udal aldizkaria
2019ko MAIATZA • 215. ZENBAKIA
Oiartzungo gaztetxoek egiten duten IKT-en erabilera desegokiaren kopurua ez da altua
ABARAXKA
LH 5. mailatik goitiko ikasle eta gurasoekin egin du azterketa Adin Txikiko Mahaiak
IKASTURTE BAT GEHIAGO HEZTEN
Oiartzungo LH 5. eta 6. mailako eta DBHko ikasleek IKT-ak nola erabiltzen dituzten aztertu du GizarteOngizate saileko Adin Txikiko Mahaiak.
Konturatu orduko ikasturte osoa pasatu zaigu berriz ere. Badirudi atzo hasi ginela Abaraxkako matrikulazioarekin eta dagoeneko udalekuetan gaude. Honek esan nahi du gure ludotekako ateak ixteko unea iritsi zaigula.
Arkaitz Lareki, EHUko Didaktika saileko irakasleak zuzendu du aurten ere azterketa (egiten den hirugarrena da) eta gurasoen aurrean aurkeztu zuen, Agintzariko Javi Bravo hezitzailearekin batera. Oiartzunen identifikatu dituzten erabilera desegokien kopurua ez da izugarria. Hala ere, ikasleek onartu dute erabilera desegoki batzuk egiten dituztela. Errepikatuenak, hauexek: helduen edukietan sartu; whatssap taldeetatik kanpo utzi gelakideak; ezezagunen lagun eskaerak onartu; aitortzen dutena baino denbora gehiago erabili IKT-ak... “Askotan, erabilera desegokiak nahi gabe egiten dituzte, dena broma dela uste dutelako”.
Telefono mugikorra, gurasoen kezka nagusia Gurasoen kezka nagusia telefono mugikorra zein adinetan eman behar den izan zen. Larekiren ustez, “ez dago soluzio bakarra, haur eta familia bakoitza desberdina delako”. Hala ere, DBH arte ez ematearen aldekoa dela adierazi zuen. Behin telefono mugikorra ematean, erabilera baldintzak zehaztea garrantzitsua dela azpimarratu zuen. “Etxeko guztiek arauak betetzea garrantzitsua da, gurasoak direlako seme-alaben eredu”. Era berean, gurasoek seme-alabei sare sozialetan edukiak argitaratu edo partekatu aurretik pentsatzea zeinen garrantzitsua den transmititu behar dietela esan zuten adituek. Ikastetxeetan lanketak Herriko ikastetxeetan LH 5-6 eta DBH 1-2 mailetako ikasleekin saioak egin dira aurten, ikerketaren datuak aztertzeko eta erabilera arduratsuak sustatzeko zein arriskuei buruz hitz egiteko. “Arriskuen pertzepzioa altu mantentzea garrantzitsua da, geroz eta pertzepzio altuagoa, orduan eta erabilera desegoki gutxiago egiten baitira”, esan zuen Larekik. Datorren ikasturte hasieran beste hitzaldi bat antolatuko da gurasoentzako, erabilera desegokiak ematen direnean nola jokatu lantzeko.
Cadarso eraitsi da
Altzibarko Cadarso eremuan bukatu dira fabrika zaharra eraisteko lanak. Momentuz, hesitutako eremu bat sortu da Karrikara doan bidegorri ondoan.
Sai arreak ezagutzen
Aiako Harrian bizi diren sai arreak ezagutzeko aukera izan da Arditurriko Parketxeari esker. 23 lagunek hegazti espezie hau gehiago ezagutzeko aukera baliatu dute.
Atzera begiratuz, urtero bezala aisialdiaren bitartez dinamika anitz eta ezberdin asko eginez hainbat balore transmititzen saiatu gara. Hauetako batzuk erabat txertatuak ditugun gure urtetako plangintzetan: euskal kultura, hezkidetza, herrigintza, parte-hartzea (ihoteak, Emakumearen Eguna, Herri Musikaren Txokoarekin elkarlana, jolas librea…). Aurten, bereziki KULTUR ANIZTASUNA izan dugu gai eta ardatz gurean eta, nola ez, honi lotuta ere izan ditugu ekintza eta proposamen berriak. Honela, Soinuenea-Herri Musikaren Txokoko kideekin batera herriarentzako izango diren erraldoi txikiak sortu ditugu. Erraldoi txiki hauen bizipenak eta istorioak ezagu-tzeko parada izango duzue laster, eta ikusiko duzue zeinen anitzak diren bai izaeraz eta baita jatorriz ere. Ez kasualitatez, Emakumearen Egunaren harira aurkeztea erabaki genuen: pozgarria izan zen herrian hainbeste jende eta erraldoi ikustea gure erraldoi txikien atsolorra ospatzeko. Udaleko Gizarte-Ongizate eta Euskara zerbitzuarekin elkarlanean bi harrera saio egin ditugu Abaraxkan. Harrera saio hauetan, azken hilabeteetan Oiartzunera bizitzera etorriberriei ongi etorri esateko eta ongietorria emateko parada izan dugu. Bakoitzaren jaioterria ezagutu dugu, gastronomia, jolasak, musika… eta gure herriaren berri jakin dute beraiek. Zerk aldentzen gaituen begibistan dago, baina zerk batzen gaituen bilatu nahi izan dugu. Abaraxka anitz bat ikusi dugu: nigeriarrak, nrasildarrak, hondurarrak, errumaniarrak... denek bat eginez eta elkar ezagutuz. Apirilean zehar herrian sortu den 10301 Elkartasun Keinurekin ere bat egin dugu eta Oiartzun harrera herria dela ozen adierazi nahi izan dugu guk ere. Ludotekako sarreran dugun egurrezko zuhaitza apaindu dugu, lasterketako pankarta sortu dugu, munduko jolasetara jolastu gara eta, nola ez, maiatzaren 4ko bazkari erraldoian izan gara. Ikasturte bukaerarekin batera Abaraxkako ateak itxiko ditugu baina bertako hezitzaile eta begiraleoi udalekuetan ere ikusiko gaituzue herriko txiki eta gaztetxoekin berriz ere jolasean eta aldarrian. Maiatzak 31n egingo dugun azken festara gonbidatuak zaudetela jakin ezazue!!!
‘En femme’ dokumentala, sexu aniztasunaren alde
Kontribuzioa ordaintzeko epea martxan da
Urmendi Eguna ospatuko da hilaren 26an
‘40 urte, 40 gezur’ erakusketa udaletxean
Datorren astelehenean, hilak 20, En femme dokumentala ikusteko aukera izango da udaletxean (19:00). Bartzelonan cross-dressing-a praktikatzen duen komunitatearen berri ematen du dokumentalak. Emanaldiaren ondoren, Alba Barbé i Serra zuzendariarekin iritziak trukatu eta galderak egiteko aukera izango da. Hilaren 19a Gay-les-transfobiaren Kontrako Nazioarteko Eguna da. Aniztasun sexualaren kontrako fobia horien aurrean sentsibilizatzeko antolatu du Feminismo sailak dokumental emanaldi hau.
Kontribuzioa -OHZ- ordaintzeko epea irekita dago. Ekainaren 30a izango da ordainketak egiteko epemuga (hortik aurrera, errekargua kobratzen zaie ordaindu gabeko fakturei). Udaletxeko zerga eta tasa betebeharrak helbideratuak dituzten herritarrei ekainaren 6an kobratuko zaie dagokien kopurua. Helbideratu gabeko fakturak helbideratzeko, udaletxeko Kontuhartzailetza zerbitzuan egin behar da eskaera. Udaletxearentzako praktikoagoa eta merkeagoa da ordainketak helbideratzea, eta ingurumenarekin lagunkoiagoa.
Urmendi Eguna ospatuko du herriko 0-3 hezkuntza komunitateak hilabete honetako azkeneko igandean: hilaren 26an. 10:30ean hasita, guraso eta irakasleek prestatutako antzerkia izango da Urmendi Haur Eskolako egoitza nagusiko sarreran. Horrez gain, Maria Garaiar plaza txokoetan banatuko dute, familien gozagarri -eta, batez ere, etxeko txikienak gogoan-: photocalla, aurpegi margoketa, goxo txokoa, talogileak, fruitu eta edari txokoa... izango dira. Hamaiketakoa eta musika ere izango dira goizpasa alaitzeko.
Udalbiltzak prestatutako 40 urte, 40 gezur erakusketa dago ikusgai udaletxeko areto nagusian, hilaren 28a arte. Iazko abenduan 40 urte bete zituen Espainiako estatuko 1978ko Konstituzioak eta haren “iruzurrak” agerian jartzeko eta “ez gaituela ordezkatzen” adierazteko sortu du erakusketa Udalbiltzak. Konstituzioko 40 artikulu aukeratu eta horiek Euskal Herrian zein eragin duten azaltzen dute erakusketa osatzen duten 40 panelek. Erakusketa ibiltaria aurrez Iruñean, Etxarri Aranatzen, Seguran edota Zerainen ere egon da ikusgai.
!
aski prexk aldizkaria
ALEX ROTETA: “Errotariak balio handiko tradizio baten oinordekoak garela konturatu gara”
Klixk!
Alex Roteta Ihurrita errotako semea ondare hori ezagutzera emateko lanean murgilduta dago.
Gure Zirkuak Euskal Herriari bira emango dio bigarrenez. Denboraldi berria Oiartzunen hasi dute Iker Galartzak eta konpainiak, guztira, 11 emanaldi eskainiz. Saio guztietan bete dute karpa, horrek esan nahi du ia 3.000 lagun pasatu direla Ormazabalenea aparkalekuan jarrita egon den karpa magikotik.
Errota gutxi daude martxan, ezta? Antxon Agirre etnografoak 1988an argitaratutako Tratado de molinología-n 661 erroten aztarnak aipatzen ditu Gipuzkoan (20 Oiartzunen). 1980an probintzia osoan martxan zeudenak 47 bakarrik omen ziren. Hauetatik bi Oiartzunen: Arrasku eta Yurrita. 2001ean Koldo Lizarralde etnografoak Gipuzkoan martxan 24 errota zeudela ondorioztatu zuen, Oiartzungo biak tartean. Gaur egun ez dakigu zehazki zenbat dauden martxan, baina dozena bat inguru baino ez dira izango. Zein da Ihurrita Errotaren historia? Oiartzungo bailararen antolaketarako legeetan, 1338ko Fuero de Ferrerías aipagarria da Erdi Aroan asmakizun hidraulikoek izan zuten garrantziaz konturatzeko. Olagizonek, Alfonso XI. erregearen babesaz, etxeak, burdinolak eta errotak eraikitzeko oztoporik izango ez zutenaren bermea lortu zuten. Yurrita errota garai hartakoa izan daiteke. Udal artxibategiko Libros de estimaciones fiscales de vecinos y bienes raíces agirian 19 errota zeudela esaten da 1499an: Yurrita La Mayor, Yurrita La Yusera, Yurrita La Mediana, Yurrita errota eta Yurrita presa aipatzen dira. 1625ean Lope Martinez de Isastik Yurrita, Yurrita Bitarteko, Yurrita Juan Sendorena eta Yurrita burdinola handia kokatzen ditu Oiartzunen. XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita. Yurritako maiorazgoaren agirien bidez patronatuaren transmisioa jarrai daiteke, 1854ean Ramon de Zavala y Salazar eta Florenzia de Eznarrizaga y Zuaznabarren arteko ezkontzaren ondorioz osatu zen artxiboari esker. XIX. mende erdialdera agertzen dira Rotetatarrak Oiartzunen. Domingo Roteta zarauztarra eta bere seme Ignazio Ugaldetxoko Isastin bizi diren errotariak dira 1890an. XX. mendeko bigarren hamarkadan, Roteta familia Isastitik Yurrita errotara joango da. Errenteriako argi publikoa hornitzeko (18991923) erabili zen makinaria alea ehotzeko prestatu ondoren, inguruetako baserrietarako lanean jardun da. Bost belaunaldiren jarraipena izan du Roteta errotarien tradizioak. Errota mantentzea ekintza erromantikoa da? Guztiz. Aitona hil zen arte, inguruko baserritarrentzat pentsua eta irina egiten ezagutu dut errota. Gero, etxerako irina egiten jarraitu dugu. 2015ean, Eusko Jaurlaritzak babestu egin zuen Monumentu izendapenaz errota, kanala eta presa. Multzoak du interesa, errota eta sistema hidraulikoak modu tradizionalean lanean jarraitzen duelako 700 urteren ondoren. Presa, EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa, hor egon da hasieratik. 1867an, barneko egurrezko egitura mantenduz, harginen teknika tradizionalekin sendotu zen. Kanalak ere, beharren arabera, aldaketak izan ditu. 1897an, Errenteriako Udalak argiteria publikorako hartu zuen errota. Argi nahikoa ez zuela sortzen konturatu eta kanalaren diseinua aldatzeko proiektua egin zuten. Errota, kanala eta presa ez dira denboran estankaturik gelditu diren atalak. Garaian garaiko beharren araberako moldaketak izan dituzte. Zer esan nahi du ondare izendapenak? Duela gutxi arte errota lanerako tresna bezala ulertu dugu etxean. Orain, balio handia duen tradizio baten oinordekoak garela konturatu gara. Euskal Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeak begiak ireki dizkigu, daukagunaren garrantzia antzeman dugu. Izendapena errekonozimendu bat da eta baita ardura bat ere. Monumentua babestu eta erakutsi egin behar dugu. Kultura eta historia aldetik interesgarriak diren helduleku asko ditu errotak. Zoritxarrez, erro-
tak mantentzeko zailtasunak handiak dira. Berezkoez gain, administraziotik datozen baldintza gogorrek zailtzen dute. Sozializazio lanarekin hasi zarete, pixkanaka. 2018ko Ugaldetxoko festetan Labore eta Jai Batzordearekin antolatu genuena adibide polita da. Erromerian, baserritarrak artoa Yurrita errotara eraman zuen astoan. Lakaren truke artoa ehotu ondoren, irina Laboren entregatu, taloa egin eta dastatzeko aukera izan zen. Zorionez, errotek islatzen dituzten balioak puri-purian daude: energia berriztagarriak, ekonomia zirkularra, bertako produktua, ekoizpen arduratsua... Errotak irakaspen interesgarriak dituela konturatzen ari da jendea. Tamalgarria litzateke gaztetxoek mezu hau jasotzeko aukera galtzea. Isastin eraikitzen ari diren etxeen paretik pasatzen naizen bakoitzean urte gutxi barru jaioko den umetxoa etortzen zait burura. Zerbait egiten ez badugu, bere jaiotetxea dagoen tokian, mende askotan zehar Oiartzungo garapen sozioekonomikoan eragile garrantzitsua izan zen errota bat zegoela ez du jakingo. Horregatik, ikastetxeekin gai hau landu behar dela uste dut. Eskerrak ez zen aitonarekin galdu ezagutza...
Gure Zirkua, oiartzuarrena ere bai
10301 Elkartasun Eguna
10301 Elkartasun Keinu ekimenak Zaporeak eta Itsas Salbamendu Humanitarioa GKEei oiartzuar adina diru helaraztea jarri zuen helburu, migratzaileei laguntzeko. Janari-bilketa arrakastatsuaren ondoren, Elkartasun Egunarekin bukatu da ekimena. Tartean, besteak beste, Oiartzunera toki ezberdinetatik iritsitako migratzaileen egoera eta motiboak ezagutzeko aukera ere eman dute.
Behin katea galtzen denean zaila da berreskuratzea. Gu, zorionez, etxean bizi izan dugun tradizioari jarraipena emateko moduan gaude. Baina ez gaude etxeko kontuetara bakarrik, erroten mundua oso zabala eta aberatsa baita. Urrutira jo gabe, bertan dugu Gipuzkoan erreferentea izan zen Arrasku errota eta Inazio Astiasuinzarra tekniko espezialista zenaren memoria. Martxan dirauten bi errota hauek ondare material eta inmaterial paregabea eskaintzen dute, oiartzuarrok egoki kudeatu beharko genituzkeenak. Ura Agentziarekin arazo bat duzue, hala ere... Yurrita errotaren ur kontzesioa iraungitzeko espediente martxan da. Ahalegin guztiak egiten ari gara errotaren jardunerako eta ondarearen bizipenerako beharrezkoa den ur emaria eten ez dezaten. Erabaki honen atzean presaren auzia dago ziurrenik, Espainia mailako GKE baten presioa medio. Oiartzun ibaiaren ibilbideko erdialdean dago presa eta 1,22 m-ko garaiera du soilik. Erranpak arrainen gorako bidea ahalbidetzen duela jakina da ingurua ezagutzen dutenen artean. Amuarrain, izokin eta aingirez gain badira garai batean angulak pasatzen ikusi zituzten lekukoak ere. Dena dela, oiartzuar guztion ondare hau arriskuan dagoen bitartean buru-belarri jarraituko dut arrazoizko irtenbide baten bila.
Batailoirik onena, dantzariena
Dantza Batailoiari esker, dantza estilo ezberdinak ikusi eta probatzeko aukera izan da Oiartzunen. Doneztebe plazan kabaretarekin alaitutako ilunabarrak primerako tailer-eguna iza zuen, jarraipen ezin hobea.
Udalak sortu duen Ondarearen Mahaiko kide zarete. Bidegorria errekuperatu zenean, Udalak hiru helburu jarri zituen: komunikazioa, aisialdia eta kultura. Aisialdia eta komunikazioa lortu direla uste dut. Baina kulturan, oraindik egiteko dexente dago. Yurrita Oiartzungo ondarearen bidearen sarrera modura ikusten dut: trenbideak, presak, zubiak, dorretxeak, jauregiak, errekak, fosilak... Hau gizarteratzeko benetako ahalegina egin nahi bada, modu aktiboan parte hartzen jarraitzeko prest nago ni.
TELEFONO BALIAGARRIAK: - Udaleko informazio bulegoa: 943 49 01 42 - Udaltzaingoa: 943 49 33 11 - Taxia eta taxibusa: 943 49 14 74 - Elorsoro udal kiroldegia:943 49 25 52 - Manuel Lekuona udal biblioteka: 943 49 38 64 - Osasun Zentrua: 943 00 65 05 - Urmendi Haur Eskola: 943 26 00 86 - Elizalde Herri Eskola: 943 49 01 93 - Haurtzaro Ikastola: 943 49 16 59 - Oiartzun Irratia: 943 49 37 11 - Helduen Heziketa Iraunkorra-EPA: 943 49 00 48 - Bidez Bide/Bidelagun programak: 690 769 466
GUARDIAKO FARMAZIA: Maiatzaren 17tik 23ra
Egunez: Losa Iglesias • Mikelete, 5 • 943 49 19 31 Gauez: Pages Aseginolaza • Biteri, 11 (Errenteria) • 943 52 45 12