o001_on
24/10/05
21:28
Pรกgina 1
O ARSOALDEA N 2005eko urria 16. zenbakia
ELHUYAR
DESKUBRITUZ ITZIAR NOGUERAS DA FUNDAZIOAREN ZUZENDARI NAGUSIA
TRAPUJALE IBILTARIA Presoen aldeko ekimen berritzailea jarri du abian Lezoko Topaguneak
o002_on
22/10/05
09:37
Pรกgina 1
o003_on
24/10/05
21:51
PĂĄgina 1
gaiaksarrerakoa
Kale nagusitik Xabier Zabaleta
Astobidea esus Fernandez Naves antimilitarista gasteiztarra kexu zen, Berria-n egindako elkarrizketa batean, herritarrok ez dugulako kalera jotzen, errealitateari gogor egiteko gauza ez garelako. Gertaerarik makurrenaren aurrean ere, egoera salatzeko deialdia egin eta ez delako jenderik biltzen. Argi ikusten dut gero eta gehiago kostatzen zaigula protesta egitea, kalera irtetea. Eta ez da horretarako arrazoirik ez dagoelako. Begiak ireki eta ingurura begiratu besterik ez dago. Adibide txiki-txiki bat baino
J
ez dut ekarriko hona. Bada gure eskualdea erdiz erdi zeharkatzen duen astobide bat, geldoa, arriskutsua eta garestia, garai batean autobide izandakoa. Bertan ibili beharra izanez gero, makina bat oztopo eta arrisku gainditu beharko duzu. Irunetik Oiartzunera, adibidez, obrak direla eta, orduko 50 kilometrora egin beharko duzu bost kilometrotan. Donostiatik Errenteriara kontuz ibili, deskuidatuz gero Errenteriarako irteerarik ez baituzu topatuko. Pasaian, berriz, sarrera-irteerak egokitzeko
lanak aspaldian utzita dauzkate, eta gidariek lanak izaten dituzte bidean ez galtzeko. Baina Oiartzungo ordainlekutik pasatuz gero, han bai, han zintzo ordaindu beharko duzu. 25 urteko kontzesio luzearen ondoren, errepidea Aldundiaren jabetza izatera pasatuta, doan ibiliko ginela uste izan nuen. Bai zera! Eta hala eta guztiz ere, kexarik ez, nonbait. A-8 errepidearen egoera hain kaskarra izanda ere, protestarik ez. Dena ondo, beraz. Hau panorama!
jakiteko
iritzia ON-EN DATUAK Argitaratzailea. Oiartzualdeko Hedabideak S.L. Egoitza. Santa Klara 22, Errenteria-Orereta (20100) Telefono zenbakia. 943 34 03 30 Fax zenbakia. 943 34 11 02 Posta elektronikoa. on@oarsoaldekohitza.com Lege gordailua. SS-607/04 Zenbakia. 16.a (2005ko azaroa) Urtea. 2005.a Maiztasuna. Hilabetekaria Zuzendaria. Libe IbaĂąez Publizitatea. 678 68 71 20 - 678 68 71 21 publi_oarsoaldea@oarsoaldekohitza.com Harpidetza. 943 30 43 46 Bezero arreta. 943 30 43 46 Tirada. 2.500 ale Inprimategia. Leitzaran Grafikak (Andoain) Diseinua. Hitzeko Euskara eta Komunikazio Zerbitzuak Azaleko argazkia. Lander Garro
OHARRA Esku artean duzu ON aldizkariko 16. zenbakia, urrikoa alegia. ON hilabetero jasotzeko urteko 55 euroko laguntza eman behar zaio O A R S OA L D E KO HITZAri.
28 Zapatagintza.
05 Zutabeak.
ON Errenteria-Oreretan geratzen den zapatari gutxietako batekin izan da hil honetan.
Joxe Juan Ugalde, Jon Maya, Itziar Navarro eta Mikel Susperregiren iritzi artikuluak.
10 Sakonduz.
euskara
Etorkinen integrazioa eskoletan. Karmengo Amako eta Langaitzeko arduradunen iritziak.
38 Mintzalaguna. Lau Haizetara euskaldunon elkarteak antolatzen du urtero, euskaldun berriak trebatzeko asmoz.
nagusia
12 Klik.
16
Buenavista etxea, Juxe Areta GoĂąiren arabera.
22
16 Elkarrizketa. Itziar Noguerasek Elhuyarren sekretuak azaldu ditu.
22 Lanbarren. Gaintxurizketan poligono handia zabaldu dute; bada aurka dagoenik ere.
ON ESKUALDEKO ALDIZKARIAREN LAGUNTZAILEAK (erakunde publikoak) Gipuzkoako Foru Aldundia
28
Lezoko Unibertsitateko Udala
Oiartzungo Udala
Pasaiako Udala
03
o004_on
22/10/05
09:36
Pรกgina 1
o005_on
22/10/05
09:44
Página 1
iritziaaartikulua
Koma
Zer ikusi, hura ikasi
aiz sortzen den eztabaida da ea herri erakundeek nahikoa egiten ote duten euskara berreskuratzeko eta normalizatzeko. Urte batzuk badira autonomiak ezarri zirenetik, eta irakurketa desberdinak izan litezke. Baina, kontua da, inoiz baino tresna gehiago dugun garaiotan, euskararen kaleko erabilerak ez duela aurrera egiten. SEI Elkarteak hainbat kale neurketa egin du urteotan eskualdean, udalek eskatuta. Lezon iaz egin zuen, Pasaian 2003an eta Oiartzunen 2001ean. Azken bi herriotan aurten dira berriz egitekoak. Azpimarratzekoa da Errenteriako Udalak ez duela neurketarik eskatu. Lezoko datuak oinarri hartuta, bistan da euskarak kalean ez duela aurrera egin. Izan dira urte hobexeagoak, baita okerragoak ere. Baina, gaur egun, ehuneko 36,3 da kalean entzun litekeena, hau da, kalean egiten diren 100 elkarrizketetatik 36 baino ez dira euskaraz.
M Joxe Juan Ugalde
ERAKUNDEAK. Erakundeei dirua, planak eta emaitzak eskatzen dizkiegu. Eta hori da egin behar dutena: dirua jarri, planak gauzatu eta euskara suspertu. Euskara normalizazio bidean jarri. Hala ere, egia esan behar badut, ez dut uste euskararen berreskurapena erakundeen esku utzi behar denik. Gure herrian ere, Lezon, badira gutxienez hamalu urte arlo hori jorratzeko teknikaria, oposizioz, udal-langileen plantilan sartu zela. Espektatiba handiak sortu ziren orduan. Kalean, ordea, euskarak ez du, apur bat ere, aurrera egin. Orain dela lau urte idatzi zen Lezo Berriro Euskaldun Plana. Kanpainak egin dira, kirol nahiz beste elkarteekiko harremanak ere landu dira. Joan den maiatzean herriko hemeretzi elkarterekin hasiak dira lanean. Elkarteek euskaren erabilera areagotzeko konpromisoa hartu dute. Inoiz ez da berandu. Era berean, ekimen txalogarria da Pasaiako, Oiartzungo, Errenteriako eta Lezoko Udalek merkatariak eta ostalariak euskalduntzeko –edo euskarara hurbiltzeko–, abian jarri berri duten kanpai-
HILEKO ESALDIA
“Lehengo lepotik burua” (Esaera) 05
na. Txalogarria da eskualdeko udalek, ikastetxeek eta euskaltegiek gurasoen hizkuntza-ohiturak aldatzeko tailerrak antolatu izana. Eta, era berean, txalotzekoa da 12-15 urte bitarteko gaztetxoentzako Kuadrillategi egitasmoa martxan jarri izana. Proiektu gehiago ere badu eskuartean Oarsoaldeko Euskara Batzordeak. Beharrezkoak denak. Kontuak kontu, SEI Elkartearen kale neurketak dio helduak garela kalean euskara gutxien egiten dugunak. Gehiago egiten omen dugu aurrean haurrak daudenean. Eta etxean? Zein hizkuntza erabiltzen dugu bikotearekin sukaldean, haserrealdian, maitasuna egitean edota erosketetarako zerrenda egitean? Zein hizkuntza erabiltzen dugu haurrak eskolatik iritsi zain, autobus geltokian edota eskolako atarian bertan beste gurasoekin berriketan aritzen garenean? Zein hizkuntza erabiltzen dugu lagunartean? Zergatik haurrekin bai eta gure artean ez? Hor dago gakoa. Haurrek renuntzioan harrapatzen gaituzte etengabe. Eta jakina da: zer ikusi, hura ikasi. Eta hura ikasi, noski, hura erabili.
ERAKUNDEAK. Egia handia esan du, H ITZA egunkarian, Pello Jauregi unibertsitateko irakasle eta hizkuntzaren transmisioan aditu antxotarrak: “Hizkuntza transmititzeko, maitatu egin behar da”. Ez dago besterik. Hizkuntza maite duenak erabili egiten du. Eta argi esan du Jauregik: “Haurrek, gurasoek euskara erabiltzen dutela ikusten badute, naturaltasunez erabiliko dute eurek ere”, “etxean finkatzen da oinarria”. Eta adi honako esaldi honi: “benetako transmisioa seme-alabak eduki aurretik hasten da. Bikotea osatzean hasi behar da”. Ez du balio ohitura faltaren aitzaki zaharrak. Ez du balio euskaltegia saihesteko, denbora ezaren argudioak. Ez du balio, euskararen aldeko ekitaldi jendetsuetara joateak egunerokoan euskarari bizkar ematen ari bagara. Euskararen inguruko liturgiak eta folklorismoak ez baitu oinarrizkoa dena konpontzen lagunduko. Geuk adierazten diogun maitasunaren arabera izango da euskara indartsuago edo ahulago, izango da bizi edota hilotz; izango da, azken batean, edo ez da izango. Eta orain arte kale egin dugu. Geuk jakingo dugu zenbat maite dugun, eta maitasun hori ekintzen erakusten, ez hitzez. Guk jakingo dugu zer egin gure ondarearekin!
o006_on
22/10/05
09:51
Pรกgina 1
o007_on
24/10/05
20:31
Página 1
iritziaaartikulua
Koma
Kajoiko azkena
iretzat ez da lan berria jendaurrean azaltzea. Idaztea ere ez da berria niretzat, baina onartu beharra dut jende aurrean iritzi emate honek kezka pixka bat sortzen didala. Izan ere, dantzatzea mintzatzea ere bada, baina niretzat mugimenduaren lengoaian hitz egitea erosoagoa da oraindik ere. Eta zer esanik ez, lan berri hau kazetari gisa egin ditudan lantxoekin alderatzen badut. Ez dut sinesten kazetari super-objetiboaren figuran; kazetariak beti ematen baitu iritzia. Baina gertaeraren azalpena edo elkarrizketatuen hitzak ezkutaleku bikainak dira kazetariak kontakizuna nahi duen bidera eramateko. Iritziak. Guztiok ditugu. Guztiek ematen ditugu lagun artean, etxean... Baina, jendaurrean... Non eta herri honetan. Políticamente correcto dena guztiek aho handiarekin esaten dugu, baina norberaren iritzia sektore baten, botere baten edota lagunaren aurka badoa... Bada sekula onartu ez dudan pertsona-idazle genero bat. Iritzigile mozorroarekin egiaren eta gezurraren gainetik jartzen diren horiek; ahalguztidunak, guzti-jakindunak... Gai bat arrotz dutenean ere harro jokatzen dutenak, orri zati bat eskaini zaielako zeruan sentitzen direnak. Tira, ez nuke nahi inoiz haien kuxidadean jausi. Nire lehena: Hauteskunde kanpainen oihartzunak jada ahaztuta ditugu, eta horregatik urrunagotik sumatzen dira azken boladan barruak mugitzen dizkidan esaldi baten hotsak: “Gure kultura da etorkizuneko Euskal Herriaren oinarria”, “kulturak ezberdintzen gaitu”, “kulturaren bidez zabalduko gara mundura”... Gure zilborrari begiratuz, une jakin batean esaldi horiek zirrara sor dezakete. Zer esanik ez ahots altuan, ukabila goratuta... egiten baditugu. Baina, non daude gero garrasi ozen horien ondorioak. Kultura da oinarria, kultura da ikurra, kultura gara gu... Baina egunez eguneko jardunean kultura beti da azkena, kultura inoiz ez da lehentasuna, beti geratzen da kajoiaren azken muturrean. Administrazioaren edo haren buru diren politi-
N Jon Maya
HILEKO GALDERA
“Zertarako nahi dugu kultura?” 07
karien jarrera horrek haserretzen nau, baina are gehiago kezkatzen nau portaera hori herritar arrunten artean ere hain zabaldua egoteak. Kultura normaltasunez bizitzen badakigu? “Bai, nola ez!” pentsatuko du askok. “Orain gutxi Aupa Etxebeste! ikusi dut, Kutxidazu bidea, Ixabel antzezlana ere ikusi nuen, aurki Durangora egingo dugu txangoa eta, gainera, aurten Bertsolari Txapelketaren finala”. Labela %100ean. Ekimen hauek argazki ederrak ematen dizkigute, titular ikusgarriak, baina horietatik ere SOS deiak igortzen dira: “Ia ez diren beste hamar urte pasa behar beste euskarazko film bat egiteko”, “Durango urte osoa da”, “euskal musikagintza arrisku larrian da”... Zerbaitegatik izango da. Tontor gisako ekitaldi horiek beharrezkoak dira eztanda bat sortzeko, baina normaltasuna egunez egunekoan, herri bakoitzean eta ekitaldi ez hain entzutetsuetan dago. Izan ere, tarteko biderik gabe ez ginateke inoiz gailurrera iritsiko. Neurriak hartu behar dira! Musikari, zinemagile, antzerkigile, idazle, dantzari, artista... profesionalak gutxi dira gurean, eta direnetako asko ere patrika huts samarrekin ibiltzen dira. Hori ez da posible, herri honek kultur eskaintza oparoa, profesional sare indartsu bat izan behar du etxeko eskaera asetzeko eta atzerrian herri honen izaera erakusteko. Badakigu gurea ez dela herri arrunta, herria baino, herria izan nahi duen herria garenez. Baina herrigintza horretan eta nazio eraikuntza horretan ere kultura oso atzean geratzen da beti. Kultura planak egitearekin, alderdi politikoetako txostenetan azpimarratzeagatik... soilik ez dugu ezer egiten. Neurriak administrazioetan bai, noski, baina baita norberaren baitan ere. Gailurreko ekitaldietan egotea ondo dago, baina bidea egitea beharrezkoa da. Izan ere, bidea jarraituz gero beti iritsiko gara tontorrera. Zorionez, Oarsoaldea kultur ekitaldi sorta oparoa duen eskualdea da, baina sarritan harrigarria da zenbait ekimen zein oharkabean igarotzen diren. Gehiago eskatzea ondo dago, baina jasotzeko eman ere egin behar da. Beraz, pentsa dezagun zertarako nahi dugun kultura, zer nahi dugun kulturaz eta joka dezagun horren arabera.
o008_on
21/10/05
20:15
PĂĄgina 1
iritziazzenbat buru, hainbat aburu
Azken kokreta Kote
Handik
Merkataritza gune berria reki berri dute Errenterian merkataritza gune berria. Ziur aski inguruan inor ez da geratuko horren berri jaso ez duenik, komunikabideetan oihartzun handia izan baitu. Nahi beste iritzi entzun ahal izan ditugu: abantailak besterik ikusten ez dizkiotenen muturretik hasita, inongo abantailarik ikusten ez diotenen muturrera, politikariek, dendariek, erosleek, guztiek eman digute beren iritzia. Neu ere ezin isilik geratu. Ireki berritan joan nintzen, begiak zabal-zabal, zer topatuko. Sarrerara iritsi eta baserritarrak ikusi nituen, udazkeneko lehenengo egun hotz horietan, aterpe txiki batek estalita. Pena sentitu nuen: hainbeste hilabeteko lanak, hainbeste milioiko inbertsioa, eta ezin al zitzaien bestelako tokirik bilatu? Egun gure gizartean eskaintzen diegun tokiaren benetako isla iruditu zitzaidan. Eguraldiaz babesteko toki egokiagoa beharko lukete. Eta bestelako babesa ere eskaini beharko genieke. Beren lanarengatik begirune
I
Itziar Navarro
08
handiagoa zor diegula iruditzen zait: bazter-bazterrean uzten ditugu, baina gero hipermerkatuetan Eusko Labeldun tomateak eta baserriko letxugak aurkitu nahi ditugu eta oporretan nekazaritza turismoko etxeetara joan nahi dugu, hiriko zaratez urrun, lasaitasun bila. Horiexek dira gure kontraesanak. Baserritarrena gertatu zitzaidan deigarriena. Merkatua bai, txukuna iruditu zitzaidan. Dendak ere ari dira beren ateak irekitzen. Baina, merkataritza gunearen helburua errenteriarrok inguruko herrietan gastatzen dugun dirua herrian bertan geratzea baldin bada, ez dakit orain dagoen eskaintzarekin lortuko ote den. Beharbada, zineak irekitzerakoan, jende gehiago geldituko da herrian aisialdian. Denborak esango digu merkataritza gune honek behin eta berriz azpimarratu diguten funtzioa beteko ote duen. Bide batez, norbaitek zuzenduko al du ‘merkatal zentru’ hitza trafikoko seinaleetan?
o009_on
22/10/05
09:45
Página 1
zenbat buru, hainbat aburuiritzia
Apunteak GORA. Luis Goyak ekoiztutako Frío sol de invierno filmak (Pablo Malo, 2003), saria irabazi zuen pasa den hilabetean, Viña del Mareko zinemaldian. Filma Lezoko kale nagusian ekoizleak eta zuzendariak egiten zituzten bileretatik sortu zen.
BEHERA. Barakaldon Ana Isabel Madariaga erail zuten egun berean gizonezko bat atxilotu zuten Errenterian, bere emaztea kolpatzea leporatuz. Handik aste batzura, Bizkaiako Barrika herrian Aintzane Garai desagertu zen, eta hilotz agertu, Bakion. Indarkeria zantzuak zituen Garaik, eta bere bikotekide ohiak bere gain hartu zuen erailketa.
ZALANTZA. Gizarteak, eta, zehazkiago, erakundeek nahikoa egiten al dute bortizkeri honen aurka?
Zer dio? Oier Guillan (Mikelazuloko kidea)
Harresiak Mikelazulon hilabete honetan –urtero bezala–, Herrien Astea izango da. Munduko hamaika herrietako hainbat ordezkarik bertako egoera azaltzeko beta izango dute.
odan omen dago kulturartekotasuna, interkulturalitatea, kultur aniztasuna, deitu nahi duzuen moduan. Modan dago, demokrazia eta elkarrizketa modan dauden bezala. Modan dago, ziur aski, botere politiko alderdikoiek etorkinek etorkizunean osatu dezaketen botoemaile multzo ekidiezinari erreparatu diotelako, besteak beste. Modan dagoelako halaber, tolerante irudia saltzea ere. Modek harresien beharra dute ordea, existitu ahal izateko. Ceuta eta Melilla edo Palestinan daudenen gisako harresiak. Saharan, Iraken, Bolivian edo Europan bertan paperik gabe daudenei inposatzen zaizkien harresi politiko interesatuak, indarkeriaren bidezko harresiak. Harresiak norberak bere buruari jartzen dizkionak, errealitate horrek bere aberastasun eta ongizate pusketa ziztrinaren burbuila deuseztu ez dezan. Hobe etorkina zenbaki bilakatu, estatistika, gizajoa, eta ez izen-abizen, ez aurpegi, ez bizilagun, ez ametsak izateko eskubidedun, ez ezer ere.
M
Instituzioak enpresa pribatuen gisa erabiltzen dituzten politikari profesionalei gero eta gehiagotan betetzen zaie ahoa kulturartekotasuna hitzarekin. Ceuta eta Melillako harresia eraiki eta sostengatzen duten politikari berberen ahoak dira. Bien artean, jakin nahi nuke: haietako zenbatek alokatuko lioke beren etxeetako bat (bizi diren hori ez, alokatzeko dituzten beste horietako bat...) beltz bati? Zenbatek ez lioke kezkaz begiratuko bere seme edo alaba arabiar baten bikotekide izateari? Zenbatek egingo genuke? Kendu dezagun behingoz maskara. Kulturartekotasuna berma dadin, niretzat, lehen urratsa norberaren kultura ezagutu eta bizitzea da, eta bigarrena, berriz, bestearenak duen garrantzia ulertu eta bizi ahal izatea. Diaspora hitza hain gustokoa dugun euskaldunok Senegaleko diaspora ere onartu dezagun gurean, edo kitxua, edo ukraniarra, edo amazigha. Bide luzea dago egiteko, norberatik hasita. Bidea luzeagoa da baina, tartean harresiak badaude zeharkatzeko.
hONa
Torpederoa eku guztietan omen zegok torpedero bat. Abilak, etsaiaren ontziak punteria harrigarriz eta trebezia kirurgiko zehatz baten bidez, erraz suntsitu eta urperatzen dizkik. Talentu berezia dik torpedero abilak: berebizikoa, betitikoa. Armadakideak, taldekideak, herritarrak, hots, bere aldekoak orgasmo etengabe batean mantentzen dizkik hutsik gabeko jardun eraginkor eta errukigabean. - Kristorena duk gure torpederoa! - Ez dik batere hutsik egiten! - Zortea diagu, bai, gure alde izateagatik! - Ez nikek etsaiaren larruan egon nahi…! Torpedero abila perla bat duk. Ondo zaindu beharreko harribitxia. Zein zaila den horrelako bat topatzea… Eta gure alde jartzea? Oraindik zailagoa. Guk bazeukeagu torpederoa. Baina ez duk abilak diren horietakoa. Gurea torpea duk. Gure aldean ziok, baina ez ziok gure alde. Torpedoak jaurtitzen dizkik: onak eta marka onekoak, inportazioko-
L
ak. Baina ez dizkik etsaiaren ontziak ondoratzen, gureak torpedoztatzen dizkik, gureak ondoratzen dizkik. Ez zekiagu torpedero torpeak punteria txarra duen, nahita ala nahi gabe egiten duen. Agian, denetarik pixka bat. Ez zekiat, baina geroz eta ahulagoa den gure armada suntsitzen ari duk. Torpederoa ofiziala duk, betirako diren horietakoa; eta gudari apalak desertatzen ari dituk, aspaldi. Norbaitek zer edo zer esatekotan, nagusiak; baina honek ere nahiko lan duela torpederoarekin, iruditzen zaidak. Leku guztietan omen zegok torpedero bat eta, esaten ditek, gurea bezalakoak direnak kargutik kenduta –eta bere ordez inor jarri gabe– kristoren aldea nabaritzen dela, onera. Enpresa batetan, kasu, milioiak aurrezten omen dituk eta lankideek arnasa hartzen ditek: aurrerantzean beren lana soilik burutu behar dutelako, haren txapuzak zuzentzen denbora eta indarrik galdu gabe. Bejondeikela, Torpedero!
Mikel Susperregi
09
o010-011_on
21/10/05
20:17
Página 1
iritziassakONduz
Kanpotik hurbildu zaizkigu eta... Ritxar Maritxalar Langaitz Ikastolako zuzendaria da Maritxalar, eta irakaskuntzan eskarmentu
ETORKINEN INTEGRAZIOA ESKUALDEKO ESKOLETAN
handikoa. Langaitz da Errenteria-Oreretako zentroen artean etorkinen auzia gertuenetik bizi duen ikastetxea, etorkin kopuru handia hartu baitute azken urteetan.
Hezkuntza
Azken asteotan ageri-agerian geratu denez, etorkinen auzia gero eta hedatuago dagoen fenomenoa da. Gizartean txertatzeko etorkinei heziketa duina eskaintzea beharrezkoa dela jakina da; baina, nola egin?
10
angaitz Ikastolako zuzendaritzan denbora dezente daramat, eta horregatik ikusi eta bizi ahal izan dut, uste baino lehenago, orain dela urte gutxi zeuden susmo horiek: etorkinen gertakaria. Pasaian, Oiartzunen eta Irunen hasitako etorkinen etorrera aurreko ikasturtean hasi zen gure herrian nabarmentzen, eta etorkin horien integrazioa helburutzat hartuz, fenomenoari kalitatezko erantzuna eman behar geniola planteatzen hasi ginen. Horrela jakin izan genuen hezkuntza administrazioa zela, –irakaskuntzaren arduradun nagusia, alegia–, gai honi irtenbidea eman behar ziona, eta,
L
halaber, Gipuzkoako hezkuntza delegazioko eskolaratze batzordea zela, etorkina zein eskolan sartu –non integratu– erabakitzen zuena. Baina bestetik nabarmena zen hezkuntza administrazioaren eta udal administrazioaren arteko koordinazio falta, eta, beraz, eskola hautatzeko prozesua ez zen ahal bezain eragingarria. Horrela, aurreko ikasturtean hasi ginen estrainekoz etorkin kontzeptua erabiltzen, eta gaur egun ikastolako %1´5 etorkina dela esan dezakegu. Baina kopurua ez da izan funtsezko arazoa. Zera da kezkagarriagoa: nola integratu, zer nolako prozesua eraman aurrera, zer nolako papera jokatu
o010-011_on
21/10/05
20:16
PĂĄgina 2
sakONduziritzia
Aspaldiko erronka ikastolako alor edota talde bakoitzak, edota zer nolako laguntza eta baliabideekin kontatu. Hori guzti hori aurran pentsatuz planteatutako zerak dira, ikasleari ahal den integrazio errazena eta azkarrena emateko xedez, bai eskolan, bai eta gure gizarte sisteman ere.
PLANGINTZA ZEHATZAK. Etorkina ikastolara hurbiltzen denean adina da kontutan hartzen dugun aurreneko puntua. Langaitz Ikastola integrazio eta murgiltzearen inguruan esperientzi handiko eskola denez, bi eta bost urte bitarteko etorkinei beste ikasleei ematen dien tratamendu berbera ematen die ikastolan sartzen diren lehenengo egunetik. Sei urtetik gorako adinarekin datozkigun etorkinekin norbanakako plangintza egiten saiatzen gara, hainbat ezaugarri kontuan hartuz. Ikaslearen hizkuntza maila, ikasle berriaren ohiturak eta bere jatorrizko kultura ezagutzen saiatzen gara. Hau egiteko ikastolako irakasleen papera oso garrantzizkoa da eta, halaber, eskolan planteatzen den harreraren jarduera deritzonak garrantzia handia du. Guztiagatik, ikastolako aholkulariak, zuzendaritza taldeak eta, batez ere, ikaslearen irakasle-tutoreak haurrarekin dituen harremanak hil ala bizikoak dira. KONPROMISOA. Ikaslearen integrazioa guztion konpromisoa izango da eta integrazio bera ikastolako helburu nagusienetakoa bihurtuko da. Beraz, ikastolako irakasle guztien lana, zerbitzutan aritzen diren langileen lana, bulegotan edota gainontzeko lekuetan aritzen direnen laguntza beharbeharrezkoa izango da aldez aurretik aipaturiko helburua lortzeko: integrazioa. Etorkinei kalitatezko erantzuna emateko orduan, etorkin bat inguratzen zaigun bakoitzean, eskolako baliabideen ikerketa berria egiten dugu eta, askotan, laguntza jasotzen duten ikasle arruntak, denboraldi batez laguntzarik gabe gelditzen dira. Neurri honekin, maiz, ez gara konforme egoten, baina ez dugu beste irtenbiderik. Ikusten denez, egoeraren arabera etengabeko aldaketak eman daitezke, beti ere sistema ahalik eta eraginkorren egiteko. Azkenik eta bukatzeko, zer esan gurasoen jarreraren garrantziaz? Integrazio honetan gurasoen papera erabakigarria da. Eskolaz kanpoko jardueretan eta euskararen aldeko konpromisoetan edota ekintzetan, nahi eta nahiezkoa da apustua egitea, beharrezkoa; sarritan, ordea, guk markatutako helburua gurasoek ez oztopatzearekin, nahikoa dugu.
Mattina Etxeberria eta ArgiĂąe Sagastume Trintxerpeko Karmengo Amako zuzendaritzako kide dira. Eskola honek gertu-gertutik bizi du etorkinen afera, Pasaiako barruti horrek nabarmendki bizi baitu etorkinen fenomenoa.
960. urtetik aurrera etorkin asko hasi ziren iristen Trintxerpera, batez ere Galizia eta Portugaletik. Auzo hau, oso anitza izan da aspalditik eta hori nabaritzen da praktikan. Azken urte hauetan hainbat herrialdetatik iristen ari dira (Errumania, Venezuela, Colombia, Argentina, Senegal...) eta baita penintsulako beste erkidego askotatik ere. Esan dezakegu naturaltasunez integratzen direla, bai auzoan, bai eskolan ere. Bertako Karmengo Ama Ikas Komunitatearen helburu nagusia desberdintasunak gainditu eta pertsona guztiei kalitatezko hezkuntza eskaintzea da, hau da: eskola honetan ume guztiek izango dute tokia, bertakoek nahiz kanpotik etorritakoek. Beraz, guztion eskolaren printzipioan oinarrituz, aniztasunaren trataerari garrantzi handia ematen diogu. Ikasle etorkin bat eskolara heltzen denean, bi helburu nagusi markatzen ditugu: alde batetik bertako hizkuntza akademikoa (euskara) ikasten joatea, eta, bestetik, umearen alde emozionala zaintzea. Oso inportantea da, umea taldean gustura sentitu dadin, gela barruko dinamika normaltasunez jarraitzea, autonomoa izatea, eta, horretarako, bertan erabiltzen den hizkuntza polikipoliki menperatzen joan behar da. Esan behar da, zentzu honetan, bertako haurrek jarrera ona izaten dutela normalean, etorkina lagunduz, eta honi integratzeko baliabideak eskainiz: kidetasuna eta laguntasuna, batik bat. Pauso hau ahalik eta azkarren emateko, haur bakoitzaren beharren arabera, indartze neurri egokiak hartzen ditugu, bertako irakasleen ordutegiak egokituz edota zenbait kasutan, Hezkuntza Sai-
1
lak ahalbidetutako baliabideak erabiliz, adibidez, itzultzaileak. Aurten, adibidez, itzultzaile errumaniarra etorri zaigu eskolara 1. mailan ditugun haur batzuei laguntzera. Esan behar da estreinako aldia dela zerbitzu hau erabiltzen duguna. Pertsona hau astean bitan (ordu batzutarako) etorriko da lehenengo hiruhilean zehar eta gela barruan egongo da haurrei laguntzen. Bera dagoenerako, tutorearekin koordinatutako programa bat egitea da gure asmoa. Oso esperientzia aberasgarria izan daitekelakoan gaude, familiarekin harremanak errazteko ere baitago itzultzailea. Ikasle hauen familiak ere kontuan izaten ditugu, haurrak matrikulatzera etortzen diren momentutik laguntza eskainiz, bai euren seme-alabekin zerikusia duten gaietan, baita beste edozein esparrutan behar duten laguntza luzatuz ere.
LAGUNTZA GEHIAGO. Lehen aipatutako itzultzailearekin batera, bada beste laguntza mota ugari. Oro har haurren integrazioa bermatzeko klaustrokide guztion artean moldatzen gara, haur hauen eskolaratze prozesua normaltasun handienean gauzatu ahal izateko. Uneren batean hau guztia nahikoa ez dela ikusiko bagenu, ordea, beste figura bat eskainiko liguke Hezkuntza Sailak, hizkuntza indartzeko irakasle laguntzailearena, hain zuzen. Hau eskatzeko epe bat izaten da eta irakasleren batek lan hau betetzeko asmoa edo gogoa azaltzen badu, proiektu bat diseinatu eta Hezkuntza Sailan aurkeztu behar du. Epez kanpo haur etorkin gehiago matrikulatzen badira, badago figura honen eskaera egiteko aukera ere; guk, momentuz, ez dugu egin. 11
o012-013_on
24/10/05
16:24
PĂĄgina 1
nagusia
gero arte
BUENAVISTA J.A.Areta ‘Juxe’ Datuak. 1968. Errenteria-Orereta. Ibilbidea. Argazkigintzaren baitan urte mordoxka darama Juxek. Musikaren munduan ezaguna da argazkilaria, mundu horretako dozenaka kontzertu zein pasadizo argazkitan bildu dituelako. Zein aldizkari edo argitalpenerako lan egin duen azaltzeak luze joko luke.
12
Urteetan eta urteetan ehunka musikariren gotorleku izandako egoitza erautsi egin dute aurten; Juxek azken argazkiak atera zituen
o012-013_on
24/10/05
16:23
Página 2
kliknagusia
‘UNDERGROUND’. Buenavista etxearen baliorik handienetako bat zuen ukitua zen; ohiko moldeak hausten zituen ukitu underground-a zuen, askoren ustetan.
13
o014-015_on
24/10/05
13:33
Pรกgina 1
nagusiakklik
MUSIKAREN TOKIAN, ORUBEA. Bi belaunaldi egon dira Buenavistako etxean musika egiten, musika gozatzen, eta, batzuetan, musika sufritzen; orain, hura zegoen tokian notak isildu dira, eta musikarien gotorlekuaren ordez, orubea dago, huts-hutsa.
14
o014-015_on
24/10/05
13:32
Pรกgina 2
kliknagusia
15
o016-019_on
24/10/05
20:37
Página 1
ITZIAR NOGUERAS Elhuyar Fundazioko zuzendaria
“
Kanpotik ikusita oso konplexua dirudi Elhuyarrek, baina nahiko sinplea da” Testua: Urederra Argazkia: L.G
lhuyar hitza entzun orduko zientzia, zientzialariak eta honen ingurumarian dabilen hainbat gai datorkigu burura, musika minimalistaren antzera, gutxi batzuen esparrua edo ghettoa dela sinetsita gaudelarik. Errealitate gordin honetaz ohartzeko, zientziaren gainean arduratzen diren argitalpenak eta saio desberdinen ikus-entzuleen kopuruari so egitea baino ez dago. Oraingo honetan, baina, herritar xume garenoi ulertzen latza eta gogorra egiten zaigun zientzia arloa albo batera utziz, ON aldizkariak ur gaziko emakume goxo baten ahotik jasotakoa irakurleekin konpartitu nahi du. Itziar Nogueras, Elhuyar Fundazioa irmoki zuzentzen duen emakumeaz ari gatzaizkizue. Hitzorduan Elhuyarrek Usurbilen duen egoitzaren barnean egin zuen ONek Itziar Noguerasekin. Pixka batean itxoin ondoren Itziarrek, irribartsu, bere bulegora lagundu gintuen. Egoitzaren egokitasunak txunditu gintuen, eta Noguerasi hala aitortu genion.
E
A zer nolako toki zoragarria duzuen!
Bai, ederra, benetan! Ezin duzu imajinatu ere egin zein gustura gauden! Pentsa, inurritegi batean egotetik jauregi batera pasatzea bezalakoxea izan da guretzat. Zerk bultzatu zintuzten aldaketa ematera?
Azken bi urteotan eta Elhuyarrek 16
berak aldez aurretik izan zuen hazkundearen ondorioz, proiektu askotan murgiltzen hasi ginen, ilusio handiz. Hala ere, azpiegitura aldetik, lan-baldintzak nahiko kaskarrak ziren. Egin kontu: liburutegia garaje batean geneukan! Gauzak horrela, leku aproposa eta egokia bilatzeari ekin genion. Hainbat tokitan begiratu ondoren Usurbilgo industrigune honetan zerrak egiten zituen enpresa baten eraikina erosi eta berritu genuen. Holaxe, iazko abendutik hementxe gaituzue. Badira bi urte Elhuyarreko zuzendari zarela; nolatan animatu zinen urrats hori ematera?
Batetik, Iñakik [Iñaki Irazabalbeitiaz ari da], aurreko zuzendariak, amua bota zidan. Bestetik, Elhuyarren beti pentsatu izan dugu aukeran, behinik behin, gutako batek hartu behar duela ardura mota hori. Hori zela eta, langileen arteko galdeketa baten bitartez nire aukerak aztertzeko parada izan nuen. Gehienon gustukoa nintzela jakinagatik hilabete pasatxo kostatu zitzaidan baiezkoa ematea, zuzendaritza berria osatzeko eman genuen denbora bera, hain zuzen ere. Zertan nabaritu da zure ikuttua?
(Kar, kar) Iruditzen zait besteek baloratu beharko luketela hori, ezta? Bestela galdetuko dizugu. Zein norabide eman nahi izan
o016-019_on
24/10/05
20:37
Página 2
literaturanagusia
“
Gehiengoaren gustoko nintzela jakinda ere, hilabete kostatu zitzaidan zuzendaritza onartzea”
“
Irizpideak markatu behar ditut, erabakien erantzukizuna guztiona dela sentiaraziz”
diozu Elhuyar Fundazioari?
Oso orokorrean esanda, talde lana sustatzeaz eta sendotzeaz kezkatuta nago. Bestalde, erabakiak hartzeko erraztasunari eta ardurak konpartitzeari –ez zuzendaritza talde unipertsonala mailan soilik, baizik eta arlo guztietako langileenean ere– ahal den
Artez lan egiten duen hizkuntzalaria Donostiarra jaiotzez (1969), Itziar Nogueras Errenteria-Oreretan bizi da, eta hizkuntzalaria da ofizioz. EHUn euskal filologia ikasi zuen, eta Elhuyarren hiztegigintzan hasi zen lanean, hortik elkartearen kudeaketa lanak egitera pasatuz. Ezer ezkutatzeko eta asko zabaltzeko dutenen moduan hitz egiten duenetakoa da: zuzen, kontsignak eta aurrez egindako esaldiak alboratuz: ideiak azalduz. Gaur egungo emakume moderno eta garaikidearen irudiari primeran egokitzen zaion profila du Noguerasek, nahiz eta, seguru aski, berak horrelako adjektiboak, galdetuz gero behintzat, baztertu egingo lituzkeen. Euskal Herriko fundazio eragingarrienetako bat neurrian bederen, ezinbestekoa deritzot. Nire iritziz, zuzendaritzak irizpideak markatu behar ditu, baina erabakien erantzukizuna guztiona dela sentiaraziz. Izan ere, aurrera jarraitzekotan, denon inplikazioa ezinbestekoa da. Zenbateko inplikazioaz ari gara?
kudeatzen du, baina erantzukizuna aldarte onez hartzen du, konfiantzaz. Elhuyarren dozenaka sailen azpisailen, atalen eta azpiatalen zuzendaritza talentuz gidatzea, agian, ez da kasualitaearen ondorio izango. Aitortzen duenez, izan ere, arte zalea da Nogueras; nola margolaritza zalea, hala argazkilaritza ere: “Argazkilaritza da nire ofizio fustratua; hemen egongo ez banintz, horretan saiatuko nintzatekeen”, aitortu du. Irudien munduan nola, letren munduan halako lilura aurkitzen duenetakoa da. Literatura atsegin du, eta irakurtzen du, ahal duenean behintzat. Idazle kuttunen artean kuttunena: Andu Lertxundi.
Gu ehun bat langile inguru gara, %70 emakumezkoak. Zeregin honek zer eman dizu orain arte?
Eman, eman, kezka dezente eta potoloak. Ez naiz lanaren ugaritasunaz ari lehen baino lanpetuago ez bainabil. Esan nahi dudana zera da, ardurak, nolabait esate-
ko, handiagotu egin zaizkidala. Honek, baina, gehiago ikasteko aukera eman dit, zalantzarik gabe. Eta kendu?
Lan egiteko orduan nuen patxada eta agian kiloren bat edo beste gainetik. Egoitzaz aparte, Elhuyarren al-
17
o016-019_on
24/10/05
20:36
Página 3
nagusialliteratura
“
Badira urteak Elhuyarrek merkatuari begira jartzea erabaki zuela, baina ardatzak ahaztu gabe” Euskara lan munduan txertatzeko beharra ikusi zenean sartu ginen hiztegigintzan”
asmoz EHUko informatika fakultateak saritua izan zen proiektu sendo bat diseinatu zuen. Fakultate horretan formatutako pertsonei nolabaiteko irtenbidea eman nahi zitzaienez et a gurekin proiektuak lantzeko aukera izango zutela ikusiz, lankidetza gauzatzea erabaki zen. Emaitza hauetako bat da Gara egunkariarekin batera plazaratu ditugun plugingak, alegia, Worden integratu ahal izateko aplikazioak: Xuxen, sinonimoak, hiztegiak…
daketa sakona eta garrantzitsua eman da.
Oraindik ere bada Elhuyarrek, zientzia elkartea izanik, hizkuntzalaritzarekiko duen grina ulertzen ez duenik.
“
Bai, halaxe da. Kultur Elkartea izatetik Fundazioa izatera pasa gara, Elhuyarren jarduna eta izaera juridikoaren artean kontraesan handiak baitzeuden. Garai hartako zuzendaritzak aldaketa hori eman ahal izateko urratsak eta baldintzak zehaztu eta bideratu zituen. Esate baterako, Elhuyarren ondarea ez zen pribatizatu nahi izan, garai hartako lanaren norabidea ontzat eman zen eta, azkenik, bazkideei eta kolaboratzaileei proiektu berrian txertatuta egoteko aukera izan zezaten erabakia hartu zen. Honek adierazten al du Elhuyarreko egituraren konplexutasuna?
Kanpotik ikusita konplexua dirudi, baina sinplea dela antzemateko gure makroegiturari gainbegiratu bat ematea baino ez dago. Alde batetik Fundazioa dugu. Honen barnean hiru arlo ditugu: edizioak, zerbitzuak eta komunikazioa. Bestetik bi sozietate mugatuak: Aholkularitza, –zeinaren jabe bakarra Fundazioa den–, eta Eleka UPV/EHUarekin batera ingeniaritza linguistikoa garatzeko sortu duguna. Eleka?
Bai. Urteak dira Elhuyarrek merkatuari begira jartzea erabaki zuela, beti ere zientziaren dibulgazioa eta euskararen garapena ardatz hartuta, noski. Hizkuntzak eta teknologia berriak uztartzeko 18
Ulertzen dut nahasgarria izan daitekeela, batez ere arlo hau hainbat erakundek jorratzen dutela kontuan hartzen badugu. Dena den, sortu zenetik zientzia euskaraz ematea izan da Elhuyarren helburuetako bat. Hasiera batean unibertsitate mailako liburuak itzuli ziren. Honek terminologia lantzera bultzatu gintuen. Orain dela 15 urte euskara lan munduan txertatzeko beharra antzeman zenean hitzarmen baten bidez Elhuyarri enkargatu zitzaion arlo honetako terminologia landu eta garatzea. Geroztik hiztegiak argitaratu izan ditugu. Honek ez du esan nahi Euskaltzaindiarekin lehiatzen ari garenik. Pentsa, gure lehenengo hiztegi elebidunean Miren Azkarate eta Xabier Kintana aholku batzordekide izan genituen! Beste erakundeekin harremanik baduzue?
Gure esparrua oso zabala da. Bai enpresa pribatuekin, bai erakunde publikoekin eta gure antzeko zereginetan dabiltzan hainbat enpresekin ere harremanak ditugu. Batzuetan hika-mikarako eta besteetan, berriz, ados jartzeko. Elhuyarrek hedabideetan duen presentzia ere ez da gauerdiko ahuntzaren eztula.
Euskadi Irratian Norteko ferrokarrilla izeneko saioa egiten dugu. Beste irrati batzuetan berriak Quark sistemaren bidez zabal-
o016-019_on
24/10/05
20:36
Página 4
literaturanagusia
Azkar-azkar
Eskualdea zientziaz jantzita
Baratxuria baina finagoa.
Orduen kantitateari baino, orduen kalitateari erreparatu behar zaio. Udazkena. Nahiago eguzkia: udazkenak tristura apur bat ematen dit. Heriotza. Ez naiz horretaz oso jabe, ez dut gehiegi pentsatzen. Einstein. Bere alderdi sozialak eta errebeldeak harritzen nau. ‘Aupa Etxebeste!’. Egun hauetako batean ikusiko dut! Energia alternatiboak.
Aukera errealak izan daitezen aurrerapausoak eman beharko lirateke. Ibarretxek propopsatutako Alderdien Mahaia. Batzeko
ahalegin guztiak dira positibo. Ceuta eta Melilla. Politika
okerraren ondorio zuzena. tzen ditugu. Bestalde, Elhuyar aldizkariaz gain zientzia.net eta zernola.net web orriak ditugu. Euskal Herrian egiten diren ikerket a lanak basqueresearch.com-en bidez zabaltzen ditugu nazioartean zehar. Azkenik, ETBn Teknopolis saioa egiten dugu. Ikasturteotan ere Teknopolis ikusiko ote dugu?
Horretan ari gara buru-belarri. Izan ere, programa hau egin ahal izateko urtero aurkitu behar izaten ditugu finantzabideak, tamaina honetako lanak aurrera ateratzeak diru dezente suposatzen baitu. Espero dugu laister dena lotuta uztea urtarriletik ekaina bitartean emititu ahal izateko. Zein da zuen erronka epe motzera?
Erosi dugun egoitza ezarritako epetan zintzo-zintzo ordaintzea. Lanari buruz ari garelarik, egunerokoaz gain, zientzia eta teknologien hiztegi entziklopedikoa egin nahi genuke. Bestalde, lan munduari astindu ederra eman behar zaiolakoan gaudenez, euskaraplanak berritzeari eta ugaritzeari ekin nahi diogu. Badakigu lan
Noguerasekin batera eskualdeko beste zazpi lagun daude Elhuyarren lanean.
Lehen ere esan dugu Elhuyar Fundazioa handia eta zabala dela. Erakundearen web orrira sartu besterik ez dago egituraren handitasunaz jabetzeko –www.elhuyar.com–. Hain erakunde zabala eta jendetsua izanik, bertan eskualdeko langileak izatea ez da harritzekoa. Harritzekoa, akaso, langileen kopurua da: zazpi! Hauen artean gehiengo nabarmena emakumezkoak dira, eta, zehazkiago, emakumezko gazteak. Aizpea Oteagik, adibidez, idazkaritzan egiten du lan, aholkularitzaren barruan. Igor Leturia I+G saileko teknikaria da; Mari Susperregi informatikaria da, eta Hizkuntz Zerbitzuak saileko datu-baseak sortu eta kudeatzen ditu. Nere Urbieta, bestetik, zuzendari nagusiaren idazkaria da, hau da Itziar Noguerasena, eta elkarrizketa hau egiteko orduan laguntza estimagarria eskaini dio ONeri. Urbieta, gainera, Marketin saileko kidea da. Mariaje Jauregi, halaber, Barneprozesuetako zuzendaria da, eta Rafa Saiz, bestetik, itzultzailea. Esti Anton ZT Korpusean maketazio eta bihurketa lanak egiten ditu, eta Olatz Ricok, harrera eta adiministrazio lanak egiteaz gain, liburutegi eta administrazio lanak burutzen ditu. zaila dela, enpresen lehentasunak, euskararen kontra ez egon arren, bestelakoak baitira. Arlo honetan kaleko jendeak duen ga-
Elhuyarrek, jakina denez, zientziarekin eta hizkuntzarekin zerikusia duten argitalpenak ekoizten eta kaleratzen ditu, beti ere euskara ahalik eta gizarte eremu gehienetara gerturatzeko asmoarekin: erakundeetara, lantegietara, enpresetara, eta abar. Euskarazko 3000 Hiztegia ospetsua da Elhuyarren produktu ezagunenetako bat, baina baditu beste hainbat. Horietako asko paperean argitaratzen ditu fundazioak, baina beste hainbat ikerketa proiektuak dira, edota euskarri informatikoetan plazaratutakoak. Horien artean Word programarako Xuxen zuzentzaile automatikoa da zabalduenetakoa. I+G+B (Ikerketa, Garapena, eta Berrikuntza) arloan ere lan handia egiten du fundazioak, eta, une honetantxe, hamaika proiektu garatzen ari dira; multimedia-katalogazioa eta bilaketak –Interneteko eduki-arakatzaile adimentsua euskarazko testuetarako–; corpusak prozesatu eta sartzeko tresnak; ahotsaren arloan aplikatutako Lengoaia Naturala; zuzentzaile ortografikoaren optimizazioa; estaldura zabaleko analizatzaile sintaktikoa bat euskararako; itzulpen automatikoa, eta beste hainbat. Badituzte erronkak, eta ez gutxi.
rrantzia azpimarratu nahiko nuke. Izan ere, enpres ak esk arien menpe daudenez alde batera edo bestera mugitzen dira. Kon-
tsumitzaileek produktuetan euskararen presentzia exijituko balute enpresek ahaleginak egingo lituzkete eskaria betzeko. 19
o020-021_on
21/10/05
20:31
Página 1
presoak nagusiap anderolak, eskutitzak, tx apak, enk arteladak, esku-paperak, pintadak, graffitiak... urte asko igaro dira, eta, dagoeneko, oso ezagunak egiten zaizkigu presoen aldeko irudiak, presoen aldeko borrokaren islaren adierazgarri hauek. Zenbat lagun ote dira hauetako ekintzaren batean parte hartu edo jarraitu dutenak? Dozenaka, milaka. Aurten, ordea, Lezoko Topaguneraen eskutik, ekimen berria jarri da martxan: Trapujale ibiltaria. Presoen alde lan egiteko Euskal Herriko hamaika herrietan presoen aldeko Topaguneak deiturikoak sortu ziren iaz –oraindik ere sortzen jarraitzen dute–, eta horietako bat Lezon eratu zen. Aspaldikoa et a ezaguna den arazo honetan, geroz eta gehiago estimatzen dira ideia eta proposamen berriak. Alde batetik betiko ekintzak berritzen joateko eta, bestetik, ahalik eta herritar kopuru handiena presoek bizi duten egoeraz ohartarazteko. Lan ildo honi jarraituz hauxe da Lezoko presoen aldeko topaguneak egin duen azken proposamena: Trapujale ibiltaria. Ideia berriak, aspaldiko arazo bati aurre egiteko.
B
IBILIZ. Trapujale pisu handiko pertsonaia da Lezon, inauterietako pertsonaia nagusia baita. Trapujalearen eginahalei botere berriak eman dizkiote, pertsonaia oinez jarrriz, abian. Ibiltaria, izan ere, horrexegatik da: bidea oinez egiten delako. Garai batean etxez-etxe ibilitako Ama birjinen sistema bera erabili dute Trapujale ibiltaria etxez etxe ibiltzeko. Familia batek behin-behinekoz etxean gordetzen du Trapujale, eta epe horretan, presoekin lotutako hainbat konpromiso bete beharko ditu. Ekintza, duela bost hilabete hasi zen eta xedea, “errepresaliatuen izaera politikoa aldarrikatzea eta bizi duten inkomunikazio egoerarekin apurtzea” da, Lezoko Topaguneko kideek azaldu dutenez. 20
TRAPUJALE ibiltaria
Lezoko Topaguneak aspaldiko arazo bati aurre egiteko, modu berriak plazaratu ditu; gizartea presoen inguruan kontzientziatzea da asmoa Testuak: Maitane Santxez Argazkiak: L.G
o020-021_on
21/10/05
20:31
Página 2
presoaknagusia
Trapujale ibiltaria ziega itsurako kaxa batek ordezkatzen du. Kaxa zaku polit baten barruan doa, zeinean Trapujaleren irudia eta Euskal Herriko maparen marrazkia agertzen baitiren, presoen aldeko mugimenduan hain ezagunak diren bi geziekin batera. Kaxak goialdean giltza du eta itsulapiko bat ere badela esan daiteke. Kaxaren barruan, izan ere, sosak bota behar ditu Trapujalearen jabe den familiak. Ekintza udaberri hasieran hasi zen eta jada be50 familia inguruk izan du etxean.
KONPROMISOAK. Trapujale aste betez etxean izatea da lan mardula, baina horrez gain, beste
zenbait zeregin bete beharko ditu familia bakoitzak Trapujale etxean duen bitartean. Horien artean, adibidez, preso bati idaztea. Antolatzaileen izenean Martxelo Saizarrek aipatu duenez, “agian hau da Trapujale etxean dutenentzako lanik zailena”. Ohitura, izan, gutxi daukagulako orri zuriaren parean jarri eta ideiak bertan idazteko. Gainera, familiak, Euskal Presoak Euskal Herrira egitasmoaren erakusgarri den baderola ezaguna etxeko balkoian jarri beharko du, eta bizilagun bati gauza bera egin dezala eskatuko dio. Hirugarrenik, etxeko atarian, etxebizitza horretan Trapujale dagoela adierazten duen txartela jarriko du familiak, “sotoko bizilagunek ere ekimenaren berri izan dezaten, eta, bide batez, arazoaren berri”. Eta, azkenik, preso bati gosaria ordainduko diote. Horretarako Trapujale ibiltariak duen itsulapikoan dirua sartuz joango dira. Ekintza honetan parte hartzea borondatezkoa da eta adin guztietako jendeak egin dezake. Hauetariko askok senideak edo lagunak preso dituztelako egiten dute; beste askok, ordea, besterik gabe presoei elkartasuna adierazteko asmoz egiten dute. Topakuneko kideek azaldu dutenez, azken helburua, noski, “presoak Euskal Herriratzea da”, eta norabide horretan, “ekimena guztiz sinbolikoa” da. “Ekintza hauek presoak gertuago eta gure artean behar ditugula herritarrei helarazteko balio dute”, ohartarazi du Saizarrek.
Bi aste ez dira asko
Orbiso-Pontestatarren familiak du orain Trapujale etxean. Badira egun batzuk hartu zutela, eta betebeharrak beteko dituztela agindu dute. Etxeko alaba Artzandegi Orbisok azaldu ditu Trapujale etxean hartzerko arrazoiak: “Euskal presoen auzia garrantzitsua da, eta garrantzitsua da gizarteak
honen berri izatea; zentzu horretan egiten diren ekimen guztiak dira positiboak”. Beraien iritziz bete beharreko konpromisoak ez dira bereziki zailak, eta ezta neketsuak ere: “uste dugu guk ere ekarpenik egin dezakegula, zerbait eman dezakegula, eta zerbait eman behar dugula”.
horietakoak direnez jende askok Trapujale etxean izatearekin konformatzen dira Topagunekoak. Guztiagatik, presoen aldeko
Topaguneak ekintza honetan “parte hartzeko gonbitea eta deia luzatu” die Lezoko herritar guztiei.
GAZI-GOZO. Balorazioa egiterako orduan gazi-gozo agertzen dira Topagunekoak. Alderdi gaziari dagokionean, hauxe: presoek uste baino eskutitza gutxiago jaso dituztela, eta oraindik ere familia gehiagoren parte-hartzea espero dutela. Alderdi gozoak berriz, hauek: uste baino harrera positiboagoa izan duela partehartzaileen artean. Aipatzen diren lantxoak egitea ez da neketsua baina denbora eskatzen duten
TXARTELA, SOTOAN. Trapujale Ibiltaria etxean hartzeko hainbat konpromiso bete behar dira; horietako bat, bizilagunak jakinaren gainean jartzea. 21
o022-026_on
24/10/05
13:54
Pรกgina 1
nagusiaaazpiegiturak
LANBARREN industriaz blai
Inoizko azpiegitura ekonomikorik handiena sortu dute Oiartzungo Lanbarren izeneko tokian; garraioetarako plataforma logistikoa da Testuak: Lander Garro Argazkiak: L.G.
aintxurizketa paraje eder eta berde izatetik, estrategiko izatera pasa da oso denbora laburrean. Eskualdeko toki asko eta asko bezala, ekonomiaren alorrean hainbat azpiegitura hartzeko deitu zuten erakundeek, eta orain arteko ezaugarriak eta berdetasuna gal-
G 22
tzen ari da. Ez dira bost urte N-1 errepidea handik pasatzerakoan baso trinko batean sartzen zela; gaur egun, ordea, pabiloiek, errepide zabalek edota biribilguneek hartu dute zuhaitzen tokia. Aldaketa hauetan erabateko eragina Lanbarren Parke Logistiko berriak izan du. 1990ean abia-
tutako ekimen ekonomiko erraldoiak milaka metro koadro hartu dizkio naturari, lehen lur huts zena zoru lau bilakatuz. Industriarako gune berri honetan hamaika enpresek izango dute eraikina, eta aurten bertan amaituta izango dutela aurreikusi dute proiektuaren eragileek. Bukatzeko dagoen
honetan, hala ere, hainbat enpresek, dagoeneko, beren jarduna hasi dute; besteak beste, parkerako erabakigarriak izan diren bi enpresek: Alditrans, eta San Jose-Lopez garraio enpresek, hain zuzen. Proiektua hiru aldetariko diruarekin ordaindu da, eta, guztira, 43
o022-026_on
24/10/05
13:53
Página 2
azpiegituraknagusia
600.000. Lanbarren Parke Logistikoa N-1 eta A-8 errepideen artean dago, Gaintxurizketa eta Arkale artean. Azalera handia du, 600.000 metro koadrokoa. Pabiloiak ere ohikoak baino askoz ere handiagoak dira; garraioetarako plataforma da, eta horrek guztiz baldintzatzen du tamaina.
milioi euro baino gehiago inbertitu da bertan. Eusko Jaurlaritza, Udalak, eta Gipuzkoako Aldundia dira kudeatzaileak, horretarako propio sortut ako Lanbarren Parke Logistikoa elkartearen bidez. Lehendakaria Martin Beramendi Oiartzungo alkatea da, eta, ONeri ziurtatu dionez, hilabe-
te honetan bertan lanak amaituko dituzte, “lan handia egin ondoren”. Aurreikustekoa zenez, poligono handi honen sorrerak eragin dituen eraldaketak mota guztietako erreakzioak sortu ditu; aldekoen argudioen ardatza, ekonomikoa da. Gipuzkoa –eta Eus-
kal Herria oro har– ekonomikoki bultzatu nahi bada, esaten dute, azpiegiturak beharrezkoak dira. Azpiegiturek, gainera, lurraren beharra dute. Lanpostuak sortzeko enpresak beharrezkoak dira, eta enpresa horiek azpiegitura sendoak behar dituzte, eta errepide egitura egokia, beti ere
aldekoen esanetan. Beramendik berak azaldu du teoria honen garrantzia: “Tradizionalki pasoko eskualdea izan da gurea, mugatik gertu dagoelako, eta horrek ahalbidetu du Euskadiren garapen ekonomikoa”, esan du. “Horretarako, jakina, azpiegiturak beharrezko dira, eta azpiegitu- 23
o022-026_on
24/10/05
13:53
Página 3
nagusiaaazpiegiturak
‘Atlantikoko garraio plataforma logistikoa’
2003an hasi zituzten Lanbarren Parkeko lanak. Horretarako, zuhaitzak eta sasiak moztu zituzten, eta Arañaburu errekaren norabidea bideratu. Helburua lur malkartsua ordeka bilakatzea zen: bi milioi metro kubo lur atera zituzten hondeatzeko makinek, eta beste milioi eta erdi metro kubo sartu, tontorrak moztuz, eta sakonguneak betez. Ekologistek hilabeteak behar izan zituzten erreakzionatzeko; azkenik, ordea, Abiadura Handiko Trenaren Aurkako Plataformak eta Lezoko Autobiaren Aurkakoak bat egin zuten, eta Lanbarrenen aurkako agiria kaleratu zuten, mobilizazioak deituz.
rek, sakrifizioa eskatzen dute,
lurra behar baitute”, esan du. Aurka, jakina, ekologistak daude, –eta, hauekin batera, beste hainbat talde zein norbanako–. Talde hauen esanetan, Lanbarren ez da puzzle handi baten zatia baino, 24
Agiria oso gogorra zen, eta Lanbarren bera gaitzesteaz gain, askoz ere haratago zihoan irakurketa egin zuten, herritarrak “eskualdeak inoiz jasotako erasorik handienaren” aurrean mobilizatzeko deituz. Plataformen hitzetan, Lanbarren eskualdea garraio plataforma estrategiko bilakatzeko asmoaren aurreneko pausoa baino ez zen. Hori esateko, Eurohiriaren Liburu Zuria-ren edukia hartzen zuten aintzat ekologistek: “Egoera kezkatzekoa da, Lanbarrengo plataformaz gain Sprilur elkarteak –poligono industrialen sustapenerako elkarte publikoak, hain zuzen– Gaintxurizketan beste
hiru garraio poligono handi jarri nahi baititu, orotara 125 hektarea nekazaritzarako lur txikitu eta porlanez eta asfaltoz estaliko lituzketenak: Lezoko Triangeluko Plataforma Intermodala, Lezoko Mendebaldeko Parke Logistikoa, et a Landetx ako Araso Parke Logistikoa dira horiek. Aldi berean, esan gebe doa, plataforma horien eraikuntzak era guztietako garraio eskaerak sortuko lituzkeela”, esan zuten. Honenbestez, plataforma ekologistek oso-oso garbi ikusten zuten egitasmoaren dimentsioa ez zela egitasmoan bertan geratzen, eta, aldiz, honen tamaina askoz ere handiagoa zela;
eta puzlea handitu ahala, gero eta gehiago txikituko da ondare ekologikoa. Lanbarrenen ondoren, izan ere, Abiadura Handiko Trena dator, ostera Jaizkibelgo kanpo kaia, eta abar. Horra bi jarreren ardudio nagusiak.
90eko hamarkada hasieran sortu zen egitasmo handi honen ideia, artean HB alderdiak Oiartzungo alkatetza zuela. Xabier Iragorri alkate ohiak ONeri jakinarazi dionez, orduko ikuspegitik abiatuta sortu zen proiektuaren hazia,
alegia, puzzle handi baten pieza bat besterik ez zela. “Proiektu horiek denak osotasunean harturik, gure lurraldean Atlantikoaren garraio plataforma logistikoa handia ezartzea helburu duen azpiegitura plan erraldoian osagarri eta parte dira”. Norabide honetan, Eurohiriari buruzko liburuak argitaratutakoa gogoratzen zuten: “Ekimen honek merkantzien fluxu ahalik eta handienak erakartzeko eta negoziatzeko gaitasuna izango duen parke transnazional baten sorrera dakar, errepide portu eta trenbide sareei loturik”. Plataformek deitoratu zutenez, argitalpenak “inolako lotsarik gabe” jasotzen
“orduko baldintza ekonomikoak” aintzat hartuz: “Langabezi handia zegoen orduan eskualdean, %16 gutxi gorabehera, eta zerbait egin behar genuelako susmoa genuen. Herriko hainbat enpresa, gainera, joatekotan zeuden, toki
o022-026_on
24/10/05
13:52
Página 4
azpiegituraknagusia
Lanbarren, datutan 2002-2005. Poligonoa aspaldi sortutako
egitasmoa da, baina lanak duela hiru urte hasi zituzten, eta aurten amaituko. Garraioa. Hamaika enpresa izan arren,
garraioa da ekonomia motarik indartsuena bertan. Inbertsioa. 43.514.752 euro inbertitu
dituzte orotara poligonoa aurrera eraman ahal izateko. Hiru erakunde. Hiru dira proiektuaren
barruan dauden erakundeak: Eusko Jaurlaritza –Sprilur
zuen egitasmoaren ondorioz sortuko litzatekeen trafikoaren hazkundeak egungo azpiegituren saturazioa ekarriko lukeela eta, ondorioz, Abiadura Handiko Trenaren “korridorearen urgentzia eta beharrizana indarreagotuko” litzatekeela. Orduan kaleratutakoaren harian, gaur ere proiektua eskualdearentzako “oso-oso kaltegarria” izango dela uste du Josu Pikabea AHTren aurkako plataformako kideak. Eskualdeko hainbat plat aforma ari dira elkarlanean egun –Lezo Bizirik, Jaizkibel Bizirik, Kanpo Kaiaren Aurkako Plataforma, eta beste hainbat– . Gaintxurizketaren in-
arazoak zeudelako, batik bat garraio enpresak, eta horiek joaterik ez genuen nahi”. Iragorrik jakinarazi duenez, gainera, beste pisuzko arrazoi bat izan zuten ekimena abian jarri nahi izateko. “Gipuzkoako Aldundian zurrumurru bat ze-
elkartearen bidez–, Gipuzkoako Aldundia, eta OIartzungo Udala. Amenabar. Amenabar Eraikuntzak
enpresa izan da parkearen eraikuntzaren lanen arduraduna. Enpresak. Hauek dira enpresa
garrantzitsuenen izenak: San Jose-Lopez garraioak, Aldintrans garraioak, Christian Gerposa garraioak, Insausti garraioak, Gexa, Nortisa, Ollokiegi garraioak, eta Berango Logistika.
guruan egiten ari diren –eta egiteke dauden– lanen inguruankezka handia dutela azaldu dio Pikabeak ONeri, eta beraien lehentasuna, oraintxe, hortxe kokatzen dutela. “Jaurlaritzak eta gainerako erakundeek herritarrentzako mesedegarri izango direla esaten badute ere, –horretarako, gainera, zer eta garraioen murrizketa aipatuz–, iruzur egiten ari dira, lan hauek egiterakoan eskualdea gune estrategiko bilakatuko baita, garraioak, et a, beraz, kuts adura nabarmen areagotuz, –eta biztanleen ondarean eta bizitza kalitatea murriztuz–: txikizioa izugarria izango da”, esan du.
bilen, eta zurrumurru horren arabera, bazen Lanbarrenen zabortegi bat egiteko asmoa. Guk asmo horri aurre hartu nahi izan genion, bertan ekonomikoki baliagarria izango zen azpiegitura sortuz”. 25
o022-026_on
24/10/05
13:52
Página 5
nagusiaaazpiegiturak
La Rosaledan ere aldaketak Lanbarren parkearen eraikuntzak La Rosaleda kanpalekua kokagune bitxian utzi du. Aurreko orriko argazkian ikusiko duzuenez, La Rosaleda poligonoaren alde batean geratu da, baina inguratuta. La Rosaledako zuzendaritzarekin akordioa lortu zen, eta poligonoaren arduradunek kanpalekuarekin hainbat truke adostu zituzten. Pabiloiak jartzeko, izan ere, igerilekua eta pilotalekua aldatu behar izan dituzte –eta baita hainbat partzela ere–. Trukean, egitura horiek hobetu
Hiru gune edo atal handitan banatuta dago egitura handia: garraioak, lantegi klasikoak –mekanika eta beste hainbat–, eta arrantzaren ingurukoak –arrainaren manufaktura, izoztegiak, eta abar–. Hauekin batera, beste hainbat enpresa mota dago, eta baita zerbitzuetarako denda handia ere.
PUZZLE HANDIA. Lanbarren parkea Lartzabaldik Gaintxurizketarako norabidean dago, eta 600.000 metro koadro betetzen ditu, La Rosaleda kanpalekutik pasata. N-1eta A-8 errepideen artean dago, Gaintxurizketa eta Arkale artean. Gaintxurizketan beste poligonorik badago, baina, oro har, mendatea da oraindik bertan jaun eta jabe. Hori, ordea, gaur gertatzen da. Etorkizunerako, izan ere, Gaintxurizketa are eta estrategikoago izango da, eta, beraz, hamaika azpiegitura hartuko dituela aurreikusten dute talde eta eragile guzti-guztiek. AHTren aurkako plataformakoek hala azaldu dute, eta arduradunek ere ez dute aurkakorik esan. “Garraioa da gure ekonomiaren zutabeetako bat, eta hala izan da historikoki; guk ekonomia mota horri azpiegiturak sortu behar dizkiogu, natura ahalik eta gehien 26
–handitu– egin dituzte, parkearen diruarekin. Lehen igerilekua zegoen tokian orain industri orubea dago, eta pilotaleku zaharraren tokian jarri dituzte igerileku berriak. Kanpalekuko goialdean, berriz, pilotaleku dotorea eraiki dute. Joseanek La Rosaledan bere partzelatxoa du, eta ONeri baieztatu dionez, kanpalekuan ez da liskar handirik egon, “zuzendaritzari ondo etorri zaizkiolako lortutako akordioak”. Hala ere, “lehengo lasaitasuna eta diskrezioa galdu ditu akanpalekuak, eta pena da”
errespetatuz; badakigu sakrifizioak egin beharko ditugula”, ohartarazi du Martin Beramendi alkateak. Abiadura Handiko Trena, adibidez, bertatik pasako da, eta honen inguruan, jakina denez, errepide sarea osatzeko asmoa dago.
EURO HIRIA. Hau guzti hau, bestetik, Baiona-Donostia Eurohiria deitzen dutenaren egitasmoaren barruan kokatu beharko litzateke. Beramendik ez du hau ukatu, eta honen inguruan esaten diren “gezurrak” deitoratu ditu: “Eurohiria errealitate bat da, ez da asmo bat, ez da erronka bat. Gaur, dagoeneko, hiri handi bat osatzen dugu, eta guk lotura horiek sendotu egin nahi ditugu”. Parke Logistikoko presidenteak garraioek gure ekonomian duten pisua nabarmendu du, eta horrek suposatzen duen apustua azpimarratu: “Estatuko hainbat tokitan lur orubeak ia oparitu egiten dituzte enpresak deitzeko, baina pabiloiak hutsik dituzte; guk, berriz, poligonoak bete egiten ditugu, eta hori azpiegitura onak ditugulako da, eta baita Madrildik zein Paristik gertu gaudelako ere. Hori guztia gure ekonomian funtsezkoa da”, esan du. Auzi honetan ahaztu ezinezkoa
den beste kontua Pas aiako kanpo portua da. Iragorrik zehaztu duenez, Lanbarren martxan jartzea erabaki zutenean ez zuten gaur egun dagoen ikuspuntu orokorra, eta, beraz, ez zituzten egitasmo guztiak elkar lotzen. “Gaur egun begi-bistakoa da eskualderako hainbat zera aurreikusi dituztela, guztiak ere neoliberalismoa eskualdean txertatzeko xedez. Guk, noski, ez genuen hau horrela izango zela pentsatzen, orduan hau guztia ez baitzen existitzen, ezta paperean ere”, aipatu du Iragorrik. Orain, ordea, proiektuen arteko lotura begi-bistakoa da: “Gure
eskualdea ez dago lurretik bakarrik ondo komunikatuta, trenbidea ere hortxe dugu, eta baita itsasoa ere”, esan du Beramendik. Bien bitartean, esan bezala, Lanbarren planta azaroan bertan amaituta egotea espero dute arduradunek, eta bertan, lehen aipatuko enpresekin batera, beste hainbat enpresa garrantzitsu izango dira, batik bat garraioaren esparrukoak. Azaldu dutenez, poligonoa osatzen duten enpresa ia guztiak zeuden lehenagotik ere Oiartzunen, baina hauek hazi egin direnez, lanpostuen ikuspuntutik hazkundea izango dela aurreikusi dute.
o027_on
24/10/05
10:50
PĂĄgina 1
agendanagusia
HELDU DIREN HIRU HITZORDU
1Herri MUSIKA Herri Musikaren 4. Jardunaldiak ospatuko dira Oiartzunen Testua: Urko Etxebeste Argazkia: Jon Martin
zaroko azken asteburuan musika zaleek herri musikaz gozatu eta ikasteko aukera izango dute. Laugarren urtez, izan ere, Herri Musikaren Jardunaldiak izango dira. Aurten danbolinterooek izango dute protagonismoa; horregatik jarri diete jardunaldiei izen hau: Danbolinteroen iragana, oraina HILAK 27 eta geroa. M u s i k a Mintegia. ekitaldi han- 10:00etan. dia izango Alberto da, eta opa- Jambrinaren eta roa: minte- Aranbururen giak, kon- hitzaldiak. tzertuak, jaialdiak, eta beste hainbat izango dira asteburu osoan zehar. Larun- HILAK 28 batean egun Erromeria. serioa izan- 17:00etan. go da, nola- Doneztebe bait esatea- Plazan, rren. Alberto Donostiako J a m b r i n a k txistulariak. et a Mikel Aranburuk hitzaldiak eskainiko dituzte. Igandean, berriz, erromeri handia izango da, Doneztebe plazan.
A
2
JAIZKIBELGO AUTO IGOERA. Munduko gidaririk onenek Jaizkibelen neurtuko dituzte indarrak. Autorik ikusgarrienak Pasaiatik abiatuko dira, eta Hondarribian izango dute helmuga. AZAROAK 27 9:30ean Pasai Donibanen Lagunartea elkartea
3
JOHANA BARRIOLA EHBEko kidea
“Hezkuntza gure izaeraren oinarri-oinarrian dago� uskal Herriak Bere Eskola taldeak antolatuta, Euskal Curriculumaren liburua herriz-herri ibiliko da azaroan zehar. Asmoa, herritarren ekarpenak jasotzea da Johana Barriola da antolatzaileetako bat.
E
Zertarako Euskal Curriculuma?
Curriculumak ikasleak hezkuntza garaian jasotzen duena baldintzatzen du, hau da, ikaslea etorkizunean izango dena. Hezkuntza gure izaeraren oinarri-oinarrian dago. Curriculuma ordezkatzen duen liburua eskualdean izango da, zein da egitasmoaren helburua?
Ekimen sinbolikoa da. Alabaina, Euskal Curriculumaren prozesua une honetan ekarpenen fasean dago, eta horixe azpimarratu nahi dugu: bakoitzak, bere esparruan egin ditzala ekarpenak.
AZAROAK 10 ETA 12 Euskal Curriculumaren liburua kalean Errenteria-Oreretan liburua Zumardian jarriko da
hilaren 12an, eta ekitaldi handia izango da. Oiartzunen hilaren 10ean izango da. 27
o028_on
24/10/05
21:40
Página 1
jakiteko
jantzia oinetatik
HASITA Jose Cruz Arrieta Gisasola Errenteria-Oreretan geratzen diren hiru zapatarietako bat da Testuak eta argazkiak: Lander Garro
auza bitxia da zapatena, guztiok jantzita ere, inork gutxik zaintzen baititu. Jantzi, erabili, urratu, eta bota. Horixe egiten dugu, oso-oso salbuespen gutxirekin. Jose Cruz Arrietak, Tapak denda du 17 urtetik hona, Biteri kalean, ErrenteriaOreretan. Bertan ehunka bezeroren konfiantza irabazi du urteetan. Gaur egun, lan izugarria egin, eta gutxi irabazten du. Lan tradizionala egiten du, lan gutxi bezala tradizionala, baina teknika berriak aplikatzen ditu, ezinbestean: “Bestela ezinezkoa izango litzaidake bizirautea”.
G
DENETARIK. Zapatari batek ia denetarik egiten du, eta ia guzti horregatik oso-oso gutxi kobratzen du. “Jendeak gauza batzuengatik asko ordaitzen du, gehiegi; beste batzuen truke, ordea, ez du ezer ordaindu nahi”. Hala ere, zapatekin mirariak egin behar izaten ditu, edozer gauza eskatzen baitiote. “Izugarria da jendeak zenbat irudimen duen: gaur egun, adibide bat jartzearren, Ronaldinho jokalariari esker, zapatentzako urre koloreko margoa modan dago; haurrek, hau ikusita, horre28
lako zapatak nahi izaten dituzte, eta guraso asko dendara etortzen da, konponbide bila”. Zapatariak, batzuetan, berak hartzen du konponbide bitxi horien ardura, baina besteetan, bezeroari laguntza eman, eta lana berak egin dezan aholkatzen dio, “bestela prezioa ikusita korrika alde egingo lukete!” Zapatagintza arriskuan dagoen lanbidea dela uste du Arrietak, “gazteek ez dutelako lanbidea usaitu ere egin nahi”. Hala ere, berak pozik dagoela dio: “Lanbide duina da, betetasun handia eman dezakeena”.
LAN MORDOA. Lanbidearen sekretua lana da, Arrietaren esanetan: “Lana egin, lana egin eta lana egin; nik igandetan ere egiten dut, ia atseden hartzeko denborarik gabe”.
Materialak Aspaldian bezala, lana egiteko erabiltzen dituen gai nagusiak, goma eta kola dira. Oraingoak –kolak, batez ere–, lehengoak baino naturalagoak dira, ez hain kutsakorrak; gusturago egiten du lan orain. Lanabesei dagokienean ere, betiko tresnei berri gutxi gehitu die: aihotza –mota guztietakoak, hori bai–, mailua, iltzeak, eta zolan lotutako goma zatiak behar bezala karrakatzeko lixagailua erabiltzen ditu.
o029_on
22/10/05
09:27
Página 1
talaiatikjakiteko
TORRE ETXEA, EGOERA TAMALGARRIAN. Udalak urte batzuk atzerago –aurreko legegintzaldian– Torre etxea erosi zuen, beran kultur etxea egiteko asmoz, nonbait. Urteak aurrera joan dira, ordea, eta etxea bere horretan dago, utzita. Auzotarrek nola, herriko beste hainbatek salatu dute etxea abandonatuta dagoela. 1480 urtean eraiki zuten etxea, ez gerrarako, jauregi bezala baino; horrek, eta beste zera batzuek, oso berezi egiten dute etxe hau. Testua: Goiatz Labandibar Argazkia: Goiatz Labandibar 29
o030_on
24/10/05
16:12
Página 1
historia jakitekoh
Abizena Esnaola Armarria.
Esanahia.
Urrezko iturria, hondo urdinean, eta basurde bat arte batean bermatuta, zutik.
Sasien tokia. Beste batzuen arabera Esna esnetik dator; beraz: esne tokia izango litzateke esanahia.
Banaketa semantikoa. Esna + ola.
Abizenaren kokapena.
Legorreta. Abaltzizketa. Azpeitia. Azkoitia. Albistur. Abizenaren hedapena. Errenteria-Orereta
(1748). Amezketa (1774). Albistur (1767). Tolosa (1826). Berastegi (1765 eta 1799). Deba
(1761 eta 1773). Zestoa
(1725 eta 1773). Lasarte (1708). Orio (1786). Albistur (1767). Tolosa (1826).
Biografia Martin Barkaiztegi ‘Martintxo’ (Oiartzun) adira Goya margolari handiaren obraren barruan Martintxo izeneko toreatzaile bati eskainitako hiru obra, akuafortean egindakoak. Hiruretan protagonista toreatzailea da, eta zezenaren aurrean erakusten duen indarrak eta ausardiak jotzen dute begira. Goyak Tauromaquias seriearen barruan egin zituen obra hauek, eta mundu osoan ezagunak dira. Gutxiek dakitena, ordea, zera da: Martintxo delako toreatzaile bizia oiartzuarra zela. Euskal Herrian askok eta askok Argia aldizkariak ateratako mahai jokoari esker ezagutzen dute
B
oiartzungo torero
AUSARTA Martin Barkaiztegi XVIII. mendean ospetsu izan zen, zezenaren aurreko abileziagatik Testua: Lander Garro Argazkia: ON
Martintxo. Baina, egiari zor, Martintxo XVIII. mendean arrunt ezaguna izan zela esan beharko genuke. Esaten dutenez, izan ere, Goyak margolanak adiskidetasu-
nak bultzatuta egin zituen: lagun handiak omen ziren. Zezenen mundua orduan oso ezberdina zen, eta Martintxok ordura arteko eskemak eta zezen-
keta moduak hautsi omen zituen. Era guztietako balentriak egin zalea zen, eta ikusleak bere abilezia ikusteko pilatzen ziren. Iñaki Egaña historialariak Quién es Quién en el País de los vascos (Txalaparta, 2005) liburuan azaltzen duenez, Martintxo zezenaren aurrean girgilluekin azaltzen omen zen maiz, hau da, hanketarako eskuburdinekin. Legendak, gainera, beste gauza harrigarri bat esaten du Oiartzungo toreatzaileaz. Diotenez, zezenak lurrera botatzeko bezainbeste indarra zuen. Goyaren akuaforteetako batean, izan ere, Zaragozako plazan izandako zezenketa batean oinarritutakoan, horixe agertzen da: Martintxo, zezena heltzen. Toreroaz, esan bezala, gauza gutxi ezagutzen da zehaztasunez. Datu zehatzeko bat, bere heriotzaren data da: 1800 urtea.
Nahasmena Martintxok izandako bizitza motaren erruz agian, toreatzailearen inguruko datuak nahasita agertzen dira hainbatetantan. Batzuk, adibidez, bizkaitarra zela zioten. Beste batzuk Aragoikoa zela. Guztiak oker daude: oiartzuarra zen.
Fitxa Jaiotze data. XVIII. mendea Herria. Oiartzun. Lanbidea. Toreatzailea. 30
o031_on
24/10/05
21:52
Página 1
historiajakiteko
Argazkia Errenteria-Orereta
Efemerideak Pasaia 1921. URRIAK 16 Melilla. Pasaiako Udalak solda-
du herritar bakoitzarentzat bosna duro eman zituen; gainera, dantzari txikiak kalerik kale ibili ziren soldaduentzat dirua biltzen. 1921. URRIAK 16 Hitzaldiak: debekatuta. Eusko
Gaztedik hitzaldia eskaintzeko asmoa zuen, baina Espainiako gobernuak galarazi egin zuen. Erantzun gisa, Eusko Gaztedik meza isila egin zuen, eta afaria. 1931. URRIAK 16 Arrantzaleak. Txipiroi sasoi ona
izan zuten arrantzaleek, aspaldiko urteetan izandako onena. Baina, berriz ere, negu gogorra gainera zetorkien... Eurite ta hotz... Ori da negu... Beldurgarriya, Gañian degu.
UGARRITZEKO ZUBIAREN KONPONKETAK.
1932. URRIAK 2 Hitzaldi garrantzitsua. Pasai
1545ean eraiki zuten Ugarritzeko zubia, eta ia lau mende behar izan zituzten lehen konponketak egiteko (1915ean, hain zuzen). Argazki hau ordukoa da; langileekin batera, bizkarrez, Koxme Etxeberria alkatea dago. Urte horretan egindako zubiak, ordea, garaiera falta zuen, eta uholdeetan ur azpian geratzen zen. 1960ean, horregatik, azken zubia egin zuten –iaz konpondu zutena–. Argazkia: Luis Elberdinen artxiboa
San Pedroko Batzokiak antolatutako hitzaldia. Hizlariak: Julite Urzelai, Polixene Trabadua, Altzeta eta Lauaxeta.
krONika zaharra Lezo
‘bi urte ESPAINIAN’ Charles Dembowski idazle poloniarra Lezon izan zen XIX. mendean, eta herriari buruzko hainbat gogoeta idatzita utzi zituen Testua: Lander Garro
gustina Pontestak euskaratutako artikulu batek dakarrenez, Charles Dembowski idazlea Euskal Herrian izan omen zen txangoa egiten. Toki askotan izan zen, eta baita Lezon ere. Bertako hainbat xehetasun idatzi zituen, horietako batzuk oso interesga-
A
rriak; garai horretan gutxi idazten omen zen herri txikiei buruz. Artikulua Orratx! aldizkariak bere garaian argitaratu zuenez, Deux ans en Espagne et en Portugal pendant la Guerre Civile: 18381840 liburuan aurki daiteke. Idazleak zera idatzi omen zuen,
besteak beste: “Lezoko karrikatxoetan Agustinekin [Agustin Xaho idazle zuberotarraz ari dela esan izan da] batera paseatuz nindoala, kostaldeko leku guztietatik etorritako baserritar andanaren erdian aurkitu nintzen. Erromes jendetzak behar baino hamar bider txikiagoa zen eliza, aldare-oholtzetan ezarritako sutargitzarrek ez zuten behar adina zulo zeramatzan kandelak sartzeko (...). Arratsaldean, gurutze miragarria herrian barrena eraman zuten prozesioan; jendetzaren
debozioa mutikoen alaitasun zalapartariek hausten zuten, hesia saltatuz plazatik ihes egin nahian, maskuri haizatuak zeramatzaten mutikoen aurretik pasatzera ausartzen ziren neskatxak joka dibertitzen baitziren. Prozesioa bukatu-eta, su eman zioten txirbilez betetako barrika batzuei, eta txistulariak lehenik eta ondoren danborrarien emanaldia egin eta gero, dantzaldia hasi zen. Biharamunean zezenketa handia izan zen herriko plazan”. Idazleak 1840ko irailaren 25ean idatzi zuen kronika hau. Irakurleak soberan jakingo duenez, Victor Hugo idazle ospetxuak ere Lezori buruz idatzi zuen; ez hain positiboki, ordea... 31
o032_on
22/10/05
09:05
Página 1
denbora-pasa jakitekod
Hitz gezidunak Begoña Amonarriz Beldurtuak Ikusteko Materiale Aireportu euskalduna Garau Gaixo Materiale Aireportu euskalduna Beti izan Materiale Amer. ados Materiale Ekintza txar direnak Azokari Aireportu Aireportu Ale dagokiona euskalduna Ald. saski euskalduna Materiale
Materiale
Materiale
Materiale
Materiale
Aireportu Aireportu Aireportu Aireportu Aireportu euskalduna euskalduna euskalduna euskalduna euskalduna Ald. BizkaiTantalioa Materiale Materiale Geurea ko ibaia Aireportu Aireportu Gaizto, Berezia euskalduna euskalduna * bihurri Bihotz Astoaren Organu Materiale kolpeak beroaldia Materiale politikoa Aireportu Errito Aireportu Utzi Txori mota euskalduna katolikoa euskalduna Lekuko Litroa Materiale Behar Txori etxe atzizkia Trostaren onomat. Hilobitako Aireportu Erreka Begira hizkiak euskalduna Radoia bazter Asko Zeken, Materiale Materiale Ald. Iridioa dagoena Alar mizikin Aireportu Aireportu Bi kontsoKanpo Kasik Guztia euskalduna euskalduna nante Ald. Ahuntzaren Urkatu Garai Konforme Materiale arra Kantitate Atzizkia batean, Ald. LehenHika. Aireportu Kontsonankafeak Abadea Azkena go urteko euskalduna Bokala eztabaidan tea Materiale Materiale Urkatu Kantitate Atzizkia Hika. Aireportu Aireportu KontsonanAbadea eztabaidan euskalduna euskalduna tea
Garai batean, kafeak Azkena
Ald. Bete Materiale Materiale Mementua Toka, Apotea Mendialde Aireportu Gipuzkoako Aireportu zaitez Kontsonaneuskalduna mendia euskalduna tea Belearen Materiale Materiale Materiale Ald. Lugo ahotsa Aireportu Aireportu Aireportu *** euskalduna euskalduna euskalduna Nitrogenoa Ald. Ald. EuroMateriale Materiale Materiale Neukan pako ibai Aireportu Aireportu Aireportu Lasai euskalduna euskalduna Pizti basatia euskalduna Motz ez Ald. Materiale Materiale Zinka dena Bakarra Aireportu Aireportu Bilo Iodoa Zereal bat euskalduna euskalduna Bat gehi Azidoaren Materiale Tipi.... Materiale bat hasiera Aireportu Ardiaren Aireportu Ald. Nihoa. euskalduna Azkena euskalduna ahotsa Belaren Bakoitzak bi Hau bera Zoologiko Materiale onomat. Lurralde Noka. Zerbaitetan Aireportu Arakatu historikoa Badiozu hasi euskalduna Amerikan * Zuhaitza Ald. daude Bizk. bezala Radoia ados Mama Ezagutzen Lehen Bokala Gogorra goxoa du bokala Atzo Bizkaiako Materiale Materiale gauean herria Suitzako ibaia Aireportu Naizen Aireportu Gizon izena Neka euskalduna honek euskalduna Ald. Azkar, Gipuzkoako Ald. Omen Jainkosa Ald. Santua agudo herria Antzerki Bokal Zein Biarnoko Jardun taldea bikoitza pertsona hiriburua Ald. Errep. Txori Joanen Arrain mota Materiale * mota erroa Aireportu Musika Burdin Anperioa Uranioa euskalduna nota mota Imagina, Mina Materiale Danimarka itxura adierazteko Bizkor Aireportu Zero Anperioa Potasioa Potasioa euskalduna Imagina, Materiale Materiale itxura Bizkor * Aireportu Aireportu Zero Anperioa euskalduna euskalduna Materiale
pilota
Pasarte kodetua Begoña Amonarriz Nola asmatu. Gabriel Garcia Marquezen esaldi bat azalduko zaizu ondoko lauki guztiak egoki bete ondoren. Joko honetan, zenbakiek hartu dute letra edo hizkien ordea. Letra bat —zeinek berea— hartzen du gehienez zenbaki bakoitzak, eta batzuetan ez dira letra guztiak azaltzen. Zenbaki batzuei dagozkien letrak eman ditugu lagungarri gisa.
E1
2
3
4
5
6
11
12
A13
14
15
16
32
T 7 N8 17
18
9
10
19
20
*
Materiale
Gizpuzk. Aireportu mendizerra euskalduna Materiale
Materiale
Aireportu Aireportu euskalduna euskalduna Nitrogenoa Ald.
Ald. Infusioa Nitrogenoa
*
Ald. Infusioa
Materiale Behiaren bikoteak Aireportu euskalduna
Oxigenoa
Materiale
Ald. Pelotari Aireportu famatua euskalduna Entzuten ez duenak Erriberako herria Itolarria Materiale
Materiale
Aireportu Aireportu euskalduna euskalduna Kontsonantea Politiko Txinatarra Potolo, gizen Mila
Materiale
Litioa
Aireportu euskalduna
Lehen bokala
Ald. Kexa onomatopeia
Kasik
KontsonanMateriale tea Aireportu Iodoa euskalduna KontsonanMateriale tea Aireportu Iodoa euskalduna
5
1
6
6
9
3
1
2
1
4
6
7
1
7
5
1
7
1
7
8
2
7
4
1
8
1
13
8
8
2
11
13
10
2
13
8
4
1
8
2
3
13
4
12
13
6
2
11
3
3
13
6
6
13
8
7
12
2
7
10
4
1
8
13
8
1
12
1
7
12
7
1
10
13
7
1
13
1
2
12
13
8
7
12
1
1
10
13
7
1
13
15
2
12
2
12
13
8
6
1
12
1
12
11
9
13
12
1
10
13
8
5
5
1
14
13
6
12
12
1
8
1
13
8
5
1
14
13
6
12
12
1
o033_on
24/10/05
21:06
Página 1
denbora-pasajakiteko
Soluzioak
Nor da hau?
HITZ GEZIDUNAK O K A
Z A
E
I
A R
R E B R
S O
O A
K
I
T X
B I
G U R
A
T M E B
I
A K A
R K A O I
A
A
I
L A P B I
A
A I
E
B A R T
T A A Z
E
S K U A E A L
R N Z O O
I O
K M
L U Z
R I
N
A L
E
I
E R
S T E A R
K U
A
I
A
E
PASARTE KODETUA “Berrogei urte bete nituenean ikasi nuen gauzarik garrantzitsuena, ezetz esatea izan zen, ezezkoa esan behar zenean”. Gabriel Garcia Marquez
ON-EN IRAILEKO ARGAZKI LEHIAKETA nor da hau?
irabazlea
ERANTZUTEKO EPEA Azaroak 17 (ostirala) NORA BIDALI Santa Klara 22, Errenteria-Orereta NOR DEN ADIERAZI
ZURE IZENA / TELEFONOA
Juan Mari Beltran
IRABAZLEARI SARIA Ganbo dendan jertse bat Saioa Arribas ONen harpideduna izan da argazki lehiaketako 15. irabazlea. Ganbo arropa-dendako jertse eder bat irabazi du sari gisa. Argazkian, Saioa.
PARTE HARTZEKO BALDINTZA ONen harpidedun izan behar da
33
o034_on
24/10/05
21:34
Pรกgina 1
o035_on
24/10/05
12:47
Página 1
sormenajakiteko
Kritika Musika
Ahots gazte baten progresioa Gorka Lazkano Lazkano Sorkunekin batera Kashbad taldeko partaide izan zen, eta bi disko kaleratu zituzten elkarrekin (‘Distantziak’ –Esan Ozenki–, eta ‘Hesiak’ –esan Ozenki–. Lazkano orain preso dago. ogoratzen duzue publikoari bizkar emanda abesten zuen abeslari hura? Fokoek gutxien argitzen zuten aldean ezkutatzen zen, mikrofonoari bi eskuez helduta. Neska lotsati haren ahotsa, ordea, ez zen oharkabean pasatzen den horietakoa. Kashbaden hastapen hartatik 10 urte pasatxo joan diren honetan, Duna bakarkako bigarren diskoarekin datorkigu Sorkun. Tartean: musikagintzan ibilbide emankor zein bizia. Bakarkako lehen lana ezagutzen dutenek alde nabarmena sumatuko dute oraingoarekin. Onna-k stoner deritzon rock latza ardatz bazuen, Duna-k bestelako eremuetara hurbiltzen gaitu. Erritmoak, oro har, gelditu egin ditu, distortsioak distortsio uneetarako utzi, zertzelada txikiei leku egin... Hamar kantaz osatua dago diskoa, gehiegikerietan galdu gabeko oinarri elektroniko landuek gidatuta. Liberen teklatua eta Igor Ruizen saxo baritonoarekin sonoritate berri bat lortu dute, tarteka Morphine talde estimatua gogora ekartzen digutena. Aipagarria da Igorrek taldeari egin dion ekarria: oreretarrak benetan lan txukuna egin duela iruditzen zait.
G
duen Heldu nazazu edota bosa nova ukituz ondutako Fonte Le Bass-en Rescue me ospetsuaren bertsio bitxi eta alaia, horiek ere kanta ederrak. Landu izanagatik erraz sartzen diren horietakoak, behin bigarren entzunaldia eginda buruan doinua uzten dituztenetakoak. Tartean kolaborazioak ere: Izaera taldeko Aritzen hitzak Potemkineko Aixibar-en ahotsak, Gorka Sesmaren kitarra, eta beste gutziak. Urko Aranburuk soinuari emandako ukitua ere, ez dadila aipatu gabe geratu. Pena dut CDak dakarren bideo-klipa neuk ezin ikusi izana. Aurrez aurrekoan diskoak gantzontzilopean gordeta sartzea gauza bat da, baina zirrikitu horretan ordenagailua kabitzea, beste bat. Dena den, sinets iezadazue, –nik neuk sinetsi dudan bezala–: oso bideoklip ona omen da. Azken gonbidapena: jotzekoak diren kontzertuetara hurbiltzea. Oraindik izan ez zaretenontzat, ideia bat egitearren, Sorkun taula gainera munstro deitu duenik badela esango dizuet. Lotsak non gelditu diren seinale...!
‘DUNA’
Gainerako musikariak ohiko bidai lagun ditu Sorkunek, bakarkako lana taldeko proiektu batean ezinhobe oinarritu baitu; Atxus eta Kanda Neubat taldeko kideak, Atomoogh-eko Iker, eta –aurreko lanean ere ibilitako– Exhale taldeko Home bateria jotzailea. Gasteiztarrak guztiak, sortzaile, trebe, langile. Horien ondotik Sorkunen ahotsa, berak hain ondo sortzen dakizkien melodia bereziekin, musik a makinaria guztia ehuntzen. Orokorrean kanta ilunak; Non zaude rockerotik hasi et a Armiarma edota Autolesioa lasai eta gozoetara. Kantek lortu duten giro berezi horren –atmosfera horren– lekuko ezinhobea da diskoko lehen kanta: horixe dut gustokoenetakoa. Progresio polita
Sorkun Rubioren bigarren diskoa da Duna, eta Metak disketseak kaleratu du. 10 kantuz osatuta dago, eta Heldu nazazu bideo-klipa dator diskoan, DVD formatuan. Azaleko argazki dotorea Galder Izagirre hondarribitarrak egin du.
35
o036_on
24/10/05
11:38
Pรกgina 1
jakitekozzerbitzuak
Telefono zenbakiak ERRENTERIA-ORERETA TOKI PUBLIKOAK Udaletxea 449600 Udaltzaingoa 344343 Kiroldegia (Galtzaraborda) 449690 Igerilekuak (Fanderia) 344423 INEM bulegoa 340895 / 340914 Babes Zibila 449696
IKASTETXEAK Orereta Ikastola Langaitz Ikastola Telleri ikastetxea Cristobal Gamon Koldo Mitxelena Don Bosco Beraun Berri
OSASUNA Anbulatorioak Zentroa Beraun Lartzabal
IKASTETXEAK Karmengo Ama (Trintxerpe) 390371 La Anunciata (Antxo) 513050 Pasaia-Lezo Lizeoa 526850
007940 /007941 006570 007800
SINDIKATUAK ELA LAB CCOO CGT
000113 515653 518993 521210
KULTURA-EUSKARA Udal euskaltegia Xenpelar AEK euskaltegia Lau Haizetara euskara elkartea Ereintza kultur elkartea Iraultza dantza taldea Eresbil
449680 340233 340143 526553 524420 344419
LARRIALDIAK 520397 / 525458 341645 511233 525036 / 512298 513741 / 514372 510450 / 510454 512500
LEZO TOKI PUBLIKOAK Udaletxea Udaltzaingoa Aiton Borda Altzate igerilekua Bekoerrota kiroldegia Haurtzaindegia
524650 524003 527055 528244 510311 527342
OSASUNA Anbulatorioa
344400
KULTURA-EUSKARA Orratx! Kultur Elkartea
344626
IKASTETXEAK Haurtzaro Ikastola Elizalde Herri Eskola
112 Oroitzene AEK euskaltegia 519144 Tomas Garbizu musika eskola 529999 IKASTETXEAK Pasaia-Lezo Lizeoa Lezo Herri Eskola Lezo Institutua
526850 514804 511208
OIARTZUN TOKI PUBLIKOAK Udaletxea Udaltzaingoa Elorsoro udal kiroldegia Udal igerileku irekia Zaharren egoitza
490142 493311 492552 493745 490538
492212 490193
PASAIA TOKI PUBLIKOAK Udaletxea 344034 Alkateordetzak: Antxo 344566 San Pedro 394289 Trintxerpe 004304 Udaltzaingoa 004300 Andonaegi kirol gunea (Illunbe) 399753 Donibaneko kiroldegia 340423 397596 Zaharren egoitza (San Pedro) Pasaiako Portua 351844 / 350022
OSASUNA Osasun zentroa 491101 / 492604
OSASUNA Anbulatorioak Antxo Donibane Trintxerpe-San Pedro Babes Zibila
520195 515188 006550 400142
KULTURA-EUSKARA Herri Musikaren Txokoa Luberri zentro geologikoa AEK
KULTURA-EUSKARA Udal euskaltegia Pasaia Musikal Albaola elkartea
004340 396055 344478
493578 260593 493957
Garraioa RENFE 64 96 37
EUSKO TREN 902 54 32 10
HERRIBUS 49 18 01
AREIZAGA (San Pedro-Donostia) 45 27 08
INTERBUS (Hondarribikoa) 64 13 03
Ateak zabalik UDALETXEAK Errenteria-Orereta Asteguna: 08:00-14:00 Larunbata (errekaudazioa): 09:00-13:00 Lezo Asteguna: 08:00-13:30 Oiartzun Asteguna: 08:00-14:30 Pasaia Asteguna: 08:00-14:00 ANBULATORIOAK Errenteria-Orereta Iztieta. Asteguna: 08:00-19:30 Larunbata: larrialdiak Beraun. Asteguna: 08:00-17:00 Larunbata: 09:00-14:00 36
Egun osoz irekita egoten da
Lartzabal.
Asteguna:
08:00-17:00
Lezo
Asteguna:
08:00-15:00
Oiartzun
Asteguna: Pasaia Antxo. Asteguna: Donibane. Asteguna: San Pedro. Asteguna: Larunbata:
Oiartzun Egun osoz irekita egoten da Pasaia Egun osoz irekita egoten da
08:00-15:00
08:00-15:00 08:00-15:00 08:00-17:00 09:00-14:00
UDALTZAINGOAK Errenteria-Orereta Egun osoz irekita egoten da Lezo
IGERILEKUAK Errenteria-Orereta Galtzaraborda. Asteguna: 08:00-22:30 Larunbata: 09-00-13:30, 17:30-21:30 Igandea: 09:00-13:30 Fanderia. Asteguna: 07:00-22:00 Larunbata: 09:00-22:00 Igandea-jai eguna: 09:00-14:00 Lezo Asteguna: 07:30-22:30
Larunbata: Igandea-jai eguna:
08:00-20:00 10-00-14:00, 16:30-20:00
Oiartzun Asteguna: 07:00-22:00 Larunbata: 09:00-21:00 Igandea-jai eguna: 09:00-14:00 UDAL LIBURUTEGIAK Errenteria-Orereta Asteguna: 08:30-20:30 Lezo Asteguna: 16:00-20:00 Larunbata: 09:00-13:00 Oiartzun Asteguna: 10:00-13:00, 16:00-20:00 Larunbata: 10:00-13:00 Pasaia Asteguna: 10:15-12:45, 16:15-19:45 Larunbata: 10:15-12:45
o037_on
21/10/05
20:18
Página 1
hona etorriajakiteko
MONICA GODOY ROBLEDO Mexikotik etorria
“
Zuek aurrez aurre hitz egiten duzue, eta baita guk ere” Testuak eta argazkiak: Lander Garro
rtearen eta sorkuntzaren munduan hezitakoa da Monica Godoy mexikarra. Bidaiatzeagatik etorri zen Euskal Herrira, eta maitasunagatik geratu zen.
A
Zerk ekarri zintuen ErrenteriaOreretara?
Pixka bat airea hartzearren etorri nintzen, eta mutil bat ezagutu nuen. Nik han bizitza egina nuen, baina hemen birentzako bizitza han baino errazagoa denez, hemen geratu nintzen. Zer da Monterreytik gehien faltan sumatzen duzuna?
Gauza asko. Nire familia, hango argia, eguraldia... eguraldia da gehien faltan sumatzen dudana, oso eguzki zalea bainaiz. Oso ezberdina al da bertako jendea?
Fitxa Izen-abizenak.
Monica Godoy. Ez pents a. Adina. Zuek aurrez 27 urte. aurre hitz egiHerria. ten duzue, Monterrey. eta baita guk Lanbidea. ere. Han azHezitzailea. karrago bizi gara, neurri batean hiria delako, eta ez diegu aldatzen diren gauzei horrenbeste erreparatzen. Zer da hemendik gehien atsegin duzuna?
HEZIKETA EREDU EZBERDINAK
Monica Godoy begirale izateko ikastaroa egiten ari da. Aipatu duenez, “Mexikon baliabide askoz ere gutxiagorekin” lan
egiten dute, “irudimena landuz, eta aisialdi hutsa baino gehiago eskainiz”. Asko dauka alor honetan eskaintzeko.
NOLAKOA DA MONTERREY? “Nuevo Leon estatuaren barruan dago Monterrey, eta oso jendetsua da (2 milioi biztanle). Lehorra eta beroa da, eta Mexikoko ekonomi sendoenetako bat. Bizilagun asko eta asko inguruko industriatik bizi da. Pobreak ordea, oso pobreak dira, eta aberatsak, oso aberats”.
Herria oso txikia dela, eta oso las aia. Elk ar denok ezagutzen duzue, eta hori oso ondo dago. Gainera, zerbait gertatzen denean elkartu egiten zarete. Euskara ikasten ari zara; zer moduz?
Bai, AEKn ikasten ari naiz. Oso garestia da. Udalak laguntzak ematen ditu, baina baldintzak betetzea ezinezkoa da ia. Bat betetzen baduzu, beste bost geratzen zaizkizu betetzeke. Euskara ikastea ezinbestekoa da gizartean ondo moldatzeko. 37
o038-039_on
24/10/05
11:36
PĂĄgina 1
euskara
ahai bat. Lau, bost, sei lagun. Hizkuntza bakarra: euskara. Horrela laburbildu daiteke Mintzalaguna egitasmoaren ardatz nagusia. Urtero-urtero, ikasturtea hasi bezain pronto, Lau Haizetara euskaldunon elkarteak egitasmo hau martxan jartzen du, euskadun berriak euskararen mundura gerturatzeko baliabideak jarri asmoz. Euskaldun berriak, horretarako, euskaldun zaharrekin elkartzen ditu Lau Haizetarak eta, astero bi orduz, honetaz eta horretaz jarduten dute, lagun giroan, euskararen sekretuak nola, norberarenak konpartitzeko. Mintzalaguna, izan ere, (hitzak hala agintzen du), hizkuntza lantegi ez ezik, lagun taldea da, laguntsaunez sortua, eta laguntasunez garatua.
M
taldean euskaraz
MINTZATUZ Lau Haizetarak Mintzalaguna egitasmoaren bidez euskaldun berriak euskarara erakartzen ditu Testuak eta argazkiak: Lander Garro 38
OREKA. Mintzalaguna egitasmoaren barruan hainbat talde daude. Urteroko matrikulazioak aldatu egiten dira, eta, hortaz, taldeen kopurua ere aldakorra da. Egitasmoaren koordinatzaile Larraitz Etxepetelekuk azaldu duenez, “egokiena taldea orekatua izatea da; hau da, ez oso txikia, eta ez oso handia ere�. Modu horretan, zera bermatzen da: alde batetik hitz egiteko nahiko lagun bilduko direla, eta, bestetik, lagun hauek ez direla kikilduko. ONek Gailur tabernan taldeetako batekin hitzordua egin du, Maria Lezo kalean, ErrenteriaOreretan, beraiekin saio bat konpartitzeko. 19:00ak dira, eta sei lagun daude mahaian: lau euskaldun berriak dira, eta beste biak, zaharrak. Batek pentsa dezake uzkur ageri direla, eta gai orokorrez ariko direla, baina oso oker ibiliko da. Aspaldiko lagunak legez ari dira, udako oporrez, eta ikasturte berrirako erronken inguruan. Mahaian ez dago irakaslerik, eta ezta ikaslerik ere. Mahaian sei dira euskaldunaak, eta seirak
o038-039_on
24/10/05
11:36
Página 2
albisteakeuskara
oiartzungo gazte HIZKERA Herriko gazteen euskara aztertzen ari da Segi; zenbait ondorio ateratzea da gazte mugimenduaren helburua Testua: Goiatz Labandibar
iartzungo Segi, herriko gazteen euskara aztertzen ari da. Herriko gazte hizkeraren ezaugarriak ateratzea da ikerketaren helburua.
O
Horretarako, herriko gazte koadrila ezberdinekin bildu dira zenbait hilabetetan Segiko kideak. Azterketa modu praktikoan egin dute. Adibide errealak jarriz, pa-
rranda giroan, lagunartean, sexu kontuetan... gerta daitezkenak. Orduan, gazteek egoera horien aurrean zein hitz esaten dituzten zerrendatzen dute.
Bestelako ariketa batzuk ere egiten dituzte, ordu bete inguruko saioetan. Gazte koadrilak eurak dira gazte hizkeraren inguruko ondorioak ateratzen dituztenak. Euskal gazte hizkerarik ba ote den, egon behar ote duen, euskara eta gaztelera nola nahasten diren gazteen eguneroko hizkeran... mahai gainean jarri nahi izan du Segik, Oiartzungo gazte hizkeraren inguruan egin duen azterketa honekin.
Kuadrillategi indartsu hasi da Aurreko urteetako esperientzia aberasgarriaren ondoren, aurten, Kuadrillategi egitasmoa eskualdetik barreiatu da. Horrela, Pasai Antxon hasitakoak aurten Oiartzunen eta Lezon ere izango du segida. Ez dute hasiera makala izan gainera eskualdeko Kuadrillategiek: Oiartzunen, esaterako, 81 gaztek eman dute izena, koadrilan, lagun giroan, euskaraz gozatzeko egitasmo parte-hartzailean. Pasaiako Abaraska Euskara Elkartea, Oiartzungo Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunea eta Lezoko Orratx! Kultur Elkarteak indarrak bildu dituzte 13-15 adin tarteko gaztetxoek aisialdi euskaldun, dinamiko eta erakargarriaz gozateko.
Mintzalagunakekoak lagun giroan biltzen dira. L.G.
berdinak dira. Halako lasaitasuna nabari da, kazetaria aurrean egon arren, eta tarteka argazki kameraren mehatsua nabaria izan arren. Lurdes Rodriguezek, adibidez, urte mordoxka darama Mintzalagunaren talde barruan –hasieratik!–, urtero-urtero euskaraz trebatzeko ahalegina eginez. Egitasmoa “izugarrri” gustoko duela aitortu du, baina euskara “zaila egiten” zaiola. Beste asko bezala Lurdesek ez du inguruan euskaraz aritzeko jenderik, eta horregatik jotzen du Lau Haizetarakoen talde honetara. “Euskaltegian nago, baita ere, baina han ikasten dudanarekin ez dut berez hitz egiten ikasten: halako laguntza ezinebestekoa zait”, esan du.
Hauxe da gakoa: laguntza. Euskaldun berri ia guztiek ikasi dute euskara euskaltegian, baina ikasitakoa praktikan jartzea, kaleratzea da zailena, eta horretarako lotsa galtzea, edota konplexuak gainditzea. Elena Muñoz ere beteranoa da taldean, eta honek ere asko eta ondo hitz egiten du euskaraz, berak aurkakoa pentsatu arren: “oraindik asko dut ikasteko”, esan du, “baina urte hauetan asko ikasi, eta ondo pasatu dut”. Euskarak erronka zailak gainditu ditu –asko–, eta gainditu beharko ditu etorkizunean ere –asko, baita ere–. Bat-batekotasunez betetako horrelako ekimenek, bidea erraztuko diote.
Horrela geratu zen Lau Haizetara elkarteko egoitza. U.ETXEBESTE
Lau Haizetaren egoitzan, erasoa Lau Haizetara euskaldunon elkarteak Galtzarabordan —Errenteria-Oreretan– duen egoitzan erasoa eta lapurreta izan ziren urriaren 22an. Elkarteko kideek salatu dutenez, hainbat ezezagun egoitzan sartzen ibili dira hilabetean zehar, eta baita bertan lo egiten ere. Egoitzaren atzeko aldeko leihoren batetik sartu ziren ezezagunak, eta, iturri berberen arabera, hainbat gauza eraman dituzte. 22ko erasoaren ondoren, egoitza txikituta geratu zen, goiko argazkian ikusten den moduan.
39
o040_on
24/10/05
17:39
Pรกgina 1
o041_on
24/10/05
17:23
Pรกgina 1
o042_on
24/10/05
12:02
Página 1
hizkuntza eskubideak euskarah
Euskararen gorabeherak
Eskubidea
“
Eskubidea dugu Euskal Herrian sarbidea duen hedabide orok euskararen presentzia berma dezan”
Euskal Herrian Euskarazen ‘Bideak’ eskuliburutik hartua; HITZAn dago edonoren eskura
Esanak GORA. Allerrun euskaraz Lezoko Allerru taldeak elastikoan euskararen aldeko aldarria eramaten du; taldearen barne araudian ez dakigu, baina elastikoan, behintzat, euskara nagusi.
“
BEHERA. Touringen, berriz, gaztelaniaz Touring taldean badira jokalari euskaldunak; taldeak, hala ere, idatziak gaztelaniaz helarazten dizkie. Batzuk hainbeste eta besteak hain gutxi...
Ezin dugu esan Euskara Normalizatzeko Plana eta Euskararen Erabilera Sustatzeko Ordenantza ditugula, gero hitz bakar bat ere ez badugu erabiltzen ekitaldi publikoetan. ” ERRENTERIAKO UDALEKO EAJ-EA KOALIZIOA
“ Behatokia (euskararen eskubideen urraketak salatu ahal izateko telefono zenbaki berezia)
902 19 43 32 42
Euskarazko komunikabideei inguruko beste udalek baino diru laguntza gehiago ematen diegu, nahiz eta horietako batek guri dena ukatu. ” ERRENTERIAKO EUSKAL SOZIALISTEN UDAL TALDEA
o043_on
24/10/05
17:37
Pรกgina 1
o044_on
22/10/05
10:38
Pรกgina 1