Τα Τέκνα της Αθηνάς

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΔΑΜΟΣ

Τὰ τέκνα τῆς Ἀθηνᾶς Ένας φανταστικός διάλογος ανάµεσα στον Σωκράτη και τον Θεµιστοκλή

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Τιτλος Συγγραφέας Σειρα

Copyright© 2013

Πρώτη Εκδοση

Τὰ τέκνα τῆς Ἀθηνᾶς Παναγιώτης Αδάμος Λογοτεχνία [1358]0313/03 Παναγιώτης Αδάμος Αθήνα, Μάρτιος 2013

ISBN 978-960-564-036-1

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν.

2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ο σ ε λ ότ ο ς

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108 e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www. ocelotos. gr

Παναγιώτης Αδάμος

Ένας φανταστικός διάλογος ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Θεμιστοκλή

Στην Ελένη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η

ποιότητα ζωής του κάθε πολίτη, νοούμενη ως τρόπος διαβίωσης και δράσης σε θεσμικά και νομικά πλαίσια καθορισμένα από την επίσημη πολιτεία χωρίς την άμεση ή έστω την έμμεση συμμετοχή του, συνιστά έναν από τους κύριους στόχους του σύγχρονου ανθρώπου, που ζει και κινείται στην αδυσώπητη μετανεωτερική κοινωνία της γνώσης, της πληροφορίας, της πολυπολιτισμικότητας αλλά και της οικονομικής και εργασιακής ανασφάλειας, του συνεχούς και σκληρού ανταγωνισμού, της κυριαρχίας των απαιτήσεων της αγοράς (έννοιας αφηρημένης και αμφίσημης, άρα δύσκολα οριζόμενης). Η περιγραφή της ποιότητας ζωής των σύγχρονων ανθρώπων δε συνιστά πολύμοχθη και δύσκολη διαδικασία, καθώς η παρατήρηση ως βασικό εργαλείο αρκεί, ώστε να δοθεί μια αντικειμενική εικόνα της παρούσας κατάστασης. Ωστόσο, η ερμηνεία και η ανάλυση των συνιστωσών και των οριζουσών της ποιότητας ζωής των νεοελλήνων είναι μια σύνθετη διαδικασία με οικονομικές, πολιτικές, κοινωνιολογικές, ιστορικές και γεωγραφικές διαστάσεις. Αποτελεί, όμως, άποψη υποστηριζόμενη από ένα μεγάλο αριθμό ατόμων ότι η μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, των παρακαταθηκών των μεγάλων διανοητών της αρχαιότητας, συνιστά ουσιώδες εργαλείο κατανόησης της πραγματικότητας σε όλες της τις προεκτάσεις, πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές. Οι φιλόσοφοι, οι ιστορικοί αλλά και οι ποιητές της κλασικής περιόδου θίγουν ζητήματα ανθρωποκεντρικά, αναλύουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης, εξετάζουν και την υλική και την πνευματική και την ψυχική και την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας, με αποτέλεσμα η μελέτη του αρχαιοελληνικού πνεύματος να δίνει διέξοδο σε πολλούς φραγμούς, απορίες και δυσκολίες σύλληψης της πραγματικότητας από τους σύγτα τεκνα τησ αθηνασ

™7

χρονους πολίτες. Έννοιες, όπως η δημοκρατία, η ηθική, το κοινωνικό συμφέρον, η σχέση ατόμου και συνόλου, η δεοντολογία συμπεριφοράς στο πλαίσιο μιας συντεταγμένης κοινωνίας, η διαχείριση της εξουσίας και της πολιτικής δύναμης λαμβάνουν διαφορετικό σχήμα και διάσταση υπό το φως της διανόησης των μεγάλων προσωπικοτήτων της αρχαίας Ελλάδας κυρίως της κλασικής εποχής. Παρόλα αυτά, παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό μια δυσκολία στην προσέγγιση των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Η δυσκολία έγκειται τόσο στη χρήση και αξιοποίηση του πρωτότυπου κειμένου, όσο και στην προσέγγιση των πιστών μεταφράσεων, δεδομένης της αφαίρεσης, της συνθετότητας, της πυκνότητας του φιλοσοφικού λόγου και των διασχέσεων / διασυνδέσεων και της πολυπλοκότητας των νοημάτων που μέσω αυτού εκφράζονται. Αυτό συμβαίνει, διότι πρόκειται για κείμενα φιλοσοφικής ανάλυσης αφηρημένων εννοιών σε μια πρώιμη σύλληψη και ανάλυσή τους από στοχαστές που έζησαν και έδρασαν σε μια διαφορετική εποχή, όπου το περιεχόμενο των εννοιών του ατόμου και του πολίτη, του ισχυρού και του κράτους, των κοινωνικών ρόλων και της κοινωνικής ισχύος ήταν σε κάποιο βαθμό διαφορετικό στο πλαίσιο της πόλης κράτους, του διαχωρισμού Αθηναίων πολιτών και μετοίκων, της παράδοσης του τιμοκρατικού συστήματος ιεράρχησης των ατόμων. Επιπλέον ούτε η ανάλυση των ανωτέρω εννοιών και δεδομένων μέσω των επιστημονικών εγχειριδίων σπουδαίων επιστημόνων και μελετητών είναι πάντα «ευανάγνωστη» και εύληπτη από τους μη ειδικούς αναγνώστες, καθώς η εξειδικευμένη επιστημονική ορολογία, εκ των ων ουκ άνευ σε τέτοιου είδους μελέτες, αποτελεί σε κάποιο ποσοστό εμπόδιο στην αποκωδικοποίηση των υψηλών νοημάτων τέτοιων κειμένων. Συνεπώς, αυτό που απαιτείται για την επαφή των σύγχρονων αναγνωστών με τον αρχαίο λόγο είναι η έκδοση εκλαϊκευμένων έργων με στόχο την όσο το δυνατό πιο περι8™ παναγιωτησ αδαμοσ

εκτική και κατανοητή παρουσίαση και ανάλυση των έργων της αρχαίας γραμματείας, τα οποία, όπως προαναφέρθηκε αποτελούν εργαλεία κατανόησης και βαθύτερης σύλληψης της πραγματικότητας. Τα εκλαϊκευμένα έργα με περιεχόμενο θέματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μπορεί να έχουν τη μορφή κόμικ, διηγήματος, μελέτης, μαθητικού βοηθήματος, εικονογραφημένου εγχειριδίου. Στην κατηγορία της εκλαϊκευμένης παρουσίασης ιστορικών και φιλοσοφικών θεμάτων και εννοιών της κλασικής περιόδου ανήκει και το έργο του ιστορικού και φιλολόγου Παναγιώτη Αδάμου. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο και πρωτοποριακό στη σύλληψή του έργο: πρωτότυπο ως προς το περιεχόμενό του, το οποίο συνίσταται σε ένα διάλογο δύο μεγάλου βεληνεκούς προσωπικοτήτων διαφορετικής γενιάς, του μεγάλου φιλοσόφου Σωκράτη και του Θεμιστοκλή, μιας αμφιλεγόμενης μεν προσωπικότητας ως προς τη φιλοδοξία και τη συμπεριφορά του κατά τη λαμπρότερη περίοδο της αθηναϊκής δημοκρατίας μετά τους περσικούς πολέμους, αλλά με αδιαμφισβήτητη ευφυΐα και οξύνοια· πρωτοποριακό ως προς τη δομή και τη μορφή του, διότι έχει τη μορφή πλατωνικού διαλόγου. Ο διάλογος αφορά σε όλα τα ζητήματα που θα μπορούσαν να συζητήσουν και να αντιπαρατεθούν οι δύο άνδρες: η ουσία και το περιεχόμενο της δημοκρατίας, η συμμετοχικότητα και η κατοχή της γνώσης από τους πολίτες και τους ηγέτες, η κοινωνική δικαιοσύνη και η κοινωνική ευθύνη, η πειθαρχία, το δημόσιο συμφέρον, αλλά και σε θέματα ιστορικά, όπως συγκεκριμένες πτυχές των περσικών πολέμων και των κατοπινών ετών. Χωρίς να επιχειρηθεί αποκάλυψη του περιεχομένου του έργου, καθώς η ανάγνωσή του το καθιστά τόσο ενδιαφέρον, ώστε κάθε αναγνωστικό βήμα να δημιουργεί επιπλέον προσδοκίες για το επόμενο, οι αρετές του συγκεκριμένου διαλόγου είναι οι ακόλουθες: Το κείμενο αποτελεί μία πετυχημένη και δημιουργική «μίμηση» του πλατωνικού προτύπου ως προς τη δομή και τα τεκνα τησ αθηνασ

™9

τη μορφή του (πλατωνική ειρωνεία, πλήθος παραγωγικών και επαγωγικών συλλογισμών και ισχυρισμών βασισμένων σε φιλοσοφικού τύπου προκείμενες, σοφιστική επιχειρηματολογία). Η θεματολογία είναι άκρως ενδιαφέρουσα και θίγει σημαντικά θέματα της σύγχρονης κοινωνικής δράσης και πολιτικής διακυβέρνησης των κρατών, όσο και ψυχολογικής ανάλυσης των παραγόντων που ρυθμίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Επίσης, αναλύει αλλά και συμπληρώνει σκοτεινές γωνίες της ιστορικής πραγματικότητας της εποχής της αθηναϊκής ηγεμονίας και της μεταπολεμικής περιόδου (μετά τους περσικούς πολέμους),Το έργο απευθύνεται σε ευρύ αναγνωστικό κοινό: με ενδιαφέρον και ευχάριστη έκπληξη, όπως και δημιουργικό αιφνιδιασμό, μπορεί να το αναγνώσει ο ειδικός ερευνητής, ο ιστορικός και ο φιλόλογος, αλλά με ακόμη πιο ευχάριστη έκπληξη ο μη ειδικός, ο ενδιαφερόμενος για κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά και ιστορικά θέματα, ο μαθητής, ο δάσκαλος. Μέσα από το έργο αναδεικνύεται η βαθιά γνώση του συγγραφέα για τα δρώμενα της περιόδου εκείνης, όπως και ο θαυμασμός του για τις δύο μεγάλες προσωπικότητες που εμπλέκονται στους διαξιφισμούς του δομημένου διαλόγου στον οποίο τους υποβάλλει ο συγγραφέας με ιδιαίτερη επιτυχία. Ακόμη, αξιοποιείται το συγγραφικό του ταλέντο στην κατασκευή ενδιαφερόντων και αναγνωστικά ερεθιστικών και δημιουργικά προκλητικών διαλόγων. Είναι βέβαιο ότι ο αναγνώστη θα προβληματιστεί θετικά μέσα από τη μελέτη του κειμένου αυτού. Θα διεισδύσει στους διαδρόμους της αρχαίας ελληνικής διανόησης, αλλά και θα προβεί σε συνθέσεις και συγκρίσεις με τη σύγχρονη πραγματικότητα, την οποία θα έχει τη δυνατότητα να ατενίσει μέσα από τον ερμηνευτικό φακό της αθηναϊκής κλασικής περιόδου. Καλή ανάγνωση! Θανάσης Μιχάλης, Λέκτορας ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αιγαίου.

10™ παναγιωτησ αδαμοσ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Γ

ιατί τον Θεμιστοκλή και τον Σωκράτη; Καταρχάς υπήρξαν και οι δύο πρωτοπόροι. Ο καθένας τους άνοιξε νέους δρόμους. Ο πρώτος δημιουργώντας ουσιαστικά τις υλικές –και όχι μόνο– προϋποθέσεις για να γίνει η Αθήνα το κέντρο του ελληνικού κόσμου και μητέρα ενός πολιτισμού που ακόμη και σήμερα μας τροφοδοτεί, και ο δεύτερος κατεβάζοντας –όπως έγραψε ο Κικέρων– τη φιλοσοφία από τον ουρανό στη γη, θέτοντας στο μικροσκόπιο την ανθρώπινη ψυχή και συμπεριφορά, και στοχεύοντας στον απώτερο σκοπό των ανθρώπων κάθε εποχής και κάθε τόπου: την κατάκτηση της ευτυχίας. Οι δύο άνδρες δεν γνώρισαν ο ένας τον άλλον. Ο Σωκράτης γεννήθηκε ένα ή δύο χρόνια μετά τον εξοστρακισμό του Θεμιστοκλή, ο οποίος πέθανε λίγο αργότερα στην Περσία. Εξάλλου οι γεννήσεις τους απέχουν σχεδόν 55 χρόνια (Θεμιστοκλής – 525 περ. π.Χ., Σωκράτης – 470/469 π.Χ.). Κι όμως, φαντάζομαι πως τίποτε δεν θα ήταν πιο συναρπαστικό από μια λεκτική και διανοητική συνάντηση – αντιπαράθεση ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο φοβερά παιδιά της Αθήνας. Στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε από τη μία με τον πατέρα της φιλοσοφίας και από την άλλη με τον πατέρα –υπό μία έννοια– της υψηλής πολιτικής. Από τη μία ο φιλόσοφος, ο άνθρωπος της διανόησης και του πιο αγνού ιδεαλισμού, κυνηγός της τέλειας δικαιοσύνης, και από την άλλη ο πολιτικός, ο άνθρωπος της δράσης και του αποτελέσματος. Ο Σωκράτης είχε θέσει ως υπέρτατο νόμο ότι είναι προτιμότερο να σε αδικούν παρά να αδικείς. Ο Θεμιστοκλής, από την άλλη, υπήρξε ένας Μακιαβέλι αιώνες πριν τον Μακιαβέλι. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Kαι ο σκοπός, πάντα ένας: η νίκη. Ο Αθηναίος πολιτικός είναι αυτός που διαμόρφωσε τα κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά πλαίσια μέσα στα οποίτα τεκνα τησ αθηνασ

™11

α έζησε και κινήθηκε ο Σωκράτης. Για να μιλήσουμε ξεκάθαρα, ο Θεμιστοκλής ήταν ο υπεύθυνος για όλα όσα θεωρούσε ο Σωκράτης ως την πηγή κάθε κακού στην Αθήνα του καιρού του: το δυνάμωμα των λαϊκών τάξεων, τη δημιουργία των προϋποθέσεων για την ωρίμανση της άμεσης και αυθεντικής δημοκρατίας, τη στροφή της πόλης προς τη θάλασσα και τη συσσώρευση πλούτου, την ηγεμονική εξάπλωση, την πίστη, τέλος, ότι οι Αθηναίοι προορίζονταν ν’ αγγίξουν τις κορυφές των ίδιων των θεών, κυνηγώντας το μεγαλείο και μαστιγώνοντας τόσο τους εαυτούς τους όσο και τους άλλους στην προσπάθεια να το φτάσουν. Η Αθήνα στην οποία έζησε ο Σωκράτης ήταν η Αθήνα που είχε πιστέψει στα οράματα του Θεμιστοκλή, οράματα τόσο αντίθετα από αυτά του μεγάλου φιλοσόφου. Η Αθήνα του Θεμιστοκλή ήταν αυτή που τόσο αμείλικτα κατέκρινε ο Σωκράτης. Η Αθήνα του Θεμιστοκλή ήταν αυτή που τελικά σκότωσε τον Σωκράτη. Ήταν όμως και αυτή που είχε γεννήσει τις κατάλληλες συνθήκες για να υπάρξει ένας Σωκράτης… Οι πηγές που χρησιμοποίησα ήταν ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο Πλούταρχος, τα Πολιτικά του Αριστοτέλη και, φυσικά, αρκετοί πλατωνικοί διάλογοι: Απολογία Σωκράτους, Συμπόσιον, Πολιτεία, Κρίτων, Φαίδων, Πολιτικός, Αλκιβιάδης και Λύσις. Στους τελευταίους και, ως φόρο τιμής στον σωκρατικό τρόπο, οφείλεται και η μορφή του βιβλίου, που είναι ένας διάλογος από την αρχή μέχρι το τέλος. Αδάμος Παναγιώτης

12™ παναγιωτησ αδαμοσ

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

Ο

Θεμιστοκλής (525 π.Χ. περ. – 460 π.Χ. περ.), γιος του Νεοκλή, καταγόταν από το αριστοκρατικό γένος των Λυκομιδών. Θεωρούνταν νόθος γιατί η μητέρα του δεν ήταν Αθηναία αλλά καταγόταν από τη Θράκη ή τη Μικρά Ασία και, για το λόγο αυτό, δεν προβλεπόταν να έχει πολιτικά δικαιώματα όταν ενηλικιωνόταν. Αυτό όμως άλλαξε με τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη (508 π.Χ.), ο οποίος παραχώρησε δικαιώματα Αθηναίου πολίτη σε όλους τους ελεύθερους Έλληνες κατοίκους της Αττικής. Έτσι, ο Θεμιστοκλής εκλέχτηκε για πρώτη φορά άρχοντας το 493 π.Χ. Η πρώτη του προτεραιότητα ήταν να προσπαθήσει να πείσει τους Αθηναίους να προχωρήσουν σε ναυπήγηση μεγάλου στόλου και να οχυρώσουν με τείχος την Αθήνα. Τα σχέδιά του δεν ευοδώθηκαν εκείνη την περίοδο λόγω της επικράτησης των απόψεων του Μιλτιάδη του γένους των Φιλαϊδών, ο οποίος διέβλεπε ότι ο στόλος θα ενίσχυε τις κατώτερες λαϊκές τάξεις, κάτι που δεν ήταν επιθυμητό στην τάξη των ευγενών. Στη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) εναντίον της πρώτης περσικής εισβολής, ο Θεμιστοκλής συμμετείχε ως ένας από τους δέκα στρατηγούς συνδιοικώντας το κέντρο της αθηναϊκής φάλαγγας με τον Αριστείδη τον Δίκαιο. Η συμβολή του έτσι ήταν καίρια στον υποχωρητικό ελιγμό του κέντρου της ελληνικής παράταξης, ώστε να κυκλωθούν οι εχθρικές δυνάμεις από την επίθεση των δύο άκρων. Μετά τη νίκη ήταν ο μόνος που είχε τη διορατικότητα ν’ αντιληφθεί ότι ο περσικός κίνδυνος δεν είχε εκλείψει και ότι οι Πέρσες θα επανέρχονταν. Το 488 π.Χ. ήταν πιθανότατα αυτός που έπεισε τους πολίτες να κάνουν για πρώτη φορά χρήση του νόμου του Κλεισθένη περί οστρακισμού (απέλαση από την Αθήνα, μετά ατα τεκνα τησ αθηνασ

™13

Ο

μεγαλύτερος φιλόσοφος των αιώνων συναντά τον οξυδερκέστερο ίσως πολιτικόάνδρα, και στρατιωτικό νου τηςΟαρπό ψηφοφορία, ενός δημόσιου για δέκα χρόνια). χαίας Ελλάδας σ’ έναν φανταστικό «νεκρικό διάλογο»! νόμος υφίστατο από το 508 π.Χ. αλλά δεν είχε ποτέ μέχρι Η συνομιλία τους αφορά το παρελθόν αλλά και το παρόν. τότε εφαρμοστεί. Με το μέτρο αυτό κατάφερε στα επόμενα Ποιος είναι ον’καλύτερος διακυβέρνησης; σίγουπέντε χρόνια απαλλαγείτρόπος από τους ισχυρότερουςEίναι εκπρορα η δημοκρατία; Κι αν ναι, γιατί; σώπους των αριστοκρατών, οι οποίοι αντιδρούσαν στα σχέΠώς μπορεί ένας αποφασισμένος λαός υπό εμπνευσμένη διά του. Τελικά έπεισε το λαό να εξορίσει και τον Δίκαιο Αηγεσία ν’ αντιμετωπίσει νικηφόρα μια κρίση που απειλεί την ριστείδη (483 π.Χ.) που αντιτασσόταν περισσότερο από όελευθερία αλλά και την ίδια την ύπαρξή του; λους στη ναυπήγηση στόλου. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για ν’ αΠοιος άνθρωπος βρίσκεται πιο κοντά στην πιθανότητα να γίποκτήσει η Αθήνα το ναυτικό που έσωσε την ίδια και όλη νεται συνεχώς καλύτερος; Και τι σημαίνει «καλύτερος»; την Ελλάδα τρία χρόνια αργότερα, κατά την Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε «ευτυχία» και τιεισβολή είναι; του Ξέρξη (480 π.Χ.). Τα χρήματα για το μεγάλο αυτό εγχείρηΤι είναι ο έρωτας; μαΠώς βρέθηκαν από τα οορυχεία αργύρου του Λαυρίου, αντιμετωπίζει ελεύθερος άνθρωπος την ιδέακαθώς αλλά και ο Θεμιστοκλής έπεισε για άλλη μια φορά τους Αθηναίους την πραγματικότητα του θανάτου; ναΑυτά παραιτηθούν απόμόνον τη διανομή ποσού στα στο οποία λαό και να είναι μερικά από τατου ζητήματα αντιπατο επενδύσουν για τηνμε κατασκευή των τριήρων. ρατίθενται ο Σωκράτης τον Θεμιστοκλή σ ‘ έναν συναρπαστιΤην ίδιαπου περίοδο (488 / ερεθίσματα 487 π.Χ.) οιγια Αθηναίοι, ακολουκό διάλογο δίνει πολλά σκέψη και αναθεώθώντας μια άλλη πρόταση πιθανότατα του Θεμιστοκλή, θέρηση πολλών καθιερωμένων παραδοχών. σπισαν την εκλογή των αρχόντων όχι με ψηφοφορία –όπως γινόταν μέχρι τότε– αλλά με κλήρωση. Το συγκεκριμένο μέτρο αποσκοπούσε στο να χτυπήσει τη νόθευση της εκλογικής διαδικασίας που επιχειρούσαν οι ισχυροί μέσω του χρήματος και της εξαγοράς. Αλλά και η συμμετοχή των απλών πολιτών ως κωπηλατών στο νέο στόλο, άνοιξε το δρόμο για την πλειοψηφία των φτωχών να διεκδικήσουν μερίδιο στην πραγματική εξουσία του κράτους, καθώς η δύναμη της Αθήνας στηριζόταν πλέον σ’ αυτούς. Τότε, επίσης, ο Θεμιστοκλής κατέστησε τον Πειραιά για πρώτη φορά το κύριο λιμάνι της πόλης, εξέλιξη που στους επόμενους αιώνες θα ISBNοικονομικής 978-960-564-036-1 οδηγούσε την Αθήνα σε ύψιστο σημείο ακμής και θαλάσσιας κυριαρχίας. Κ∆ΟΣΕΙΣ Κατά την οΕπερσική σ ε λ ότ ο ς εισβολή του 480 π.Χ. ο Θεμιστοκλής έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγώνα των Ελλήνων να παραμείνουν ελεύθεροι. Αρχικά, φαίνεται πως εκμαίευΒατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108 σε από το Μαντείο των Δελφών τον γνωστό χρησμό για τα E-MAIL: ekdoseis.ocelotos@gmail.com www.τείχη», ocelotos. grπείθοντας έτσι τους Αθηναίους να εκκενώ«ξύλινα 14™ παναγιωτησ αδαμοσ

σουν την πόλη σε μια δραματική στιγμή κατά την οποία οι δυνάμεις του Ξέρξη προέλαυναν ακάθεκτες προς νότον. Η Αθήνα θα στήριζε την άμυνά της στη θάλασσα. Ο Θεμιστοκλής παρέσυρε με τέχνασμα τον περσικό στόλο μέσα στο στενό θαλάσσιο πέρασμα της Σαλαμίνας, όπου το ελληνικό ναυτικό τον νίκησε κατά κράτος, ματαιώνοντας έτσι τα σχέδια του Ξέρξη για υποταγή της Ελλάδας. Αμέσως μετά την αποχώρηση των Περσών, ο Θεμιστοκλής, παρακάμπτοντας με δόλο τις αντιδράσεις των Σπαρτιατών, προχώρησε στην οχύρωση της Αθήνας και του Πειραιά. Η δόξα και η επιρροή του είχαν όμως ήδη αρχίσει να φθίνουν καθώς η πολιτική του είχε δημιουργήσει πολλούς εχθρούς εντός και εκτός Αθηνών. Το 471 π.Χ. οι αντίπαλοί του πέτυχαν τον εξοστρακισμό του. Λίγο αργότερα καταδικάστηκε και σε θάνατο για μηδισμό (συνεργασία με τους Πέρσες), μια κατηγορία κατασκευασμένη πιθανότατα από τους Σπαρτιάτες και τους αριστοκρατικούς κύκλους των Αθηνών. Κατέφυγε στην Περσία όπου τον υποδέχτηκε θερμά ο βασιλιάς Αρταξέρξης Α΄. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή αυτοκτόνησε λίγα χρόνια αργότερα, όταν ο βασιλιάς των Περσών τού ζήτησε να ενισχύσει μια νέα πολεμική επιχείρηση εναντίον της Αθήνας. Ο Θεμιστοκλής είναι ο άνθρωπος που έβαλε τα θεμέλια για τη ναυτική ισχύ της Αθήνας και της Ελλάδας γενικότερα, στρέφοντας την πατρίδα του προς τη θάλασσα και τη ναυτιλία, με ανυπολόγιστες πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνέπειες για τους επόμενους αιώνες. Οι μεταρρυθμίσεις του άνοιξαν για το μεγάλο πλήθος των απλών Αθηναίων πολιτών το δρόμο για την πραγματική συμμετοχή στην εξουσία. Από την άλλη, σε δικές του κυρίως σκέψεις και ενέργειες οφείλεται η απόκρουση του περσικού κινδύνου και η σωτηρία της ελευθερίας της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης από τον ασιατικό δεσποτισμό.

τα τεκνα τησ αθηνασ

™15