Μεξικού Γέννησις

Page 1

140 × 210  SPINE: 3.4  FLAPS: 80

C

Μιλά, γράφει και μεταφράζει σε πέντε γλώσσες.

Ο Μικρός Ιησούς που φέρνει δώρα στα παιδιά, οι τρεις Μάγοι που προσφέρουν τα καλούδια τους, η περιφορά της Μαρίας και του Ιωσήφ, η πινιάτα, η φάτνη, τα κάλαντα, το χρώμα, η γεύση, η ευωδιά που αναδίδεται από κάθε σπίτι, και τα γλέντια που πλημμυρίζουν κάθε δρόμο, δίνουν το στίγμα της μοναδικής αυτής γιορτής. Του μοναδικού τρόπου με τον οποίο τη γιορτάζουν οι Μεξικάνοι.

U

R

A

M

E

X

I

C

Μεξικού Γέννησις

ISBN 978-960564-109-2

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

A

N

A

Ο Luis Gómezbeck (Λούης Γκόμεζμπεκ) γεννήθηκε στη Γουαδαλαχάρα του Μεξικού. Σπούδασε ισπανική φιλολογία, θέατρο, υποκριτική και σωματικό θέατρο σε Αγγλία και Μεξικό, ενώ έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, τηλεπικοινωνίας, μουσικής, τραγουδιού, φωνής, ορθοφωνίας και σύγχρονου χορού σε Ελλάδα και Μεξικό. Σήμερα φοιτά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου (Τμήμα Ελληνικού Πολιτισμού).

γ ε ν ν η σ ι σ

Είναι μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδος και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Μεξικάνων Καλλιτεχνών και Διανοούμενων στην Ελλάδα «BALAM» και της Αστικής Πολιτιστικής Εταιρίας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «la Melena del Huachinango». Από την ίδια σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία Αζτέκων Ποίησις και Ο Χάρος στο Μεξικό είναι γένους θυληκού.

T

μ ε ξ ι κ ο υ

Μέσα από ταξίδια του σε σαράντα ήδη χώρες, έχει καταφέρει να μελετήσει και συχνά να αποτυπώσει την τέχνη που κρύβει ή φανερώνει ο κάθε πολιτισμός, έχοντας πραγματοποιήσει ομιλίες σε Αργεντινή, Ελλάδα και Μεξικό. Έχει ζήσει στο Μεξικό, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αγγλία και από το 2003 διαμένει στην Ελλάδα.

Ο Luis Gómezbeck καταγράφει σε αυτό το μικρό «εγχειρίδιο» τις μεξικάνικες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις, απομυζώντας ταυτόχρονα το βαθύτερο νόημά τους.

L

Luis Gómezbeck

φίες του έχουν βραβευτεί από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, τη ΜΚΟ «Κόσμος χωρίς βία» και την UNESCO. Έχει στο ενεργητικό του πέντε ατομικές και πέντε ομαδικές εκθέσεις σε Αργεντινή και Ελλάδα.

U

Ως ηθοποιός έχει παίξει σε σαράντα παραγωγές σε σκηνές της Αγγλίας, Αργεντινής, Ελλάδας, Μεξικού, Ισπανίας, Ισραήλ, Ιταλίας και Σκωτίας, ενώ έχει σκηνοθετήσει δέκα παραγωγές σε Ελλάδα και Μεξικό.

Μ ε λ έ τ η • Μ ε τάφ ρα σ η • Σ υ γ γ ραφ ή

Luis Gómezbeck

Ασκεί το επάγγελμα του δημοσιογράφου και μετρά συνεργασίες με εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς σε Ελλάδα, Μεξικό, Ισπανία και Ιταλία. Είναι φωτορεπόρτερ και φωτογρα-

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

00_cover_genisis.indd 1

12/13/2013 4:05:14 PM



C

U

L

T

U

R

A

M

E

X

I

C

A

ΜεξικούΓέννησις

Μ ε λ έ τ η • Μ ε τάφ ρα σ η • Σ υ γ γ ραφ ή

Luis Gómezbeck ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

N

A


Τιτλος Συγγραφέας Σειρα Eikona εξωφυλλου

Μεξικού Γέννησις Luis Gómezbeck • Λούης Γκόμεζμπεκ CULTURA MEXICANA Ανώνυμο χαρακτικό 1957

(μετατροπή σε υαολογράφημα και επεξεργασία χρωμάτων Gabriel Gutiérrez Mojica)

Επιmέλεια Κέλλυ Σαμιώτου Copyright© 2013 Luis Gómezbeck • Λούης Γκόμεζμπεκ

Πρώτη Εκδοση Αθήνα, Δεκέμβριος 2013 ISBN 978-960564-109-2 Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος

H παρούσα έκδοση έγινε σε συνεργασία με την Αστική Πολιτιστική Εταιρία la Melena del Huachinango

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σ

ο σ ε λ ότ ο ς

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr


«Ἡ Γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως ἐν αυτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο Σὲ προσκυνεῖν τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης καὶ Σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν Κύριε δόξα Σοι». ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Αφιερώνω το βιβλίο αυτό στον σπουδαίο λαογράφο και χρονικογράφο των μεξικάνικων παραδόσεων Sebastián Verti (1945–2002).


Ευχαριστώ τις Εκδόσεις Οσελότος. Ευχαριστώ την Κέλλυ Σαμιώτου. Ευχαριστώ τον Gabriel Gutiérrez Mojica.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος �����������������������������������������������������������������������������������5 1.1. Πρόλογος Ι ������������������������������������������������������������������������������7 2. Εισαγωγή ����������������������������������������������������������������������������������10 3. Τα «Χριστούγεννα» των Αζτέκων �����������������������������������������11 3.1. Αριστερό Κολίβριο ���������������������������������������������������������������12 4. Τα Χριστούγεννα από την Αποικιοκρατία μέχρι σήμερα ��14 5. Η λατρεία του Μικρού Θεού �������������������������������������������������17 5.1. Άγιο Παιδί της Ατότσα ��������������������������������������������������������18 5.2. Νινιοπάν ��������������������������������������������������������������������������������19 5.3. Άγιο Παιδί Ιησούς Ιατρός των Αρρώστων ������������������������20 5.4. Άγιο Φιλεύσπλαχνο Παιδί �������������������������������������������������20 5.5. Άγιο Αιχμάλωτο Παιδί ���������������������������������������������������������21 5.6. Άγιο Παιδί Ποδοσφαιριστής �����������������������������������������������21 6. Τα Χριστούγεννα επί σκηνής �������������������������������������������������23 6.1. Παστορέλα: η πρωταγωνίστρια των Χριστουγέννων �����24 6.2. Η παστορέλα σήμερα ����������������������������������������������������������26 6.3. Παστορέλα στις… φυλακές ������������������������������������������������27 6.4. Τα πρόσωπα της παστορέλα �����������������������������������������������28 7. Μεξικάνικες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις ���������������������29 7.1. Αλεξανδρινό: δώρο του Μεξικού στον κόσμο �����������������29 7.1.1. Ένας αζτέκικος μύθος �������������������������������������������������������29 7.1.2. Σύμβολο των Χριστουγέννων �����������������������������������������30 7.1.3. Χρήση ως φαγητό �������������������������������������������������������������32 7.1.4. Χρήση ως φάρμακο �����������������������������������������������������������32 7.2. Τα κάλαντα ���������������������������������������������������������������������������33 7.2.1. Καλάντων δείγματα ����������������������������������������������������������36 7.3. Η φάτνη ���������������������������������������������������������������������������������44 7.3.1. Το νανούρισμα του Μικρού Ιησού ����������������������������������46 Μεξικου γεννησισ

5


7.4. Το κλαδί ���������������������������������������������������������������������������������47 7.5. Η πινιάτα �������������������������������������������������������������������������������51 7.6. Οι εννέα γιορτές �������������������������������������������������������������������54 8. Η Ημέρα των Αγίων Αθώων (28 Δεκεμβρίου) ��������������������63 9. Πρωτοχρονιά ���������������������������������������������������������������������������65 10. Οι Μάγοι με τα δώρα (6 Ιανουαρίου) ��������������������������������70 11. Υπαπαντή (2 Φεβρουαρίου) �������������������������������������������������72 12. Χριστουγεννιάτικες γεύσεις ������������������������������������������������75 12.1. Φαγητά ��������������������������������������������������������������������������������75 12.2. Γλυκά �����������������������������������������������������������������������������������81 12.3. Ποτά και Ροφήματα �����������������������������������������������������������83 13. Επίλογος ���������������������������������������������������������������������������������86 14. Βιβλιογραφία �������������������������������������������������������������������������87


1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Nativitas. Natividad. Natale. Navidad. Noël. Γέννησις. Χριστούγεννα. Περίοδος κατάνυξης αλλά και επισημότητας, κατά την οποία οι χριστιανοί γιορτάζουν τη γέννηση του Ιησού. Διαρκεί πολλές ημέρες πριν αλλά και μετά την 25η Δεκεμβρίου, την ημέρα, δηλαδή, που μνημονεύεται το γεγονός της γέννησης του Ιησού, εντός της Θείας Λειτουργίας. Κατά τη Λειτουργία της Γεννήσεως αναφέρονται πολλά αποσπάσματα της Καινής Διαθήκης, τα οποία κατέγραψαν οι Ευαγγελιστές Λουκάς και Ματθαίος. Συγκεκριμένα, στην Καθολική Εκκλησία το Κεφάλαιο 2:1-14 από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο είναι αυτό που διαβάζεται στη μεταμεσονύκτια λειτουργία των Χριστουγέννων, γνωστή και ως Misa de Gallo = Λειτουργία του Κόκκορα, λόγω της ώρας κατά την οποία πραγματοποιείται. Θεωρείται πως η αρχαιότερη ομιλία περί Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ο εορτασμός ξεκίνησε στη Ρώμη γύρω στο 335 μ.Χ. ή στην Κωνσταντινούπολη το 379 μ.Χ. Υπάρχουν, βέβαια, και μελετητές οι οποίοι διαφωνούν, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι υπάρχουν αρχαιότεροι ύμνοι χριστουγεννιάτικου περιεχομένου. Η ημερομηνία που χρησιμοποιείται σήμερα, επινοήθηκε από τον Σκύθη μοναχό Διονύσιο τον Μικρό το 754 μ.Χ., ο οποίος στήριξε τους υπολογισμούς του σε ασαφείς χρονολογικούς προσδιορισμούς του Πάσχα και της Ανάστασης. Για τον λόγο αυτό, η χρονολόγησή του δεν θεωρείται ακριβής. Ο μοναχός υπολόγισε εσφαλμένα ότι, ο Ιησούς γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου του έτους 753 ab urbe condita = από την ίδρυση της πόλης (ήτοι της Ρώμης), θεωρώντας το έτος που μόλις άρχιζε, το 754, ως έτος 1 μ.Χ. Το σύστημα αυτό δεν έγινε δεκτό εκείνη την εποχή, αλλά αιώνες αργότερα υιοθετήθηκε από διάφοΜεξικου γεννησισ

7


ρους πληθυσμούς, μέχρι που έφτασε να γίνει το de facto = εκ των πραγμάτων προεπιλεγμένο σύστημα. Πολύ αργότερα, όταν διαπιστώθηκε ότι το σύστημα του Διονυσίου του Μικρού ήταν ανακριβές, κανείς δεν μπήκε στη διαδικασία να το αλλάξει, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου το είχε ήδη υιοθετήσει. Μια τέτοια ριζική αλλαγή θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Γι’ αυτό και όταν βλέπουμε τη γέννηση του Ιησού να τοποθετείται χρονικά σε κάποιο άλλο έτος που προηγείται του έτους 1, δε θα πρέπει να παραξενευόμαστε διότι, απλούστατα, ο υπολογισμός ήταν εξ αρχής λανθασμένος· δεν υπολογίσθηκε, δηλαδή, το έτος 0, αφού στη λατινική και την ελληνική αρίθμηση δεν υπήρχε ο συγκεκριμένος αριθμός. Με την έγκριση της 25ης Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας γέννησης του Ιησού, εγκρίθηκε και το σύνολο των ακολουθιών και λειτουργιών που την αφορούσαν. Με τον προσδιορισμό του έτους γέννησης του Ιησού, η Εκκλησία υιοθέτησε τους ισχυρούς συμβολισμούς που έχει ως και σήμερα. Η χρονοσήμανση που καθιερώθηκε, διαδόθηκε στη Δυτική Ευρώπη μετά τον 8ο αιώνα και επιβλήθηκε σε πάνω από τετρακόσια ημερολόγια, τα οποία χρησιμοποιούνται παγκοσμίως, και ορίζουν ως αφετηρία κάποιο σημαντικό γεγονός, όπως την ίδρυση μιας δυναστείας, την ενθρόνιση ενός βασιλιά ή κάποια γέννηση. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε, πιθανότατα, το έτος 4 π.Χ., δηλαδή τέσσερα χρόνια πριν από την εδραιωμένη ημερομηνία.

1.1. Πρόλογος I Στην τέχνη, η γέννηση του Ιησού αναπαρίσταται με ποικίλους τρόπους ανά τους αιώνες· τρόπους που πάντα συμβάδιζαν με τα έθιμα και τις τάσεις που επέβαλλαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Κατά τον Μεσαίωνα η πιο κοινή αναπαράσταση είναι εκείνη της Μαρίας που πλαγιάζει στην κλίνη με τον Ιησού δίπλα της, 8

Luis Gómezbeck • Λούης Γκόμεζμπεκ


τυλιγμένο σε μεσοφόρια. Τον 13ο αιώνα ο Ιησούς αναπαρίσταται σε φάτνη, ενώ παρατηρείται και ανταλλαγή βλεμμάτων μεταξύ μητέρας και παιδιού. Στα τέλη του Μεσαίωνα αρχίζει να αναπαρίσταται η μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά. Κατά τη διάρκεια του 14ου και 15ου αιώνα η σκηνή γίνεται όλο και πιο ζεστή και οικεία, αφού στις αναπαραστάσεις η Μαρία θηλάζει τον Ιησού. Από τον 16ο αιώνα τα έργα εμπλουτίζονται με ποιμένες που λατρεύουν το παιδί και του προσφέρουν ζώα, φρούτα και άλλα δώρα. Μερικές φορές προστίθενται αναπαραστάσεις από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου ή από τη χορωδία των αγγέλων. Κατά τον 17ο αιώνα, ο διάκοσμος πίσω από την Αγία Τράπεζα των καθολικών εκκλησιών, φιλοτεχνείται εξ ολοκλήρου με αναπαραστάσεις της γέννησης, στις οποίες εμφανίζεται πλέον σταθερά ο αμνός ως σύμβολο. Στις μέρες μας, οι καλλιτεχνικές αντιλήψεις γύρω από αυτό το θέμα έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, που αποτυπώνονται ακόμα και σε γκράφιτι ή υπό μινιμαλιστική τεχνοτροπία, χαρίζοντάς μας αξιόλογα έργα. Απόδειξη αυτού είναι το εξώφυλλο της παρούσας έκδοσης, έργο ασπρόμαυρης χαρακτικής που μετατράπηκε σε έγχρωμο υαλογράφημα (βιτρό). Αυτή που είναι, όμως, αξιοσημείωτη είναι η σταθερότητα του ίδιου του γεγονότος της γέννησης, παρά τις ποικίλες τεχνοτροπίες με τις οποίες προσπαθούν να το αποτυπώσουν. Αυτό που είναι ισχυρό και ακλόνητο είναι το ίδιο το γεγονός και το μήνυμά του, σημείο ένωσης όλων των χριστιανών: η Έλευσις του Θεού στον κόσμο των ανθρώπων, με απώτερο σκοπό τη σωτηρία της ψυχής τους.

Μεξικου γεννησισ

9


140 × 210  SPINE: 3.4  FLAPS: 80

C

Μιλά, γράφει και μεταφράζει σε πέντε γλώσσες.

Ο Μικρός Ιησούς που φέρνει δώρα στα παιδιά, οι τρεις Μάγοι που προσφέρουν τα καλούδια τους, η περιφορά της Μαρίας και του Ιωσήφ, η πινιάτα, η φάτνη, τα κάλαντα, το χρώμα, η γεύση, η ευωδιά που αναδίδεται από κάθε σπίτι, και τα γλέντια που πλημμυρίζουν κάθε δρόμο, δίνουν το στίγμα της μοναδικής αυτής γιορτής. Του μοναδικού τρόπου με τον οποίο τη γιορτάζουν οι Μεξικάνοι.

U

R

A

M

E

X

I

C

Μεξικού Γέννησις

ISBN 978-960564-109-2

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

A

N

A

Ο Luis Gómezbeck (Λούης Γκόμεζμπεκ) γεννήθηκε στη Γουαδαλαχάρα του Μεξικού. Σπούδασε ισπανική φιλολογία, θέατρο, υποκριτική και σωματικό θέατρο σε Αγγλία και Μεξικό, ενώ έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, τηλεπικοινωνίας, μουσικής, τραγουδιού, φωνής, ορθοφωνίας και σύγχρονου χορού σε Ελλάδα και Μεξικό. Σήμερα φοιτά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου (Τμήμα Ελληνικού Πολιτισμού).

γ ε ν ν η σ ι σ

Είναι μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδος και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Μεξικάνων Καλλιτεχνών και Διανοούμενων στην Ελλάδα «BALAM» και της Αστικής Πολιτιστικής Εταιρίας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «la Melena del Huachinango». Από την ίδια σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία Αζτέκων Ποίησις και Ο Χάρος στο Μεξικό είναι γένους θυληκού.

T

μ ε ξ ι κ ο υ

Μέσα από ταξίδια του σε σαράντα ήδη χώρες, έχει καταφέρει να μελετήσει και συχνά να αποτυπώσει την τέχνη που κρύβει ή φανερώνει ο κάθε πολιτισμός, έχοντας πραγματοποιήσει ομιλίες σε Αργεντινή, Ελλάδα και Μεξικό. Έχει ζήσει στο Μεξικό, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αγγλία και από το 2003 διαμένει στην Ελλάδα.

Ο Luis Gómezbeck καταγράφει σε αυτό το μικρό «εγχειρίδιο» τις μεξικάνικες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις, απομυζώντας ταυτόχρονα το βαθύτερο νόημά τους.

L

Luis Gómezbeck

φίες του έχουν βραβευτεί από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, τη ΜΚΟ «Κόσμος χωρίς βία» και την UNESCO. Έχει στο ενεργητικό του πέντε ατομικές και πέντε ομαδικές εκθέσεις σε Αργεντινή και Ελλάδα.

U

Ως ηθοποιός έχει παίξει σε σαράντα παραγωγές σε σκηνές της Αγγλίας, Αργεντινής, Ελλάδας, Μεξικού, Ισπανίας, Ισραήλ, Ιταλίας και Σκωτίας, ενώ έχει σκηνοθετήσει δέκα παραγωγές σε Ελλάδα και Μεξικό.

Μ ε λ έ τ η • Μ ε τάφ ρα σ η • Σ υ γ γ ραφ ή

Luis Gómezbeck

Ασκεί το επάγγελμα του δημοσιογράφου και μετρά συνεργασίες με εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς σε Ελλάδα, Μεξικό, Ισπανία και Ιταλία. Είναι φωτορεπόρτερ και φωτογρα-

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

00_cover_genisis.indd 1

12/13/2013 4:05:14 PM


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.