de eikenprocessierups uitgebreid in het nieuws geweest en daar zal het niet bij blijven: deskundigen zien de problemen met de rups jaar na jaar toenemen.

Het is dan ook duidelijk dat er snel een plan van aanpak moet komen, gezien bestrijding anders onbetaalbaar wordt. Advanta zet daarom in op herstel van de biodiversiteit in de natuurlijke biotoop van de eikenprocessierups. Dit is de enige beheermethodiek die meerwaarde heeft voor de lange termijn.

Op de Vakbeurs Openbare Ruimte vertellen deskundigen van Advanta je alles over het aanleggen van meerjarige vegetaties met schermen vlinderbloemigen. Deze Staygreen 2 EPRaanpak stuurt aan op biologisch evenwicht, waarbij rond eikenbomen een gevarieerde habitat ontstaat waar natuurlijke vijanden van de rups zich thuisvoelen en vermenigvuldigen.

Denk aan bijvoorbeeld de larven van sluipwespen en gaasvliegen, maar ook vogels als kool-

en pimpelmezen. Voor elke bezoeker ligt een proefzakje klaar zolang de voorraad strekt.

www.advantaseeds.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30881/natuurlijkevenwicht-als-aanpak-eikenprocessierups

www.stad-en-groen.nl

133

Bespaar met draadloze sensoren Bezoek ons in DE SLIMME WIJK Hal 4

Onzichtbaar te plaatsen zonder Wifi, SIM of 220 volt.

Eenvoudig dashboard met projectstructuur, gebruikersbeheer en logboek.

CONNECTED

GREEN

Bespaar tot 50% op projectbezoeken, watergift en inboet

www.connectedgreen.nl

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Urban Safari tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte Op terras Oost van de Vakbeurs Openbare Ruimte kunnen bezoekers op 2 en 3 oktober op ontdekkingstocht in een knalgele Safari-bus. In de bus worden op beide dagen tussen 10.00 en 16.00 uur

jungle van mogelijkheden en onmogelijkheden. Van Bigfoot Trees die tonnen CO2 vastleggen tot voedselbossen en tiny forests.

lezingen gegeven door diverse ‘avonturiers van de openbare ruimte.’

Aanmelden voor de lezingen kan via openbareruimte.nl Boomkwekerij Ebben neemt u mee in de Urban Jungle met lezingen over: de innovatieve boomveer voor groen op daken, biodiversiteit in de openbare ruimte en de jungle van mogelijkheden en onmogelijkheden in duurzame oplossingen.

Welcome to the jungle Terwijl 'oude' ziekten en plagen tot massale uitval in het bomenbestand leiden, staan nieuwe ziekten en plagen al klaar om bijvoorbeeld platanen en beuken aan te vallen. Het remedie is simpel: creëer soortendiversiteit. Ebbens Jasper Haster verwelkomt u in de prachtige jungle van talloze soorten die in een mooie mix toekomstbestendige plannen maken.

Concrete jungle De stedelijke ondergrondse jungle bestaat uit talloze kabels en leidingen. Ruimte voor bomen is er niet tot nauwelijks meer. En dat terwijl bomen in de stad steeds harder nodig zijn. Dan maar het dak op! Innovator en ambassadeur urban nature Stef Janssen en Ebbens Sicco de Boer nemen u mee naar het tweede en derde maaiveld van de stad met een fantastische oplossing voor slim vergroenen.

It’s a jungle out there Wie kan de weg nog vinden in duurzaamheid?

Wat zijn bijvoorbeeld de beste oplossingen om fijnstof af te vangen en stikstof te binden?

Ebbens Christiaan Bikker neemt u mee door de

www.ebben.nl

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30898/urbansafari-tijdens-de-vakbeurs-openbare-ruimte

www.stad-en-groen.nl

135

✔

✔

✔

Efficiënte en betrouwbare duurzame onkruidbestrijdingsmethode met heet water Sedert jaren de meest gebruikte heet water methode bij gemeenten, groenvoorzieners, sw-bedrijven en hoveniers.

U hoeft ons niet te zoeken op de Vakbeurs Openbare Ruimte. Wij zoeken u graag op!

Contact ons voor een afspraak bij u op locatie.

Mini 2.1

1200-1700 m2/dag

MiD 3.0

2000-3000 m2/dag

Multi S

2000-3200 m2/dag

Multi M

3000-4500 m2/dag

Landelijk dekkend dealernetwerk. Vind uw dichtstbijzijnde dealer via heatweed.com.

Heatweed Technologies GmbH | +31 (0)318 469799 | mail@heatweed.com

XL 1.0

6000-10000 m2/dag

Sensor 2.0

20000-40000 m2/dag

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE Wij pakken dit jaar uit met een prachtige nieuwe stand.

Daarnaast is er ook een spiksplinternieuwe brochure met veel nieuwe producten en ontwikkelingen.

GreenMax staat dit jaar natuurlijk weer op de Vakbeurs Openbare Ruimte in Utrecht Nieuwe producten zijn onder andere de AquaBag, een soort druppelzak, welke langzaam leeg druppelt rondom de boom. Bij jonge aanplant is het ontzettend belangrijk dat deze snel en goed aanslaan. De AquaBag druppelt in 6 tot 10 uur leeg. Dit voorkomt dat water wegloopt, de boom heeft hierdoor rustig de tijd om het water op te nemen.

We laten ook onze nieuwe eindkap zien, een vierkante kunststof eindkap met de mogelijkheid om een stalen klep in te verwerken.

Voordelen van een kunststof onderbak zijn het nog eenvoudiger, lichter verwerken maar zeker ook de prijs, die een stuk gunstiger is.

Daarnaast hebben we nog een nieuwe koppeling voor onze vertrouwde gietrand, met deze koppeling kunt u gietranden van alle diktes eenvoudig bevestigen door middel van een klikbevestiging. De koppeling heeft een punt aan de onderkant waardoor deze stabiel in de grond staat.

Wat ook nieuw is, is onze collega Gaston Schoonbrood. Sinds mei bij GreenMax

begonnen. Voor Gaston wordt dit de eerste Nederlandse beurs.

We kijken er naar uit u allemaal te ontmoeten op onze ondertussen oude, vertrouwde plek, stand nummer 3.2.42.

Tot 2 en 3 oktober in Utrecht!

www.greenmax.eu

Nieuwe producten zijn onder andere de AquaBag, een soort druppelzak, welke langzaam leeg druppelt rondom de boom

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30897/greenmaxstaat-dit-jaar-natuurlijk-weer-op-de-vakbeursopenbare-ruimte-in-utrecht

www.stad-en-groen.nl

137

De machine met een schone toekomst ALLTREC 4810T 

Hoge capaciteit tot 30 kWh



Lange actieradius

 

Eenvoudige bediening



Weinig onderhoudskosten



100% elektrisch



Geen CO2 uitstoot

 

Fluisterstil



Prettige leefomgeving



Schonere wereld

komst

idbestrijder met een toe

AIR E-Variator dé onkru

Energieweg 9-11 5145 NW Waalwijk www.weedcontrol.nl

WeedControl Specialist in gifvrij onkruidbeheer

www.nophadrain.nl

Dr N ain D ag 4+1 es h ys te e

m

Druksterkte: 400 kPa Waterbuffering: 4,3 l/m2

De krachtpatsers onder de drainagesystemen met hoge druksterkte & waterbuffering

Dr ain ND ag 5+ es 1 ys te e

m

Druksterkte: 500 kPa Waterbuffering: 5,8 l/m2

VAKBEURS OPENBARE RUIMTE

Tijdens de vakbeurs Openbare Ruimte is de sneak preview te zien van de nieuwste Vision Mobile App welke geïntegreerd beschikbaar is binnen BOR-Vision. Nieuw is dat deze App geschikt is voor alle devices (smartphone-tablet-pc), geheel nieuwe interface en nog meer functionaliteit.

Sneak Preview Vision Mobile App Wij ondersteunen uw buitendienst medewerkers binnen Vision Mobile met: • Eenvoudige urenregistratie • Inzicht in de planning en deze als onderlegger gebruiken voor de urenregistratie • Digitaal projectdossier bij de hand • Communicatie met alle partijen (kantooruitvoering-klant) • Meldingen verwerken

Vision Mobile is onderdeel van het ERPprogramma BOR-Vision en biedt de organisatie: • Calculeren • Projectadministratie inclusief RAW • Plannen (globale en/of detailplanning) • Vastleggen communicatie • Nacalculatie • Rapportages en inzicht specifiek voor het BOR-domein • Etc.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30882/sneakpreview-vision-mobile-app

BOR-Vision is te bekijken in stand 4.6.25 bij Infogroen Software BV

www.stad-en-groen.nl

139

INTERNATIONAL

TREE SERVICE

product advies boom onderzoek apparatuur

beluchting systemen

vaktechnische boeken

groeiplaats verbetering

kluit verankering

tak verankering insecten bestrijding

Standnummer 2.1.12

Thema gericht op 2 soorten verankering

info@itsfortrees.nl

www.itsfortrees.nl

Curlingouders, opgepast!

BOERplay komt met nieuwe lijn risicovol spelen Tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte presenteert BOERplay haar gloednieuwe productlijn: Adventure Play Explore. De lijn stimuleert creativiteit en zelfredzaamheid van het kind. Met de toestellen van Adventure Play Explore testen en verleggen kinderen hun grenzen door nieuwe activiteiten uit te proberen en hun angsten te overwinnen. Een proces dat voor ouders aan de zijlijn eng kan aanvoelen, maar reuze van belang is voor de ontwikkeling van kinderen.

Willem Butz

Auteur: Willemijn van Iersel

Curlingouder?

Het begrip ‘curlingouder’ kreeg vleugels tijdens een uitzending van het tv-programma De Luizenmoeder: ouders die alle obstakels voor het kind uit de weg vegen. Dit soort ouders kunnen met al hun goede bedoelingen de zelfredzaamheid van hun kinderen in de kiem smoren. De algemene opvatting is vaak dat risico’s moeten worden geëlimineerd en een buil of tand door de lip betekent dat de speelplek wellicht te gevaarlijk is. Risicovol spelen is echter in opkomst. Wellicht paradoxaal, maar VeiligheidNL is vorig jaar een campagne gestart om het onderwerp op de agenda te zetten bij ouders en overheden.

Risicovol spelen Een trend die BOERplay omarmt. Kinderen zijn de toekomst en daarin moet je investeren.

BOERplay is als inrichter van speelruimte met een eigen fabriek op Nederlandse bodem behoorlijk uniek. Toestellen worden hier niet alleen ontworpen, maar ook ter plekke geproduceerd en op locatie geplaatst en gemonteerd.

Toch wil commercieel directeur Willem Butz het

bedrijf absoluut niet omschrijven als speeltoestelfabriek. ‘Wij verkopen niet langer “alleen” speeltoestellen; de hele omgeving en inrichting van een speelplek is net zo van belang als de toestellen zelf. Wij denken daarom graag mee met gemeenten en speelambtenaren om de beste speelplekken te realiseren.’ Geen loze belofte van het bedrijf, want eerder dit jaar won BOERplay de Circulair Spelen Award van dit vakblad. Een elftal kinderjuryleden beoordeelden de speeltuin in de gemeente Houten als állerleukste.

Allesbehalve saai Binnen de Adventure Play Explore-lijn van BOERplay vind je geen klassieke verbindingen tussen speeltoestellen. Een saai en voorspelbaar trapje naar de glijbaan zit er bijvoorbeeld niet bij. De glijbaan is bijvoorbeeld bereikbaar via klimtouwen, plateaus van verschillende hoogten, klimgrepen of touwbruggetjes. En het opvallende huisje is niet enkel bedoeld als verblijfsruimte, maar meer een doorgang naar een volgend spannend avontuur, met verschillende in- en uitgangen. ‘Kinderen kunnen hierdoor

keer op keer hun eigen routes en spel maken.’

Butz vervolgt: ‘We zijn het eens met de norm, maar we moeten waken dat het geen dichtgetimmerd geheel wordt.’ Recent onderzoeki van Jantje Beton toont aan dat 15% van de kinderen nooit buiten speelt. Volgens Butz moeten we dan ook meer werk maken van het aanleggen van uitdagende speelplekken.

De boodschap van het speelse bedrijf is duidelijk: speelambtenaren, zwicht niet langer voor de risico-eliminerende curlingouder, maar kies voor een speelplaats met fantasie en een gezonde dosis risico.

Wil je Adventure Play Explore komen bewonderen? Dat kan tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte op 2 en 3 oktober in Jaarbeurs Utrecht.

BOERplay is op de dag van de openbare ruimte te vinden in hal 3, standnummer 3.6.46.

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30877/curlingouders-opgepast

www.stad-en-groen.nl

141

Stand 3.4.01 Hal 3

142

6/2019

Uniek watermanagementsysteem voor bomen op De Deel Emmeloord Zo’n vijftig bomen, met een groeicapaciteit tot twintig meter, planten op een plein is bijna onmogelijk. En toch lukt het op De Deel in Emmeloord. Een combinatie van onder meer kunststof units, speciaal doek én bomenzand van Heicom zorgt ervoor dat de bomen het prima gaan hebben op De Deel.

Innovatieve boomprojecten

Heicom leverde, in opdracht van De Nationale Bomenbank, bijna 3000 ton bomenzand 500 RAG op het project. Marcel Straatman: “Ons bomenzand werkt heel goed in combinatie met dit watermanagementsysteem. Het bomenzand heeft een capillaire werking. Het zorgt ervoor dat het water ook daadwerkelijk omhoog getrokken wordt en tot de boom ter beschikking komt.

Daarnaast is het geschikt om mee te verdichten en, samen met de units, de bestrating te dragen.”

Heicom werkt al jaren samen met TGS aan bijzondere en innovatieve boomprojecten. “We werken samen aan de toekomst.

H et bedrijf Tree Ground Solutions (TGS) zorgt voor de

Je houdt rekening met hoosbuien, maar ook met een tekort aan vocht. Die twee uitersten proberen we op te vangen in nieuwe

ondergrondse techniek. Erwin van Herwijnen van TGS: “De

systemen met goede gronden. Dit project is uniek in zijn grootte

ondergrond die nodig is voor een degelijke bestrating, is

en een voorrecht om aan mee te werken.”

niet geschikt voor bomen. Daarnaast had Emmeloord een tekort aan vocht door een lage grondwaterstand en een hoge waterdoorlaatbaarheid van de ondergrond. Dat maakte dit een uitdaging.”

‘Dit systeem is op deze schaal nog niet eerder toegepast’ Echt nodig!

Op De Deel in Emmeloord is daarom op anderhalve meter diepte een compleet watermanagementsysteem aangelegd. “Uniek is dat er altijd voldoende water is voor de bomen, maar ook dat er

Het aangelegde watermanagement-systeem lijkt nog het

ruimte is voor de opvang van hoosbuien. Met de veranderingen

meest op een laag kunststof kratten (units), die zijn bedekt

in het klimaat is dat echt nodig. Tegelijkertijd blijft het plein

met speciaal doek (textiel) en bomenzand. Daarop ligt nog een

sterk genoeg om te gebruiken voor bijvoorbeeld parkeren of

laag units, om de druk te verdelen. Daarop weer textiel, puin,

kermissen”, aldus Van Herwijnen.

grond en tenslotte de straatstenen.

Broekeroordsweg 3b, 8095 RM ‘t Loo - Oldebroek t

0525 - 63 08 89

www.heicom.nl

e info@heicom.nl

Vaarwel Japanse Duizendknoop reuzenberenklauw, heermoes, ridderzuring en alle andere onkruiden. Want vanaf nu zijn deze onkruiden met machines van Rootwave tot diep in de wortel te bestrijden.

Elektrisch Rootwave stuurt een elektrische lading door de plant. De weerstand van de plant genereert warmte waardoor deze vanuit de wortel doodgekookt wordt.

Invasieve exoten Rootwave is uitermate geschikt voor het bestrijden van invasieve exoten tot in de wortel.

Zonder chemicaliën, zonder schade aan de omgeving.

Vraag vandaag nog een vrijblijvende demonstratie aan.

Uw specialist voor betrouwbare techniek Merumerbroekweg 5, Herten +31 (0) 475 202 133 info@ramm.nl ramm.nl

RootBarrier® RollRib® • Verkrijgbaar op rol met een lengte van 21 en 75 meter • Flexibele toepassing: lineair, rondom en vierkant • Snel en eenvoudig te snijden en plaatsen • Te gebruiken op korte afstand van de boom • Grondverankering door geïntegreerde ribben

WORTELGELEIDING

RootBarrier® Arbretio

NIEUW

• Snel en makkelijk aan te brengen, tijd- en kostenbesparend

• Goede verankering in substraten en normale bodemomstandigheden • Geen zichtbare verankering, kant en klaar eindbeeld • Geen boompalen nodig (zeer praktisch m.b.t. kabels en leidingen) • 100% biologisch afbreekbaar

ONDERGRONDSE KLUITVERANKERING

RootBarrier® Watertapes

NIEUW

• Zorgt voor optimale en langdurige bevochtiging van de bodem • Verkrijgbaar op rol met een lengte van 25 en 50 meter • Houdt langer water vast dan de grond zelf • Waterbuffer, ca. 40 liter per m² • 100% biologisch afbreekbaar

BEWATERING KING RootBarrier

•

T +31 (0) 320 215 805

•

sales@rootbarrier.nl

•

kingrootbarrier.com

2 mengsels, 1 werkgang

Maak kennis met onze Staygreen 2 EPR-aanpak biologische bestrijding op basis van natuurlijk evenwicht

® A registered trademark of Advanta Netherlands Holdings BV

❶ een speciaal mengsel van scherm- en vlinderbloemigen vergroot de biodiversiteit in de natuurlijke biotoop van de eikenprocessierups

❷ populaties natuurlijke vijanden van de rups zullen daardoor toenemen ❸ overlast wordt uiteindelijk ingedamd door biologisch evenwicht ❹ dé lange termijn-oplossing; voordelig én 100% ecologisch verantwoord

Kom naar onze stand 4.2.20 en ontvang de handige EPR-beheerkalender!

® www.stad-en-groen.nl

145

HOOFDREDACTIONEEL

Die paar gram CO2 die een stad kan opvangen doet natuurlijk niet ter zake

Klimaatramp Opwinding op sociale media: een aantal Engelse en Amerikaanse kranten gaat voortaan een ander woord gebruiken voor het woord klimaat­ verandering. Dat ‘oude’ woord zou te neutraal, te vrijblijvend of misschien wel te lief zijn. Klimaatverandering zou daarom klimaatramp moeten heten. Idee is dat veel wetenschappers zeggen dat wanneer we op deze manier doorgaan met onder andere het opstoken van fossiele energie, we de aarde naar de filistijnen helpen. Misschien is dat zo. Ik ben geen expert op dat gebied en het hoort niet bij dit vakblad om daar stelling in te nemen. Wat ik wel weet is dat we in de steden die wij bouwen en onderhouden nog veel te weinig aandacht voor groen en klimaat­ adaptatie hebben. We bouwen toch nog steeds met de auto in het vizier; werkelijke integrale aandacht voor groen blijft beperkt. Dat is jammer, want een groene stad is voor iedereen goed. Die paar gram CO2 die een stad kan opvangen doet natuurlijk niet ter zake. Niemand heeft het ooit berekend – voor zover ik het weet – maar de jaarlijkse opslag van CO2 van een normale stad zal waarschijnlijk dubbel teniet worden gedaan door de energie die nodig is om dat groen te onderhouden.

Ook op de afgelopen beurs Groentechniek Holland was de klimaat­transitie een belangrijk thema Dat is dus ook niet de reden dat een stad groen nodig heeft. Groen hebben we nodig omdat we in een groene omgeving gelukkiger zijn, beter functioneren, maar groen zorgt ook voor het dempen van enorme temperatuurschommelingen en het tijdelijk opslaan van piekbuien.

Hoe dan ook. We zullen meer aandacht moeten hebben voor natuur en

146

6/2019

groen in onze sector. Natuurinclusief ontwerpen heet dat. Daarom in deze uitgave een interview met Nina Ravenstein. Zij is landschapsarchitect en gespecialiseerd in natuurinclusief ontwerpen. In de komende edities van dit blad zullen we haar vaker zien. Ze zal een kleine serie artikelen schrijven over dit onderwerp.

Ook op de afgelopen beurs Groentechniek Holland was de klimaat­ transitie een belangrijk thema. Ik zat in de jury van het Gouden Klavertje en telde alleen al vijf minigravers die op accu’s lopen. Persoonlijk vind ik dat een geweldige ontwikkeling. Er zijn argumenten te verzinnen dat dit allemaal weinig zoden aan de dijk zet. Bijvoorbeeld wanneer je in een kolengestookte elektriciteitscentrale energie opwekt die dat met veel rendementsverlies in een accu stopt. Je kunt dan beter gewoon met fossiele brandstoffen werken, wat uiteindelijk beter zou zijn voor het klimaat. Ik weet het niet, ook daar ben ik geen specialist in. Ik weet alleen dat het voor gebruikers en omwonenden veel prettiger en gezonder is om met accu’s te werken.

Met vriendelijk groet, Hein van Iersel (hein@nwst.nl) Hoofdredacteur

Be social Scan of ga naar: www.stad-en-groen.nl/article/30910/klimaatramp

De partners van

Stad + Groen

connecting green and infrastructure

AHA de Man uw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

NL Gebieds label

Standnr. 4.2.36

Bezoek onze stand en geniet van de lekkerste koffie van Vakbeurs Openbare Ruimte...

En ondertussen praten wij u bij over: LANDSCAPING

Biodiversiteit

Kleur & beleving Ontwerp & aanleg

Fokko Kortlanglaan 137 | 3845 LC Harderwijk | Postbus 425 | 0341 436 436 | www.sightlandscaping.nl | info@sightlandscaping.nl